slachtoffers / daders - Unie Vrijzinnige Verenigingen

Antenne
opgroeide. Was er in het gezin van herkomst voldoende
ruimte voor warmte, genegenheid, communicatie?
Agressief, antisociaal, heimelijk en oppositioneel opstandig
gedrag maken dat we meer kwetsbaar zullen zijn op
volwassen leeftijd om dader te worden. Een kind dat zelf
ooit slachtoffer was, zou aldus diverse onderzoeken meer
kans hebben om zelf dader te worden. Echter dit betekent
ook weer niet dat elk slachtoffer door het opgelopen trauma
per se een dader moet worden. Hier is heel wat meer
voor nodig.
Soms merken we in de dagdagelijkse praktijk dat daders,
zeker van zedenfeiten, zich wel eens in de slachtofferpositie
willen profileren. Voor hen is het feit dat ze zelf ooit slachtoffer
waren, of dat ze zich nu in de slachtofferrol plaatsen
omdat bijvoorbeeld het kind zelf naar hen kwam, of ze door
de gerechtspsychiater als ontoerekeningsvatbaar verklaard
worden en dus verder redeneren ‘dat ze er toch niets aan
kunnen doen, want de psychiater heeft dit geschreven dat
ze on-toerekenings-vatbaar zijn, het belangrijkste’. Ze konden
met andere woorden op het moment voor en van het
delict hun gedrag zelf niet meer sturen en het feit kan hen
dus niet aangerekend worden. Ze kunnen er niet voor
gestraft worden. Voor veel daders betekent dit dat ze zich
ook als ‘onschuldige voelen en voordoen’, want ze worden
niet gestraft.
Dit doet me even de zijstap maken naar het Belgische systeem,
waar enkel de mogelijkheid bestaat van of straffen of
een maatregel, maar niet beiden tegelijkertijd, zoals we dat
bij onze noorderburen kennen.
Ook het Belgische systeem van toerekeningsvatbaarheid dat
nooit aangepast werd nadat het in een wet gegoten werd,
geeft beperkingen. Deze dichotomie is niet mee geëvolueerd
met de evolutie op vlak van diagnostiek en behandeling,
zoals het glijdend systeem zoals dit in Nederland gehanteerd
wordt, makkelijker hanteerbaar is.
Stel iemand lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis met
afhankelijke en borderlinetrekken en zoekt via internet contact
met jonge kinderen, want die jonge kinderen trekken
hem enerzijds aan, maar anderzijds geven ze hem ook voldoening,
daar ze hem bevestiging geven in wie hij is. Dit
konden leeftijdsgenoten hem tot heden niet geven. In
Nederland zou zulk een verdachte als verminder toerekeningsvatbaar
verklaard kunnen worden op basis van de persoonlijkheidsstoornis,
maar in België wordt het moeilijker.
Waar wil men naar toe, ‘straffen of niet straffen’.
En dan beland men in de gevangenis, stel met een interneringsmaatregel.
Dan begint de lijdensweg. De meeste geïnterneerden
zitten in eerste instantie jaren en sommigen
zelfs levenslang in de gevangenis te wachten met lotgenoten,
tot er iemand bereid is om die ene ultieme, levensbelangrijke
voorwaarde in te vullen, met name de persoon in
kwestie behandeling aan te bieden.
6 september 2008
Om de kans om wederom dader te worden, dus om te recidiveren,
aanzienlijk te verkleinen, is het van essentieel
belang om reeds vanaf het moment van aanhouding de juiste
zorg te kunnen bieden aan kwetsbare justitiabelen. Ook
hier verwijs ik naar onze noorderburen, waar het systeem
bestaat om de verdachte vanaf het prille begin behandeling
aan te bieden in de vorm van pretherapie, die naderhand
omgezet kan worden in de daadwerkelijke, aangepaste therapie
door deskundigen in dan wel buiten de gevangenis.
Het voorbeeld dat ik hierbij kan aanhalen is een man die
een moord pleegde en lijdt aan ASS. Door de therapie kan
met hem over zijn delict gecommuniceerd worden en kan
hij begrijpen waarom hij bepaald gedrag stelt binnen een
bepaalde context. Dit is menswaardig en correct. Een mens
blijft een mens en iemand die een psychiatrische stoornis
heeft, moet het recht kunnen hebben om behandeld te
worden door een deskundig team.
Het gaat dan niet meer om dader of slachtoffer zijn, het
gaat om ‘een mens in nood zijn’.
Slachtoffers hebben zeker recht op begeleiding nadat hen
iets werd aangedaan door een ander, wat een bedreiging
vormde voor de integriteit van hun eigen leven dan wel
lichaam. Echter daders hebben datzelfde recht ook. Niet al
de daders kiezen er voor om dader te worden. Zie het als
een lottospel, waarbij de balletjes één voor één uit de urne
gehaald worden. Je kan geluk hebben en zes juiste getallen
hebben, maar je kan ook pech hebben en arm eindigen
waardoor je geen privebehandeling kan betalen.
Hiermee kan ik de overstap maken naar traumatisering. De
maatschappij stelt vaak: ‘Hij moet maar op de blaren gaan
zitten.’. Maar wat met de mensen die een delict plegen, in
een soort van waantoestand? In de gevangenis is er haast
geen ruimte om de gedetineerden bij te staan in hun traumaverwerking.
Samenvattend kunnen we dus stellen dat een mens enerzijds,
zelfs wanneer deze nog niet in de wieg ligt, al enkele
intrinsiek menselijke elementen met zich kan meedragen
die mede bepalend zijn om dader te worden.