Documentatiebundel deel 2 - Contrast :::. Law Seminars

3 mei 2012 

Informatie-uitwisseling in het mededingingsrecht: 

IN VE N TA R IS D O C U ME N TE N 

geen theorie maar praktijk 

1. Uittreksel uit de Richtsnoeren inzake de toepasselijkheid van artikel 101 van het Verdrag 

betreffende de werking van de Europese Unie op horizontale 

samenwerkingsovereenkomsten, PB C 11 van 14.01.2011. 

2. Verordening (EU) nr. 330/2010 van de Commissie van 20 april 2010 betreffende de 

toepassing van artikel 101, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese 

Unie op groepen verticale overeenkomsten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen, 

PB L 102 van 23.04.2010. 

3. Uittreksel uit de Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, PB C 130 van 19.05.2010. 

4. Beschikking van de Commissie van 17 februari 1992 inzake een procedure op grond van 

artikel 85 van het EEG-Verdrag (IV/31.370 en 31.446 - UK Agricultural Tractor Registration 

Exchange), PB L 068 van 13.03.1992. 

5. Zaak T-35/92, arrest van het Gerecht van eerste aanleg van 27 oktober 1994, John Deere 

Ltd tegen Commissie van de Europese Gemeenschappen, Jur 1994 II-00957. 

6. Zaak C-7/95 P, arrest van het Hof van 28 mei 1998, John Deere Ltd tegen Commissie van 

de Europese Gemeenschappen, Jur 1998 I-03111. 

7. F. Wijckmans en S. De Keer, “Informatie-uitwisseling en het mededingingsrecht: een 

overzicht”, Tendensen in het Bedrijfsrecht, Mededinging, Praktische aspecten waaraan de 

juristen aandacht moeten besteden, Instituut voor Bedrijfsjuristen, Dag van de Bedrijfsjurist, 

17.11.2005, Antwerpen, Kluwer (2005), p. 34. 

8. T. Ruys en A. Godfroid, “Informatie-uitwisseling tussen concurrenten in het licht van de 

nieuwe Richtsnoeren van de Europese Commissie voor Horizontale Overeenkomsten”, RW 

5 november 2011, p. 462. 

9. Brochure VBO, “Informatie-uitwisseling en de mededingingsregels”, 2011, http://vbo- 

feb.be/media/uploads/public/_custom/BSC/Informatieuitwisselingmededingingsregels_BSC.p 

df.

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

61995J0007 

Arrest van het Hof (Vijfde kamer) van 28 mei 1998. - John Deere Ltd tegen Commissie 

van de Europese Gemeenschappen. - Hogere voorziening - Ontvankelijkheid - 

Rechtsvraag - Feitelijke vraag - Mededinging - Systeem van uitwisseling van informatie - 

Mededingingsbeperking - Weigering van ontheffing. - Zaak C-7/95 P. 

Jurisprudentie 1998 bladzijde I-03111 

Samenvatting 

Partijen 

Overwegingen van het arrest 

Beslissing inzake de kosten 

Dictum 

Trefwoorden 

1 Hogere voorziening - Middelen - Loutere herhaling van reeds voor Gerecht aangevoerde 

middelen en argumenten - Verkeerde beoordeling van feiten - Niet-ontvankelijkheid - Afwijzing 

(EG-Verdrag, art. 168 A; 's Hofs Statuut-EG, art. 49 en 51; Reglement voor de procesvoering 

van het Hof, art. 112, lid 1, sub c) 

2 Hogere voorziening - Middelen - Verkeerde beoordeling van feiten - Niet-ontvankelijkheid - 

Toetsing door Hof van beoordeling van bewijs - Uitgesloten behoudens geval van verkeerde 

opvatting 

(EG-Verdrag, art. 168 A; 's Hofs Statuut-EG, art. 51) 

3 Beroep tot nietigverklaring - Beschikking van Commissie op grond van artikel 85, lid 1, van 

Verdrag - Ingewikkelde economische beoordeling - Rechterlijke toetsing - Grenzen 

(EG-Verdrag, art. 85, lid 1, en 173) 

4 Hogere voorziening - Middelen - Middel voor het eerst aangevoerd in hogere voorziening - 

Niet-ontvankelijkheid 

('s Hofs Statuut-EG, art. 51) 

5 Mededinging - Mededingingsregelingen - Aantasting van mededinging - Overeenkomst die 

niet mededingingsverstorend doel heeft - Beoordeling op gevolgen voor markt - Criteria - 

Ontbreken van bewijs van daadwerkelijke gevolgen - Geen invloed in verband met 

mogelijkheid om zuiver potentiële gevolgen in aanmerking te nemen 

(EG-Verdrag, art. 85, lid 1) 

6 Mededinging - Mededingingsregelingen - Onderling afgestemde feitelijke gedraging - Begrip 

- Criteria van coördinatie en samenwerking - Uitlegging 


7 Mededinging - Mededingingsregelingen - Aantasting van mededinging - Overeenkomst 

waarbij systeem van uitwisseling van informatie wordt gecreëerd - Ontoelaatbaarheid op 

oligopolistische markt - Voorwaarden 


Samenvatting 

8 Uit artikel 168 A van het Verdrag, artikel 51 van 's Hofs Statuut en artikel 112, lid 1, sub c, 

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61995CJ0007:NL:H... 

Page 1 of 18 

Avis juridique important 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

van het Reglement voor de procesvoering, volgt dat een hogere voorziening duidelijk moet 

aangeven, tegen welke onderdelen van het arrest waarvan de vernietiging wordt gevorderd, zij 

is gericht, en welke argumenten rechtens die vordering specifiek staven. 

Een hogere voorzienig die, zonder zelfs maar een argument te bevatten dat specifiek tegen het 

bestreden arrest is gericht, slechts de reeds voor het Gerecht aangevoerde middelen en 

argumenten - met inbegrip van die welke waren gebaseerd op door het Gerecht uitdrukkelijk 

verworpen feiten - herhaalt of letterlijk overneemt, voldoet niet aan dit vereiste. Een dergelijke 

hogere voorziening beoogt immers in werkelijkheid slechts een nieuw onderzoek van het bij 

het Gerecht ingediende verzoek, iets waartoe het Hof niet bevoegd is. 

Een hogere voorziening kan slechts worden gebaseerd op middelen inzake schending van 

rechtsregels, met uitsluiting van iedere feitelijke beoordeling. Het Gerecht is bij uitsluiting 

bevoegd om de feiten vast te stellen, behoudens het geval waarin de feitelijke onjuistheid van 

hetgeen het heeft vastgesteld, voortvloeit uit de hem overgelegde processtukken, en om die 

feiten te beoordelen. Het Hof is evenwel ingevolge artikel 168 A van het Verdrag bevoegd, 

toezicht uit te oefenen op de wijze waarop het Gerecht de feiten juridisch heeft gekwalificeerd 

en daaraan rechtsgevolgen heeft verbonden. 

9 In het kader van een hogere voorziening is het Hof, evenals ten aanzien van de vaststelling 

van de feiten, in beginsel niet bevoegd om de bewijzen te onderzoeken die het Gerecht tot 

staving van die feiten in aanmerking heeft genomen. Wanneer die bewijzen regelmatig zijn 

verkregen en de algemene rechtsbeginselen en regels van procesrecht inzake de bewijslast en 

de bewijsvoering zijn geëerbiedigd, staat het enkel aan het Gerecht te beoordelen, welke 

waarde moet worden gehecht aan de hem voorgelegde bewijzen. Die beoordeling vormt dus, 

behoudens in het geval van een verkeerde opvatting van die bewijzen, geen rechtsvraag die 

als zodanig vatbaar is voor toetsing door het Hof. 

10 Ofschoon de gemeenschapsrechter in het algemeen een volledig onderzoek instelt naar de 

vraag, of aan de voorwaarden voor toepassing van artikel 85, lid 1, van het Verdrag is voldaan, 

dient hij zich bij de toetsing van een ingewikkelde economische beoordeling zijdens de 

Commissie te beperken tot de vraag, of de procedurevoorschriften in acht zijn genomen, of de 

motivering afdoende is, of de feiten juist zijn weergegeven en of er geen sprake is van een 

kennelijke onjuiste beoordeling dan wel van misbruik van bevoegdheid. 

11 Een middel dat voor het eerst in hogere voorziening voor het Hof wordt aangevoerd, moet 

niet-ontvankelijk worden verklaard. Zou het een partij worden toegestaan in dat kader een 

middel aan te voeren dat zij niet voor het Gerecht heeft aangevoerd, dan zou haar in feite 

worden toegestaan om bij het Hof, waarvan de bevoegdheid inzake hogere voorziening 

beperkt is, een geschil aanhangig te maken dat een ruimere strekking heeft dan het geschil 

waarvan het Gerecht kennis heeft genomen. In hogere voorziening is het Hof dus enkel 

bevoegd om de beoordeling door het Gerecht van de voor hem bepleite middelen te 

onderzoeken. 

12 Tegen een overeenkomst die niet tot doel heeft de mededinging te belemmeren, kan 

slechts worden opgekomen wegens de gevolgen die zij heeft. In dat geval moeten de 

mededingingsbelemmeringen die eruit zouden kunnen voortvloeien, worden beoordeeld tegen 

de achtergrond van de mededinging binnen het feitelijke kader waarin zij zich zonder de 

litigieuze overeenkomst zou afspelen. 

