PDF (6 mb)

514 THEOSOFISCHE INZICHTEN
geld, roem en macht en verlangt naar een beter leven, maar de voorbijgaande
flits van geld roept zijn huidige doel weer in gedachten en de
oude meditatie begint opnieuw. Omdat alle theosofen zich in deze
maatschappelijke draaikolk bevinden, kunnen ze ieder voor zich deze
woorden op zichzelf betrekken zoals ze willen. Indien hun levens -
meditatie gericht is op iets dat laag bij de grond is, zullen de gevolgen
hiervan zonder twijfel sterk en blijvend zijn en evenredig aan het lage
peil waarop ze werken. Hun onregelmatige meditaties zullen evenzeer
onregelmatige gevolgen voortbrengen in de lange reeks van steeds
terugkerende geboorten.
‘Maar’, vraagt een ander, ‘hoe staat het dan met concentratie? Dat
willen we hebben, maar dat vermogen bezitten we niet.’ Denkt u dat het
om een voorwerp gaat dat zomaar te koop is, of iets dat u zult krijgen
alleen door ernaar te verlangen? Zo is het niet. Op dezelfde manier als
we twee soorten meditatie hebben onderscheiden, kunnen we dit voor
concentratie doen. De ene betreft het gebruikmaken van een al verkregen
vermogen voor een specifiek doel, de andere betreft de diepe en
onafgebroken beoefening van een vermogen dat we ons eigen hebben
gemaakt. Concentratie is niet hetzelfde als het geheugen, want we
weten dat laatstgenoemde kan werken zonder dat we ons op iets concentreren,
en we weten dat eeuwen geleden de oude denkers het geheugen
terecht fantasie noemden. Maar zodra we proberen ons ergens op
te concentreren, ontwaakt door een typische eigenschap van het menselijk
denkvermogen het gedeelte van ons geheugen waarin gedachteassociaties
ontstaan. Dit verschijnsel ontmoedigt de aspirant-beoefenaar
waardoor hij zijn pogingen om zich te concentreren ten slotte opgeeft.
Iemand gaat zitten en wil zich concentreren op het hoogste idee dat hij
zich kan voorstellen; ogenblikkelijk komen er herinneringen aan allerlei
zaken in hem op, oude gedachten en indrukken, en deze verdringen
het verheven onderwerp dat hij oorspronkelijk had gekozen, en dan is
het uit met de concentratie.
Deze moeilijkheid is alleen te overwinnen door oefening, door aanhoudende
inspanning, door volharding. Er zijn geen vreemde of in -
gewikkelde voorschriften nodig. Het enige wat we moeten doen, is te
proberen en te blijven proberen.
Het onderwerp ‘de wil’ wordt in theosofische geschriften – oude of
hedendaagse – weinig behandeld. Pata∫jali gaat er helemaal niet op in.
Hij schijnt in zijn aforismen de wil als iets vanzelfsprekends aan te
nemen. De wil is universeel; hij behoort niet alleen tot mensen en die-