slachtoffers / daders - Unie Vrijzinnige Verenigingen

Antenne
Als leven
lijden dreigt te worden
40 september 2008
Reflecties over humanisme voorbij de mens
Anne-Flor Vanmeenen
moreel consulent CMD Roeselare
Slachtofferschap… Het woord beslaat metaforisch een breed
en gediversifieerd terrein, deze Antenne kan ervan getuigen.
We zouden in al deze deelaspecten haast vergeten dat
het in aanvang verwees naar onze niet-menselijke naasten
uit het dierenrijk. Gelukkig voor hen zijn de klassieke ‘slachtoffers’
sterk in de minderheid geraakt en zijn de goden van
tegenwoordig niet meer zo tuk op een stukje, al dan niet
ritueel verkregen, vlees. Dit neemt echter niet weg dat
nieuwe altaren werden opgetrokken waar ze in nog grotere
getale hun ongeluk en hun dood vinden: de wetenschap, de
vooruitgang, de godgelijke mens. Meer nog, de eerbied
inherent aan het klassieke offeren, is spoorloos geraakt. Wat
zich in de biologie dankzij Darwin wel voltrokken heeft,
blijkt in de ethiek een verdonkeremaande zaak: het dichten
van de kloof tussen menselijke en niet-menselijke dieren,
het fundamentele inruilen voor het graduele. Wie het ongeluk
heeft nuttig of lekker te zijn, wordt ontdaan van elke
niet-instrumentele waarde en waardigheid. Wie het ongeluk
heeft als schadelijk beschouwd te worden, verdient zelfs het
leven niet meer. Alleen als je zacht, lief of spectaculair bent,
maak je kans op een gelukkig en voldaan leven.
Laten we even stil staan bij deze zaak en beschouwen hoe
we daartoe zijn gekomen. Op welke manier zijn dieren
slachtoffers van de mens? Hoe kunnen we ze beschermen?
Wanneer, waartegen en ten koste waarvan moeten we ze
beschermen? Zijn ze eigenlijk wel beschermenswaardig tout
court? Kunnen dieren lijden en wat is daar de morele relevantie
van? Laten we op expeditie trekken door de wetenschappelijke
en filosofische jungle om beter zicht te krijgen
op mogelijke antwoorden… We gaan daarbij eerst in op
enkele feiten en fenomenen, om ons daarna wat beter in te
werken in de achtergronden van dit alles.
Feiten & fenomenen
Diagnose van slachtofferschap
Het lijkt logisch om onze tocht de beginnen bij de vraag op
welke manieren het dier het tegenwoordig moet ontgelden
door de mens. De lijst is lang, maar ik zal proberen beknopt,
selectief en niet-sentimenteel te zijn.
Verkeer
De wildgroei aan wegenprojecten vormt niet alleen voor de
verharding van België en afvoer van water een probleem,
bijzonder grote delen van natuurlijke biotopen gaan op die