Ingevolge artikel 85, lid 1, van het Verdrag is een dergelijke beoordeling niet enkel beperkt tot 

de werkelijke gevolgen, doch moet zij eveneens rekening houden met de potentiële gevolgen 

van de overeenkomst voor de mededinging op de gemeenschappelijke markt. Een 

overeenkomst ontkomt evenwel aan het verbod van artikel 85 wanneer zij de markt slechts in 

zeer geringe mate beïnvloedt. 

De omstandigheid dat de Commissie niet in staat is het bestaan van een reële 

mededingingsbelemmering aan te tonen, heeft derhalve geen gevolgen voor de beslechting 

van het geschil over de betrokken overeenkomst. 

13 De criteria coördinatie en samenwerking, die voorwaarden zijn voor onderling afgestemde 

feitelijke gedragingen, houden allerminst in dat er een werkelijk "plan" moet zijn opgesteld, 

maar dienen te worden verstaan in het licht van de in de verdragsbepalingen inzake de 

mededinging besloten voorstelling, dat iedere ondernemer zelfstandig moet bepalen welk 

beleid hij op de gemeenschappelijke markt zal voeren en welke condities hij zijn klanten zal 

bieden. 

Deze eis van zelfstandigheid sluit weliswaar niet uit, dat de ondernemer gerechtigd is zijn 

beleid intelligent aan het vastgestelde of te verwachten marktgedrag van de concurrenten aan 

te passen, doch staat onverbiddelijk in de weg aan enigerlei al dan niet rechtstreeks contact 


Page 2 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

tussen zulke ondernemers, dat tot doel of ten gevolge heeft dat mededingingsvoorwaarden 

ontstaan die, gelet op de aard van de producten of verleende diensten, de grootte en het 

aantal van de ondernemingen en de omvang van de betrokken markt, niet met de normaal te 

achten voorwaarden van die markt overeenkomen. 

14 Op een oligopolistische markt met een hoge concentratiegraad vermindert een 

overeenkomst die voorziet in een systeem van uitwisseling van informatie tussen de 

ondernemingen op die markt, de mate van onzekerheid over de werking van de markt of 

neemt zij deze weg en beïnvloedt zij de mededinging tussen de ondernemers ongunstig, 

wanneer de uitgewisselde informatie 

- zakengeheimen betreft en zij de bij de overeenkomst betrokken ondernemingen in staat stelt 

kennis te krijgen van de verkopen door hun dealers binnen en buiten het dealergebied, 

alsmede van de verkopen van de andere concurrerende ondernemingen en van hun bij de 

overeenkomst betrokken dealers, 

- met korte intervallen en systematisch wordt verstrekt, en 

- wordt verstrekt tussen de grootste aanbieders, uitsluitend in het voordeel van deze laatsten, 

met uitsluiting van de andere aanbieders en de consumenten. 

Partijen 

In zaak C-7/95 P, 

John Deere Ltd, vennootschap naar Schots recht, gevestigd te Edinburgh (Verenigd 

Koninkrijk), vertegenwoordigd door H.-J. Niemeyer en R. Bechtold, advocaten te Stuttgart, 

domicilie gekozen hebbende te Luxemburg ten kantore van Loesch en Wolter, advocaten 

aldaar, Rue Goethe 11, 

rekwirante, 

betreffende hogere voorziening tegen het arrest van het Gerecht van eerste aanleg van de 

Europese Gemeenschappen (Tweede kamer) van 27 oktober 1994, Deere/Commissie (T-35/92, 

Jurispr. blz. II-957), en strekkende tot vernietiging van dat arrest, andere partij bij de 

procedure: Commissie van de Europese Gemeenschappen, vertegenwoordigd door J. Currall, 

lid van haar juridische dienst, als gemachtigde, bijgestaan door N. Forwood, QC, domicilie 

gekozen hebbende te Luxemburg bij C. Gómez de la Cruz, lid van haar juridische dienst, 

Centre Wagner, Kirchberg, 

wijst 

HET HOF VAN JUSTITIE 

(Vijfde kamer), 

samengesteld als volgt: C. Gulmann, kamerpresident, J. C. Moitinho de Almeida, D. A. O. 

Edward, P. Jann en L. Sevón (rapporteur), rechters, 

advocaat-generaal: D. Ruiz-Jarabo Colomer 

griffier: L. Hewlett, administrateur 

gezien het rapport ter terechtzitting, 

gehoord de pleidooien van partijen ter terechtzitting van 3 juli 1997, 

gehoord de conclusie van de advocaat-generaal ter terechtzitting van 16 september 1997, 

het navolgende 

Arrest 

Overwegingen van het arrest 

1 Bij op 13 januari 1995 ter griffie van het Hof neergelegd verzoekschrift heeft de 

vennootschap naar Schots recht John Deere Ltd krachtens artikel 49 van 's Hofs Statuut-EG 

hogere voorziening ingesteld tegen het arrest van het Gerecht van eerste aanleg van 27 

oktober 1994, Deere/Commissie (T-35/92, Jurispr. blz. II-957; hierna: "bestreden arrest"), 

waarbij het Gerecht haar beroep tot nietigverklaring van beschikking 92/157/EEG van de 

Commissie van 17 februari 1992 inzake een procedure op grond van artikel 85 van het EEG- 


Page 3 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

Verdrag (IV/31.370 en 31.446 - UK Agricultural Tractor Registration Exchange, PB L 68, blz. 

19; hierna: "litigieuze beschikking") heeft verworpen. 

2 Met betrekking tot de aan de onderhavige hogere voorziening ten grondslag liggende feiten 

blijkt uit het bestreden arrest het volgende: 

"1 Agricultural Engineers Association Limited (hierna: $AEA') is een beroepsvereniging die 

openstaat voor alle in het Verenigd Koninkrijk werkzame producenten of importeurs van 

landbouwtrekkers. Ten tijde van de feiten telde zij ongeveer 200 leden, waaronder met name 

Case Europe Limited, John Deere Limited, Fiatagri UK Limited, Ford New Holland Limited, 

Massey-Ferguson (United Kingdom) Limited, Renault Agricultural Limited, Same-Lamborghini 

(UK) Limited en Watveare Limited. 

a) De administratieve procedure 

2 Op 4 januari 1988 meldde de AEA ter verkrijging van, primair, een negatieve verklaring, en, 

subsidiair, een individuele verklaring van ontheffing, bij de Commissie een overeenkomst 

inzake een systeem van uitwisseling van informatie, de $UK Agricultural Tractor Registration 

Exchange', aan, dat was gebaseerd op gegevens van het Ministerie van Verkeer van het 

Verenigd Koninkrijk betreffende de inschrijving van landbouwtrekkers (hierna: $eerste 

aanmelding'). Deze overeenkomst inzake de uitwisseling van informatie kwam in de plaats van 

een eerdere overeenkomst uit 1975, die niet bij de Commissie was aangemeld. Van deze 

laatste overeenkomst had de Commissie kennis gekregen in 1984 naar aanleiding van een 

onderzoek op een bij haar ingediende klacht wegens belemmeringen van de neveninvoer. 

3 De Exchange staat open voor alle producenten of importeurs van landbouwtrekkers in het 

Verenigd Koninkrijk, ongeacht of zij lid zijn van de AEA. Deze laatste verzorgt het secretariaat 

van de Exchange. Het aantal bij de Exchange aangesloten ondernemingen schommelde in de 

loop van de instructie van de zaak, naar gelang van de herstructureringen die in de betrokken 

sector plaatsvonden; op het ogenblik van de aanmelding namen acht producenten, waaronder 

verzoekster, aan de Exchange deel. Partij bij de Exchange zijn de acht in punt 1 genoemde 

marktdeelnemers, die volgens de Commissie 87 à 88 % van de markt voor landbouwtrekkers 

in het Verenigd Koninkrijk voor hun rekening nemen. De rest van de markt is verdeeld onder 

verschillende kleine producenten. 

4 Op 11 november 1988 zond de Commissie een mededeling van punten van bezwaar aan de 

AEA, aan elk van de acht leden die door de eerste aanmelding werden geraakt, en aan 

Systematics International Group of Companies Limited (hierna: $SIL'), een computerbureau 

belast met de verwerking en de exploitatie van de in formulier V55 (zie hieronder punt 6) 

vervatte gegevens. Op 24 november 1988 besloten de leden van de Exchange de 

overeenkomst te schorsen. Tijdens een hoorzitting voor de Commissie stelde verzoekster, dat 

de verstrekte informatie een gunstige invloed had op de mededinging. Zij beriep zich daarvoor 

met name op een studie van professor Albach, lid van het Berlin Science Center. Op 12 maart 

1990 meldden vijf partijen bij de Exchange - waaronder verzoekster - een nieuwe 

overeenkomst inzake de uitwisseling van informatie, het $UK Tractor Registration Data 

System' (hierna: $Data System'), bij de Commissie aan (hierna: $tweede aanmelding'). Daarbij 

verbonden zij zich ertoe, het nieuwe systeem niet toe te passen tot zij het antwoord van de 

Commissie op hun aanmelding zouden hebben ontvangen. 

(...) 

b) De inhoud en de juridische context van de Exchange 

6 Naar nationaal recht wordt een voertuig pas tot het verkeer op de openbare weg in het 

Verenigd Koninkrijk toegelaten wanneer het is ingeschreven bij het Department of Transport. 

