Detector Magazine 77 - De Detector Amateur

22
>>
vindplaats Opperkooten op te gaan.
Toen in 1989 een hooggelegen
weiland daar voor het eerst voor
maïsaanbouw werd gescheurd,
ontdekten ‘stientsjesikers’ talloze
resten uit het vroege Neolithicum.
Een gevonden dissel van het type
schoenleestwig is gemaakt van een
uit het Wiehengebergte bij Osnabrück
in Duitsland afkomstige
kiezelgeode, hemelsbreed zo’n 150
km van die vindplaats hier.
Nog altijd vond geen archeologisch
onderzoek ter plaatse plaats, wat
jammer is want een dergelijk zeldzame
locatie, bovendien bedreigd door
akkerbouw, moet snel worden
onderzocht. Dalend grondwaterpeil
en bodembewerking laten weinig
intact. Resten van aardewerk in
bouwvoren gaan slechts enkele jaren
mee. Stuifmeelonderzoek in naburige
dobben geven ongetwijfeld uitsluitsel
over tijdstip en karakter van
deze vroegste Friese agrarische
Landnam. Van de Bandceramiek en
Rössenculturen kennen we de grote
boerderijen. Kennelijk voelde men
zich niet zo veilig in deze grote
meer-familiehuizen want de nederzettingen
worden voornamelijk op
hooggelegen terreinen aangetroffen
waar palissaden de groepjes boerderijen
omringden. Maximaal woonden
zo’n 100-150 mensen in één
boerderij. Men leefde hoofdzakelijk
van de opbrengsten van landbouw en veeteelt en beoefende nog de jacht en
visvangst. Deze grote boerderijen waren in een drietal functionele eenheden
verdeeld. Het middengedeelte was woonruimte, het ene uiteinde diende als
stal en het andere als oogstopslag. De vlechtwanden waren met leem bestreken.
Deze leem werd pal naast het huis gewonnen. Vandaar de daar altijd aangetroffen
kuilen die later als dumpplaatsen van slachtafval, vuursteenbewerking
en ceramiek zijn gebruikt. De grootste huizen meten wel zo’n 40 meter
lengte bij een breedte van 7 1/2 meter.
De constructie was vierschepig, d.w.z. dragende middenconstructie en ter
weerszijden kortere wandpalen. Uit Nederland zijn uit de periode van de
Bandceramiek meerdere tientallen van dergelijke huisplattegronden op de
löss onderzocht, o.a in Sittard en Elsloo. Vergelijkbare types uit Friesland
bekend onder andere uit Oostrum, Prikkedam en De Wilp (van amfiboliet:
zwart grijsgroen gesteente).
Evert Kramer
Conservator Fries Museum
Foto’s: Johan Koning
Eigenaar bijl: Mark Roosjen, Leeuwarden.
Gekregen van een tante uit Gees (Drenthe). Haar man heeft in zijn werkbare
jaren meerdere bijlen gevonden op de afvalhopen bij de aardappelmeelfabriek
te Oranje, bij Beilen. (In die fabriek is nu ‘Speelstad Oranje’ te vinden).
Geraadpleegde literatuur:
• Evert Kramer en Albert Lanting,
‘Een disselbijl uit Opperkooten
Friesland en het vroege Neolithicum’
In: Fryslân 1996, no. 2
• Ruud Borman, ‘Oude beschavingen van de Lage Landen -
Speurtocht naar het dagelijks leven van onze voorouders van ijstijd tot volksverhuizing’,
Elsevier, Amsterdam/Brussel 1980
• J. N. Lanting & J. van der Plicht
‘De 14C-chronologie van de Nederlandse pre- en protohistorie, III: Neolithicum’
In: Palaeohistoria 41/42. 1999/2000