slachtoffers / daders - Unie Vrijzinnige Verenigingen

Klimaateffecten spelen vandaag al een belangrijke rol in de
levens van de armste mensen ter wereld. Droogtes, overstromingen
en stormen hebben een onmiddellijke impact, vooral
voor die mensen die in de kwetsbare zones leven en bovendien
geen financiële middelen bezitten om zich te beschermen
tegen potentiële klimaatschokken. Het UNDP-rapport
toont overduidelijk aan dat klimaatwijzigingen een nefaste
invloed hebben op de toekomstige ontwikkelingskansen voor
miljoenen mensen in deze wereld. Klimaat wijzigingen verhogen
de druk op verarmde samenlevingen, waardoor die in een
negatieve spiraal van deprivatie terechtkomen. De kwetsbaarheid
ten aanzien van extreme weerfenomenen -waarvan de
frequentie toeneemt naarmate de planeet verder opwarmt- is
extreem ongelijk verdeeld in deze wereld. In de periode 2000-
2004 werden jaarlijks ongeveer 262 miljoen mensen geconfronteerd
met klimaatrampen. 98% van de slachtoffers bevonden
zich in de zogenaamde ‘ontwikkelingslanden’. Rekening
houdend met de bevolkingsgrootte is het risico ten aanzien
van klimaatrampen 79 maal kleiner voor een inwoner uit een
rijk OESO-land vergeleken met iemand die de pech heeft
geboren te zijn in een ‘ontwikkelingsland’.
Zonder klimaatbeleid zal deze schrijnende vorm van ongelijkheid
nog verder toenemen. De kwetsbare regio’s in de
wereld beschikken niet over de middelen om zich aan te
passen aan de stijging van de zeespiegel (megadelta’s) of
aan de toekomstige droogte en de daarmee gepaard gaande
voedselproblematiek (Afrika, Azië). Een succesvol aanpassingsbeleid
vereist financiële hulp van de rijke landen.
Gebeurt dat niet, dan kan men inderdaad spreken van aanpassingsapartheid,
een term die voor het eerst gelanceerd
werd door Desmond Tutu, aartsbisschop van Zuid-Afrika: “The
world’s poor cannot be left to sink or swim with their own
resources while rich countries protect their citizens behind
climate-defence fortifications. Social justice and respect of
human rights demand stronger international commitment
on adaptation.” De recente aandacht voor de VN-millenniumdoelstellingen
dient gekoppeld te worden aan het besef
dat zonder stringente maatregelen tal van die doelstellingen
gewoon niet kunnen worden gehaald. Integendeel, een
escalerende globale opwarming zou het proces van ‘ontwikkeling’
wel eens kunnen stopzetten en zelfs doen terugdraaien.
Dit impliceert meer extreme armoede, honger, gezondheidsproblemen
enzovoort. Hoe de wereld zal omgaan met
het klimaatvraagstuk zal een rechtstreeks effect hebben op
de ontwikkelingskansen van miljoenen tot zelfs miljarden
mensen in deze wereld. Als we falen, dan zal volgens het
UNDP de armste 40% van de wereldbevolking veroordeeld
worden tot een schimmig bestaan. Ongelijkheden binnen
landen zullen vergroten, terwijl de kans op een inclusieve
globalisering langzaamaan zal wegebben waardoor de kloof
tussen haves en have-nots verder vergroot. Het UNDP vat de
situatie als volgt samen: “Confronted with a problem as
daunting as climate change, resigned pessimism might
seem a justified response. However, resigned pessimism is a
luxury that the world’s poor and future generations cannot
afford – and there is an alternative” (UNDP, 2007).
Wat moet er dan gebeuren?
Adaptatie en mitigatie
Ondertussen weten we met een aan de zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid dat we zonder een serieus klimaatbeleid
naar temperatuurstijgingen gaan die ver boven de
niveaus zullen liggen die de mensheid ooit gekend heeft.
Om de klimaatwijzigingen te lijf te gaan, is er behoefte aan
twee zaken die tegelijkertijd moeten gebeuren:
1.aanpassing aan de klimaatgevolgen die door de traagheid
in het systeem al onafwendbaar zijn;
2.een beperking van de snelheid en de uiteindelijke
schaal van de opwarming.
Adaptatie
Het IPCC stelt vast dat er vandaag al, althans in beperkte
mate, aanpassingsmaatregelen worden uitgevoerd: dijkversterking
in Nederland, bescherming tegen plotse wateruitbraken
uit gletsjermeren in Nepal, watermanagement in
Australië en enkele maatregelen in Europa ten aanzien van
hittegolven. Dit beleid zal moeten worden versterkt. Voor
sommige van de klimaatevoluties is aanpassing het enige
toereikende antwoord. De mogelijke opties zijn gevarieerd:
puur technologische maatregelen (bijvoorbeeld dijkversterking),
gedragswijzigingen (bijvoorbeeld andere woon-,
transport en voedselkeuzes) en beleidskeuzes (planningsmaatregelen).
In de literatuur is er op dit moment weinig
kennis over de effectiviteit van de verschillende maatregelen.
Bovendien zijn er enorme ecologische, economische,
sociale en gedragsbarrières om zo’n beleid te implementeren.
Het spreekt voor zich dat in de ontwikkelingslanden de
barrières van vooral financiële aard zijn. De kwestbaarheid
ten aanzien van klimaatwijzigingen kan worden versterkt
door de aanwezigheid van andere stressfactoren (ongelijke
toegang tot grondstoffen, armoede, infectieziekten, oorlogen,
voedselonzekerheid). Hierdoor kunnen de veerkracht
en de aanpassingscapaciteit van een samenleving bezwijken.
Een geïntegreerd beleid dringt zich op. Omdat aanpassing
moeilijker en duurder zal worden naarmate de gemiddelde
temperatuur verder stijgt, is het even essentieel dat
klimaatmitigatie hoog op de agenda staat.
Mitigatie
Voor ‘gevaarlijke klimaatwijzigingen’ werd de laatste jaren
vaak gerefereerd aan de 2°C-grens. Dat is de niet te overschrijden
stijging van de temperatuur ten opzichte van die
uit het pre-industriële tijdperk. Op basis van een reeks simulaties
heeft het IPCC becijferd dat, om de opwarming nog te
beperken tot 2-2,4°C, tegen 2050 de wereldwijde broeikasgasuitstoot
met 50 tot 85% zou moeten dalen. Voor de westerse
landen gaat het over een noodzakelijke daling van 80
à 90% tegen 2050 (met een tussentijdse doelstelling van 25
à 40% tegen 2020). Deze reducties lijken op het eerste zicht
politiek ‘onhaalbaar’. De opwarming zal wellicht de kritische
drempel van 2°C overschrijden. Uit realiteitsbesef schetst
het IPCC daarom ook andere toekomstscenario’s. Een daling
september 2008 51