Deze inschrijving dient te gebeuren bij een van de ongeveer 60 Local Vehicles Licensing Offices 

(hierna: $LVLO'). De inschrijving van de voertuigen is het onderwerp van ministeriële 

procedure-instructies, genoemd $Procedure for the first licensing and registration of motor 

vehicles'. Volgens die instructies moet voor het verzoek om inschrijving van het voertuig 

gebruik worden gemaakt van een speciaal formulier, het administratief formulier V55. Op 

grond van een akkoord met de SIL verstrekt het Ministerie van Verkeer van het Verenigd 

Koninkrijk deze een aantal gegevens die het bij de inschrijving van de voertuigen verkrijgt." 

3 In punt 7 van het bestreden arrest stelde het Gerecht vast, dat partijen het oneens waren 

over een aantal feitenkwesties betreffende de gegevens die op het formulier V55 voorkwamen 

en het gebruik dat daarvan werd gemaakt. Deze meningsverschillen worden samengevat in de 

punten 8 tot en met 18 van het bestreden arrest. 

4 In de litigieuze beschikking ontvouwde de Commissie haar juridische beoordeling op grond 

van artikel 85, lid 1, van het Verdrag, met betrekking tot de Exchange zoals hij vóór de 


Page 4 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

aanmelding in praktijk werd gebracht en op 4 januari 1988 is aangemeld (eerste aanmelding), 

enerzijds, en zoals hij op 12 maart 1990 is aangemeld (tweede aanmelding), anderzijds. 

5 Met betrekking tot de Exchange die het voorwerp van de eerste aanmelding was, onderzocht 

de Commissie in de eerste plaats in de punten 35 tot en met 52 van de litigieuze beschikking 

het onderdeel van het systeem van uitwisseling van informatie dat het mogelijk maakt de 

verkoop van individuele concurrenten te kennen. Zij hield rekening met de marktstructuur, de 

aard van de verstrekte gegevens, het gedetailleerde karakter van de uitgewisselde gegevens 

en de geregelde bijeenkomsten van de leden van de Exchange in het AEA-comité. De 

Commissie was van mening, dat de Exchange tot concurrentiebeperkingen leidde, doordat zij 

in de eerste plaats de transparantie vergrootte op een markt met een hoge concentratiegraad 

en in de tweede plaats de toegang tot de markt voor niet-leden sterker bemoeilijkte. 

6 In de punten 53 tot en met 56 van de litigieuze beschikking beoordeelde de Commissie in de 

tweede plaats het systeem van uitwisseling van informatie wat betreft het verstrekken van 

gegevens inzake de verkoop van de dealers van de eigen onderneming. In dat verband wees 

zij op de mogelijkheid dat de omzet van individuele concurrenten voor elk gebied via deze 

gegevens aan het licht komt, wanneer de verkoopcijfers voor dit gebied voor een bepaald 

product en tijdvak betrekking hebben op minder dan tien verkochte eenheden. Voorts wees zij 

op de mogelijkheid van bemoeienis met de detailverkoop van dealers of parallelimporteurs. 

7 In de punten 57 en 58 van de litigieuze beschikking beoordeelde de Commissie de gevolgen 

van dit systeem van uitwisseling van informatie voor de handel tussen de lidstaten. 

8 In de punten 59 tot en met 64 van de litigieuze beschikking stelde de Commissie zich voorts 

op het standpunt, dat de Exchange die het voorwerp van de eerste aanmelding was, niet 

onmisbaar was en dat derhalve de vier voorwaarden voor verkrijging van een ontheffing op 

grond van artikel 85, lid 3, van het Verdrag niet behoefden te worden onderzocht. 

9 Met betrekking tot de gewijzigde versie van de Exchange die het voorwerp van de tweede 

aanmelding was, verklaarde de Commissie in punt 65 van de litigieuze beschikking 

inzonderheid, dat haar redenering met betrekking tot de Exchange die het voorwerp van de 

eerste aanmelding was, mutatis mutandis toepassing vond. 

10 Bij de litigieuze beschikking heeft de Commissie derhalve: 

- vastgesteld, dat de UK Agricultural Tractor Registration Exchange, in de oorspronkelijke en in 

de gewijzigde versie, inbreuk maakte op artikel 85, lid 1, van het Verdrag, "in zoverre hij leidt 

tot uitwisseling van gegevens over de omzet van individuele concurrenten en van gegevens 

over de omzet van de dealers en de invoer van eigen producten" (artikel 1); 

- het verzoek om ontheffing op grond van artikel 85, lid 3, van het Verdrag afgewezen (artikel 

2); 

- de AEA en de leden van de Exchange gelast de vastgestelde inbreuk te beëindigen, in zoverre 

dat nog niet was gebeurd, en zich in de toekomst te onthouden van deelneming aan een 

overeenkomst of een onderling afgestemde feitelijke gedraging die een zelfde of gelijkaardig 

doel of gevolg kan hebben (artikel 3). 

11 Op 7 mei 1992 stelde rekwirante bij het Gerecht beroep in tot nietigverklaring van de 

litigieuze beschikking en tot verwijzing van de Commissie in de kosten. Tot staving van haar 

beroep voerde zij elf middelen aan, die het Gerecht als volgt hergroepeerde: 

"25 Met betrekking tot de regelmatigheid van de administratieve procedure stelt verzoekster: 

- dat bij de beschikking substantiële vormvoorschriften zijn geschonden; en 

- dat de beschikking een tegenspraak tussen de motivering en het dispositief bevat. 

26 Verzoeksters tweede groep middelen betreft vier $algemene' overwegingen. Zij stelt: 

- dat de beschikking op materieel onjuiste feiten berust; 

- dat een systeem van uitwisseling van informatie niet per se een schending van de 

communautaire mededingingsregels oplevert en dat de beschikking zich niet verdraagt met het 

communautaire mededingingsbeleid en derhalve met misbruik van bevoegdheid is gegeven; 

- dat de betrokken praktijk van de autoriteiten van het Verenigd Koninkrijk geen schending van 

artikel 5 EEG-Verdrag oplevert; 

- dat de beschikking de regels inzake de bewijslast schendt. 

27 De derde groep ten slotte bestaat uit vijf middelen. Verzoekster betoogt: 

- dat het omstreden systeem van uitwisseling van informatie geen overeenkomst in de zin van 

artikel 85, lid 1, van het Verdrag is; 


Page 5 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

- dat de mededeling van de verkopen van elke concurrent de mededinging niet schaadt; 

- dat dit ook het geval is voor de mededeling van de verkopen van de dealers van elk lid; 

- dat het betrokken systeem van verspreiding van informatie de handel tussen de lidstaten niet 

voldoende merkbaar schaadt; 

- dat zelfs al zou het betrokken systeem van uitwisseling van informatie onder het verbod van 

artikel 85, lid 1, van het Verdrag vallen - quod non - de voorwaarden voor toepassing van 

artikel 85, lid 3, zijn vervuld." 

12 Bij het bestreden arrest heeft het Gerecht het beroep in zijn geheel verworpen en 

rekwirante in de kosten verwezen. 

13 In hogere voorziening verzoekt rekwirante het Hof, het bestreden arrest te vernietigen, de 

litigieuze beschikking nietig te verklaren en de Commissie te verwijzen in de kosten van de 

onderhavige hogere voorziening alsmede in de kosten van de procedure voor het Gerecht. 

14 De Commissie concludeert dat het den Hove behage, de hogere voorziening nietontvankelijk 

en, subsidiair, ongegrond te verklaren. Voorts verzoekt zij om verwijzing van 

rekwirante in de kosten. 

15 Het Hof heeft het verzoek van rekwirante strekkende tot verkrijging van het integrale 

proces-verbaal van de op 16 maart 1994 voor het Gerecht in zaak T-35/92 gehouden 

terechtzitting, afgewezen. Bij brief van 13 juni 1995 heeft de griffie van het Hof partijen van dit 

besluit in kennis gesteld. 

16 Tot staving van haar hogere voorziening draagt rekwirante acht middelen voor, te weten: 

- tegenstrijdige en ontoereikende motivering; 

- onjuiste toepassing van artikel 85, lid 1, van het Verdrag, wat het bestaan van een 

overeenkomst in de zin van deze bepaling betreft; 

- onjuiste kwalificatie van de markt voor trekkers in het Verenigd Koninkrijk als een gesloten 

oligopolie; 

- onjuiste toepassing van artikel 85, lid 1, wat de beperking van de mededinging tussen 

producenten betreft; 

- onjuiste toepassing van artikel 85, lid 1, wat de bijeenkomsten van de AEA betreft; 

- onjuiste toepassing van artikel 85, lid 1, wat de beperking van de mededinging binnen een 

zelfde merk betreft; 

- onjuiste toepassing van artikel 85, lid 1, wat de gevolgen voor de handel tussen het Verenigd 

Koninkrijk en de overige lidstaten betreft; 

- ongegronde weigering om artikel 85, lid 3, toe te passen. 

Omvang van de toetsing door het Hof in hogere voorziening 

17 Alvorens de door rekwirante voorgedragen middelen te onderzoeken, zij herinnerd aan een 

aantal beginselen die gelden voor de hogere voorziening, inzonderheid wat de omvang van de 

bevoegdheid van het Hof betreft. 

18 Volgens artikel 168 A EG-Verdrag en artikel 51 van 's Hofs Statuut-EG is de hogere 

voorziening beperkt tot rechtsvragen en moet zij zijn gebaseerd op middelen ontleend aan 

onbevoegdheid van het Gerecht, onregelmatigheden in de procedure voor het Gerecht, 

waardoor aan de belangen van de verzoekende partij afbreuk is gedaan, dan wel schending 

van het gemeenschapsrecht door het Gerecht. Ingevolge artikel 112, lid 1, sub c, van het 

Reglement voor de procesvoering van het Hof moet het verzoekschrift in hogere voorziening 

de aangevoerde middelen en argumenten rechtens vermelden. 

19 Uit deze bepalingen volgt, dat een hogere voorziening duidelijk moet aangeven, tegen 

welke onderdelen van het arrest waarvan de vernietiging wordt gevorderd, zij is gericht, en 

welke argumenten rechtens die vordering specifiek staven (beschikking van 17 september 

1996, San Marco/Commissie, C-19/95 P, Jurispr. blz. I-4435, punt 37). 

20 Een hogere voorziening die slechts de reeds voor het Gerecht aangevoerde middelen en 

argumenten - met inbegrip van die welke waren gebaseerd op door het Gerecht verworpen 

feiten - herhaalt of letterlijk overneemt, voldoet niet aan dit vereiste; voor zover een dergelijke 

hogere voorziening geen argument bevat dat specifiek tegen het bestreden arrest is gericht, 

beoogt zij immers in werkelijkheid slechts een nieuw onderzoek van het bij het Gerecht 

ingediende verzoek, iets waartoe het Hof op grond van artikel 49 van zijn Statuut-EG niet 

bevoegd is (zie, in die zin, onder meer beschikking San Marco/Commissie, reeds aangehaald, 

punt 38). 


Page 6 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

21 Uit bovenvermelde bepalingen volgt ook, dat een hogere voorziening slechts kan worden 

gebaseerd op middelen inzake schending van rechtsregels, met uitsluiting van iedere feitelijke 

beoordeling. Het Gerecht is bij uitsluiting bevoegd om de feiten vast te stellen, behoudens het 

geval waarin de feitelijke onjuistheid van hetgeen het heeft vastgesteld, voortvloeit uit de hem 

overgelegde processtukken, en om die feiten te beoordelen. Wanneer het Gerecht de feiten 

heeft vastgesteld of beoordeeld, is het Hof evenwel ingevolge artikel 168 A van het Verdrag 

bevoegd, toezicht uit te oefenen op de wijze waarop het Gerecht de feiten juridisch heeft 

gekwalificeerd en daaraan rechtsgevolgen heeft verbonden (zie, onder meer, beschikking San 

Marco/Commissie, reeds aangehaald, punt 39). 

22 Het Hof is derhalve niet bevoegd om de feiten vast te stellen, noch, in beginsel, om de 

bewijzen te onderzoeken die het Gerecht tot staving van die feiten in aanmerking heeft 

genomen. Wanneer die bewijzen regelmatig zijn verkregen en de algemene rechtsbeginselen 

en regels van procesrecht inzake de bewijslast en de bewijsvoering zijn geëerbiedigd, staat het 

enkel aan het Gerecht te beoordelen, welke waarde moet worden gehecht aan de hem 

voorgelegde bewijzen (zie, onder meer, beschikking San Marco/Commissie, reeds aangehaald, 

punt 40). Die beoordeling vormt dus, behoudens in het geval van een verkeerde opvatting van 

die bewijzen, geen rechtsvraag die als zodanig vatbaar is voor toetsing door het Hof (arrest 

van 2 maart 1994, Hilti/Commissie, C-53/92 P, Jurispr. blz. I-667, punt 42). 

Het eerste middel 

23 Het eerste middel valt uiteen in drie onderdelen, die achtereenvolgens de punten 39, 40 en 

92 van het bestreden arrest betreffen. Rekwirante verwijt het Gerecht in de eerste plaats, te 

hebben geoordeeld dat de litigieuze beschikking niet uitsluitend op het Data System (de 

tweede aanmelding) kon zien, doch ook op de eerste aanmelding, in de tweede plaats, te 

hebben geoordeeld dat de litigieuze beschikking toereikend was gemotiveerd wat betreft de 

wettigheid van het Data System, en ten slotte, het bestreden arrest ontoereikend te hebben 

gemotiveerd wat betreft het gebruik door de Commissie van het criterium "verkochte 

eenheden". 

Het eerste onderdeel van het eerste middel 

24 In punt 39 van het bestreden arrest stelde het Gerecht vast, dat de tweede aanmelding niet 

uitging van alle marktdeelnemers die het eerste aanmeldingsformulier hadden ondertekend, en 

dat de aanmelders niet uitdrukkelijk hadden verklaard, dat zij de eerst aangemelde regeling 

introkken. Derhalve concludeerde het Gerecht, dat de litigieuze beschikking eveneens op de 

eerste aanmelding kon zien. 

25 Rekwirante stelt, in tegenstelling tot hetgeen het Gerecht heeft vastgesteld, dat zijzelf en 

andere ondernemingen in hun aanmelding van het Data System ondubbelzinnig hadden 

verklaard, dat zij niet langer deelnamen aan het eerdere systeem van uitwisseling van 

informatie. 

26 Dienaangaande zij opgemerkt, dat rekwirantes betoog erop is gebaseerd, de vaststelling en 

de beoordeling van de feiten op grond waarvan het Gerecht heeft geoordeeld, dat de litigieuze 

beschikking eveneens op de eerste aanmelding zag, ter discussie te stellen. Rekwirante voert 

geen enkel argument aan om aan te tonen, dat het Gerecht met zijn aan de vastgestelde 

feiten verbonden conclusie zou hebben gedwaald ten aanzien van het recht. 

27 Derhalve is dit onderdeel van het eerste middel niet-ontvankelijk. 

Het tweede onderdeel van het eerste middel 

28 Rekwirante stelt, dat het Gerecht heeft gedwaald door in punt 40 van het bestreden arrest 

te oordelen, dat de litigieuze beschikking toereikend was gemotiveerd wat het Data System 

betreft. De Commissie heeft immers slechts verklaard, dat de redenering met betrekking tot 

het eerst aangemelde systeem van uitwisseling van informatie mutatis mutandis van 

toepassing is op het Data System, zonder rekening te houden met de duidelijke verschillen 

tussen beide systemen. 

29 Vastgesteld moet worden, dat het Gerecht in punt 40 van het bestreden arrest het 

argument van rekwirante heeft onderzocht, dat de beoordeling van de Commissie berust op 

een dwaling omtrent de feiten wat betreft de vergelijking tussen de binnen beide systemen 

van uitwisseling van informatie meegedeelde gegevens. Met dit onderzoek heeft het Gerecht 

feitelijke elementen vastgesteld die het Hof niet bevoegd is in hogere voorziening te toetsen. 

30 Het tweede onderdeel van het eerste middel is dus eveneens niet-ontvankelijk. 

Het derde onderdeel van het eerste middel 

31 Het derde onderdeel van het eerste middel betreft punt 92 van het bestreden arrest, waarin 


Page 7 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

het Gerecht het middel inzake het ontbreken van gevaar voor het achterhalen van de verkopen 

van een concurrent, heeft onderzocht. Voor het Gerecht had rekwirante gekritiseerd, dat de 

Commissie enkel op basis van een vergelijking tussen de totale verkopen en die van de 

betrokken vennootschap heeft bepaald, dat beneden tien verkochte eenheden in een bepaald 

gebied de verkopen van elk van de concurrenten kunnen worden achterhaald. 

32 In punt 92 van het bestreden arrest heeft het Gerecht geoordeeld, dat het systeem van 

uitwisseling van informatie mededingingsbelemmeringen meebracht, "gelet op de bijzondere 

kenmerken van de markt zoals die hierboven (...) zijn geanalyseerd, de aard van de verstrekte 

informatie (...) en de omstandigheid, dat de informatie in sommige gevallen niet in de vorm 

van voldoende geglobaliseerde resultaten wordt verstrekt, zodat de verkopen kunnen worden 

achterhaald". Het Gerecht heeft hieraan de conclusie verbonden, dat "verzoekster niet op 

goede gronden [kan] stellen, dat de Commissie, die zonder kennelijke beoordelingsfout heeft 

kunnen bepalen dat beneden tien verkochte voertuigen in een bepaald dealergebied de 

verkopen van elk van de concurrenten kunnen worden achterhaald, niet rechtens genoegzaam 

heeft aangetoond, dat het omstreden systeem van uitwisseling van informatie in zoverre onder 

het verbod van artikel 85, lid 1, van het Verdrag valt". 

33 In het derde onderdeel van haar eerste middel stelt rekwirante, dat het Gerecht 

onvoldoende duidelijk heeft gemaakt, waarom het het criterium van tien verkochte voertuigen 

heeft aanvaard. 

34 Dienaangaande zij eraan herinnerd, dat volgens de rechtspraak van het Hof (zie, onder 

meer, arresten van 11 juli 1985, Remia e.a./Commissie, 42/84, Jurispr. blz. 2545, punt 34, en 

17 november 1987, BAT en Reynolds/Commissie, 142/84 en 156/84, Jurispr. blz. 4487, punt 

62), ofschoon de gemeenschapsrechter in het algemeen een volledig onderzoek instelt naar de 

vraag, of aan de voorwaarden voor toepassing van artikel 85, lid 1, van het Verdrag is voldaan, 

hij zich bij de toetsing van een ingewikkelde economische beoordeling zijdens de Commissie 

dient te beperken tot de vraag, of de procedurevoorschriften in acht zijn genomen, of de 

motivering afdoende is, of de feiten juist zijn weergegeven en of er geen sprake is van een 

kennelijke onjuiste beoordeling dan wel van misbruik van bevoegdheid. 

35 In casu evenwel is de vaststelling van het criterium dat verhindert, dat de juiste verkopen 

van de concurrenten aan het licht komen, gebaseerd op een ingewikkelde economische 

beoordeling van de markt. Derhalve heeft het Gerecht op dit punt terecht een beperkte 

toetsing verricht. 

36 In deze omstandigheden moet worden geconcludeerd, dat het Gerecht, door vast te stellen 

dat de Commissie niet kennelijk had gedwaald door het criterium van tien verkochte eenheden 

te hanteren, gelet op de bijzondere kenmerken van de markt en de aard van de verstrekte 

informatie, zijn beoordeling voldoende heeft gemotiveerd. 

37 Het derde onderdeel van het eerste middel is dus ongegrond. 

38 Uit het voorgaande volgt, dat het eerste middel in zijn geheel moet worden verworpen. 

Het tweede middel 

39 Dit middel betreft punt 66 van het bestreden arrest, waarin het Gerecht heeft geoordeeld, 

dat de mededeling van bij de inschrijving van de voertuigen verkregen informatie een op zijn 

minst stilzwijgende overeenkomst tussen de betrokken marktdeelnemers om de 

dealergebieden volgens de postzones in het Verenigd Koninkrijk af te bakenen, onderstelt 

alsmede een institutioneel kader waarbinnen de marktdeelnemers via hun beroepsorganisatie 

informatie kunnen uitwisselen. 

40 Volgens rekwirante heeft het Gerecht noch de Commissie ook maar enige aanwijzing voor 

een overeenkomst tot afbakening van de dealergebieden vastgesteld. De nieuwe indeling had 

uitsluitend tot doel, deze gebieden aan te passen aan de postzones om overlapping van de 

dealergebieden te voorkomen. Voorts hebben partijen bij de Exchange na de invoering van het 

systeem van postcodes in het Verenigd Koninkrijk hun dealergebieden onafhankelijk van elkaar 

opnieuw afgebakend. Volgens rekwirante betreft dit middel een rechtsvraag, omdat wordt 

opgekomen tegen de juridische kwalificatie van de door het Gerecht in aanmerking genomen 

feiten. 

41 Opgemerkt zij dat, zoals blijkt uit punt 63 van het bestreden arrest, rekwirante het 

argument herhaalt dat zij reeds voor het Gerecht had aangevoerd en dat zij er in feite naar 

streeft, een hernieuwd onderzoek van dit middel te verkrijgen, zonder dat zij zelfs maar tracht 

juridische argumenten aan te voeren die specifiek zouden aantonen, dat het Gerecht heeft 

gedwaald ten aanzien van het recht door te oordelen, dat de afbakening van de 

dealergebieden volgens de postzones een op zijn minst stilzwijgende overeenkomst 


Page 8 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

onderstelde. 

42 Het tweede middel moet dus niet-ontvankelijk worden verklaard. 

Het derde middel 

43 Dit middel betreft om te beginnen de punten 78 tot en met 80 van het bestreden arrest, 

waarin het Gerecht zijn standpunt met betrekking tot het oligopolistisch karakter van de 

referentiemarkt heeft uiteengezet en tot de conclusie is gekomen, dat het oordeel van de 

Commissie geen kennelijke beoordelingsfout bevatte. Voorts betreft dit middel punt 51 van het 

bestreden arrest en meer in het bijzonder de door het Gerecht verrichte analyse van de 

mededinging op een oligopolistische markt met een hoge concentratiegraad. 

44 Rekwirante stelt, dat deze beoordelingen van het Gerecht onjuist zijn, en wel in vijf 

opzichten. 

Het eerste onderdeel van het derde middel 

45 In het eerste onderdeel van haar derde middel stelt rekwirante, dat het Gerecht geen 

rekening heeft gehouden met alle relevante factoren voor de vaststelling van de 

mededingingsvoorwaarden op de markt voor landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk. 

Dienaangaande verwijt zij het Gerecht, de volgende drie factoren buiten beschouwing te 

hebben gelaten: de prijsconcurrentie, de analyse van de productontwikkeling en de koopkracht 

van de klanten van de leveranciers van trekkers. 

46 Rekwirante voegt hieraan toe, dat het Gerecht op zijn minst had dienen uiteen te zetten, 

waarom het het niet eens was met haar omschrijving van de markt en waarom het met deze 

drie elementen geen rekening heeft gehouden. 

47 Om te beginnen blijkt uit het bestreden arrest, dat het Gerecht in de punten 69 tot en met 

75 rekwirantes argumenten ter zake heeft samengevat, en vervolgens dat het in de punten 78 

tot en met 80 van dit arrest heeft uiteengezet, waarom het van oordeel was, dat de Commissie 

geen kennelijke beoordelingsfout had gemaakt door op grond van andere bijzondere 

kenmerken van de markt te oordelen dat het om een gesloten oligopolie ging. Ten slotte heeft 

het Gerecht in punt 101 van het bestreden arrest het argument inzake de prijsconcurrentie 

onderzocht. 

48 Rekwirantes grief is gericht tegen de keuze van de voor de analyse van de betrokken markt 

relevante gegevens. Dienaangaande zij in de eerste plaats vastgesteld, dat uit niets blijkt, dat 

het Gerecht de door rekwirante bij hem ingediende opmerkingen buiten beschouwing zou 

hebben gelaten. In de tweede plaats toont rekwirantes betoog niet aan, dat het Gerecht in 

rechte zou hebben gedwaald door op grond van het marktaandeel van de voornaamste 

marktdeelnemers, de vrij stabiele individuele positie van deze marktdeelnemers, de hoge 

toegangsdrempels voor de markt en het voldoende homogene karakter van de producten te 

concluderen, dat de door de Commissie verrichte analyse van de betrokken markt geen 

kennelijke onjuiste beoordeling bevatte. 

49 Ten slotte moet hieraan worden toegevoegd, dat het Gerecht genoegzaam heeft 

gemotiveerd waarom het tot deze conclusie is gekomen. Dienaangaande moet in aanmerking 

worden genomen, dat de beoordeling door het Gerecht in de punten 78 tot en met 80 van het 

bestreden arrest een antwoord is op rekwirantes argument, waarmee zij opkwam tegen de 

gehele analyse van de markt door de Commissie. In deze omstandigheden kan het Gerecht 

niet worden verweten, niet gedetailleerd te hebben uiteengezet waarom het zich niet heeft 

gebaseerd op de drie door rekwirante in hogere voorziening genoemde elementen. 

50 Het eerste onderdeel van het derde middel moet dus ongegrond worden verklaard. 

Het tweede onderdeel van het derde middel 

51 Rekwirante verwijt het Gerecht, dat het de economische analyse die Albach heeft 

gepresenteerd in de verslagen die zijn gehecht aan de door haar geproduceerde processtukken 

en ter terechtzitting voor het Gerecht, niet heeft onderzocht. Het Gerecht had er niet mee 

mogen volstaan, de verklaringen van de deskundige samen te vatten, doch had op zijn minst 

kenbaar moeten maken waarom het geen rekening heeft gehouden met bepaalde door hem 

aangedragen bewijzen of waarom het het met zijn analyse niet eens was. 

52 Anders dan rekwirante stelt, blijkt uit de stukken van het dossier niet, dat het Gerecht de 

economische analyse van Albach niet heeft onderzocht. In de eerste plaats blijkt uit punt 75 

van het bestreden arrest, dat rekwirante haar conclusies inzake de kenschetsing van de markt 

hoofdzakelijk op het advies van Albach heeft gebaseerd. In de tweede plaats heeft het Gerecht 

in de punten 78 tot en met 80 uiteengezet waarom het van oordeel was, dat rekwirantes 

kritiek niet afdeed aan de rechtvaardiging van de door de Commissie verrichte analyse van de 


Page 9 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

betrokken markt. 

53 Weliswaar geeft het Gerecht geen gedetailleerde uiteenzetting van de in het 

deskundigenverslag van Albach vervatte argumenten, doch een dergelijke explicitering van een 

bewijselement kan niet worden verlangd om zich ervan te vergewissen, dat het Gerecht bij zijn 

beoordeling hiermee naar behoren rekening heeft gehouden. Dit geldt te meer wanneer, zoals 

in casu, het Gerecht zich bij zijn toetsing heeft beperkt tot de vraag, of het oordeel van de 

Commissie geen kennelijke beoordelingsfout bevatte. 

54 Bijgevolg moet het tweede onderdeel van het derde middel ongegrond worden verklaard. 

Het derde onderdeel van het derde middel 

55 In het derde onderdeel van haar derde middel stelt rekwirante, dat de door haar aan het 

Gerecht voorgelegde stukken aantonen, dat de vaststellingen van het Gerecht met betrekking 

tot de bijzondere kenmerken van de markt voor trekkers in het Verenigd Koninkrijk onjuist zijn 

wat betreft de vrij stabiele positie van de concurrenten, de hoge toegangsdrempels en het 

voldoende homogene karakter van de producten. 

56 Zoals in de punten 21 en 22 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, is het 

Gerecht bij uitsluiting bevoegd om de feiten vast te stellen, behoudens het geval waarin de 

feitelijke onjuistheid van hetgeen het heeft vastgesteld, voortvloeit uit de hem overgelegde 

processtukken, en om die feiten te beoordelen. 

57 In dit verband kan worden volstaan met de opmerking, dat rekwirante in casu geen enkel 

nauwkeurig omschreven argument aanvoert om aan de hand van de door haar voorgelegde 

stukken, en zonder dat de waarde van alle ter zake voor het Gerecht uiteengezette elementen 

behoeft te worden beoordeeld, aan te tonen, dat de vaststelling van de feiten door het Gerecht 

enigerlei materiële onjuistheid bevat. 

58 Zo dit onderdeel van het middel zou moeten worden geacht ertoe te strekken de 

beoordeling van de feiten door het Gerecht te laten toetsen, zij vastgesteld, dat een dergelijke 

toetsing hoe dan ook niet tot de bevoegdheid van het Hof behoort. 

59 Het derde onderdeel van het derde middel is derhalve niet-ontvankelijk. 

Het vierde onderdeel van het derde middel 

60 In het vierde onderdeel van het derde middel stelt rekwirante, dat het Gerecht heeft 

gedwaald ten aanzien van het recht door te overwegen, dat de Commissie terecht de 

referentiemarkt heeft omschreven als de markt voor landbouwtrekkers in het Verenigd 

Koninkrijk. Zij heeft aldus niet voldaan aan haar verplichting om de betrokken geografische 

markt nauwkeurig vast te stellen, door na te laten de structuren van de markt voor trekkers in 

de diverse lidstaten met elkaar te vergelijken. 

61 Dienaangaande zij er om te beginnen aan herinnerd, dat ingevolge artikel 48, lid 2, van het 

Reglement voor de procesvoering van het Gerecht nieuwe middelen in de loop van het geding 

niet mogen worden voorgedragen, tenzij zij steunen op gegevens, rechtens of feitelijk, 

waarvan eerst in de loop van de behandeling is gebleken. 

62 Zou het een partij worden toegestaan om een middel dat zij niet voor het Gerecht heeft 

aangevoerd, voor het eerst voor het Hof aan te voeren, dan zou haar in feite worden 

toegestaan om bij het Hof, waarvan de bevoegdheid inzake hogere voorziening beperkt is, een 

geschil aanhangig te maken dat een ruimere strekking heeft dan het geschil waarvan het 

Gerecht kennis heeft genomen. In hogere voorziening is het Hof dus enkel bevoegd om de 

beoordeling door het Gerecht van de voor hem bepleite middelen te onderzoeken (zie, in die 

zin, arrest van 1 juni 1994, Commissie/Brazzelli Lualdi e.a., C-136/92 P, Jurispr. blz. I-1981, 

punt 59). 

63 In casu is, zoals de Commissie heeft opgemerkt, het in dit vierde onderdeel van het derde 

middel aangevoerde argument nimmer in een aan de onderhavige hogere voorziening 

voorafgaande fase naar voren gebracht. Uit het bestreden arrest en het dossier van het 

Gerecht blijkt immers, dat dit argument niet voor het Gerecht is aangevoerd. 

64 In punt 80 van het bestreden arrest is weliswaar de door rekwirante gebruikte formulering 

te vinden, doch zij maakt deel uit van de beoordeling van het middel, dat het verspreiden van 

de gegevens over de verkopen van elke concurrent de mededinging niet schaadt, en vormt in 

geen geval een antwoord op hetgeen rekwirante heeft beweerd over de omschrijving van de 

referentiemarkt. 

65 Dit onderdeel van het derde middel is derhalve niet-ontvankelijk. 

Het vijfde onderdeel van het derde middel 


Page 10 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

66 Volgens rekwirante heeft het Gerecht in punt 51 van het bestreden arrest ten onrechte 

geoordeeld, dat het feit dat de betrokken markt "een hoge concentratiegraad" had, 

automatisch meebracht dat de mededinging "zeer gering" was. 

67 Punt 51 van het bestreden arrest, dat deel uitmaakt van de beoordeling door het Gerecht 

van het middel dat de Exchange de communautaire mededingingsregels niet schendt, luidt als 

volgt: 

"Het Gerecht wijst erop, dat, gelijk verzoekster stelt, dit de eerste beschikking is waarmee de 

Commissie zich verzet tegen een systeem van uitwisseling van informatie over voldoende 

homogene producten dat niet rechtstreeks betrekking heeft op de prijs en evenmin een ander 

de mededinging belemmerend mechanisme ondersteunt. Gelijk verzoekster terecht aanvoert, 

kan de transparantie tussen de marktdeelnemers op een markt met echte concurrentie in 

beginsel de concurrentie tussen de aanbieders verscherpen, daar in dat geval de 

omstandigheid dat een marktdeelnemer zijn marktgedrag op basis van de hem dankzij het 

systeem van uitwisseling van informatie ter beschikking staande gegevens over de werking van 

de markt aanpast, gelet op de versplintering van het aanbod, voor de andere marktdeelnemers 

de onzekerheid omtrent het gedrag van hun concurrenten niet kan verminderen of wegnemen. 

Het Gerecht is evenwel van mening, dat, gelijk de Commissie stelt, de veralgemening van de 

uitwisseling tussen de grootste aanbieders - en, anders dan verzoekster stelt, uitsluitend in het 

voordeel van deze laatsten met uitsluiting van de andere aanbieders en de consumenten - van 

nauwkeurige en met korte intervallen verstrekte informatie betreffende de identificatie van de 

ingeschreven voertuigen en de plaats van inschrijving daarvan, op een oligopolistische markt 

met een hoge concentratiegraad als die waar het hier om gaat, waar de concurrentie derhalve 

al zeer gering en de uitwisseling van informatie gemakkelijk is, de nog resterende concurrentie 

tussen de marktdeelnemers aanmerkelijk kan verminderen (zie hieronder punt 81). In dat 

geval heeft de regelmatige en frequente uitwisseling van informatie betreffende de werking 

van de markt immers tot gevolg, dat alle concurrenten op geregelde tijdstippen kennis krijgen 

van de marktpositie en de marketingstrategie van hun concurrenten." 

68 Blijkens dit punt van het bestreden arrest is de gewraakte verklaring ontleend aan een 

zinsnede die wordt gehanteerd in het kader van het onderzoek van de gevolgen van het 

systeem van uitwisseling van informatie voor de mededinging. Deze zinsnede kan derhalve niet 

op zichzelf worden beschouwd. Wanneer zij in haar context wordt gelezen, blijkt duidelijk dat 

het Gerecht er niet mee heeft volstaan, enkel een verband tussen de concentratiegraad en de 

intensiteit van de mededinging vast te stellen, doch rekening heeft gehouden met 

verscheidene, voor het onderhavige geval kenmerkende factoren. 

69 Het vijfde onderdeel van het derde middel is dus ongegrond. 

70 Bijgevolg is het derde middel ten dele niet-ontvankelijk en ten dele ongegrond, zodat het in 

zijn geheel moet worden verworpen. 

Het vierde middel 

71 Het vierde middel, dat in drie onderdelen uiteenvalt, klaagt dat het Gerecht artikel 85, lid 1, 

van het Verdrag onjuist heeft toegepast wat de beperking van de mededinging tussen de 

producenten betreft. Om te beginnen is de mededinging door het verminderen of het 

wegnemen van de onzekerheid over de werking van de markt niet beperkt; vervolgens heeft 

het systeem van uitwisseling van informatie de toegangsdrempels tot de betrokken markt niet 

verhoogd; ten slotte verbiedt artikel 85, lid 1, geen zuiver potentiële gevolgen voor de 

mededinging. Het onderzoek van het onderhavige middel moet met dit laatste onderdeel 

beginnen. 

Het derde onderdeel van het vierde middel 

72 Het derde onderdeel van het middel betreft de punten 61 en 92 van het bestreden arrest, 

waarin het Gerecht inzonderheid heeft overwogen, dat artikel 85, lid 1, niet alleen 

daadwerkelijke, maar ook zuiver potentiële mededingingsbelemmeringen verbood. Punt 61 

luidt immers als volgt: 

"Het Gerecht is van oordeel dat, anders dan verzoekster stelt, de omstandigheid dat 

verweerster niet in staat is aan te tonen, dat de omstreden praktijk, met name als gevolg van 

het feit dat de basisregels van de Exchange sedert 1975 van toepassing zijn, de 

referentiemarkt daadwerkelijk heeft belemmerd, niet relevant is voor de beslechting van het 

geding, daar artikel 85, lid 1, van het Verdrag niet alleen daadwerkelijke maar ook zuiver 

potentiële mededingingsbelemmeringen verbiedt, mits deze voldoende merkbaar zijn (arrest 

Hof van 16 juni 1981, Salonia, 126/80, Jurispr. blz. 1563, en arrest Gerecht van 24 oktober 

1991, Petrofina/Commissie, T-2/89, Jurispr. blz. II-1087), hetgeen in casu het geval is, gelet 


Page 11 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

op de bijzondere kenmerken van de markt (zie hieronder punt 78)." 

73 In punt 92 van zijn arrest brengt het Gerecht deze uitlegging in herinnering. 

74 Rekwirante stelt, dat het Gerecht bij deze uitlegging van artikel 85, lid 1, heeft gedwaald 

doordat het de gevolgen voor de mededinging en de gevolgen voor de handel tussen lidstaten 

door elkaar heeft gehaald. Beide arresten waarop het Gerecht zich baseert, bieden geen steun 

aan zijn beoordeling. 

75 Dienaangaande zij vooraf vastgesteld, dat het Gerecht in punt 92 van het bestreden arrest 

terecht heeft overwogen, dat, aangezien niet was gesteld dat de Exchange tot doel had, de 

mededinging te belemmeren, de gevolgen ervan moesten worden beoordeeld om vast te 

stellen, of hij de mededinging merkbaar belemmerde, beperkte of vervalste. 

76 Het is vaste rechtspraak van het Hof, dat, om te kunnen beoordelen of een overeenkomst 

als verboden moet worden beschouwd wegens de vervalsing van de mededinging die het 

gevolg ervan is, de mededinging moet worden bezien binnen het feitelijke kader waarin zij zich 

zonder de litigieuze overeenkomst zou afspelen (zie, onder meer, arresten van 30 juni 1966, 

Société technique minière, 56/65, Jurispr. blz. 391, en 11 december 1980, L'Oréal, 31/80, 

Jurispr. blz. 3775, punt 19). 

77 Ingevolge artikel 85, lid 1, is een dergelijke beoordeling niet enkel beperkt tot de werkelijke 

gevolgen, doch moet zij eveneens rekening houden met de potentiële gevolgen van de 

overeenkomst voor de mededinging op de gemeenschappelijke markt (zie, in die zin, arrest 

van 10 december 1985, ETA, 31/85, Jurispr. blz. 3933, punt 12, en arrest BAT en Reynolds, 

reeds aangehaald, punt 54). Zoals het Gerecht terecht in herinnering heeft gebracht, ontkomt 

een overeenkomst evenwel aan het verbod van artikel 85 wanneer zij de markt slechts in zeer 

geringe mate beïnvloedt (arrest van 9 juli 1969, Völk, 5/69, Jurispr. blz. 295, punt 7). 

78 Het Gerecht heeft dus terecht overwogen, dat de omstandigheid dat de Commissie niet in 

staat was het bestaan van een daadwerkelijke mededingingsbelemmering aan te tonen, voor 

de beslechting van het geding niet relevant was. In deze omstandigheden is het zonder 

belang, dat het Gerecht zich heeft gebaseerd op de arresten Salonia en Petrofina/Commissie 

(reeds aangehaald), die veeleer betrekking hadden op de uitlegging van het criterium inzake 

ongunstige beïnvloeding van de handel tussen de lidstaten. 

79 Het derde onderdeel van het vierde middel is dus ongegrond. 

Het eerste onderdeel van het vierde middel 

80 Dit onderdeel van het middel betreft inzonderheid de punten 51 en 81 van het bestreden 

arrest, waarin het Gerecht met name heeft overwogen, dat het systeem van uitwisseling van 

informatie tot gevolg heeft gehad, dat de mate van onzekerheid omtrent het gedrag van de 

concurrenten is verminderd of zelfs is weggenomen, en dat dit de nog resterende mededinging 

tussen de marktdeelnemers aanmerkelijk vermindert. 

81 Rekwirante stelt om te beginnen, dat het Gerecht de betekenis van de woorden "de 

mededinging (...) wordt (...) beperkt" in artikel 85, lid 1, verkeerd heeft uitgelegd. Haars 

inziens wordt de mededinging beperkt wanneer de ondernemingen hun marktgedrag niet 

langer zelfstandig bepalen en aldus de mededinging schaden. Aan deze twee voorwaarden 

wordt in casu evenwel niet voldaan. 

82 Met betrekking tot de eerste voorwaarde voert rekwirante verschillende argumenten aan 

betreffende inzonderheid de gegevens die door het systeem van uitwisseling van informatie 

niet aan de leden van de AEA worden verstrekt, de vertraging bij de verstrekking van bepaalde 

gegevens en de conclusies die de leden aan deze laatste gegevens kunnen verbinden. Uit deze 

argumenten blijkt, dat de leden van het systeem van uitwisseling van informatie geen 

informatie over de marktstrategie van hun concurrenten krijgen. Voorts is de redenering van 

het Gerecht, voor zover deze steunt op de vermindering van de onzekerheid, onverenigbaar 

met het arrest van 31 maart 1993, Ahlström Osakeyhtiö e.a./Commissie (C-89/85, C-104/85, 

C-114/85, C-116/85, C-117/85 en C-125/85 tot en met C-129/85, Jurispr. blz. I-1307, punt 

64). Uit dit arrest volgt namelijk, dat enkel op grond van een verminderde onzekerheid niet kan 

worden gesteld, dat een systeem van uitwisseling van informatie de mededinging beperkt. 

83 Met betrekking tot de tweede voorwaarde, dat de mededinging wordt geschaad, erkent 

rekwirante, dat het systeem van uitwisseling van informatie de mededinging op de markt voor 

trekkers in het Verenigd Koninkrijk heeft beïnvloed. Enkel op grond hiervan kan evenwel niet 

worden vastgesteld, dat het systeem een mededingingsbeperkend karakter heeft. 

84 Vooraf zij vastgesteld, dat dit laatste argument niet-ontvankelijk is voor zover rekwirante 

zich daarin kant tegen de vaststelling en de beoordeling van de door het systeem van 

gegevensuitwisseling verstrekte informatie. Het gaat hier immers om feitelijke vaststellingen en 


Page 12 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

beoordelingen. 

85 Blijft nog te onderzoeken, of het Gerecht artikel 85, lid 1, correct heeft toegepast door te 

oordelen, dat de gegevensuitwisseling de mate van onzekerheid over de werking van de 

betrokken markt verminderde of wegnam, met als gevolg dat de mededinging tussen de 

producenten werd beperkt. 

86 Dienaangaande zij er om te beginnen aan herinnerd, dat volgens de rechtspraak van het 

Hof (arresten van 16 december 1975, Suiker Unie e.a./Commissie, 40/73 tot en met 48/73, 

50/73, 54/73 tot en met 56/73, 111/73, 113/73 en 114/73, Jurispr. blz. 1663, punt 173, en 14 

juli 1981, Züchner, 172/80, Jurispr. blz. 2021, punt 13), de criteria coördinatie en 

samenwerking, die voorwaarden zijn voor onderling afgestemde feitelijke gedragingen, 

allerminst inhouden dat er een werkelijk "plan" moet zijn opgesteld, maar dienen te worden 

verstaan in het licht van de in de verdragsbepalingen inzake de mededinging besloten 

voorstelling, dat iedere ondernemer zelfstandig moet bepalen welk beleid hij op de 

gemeenschappelijke markt zal voeren en welke condities hij zijn klanten zal bieden. 

87 Volgens deze rechtspraak (arresten Suiker Unie e.a./Commissie, punt 174, en Züchner, punt 

14, beiden reeds aangehaald) sluit deze eis van zelfstandigheid weliswaar niet uit, dat de 

ondernemer gerechtigd is zijn beleid intelligent aan het vastgestelde of te verwachten 

marktgedrag van de concurrenten aan te passen, doch staat hij onverbiddelijk in de weg aan 

enigerlei al dan niet rechtstreeks contact tussen zulke ondernemers, dat tot doel of ten gevolge 

heeft dat mededingingsvoorwaarden ontstaan die, gelet op de aard van de producten of 

verleende diensten, de grootte en het aantal van de ondernemingen en de omvang van de 

betrokken markt, niet met de normaal te achten voorwaarden van die markt overeenkomen. 

88 In casu heeft het Gerecht geconcludeerd, dat de verminderde mate van onzekerheid over 

de werking van de markt de beslissingsautonomie van de onderneming beperkt en bijgevolg de 

mededinging kan beperken in de zin van artikel 85, lid 1. Daartoe overwoog het in punt 51 van 

het bestreden arrest inzonderheid, dat de transparantie tussen de marktdeelnemers op een 

markt met echte concurrentie in beginsel de concurrentie tussen de aanbieders verscherpt, 

daar in dat geval de omstandigheid dat een marktdeelnemer zijn marktgedrag op basis van de 

hem dankzij het systeem van uitwisseling van informatie ter beschikking staande gegevens 

over de werking van de markt aanpast, gelet op de versplintering van het aanbod, voor de 

andere marktdeelnemers de onzekerheid omtrent het gedrag van hun concurrenten niet 

vermindert of wegneemt. Het Gerecht was evenwel van mening, dat de uitwisseling van 

marktgegevens op een oligopolistische markt met een hoge concentratiegraad als die waar het 

hier om gaat, de ondernemingen in staat stelt kennis te krijgen van de marktpositie en de 

marketingstrategie van hun concurrenten en aldus de nog resterende concurrentie tussen de 

marktdeelnemers aanmerkelijk vermindert. 

89 Bij deze beoordeling heeft het Gerecht rekening gehouden met de aard, de frequentie en de 

bestemming van de in casu verstrekte gegevens. Wat in de eerste plaats de aard van de 

verstrekte informatie betreft, met name van die over de verkopen in het gebied van elke tot 

het distributienet behorende dealer, heeft het Gerecht in de punten 51 en 81 overwogen, dat 

het bij die informatie om zakengeheimen gaat en zij de bij de Exchange betrokken 

ondernemingen in staat stelt kennis te krijgen van de verkopen door hun dealers binnen en 

buiten het dealergebied, alsmede van de verkopen van de andere concurrerende 

ondernemingen en van hun bij de Exchange betrokken dealers. In de tweede plaats heeft het 

Gerecht in de punten 51 en 81 verklaard, dat de informatie over de verkopen met korte 

intervallen en systematisch wordt verstrekt. Ten slotte heeft het Gerecht in punt 51 

vastgesteld, dat de informatie wordt verstrekt tussen de grootste aanbieders, uitsluitend in het 

voordeel van deze laatsten, met uitsluiting van de andere aanbieders en de consumenten. 

90 Gelet op deze redenering moet worden vastgesteld, dat het Gerecht terecht heeft 

geconcludeerd, dat het systeem van uitwisseling van informatie de mate van onzekerheid over 

de werking van de markt vermindert of wegneemt en derhalve de mededinging tussen de 

producenten ongunstig beïnvloedt. 

91 Hieraan zij toegevoegd, dat deze beoordeling niet in tegenspraak is met het door 

rekwirante genoemde arrest Ahlström Osakeyhtiö e.a./Commissie (reeds aangehaald). 

Weliswaar heeft het Hof in punt 65 van dit arrest geoordeeld, dat het stelsel van prijsopgaven 

op kwartaalbasis, zoals dat op de houtslijpmarkt bestond, als zodanig geen inbreuk op artikel 

85, lid 1, van het Verdrag vormde, doch het door de producenten ten uitvoer gelegde stelsel 

van kwartaalopgaven van de verkoopprijzen van houtslijp behelsde de mededeling van voor de 

kopers nuttige informatie, terwijl op grond van het systeem van uitwisseling van informatie 

waarom het in casu gaat, enkel informatie mag worden verstrekt aan de bij de Exchange 

betrokken ondernemingen. 


Page 13 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

92 Het eerste onderdeel van het middel is dus ongegrond. 

Het tweede onderdeel van het vierde middel 

93 Het tweede onderdeel van het vierde middel betreft de punten 52 en 84 van het bestreden 

arrest. In punt 52 heeft het Gerecht geoordeeld, dat "de Commissie in de punten 44 tot en met 

48 van de motivering van de [litigieuze] beschikking terecht [stelt], dat een marktdeelnemer 

die wil doordringen op de markt voor landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk, ongeacht of 

hij tot de Exchange toetreedt of niet, door die Exchange wordt benadeeld. Immers, ofwel 

treedt de betrokken marktdeelnemer niet tot de Exchange toe en beschikt hij, anders dan zijn 

concurrenten, niet over de in het kader daarvan verstrekte informatie en marktkennis, ofwel 

treedt hij wel toe en dan komt zijn marketingstrategie onmiddellijk ter kennis van al zijn 

concurrenten via de informatie die dezen ontvangen." In punt 84 van het bestreden arrest 

voegt het Gerecht hieraan toe, dat het "dienaangaande van weinig belang [is], of het aantal 

marktdeelnemers groot is". 

94 Volgens rekwirante is deze beoordeling van het Gerecht om twee redenen onjuist. 

95 In de eerste plaats, aldus rekwirante, kunnen de nieuwe marktdeelnemers die niet 

toetreden tot het systeem van uitwisseling van informatie, hun marketingstrategie zelfstandig 

vaststellen. Er zou enkel sprake zijn van een beperking indien het hun verboden was om tot 

het systeem van uitwisseling van informatie toe te treden, hetgeen niet het geval is. 

96 In de tweede plaats zijn er geen beperkingen gesteld aan de vrijheid voor de nieuwe 

ondernemingen op de markt die tot het systeem van uitwisseling van informatie zijn 

toegetreden, om zelfstandige beslissingen te nemen, en komt hun marketingstrategie niet 

onmiddellijk ter kennis van al hun concurrenten. 

97 Voorts heeft het Gerecht, aldus nog steeds rekwirante, door in punt 84 van het bestreden 

arrest erop te wijzen, dat het aantal nieuwe ondernemingen "groot" is, een standpunt 

ingenomen dat in tegenspraak is met de vaststelling van de Commissie in punt 48 van de 

litigieuze beschikking. De conclusie van het Gerecht en de Commissie wordt eveneens 

weerlegd door het feit, dat sinds de oprichting van het systeem van uitwisseling van informatie 

de nieuwkomers op de markt voor trekkers in het Verenigd Koninkrijk een marktaandeel van 

meer dan 30 % hebben verworven. 

98 Naar aanleiding van deze verklaringen zij in de eerste plaats opgemerkt, dat het Gerecht in 

de punten 52 en 84 terecht heeft geconcludeerd, dat een marktdeelnemer die wil doordringen 

op de markt voor landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk, vergeleken met de leden van 

de Exchange wordt benadeeld indien hij niet toetreedt. Hoewel hij namelijk in dat geval 

zelfstandig zijn marketingstrategie kan blijven bepalen, beschikt hij niet over de in het kader 

van de Exchange verstrekte informatie. Dienaangaande is het feit dat hij tot de Exchange kon 

toetreden irrelevant, omdat het er juist om ging, vast te stellen wat de gevolgen waren voor 

een marktdeelnemer die niet toetrad. 

99 In de tweede plaats moet worden vastgesteld, dat rekwirantes betoog met betrekking tot 

de gevolgen van de toetreding tot het systeem van uitwisseling van informatie voor de 

beslissingsautonomie van een nieuwe marktdeelnemer, in wezen gelijk is aan het betoog dat 

reeds in het kader van het eerste onderdeel van het onderhavige middel is onderzocht. 

Dienaangaande kan dus worden volstaan met te verwijzen naar de punten 80 tot en met 91 

van het onderhavige arrest. 

100 Ten slotte blijkt uit het bestreden arrest niet, dat de overweging van het Gerecht met 

betrekking tot een groot aantal nieuwe marktdeelnemers in strijd is met punt 48 van de 

litigieuze beschikking. Hierin wordt immers met betrekking tot het aantal marktdeelnemers niet 

het tegengestelde beweerd. 

101 Het tweede onderdeel van het vierde middel is derhalve ongegrond. 

102 Aangezien het vierde middel ten dele niet-ontvankelijk en ten dele ongegrond is, moet het 

in zijn geheel worden verworpen. 

Het vijfde middel 

103 Dit middel betreft punt 87 van het bestreden arrest. Hierin geeft het Gerecht zijn 

beoordeling over de vergaderingen van de AEA als element waarmee rekening moet worden 

gehouden bij de toetsing van de wettigheid van het systeem van uitwisseling van informatie 

aan artikel 85, lid 1. 

104 Rekwirante verwijt het Gerecht, dat dit het argument van de Commissie, dat de geregelde 

vergaderingen in het AEA-comité zijn leden "gelegenheid tot contact" gaf, waardoor een beleid 

van hoge prijzen werd bevorderd, gegrond heeft geacht. Haars inziens organiseren de leden in 


Page 14 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

het kader van het Data System enkel bijzondere vergaderingen om zuiver administratieve 

problemen op te lossen. Voorts heeft de Commissie niet het minste bewijs geleverd, dat de 

leden op de markt een hoog algemeen prijsniveau handhaafden. Ten slotte mocht het Gerecht 

geen nieuwe vaststellingen in de plaats stellen van die van de Commissie. 

105 Dienaangaande zij vastgesteld dat, zoals blijkt uit punt 85 van het bestreden arrest, 

rekwirante dezelfde argumenten aanvoert als die welke zij reeds voor het Gerecht had 

aangevoerd. Zij voert geen enkel argument aan dat specifiek is gericht tegen de juridische 

redenering in punt 87. Het verwijt dat het Gerecht ten onrechte nieuwe vaststellingen heeft 

gedaan, is te onnauwkeurig geformuleerd om te kunnen worden onderzocht. 

106 Ten slotte zij eraan herinnerd dat de beoordeling van de bewijzen, behoudens ingeval 

deze verkeerd zijn opgevat, geen rechtsvraag oplevert die vatbaar is voor toetsing door het 

Hof. 

107 Mitsdien moet dit middel niet-ontvankelijk worden verklaard. 

Het zesde middel 

108 Dit middel klaagt, dat artikel 85, lid 1, onjuist is toegepast wat de beperking van de 

mededinging binnen een zelfde merk betreft. Het betreft de punten 96 en 97 van het 

bestreden arrest en valt uiteen in twee onderdelen: het ontbreken van volstrekte territoriale 

bescherming en het ontbreken van bemoeienis met de neveninvoer. 

Het eerste onderdeel van het zesde middel 

109 Rekwirante stelt, dat het Gerecht heeft gedwaald ten aanzien van het recht door in punt 

96 te oordelen, dat het systeem van uitwisseling van informatie de bij de Exchange betrokken 

ondernemingen de mogelijkheid geeft "hun dealers een volstrekte territoriale bescherming te 

bieden". Haars inziens stelde de in het kader van de Exchange aan de producenten verstrekte 

informatie hun niet in de gelegenheid druk uit te oefenen op dealers die trekkers buiten hun 

gebied verkochten. Voorts volstaat de enkele "mogelijkheid" van toezicht op het distributienet 

niet ter bevestiging van een mededingingsbeperking in de zin van artikel 85, lid 1. 

110 Dienaangaande zij vastgesteld, dat rekwirante, door te betwisten dat het systeem van 

uitwisseling van informatie de dealers van de leden van de Exchange een volstrekte territoriale 

bescherming kan bieden, een argument aanvoert dat uitsluitend betrekking heeft op een 

feitelijke beoordeling door het Gerecht, zonder dat een rechtsvraag wordt opgeworpen die 

vatbaar is voor toetsing door het Hof. De verklaring dat een enkele mogelijkheid van toezicht 

op het distributienet geen mededingingsbeperking vormt, is een argument dat het derde 

onderdeel van het vierde middel overlapt. Er wordt dus naar dit laatste onderdeel verwezen. 

111 Dit onderdeel van het middel is dan ook niet-ontvankelijk. 

Het tweede onderdeel van het zesde middel 

112 Volgens rekwirante had het Gerecht in aanmerking moeten nemen, dat de toezending van 

het formulier V55/5 aan de leden van de Exchange met ingang van 1 september 1988 was 

stopgezet. In ieder geval vanaf deze datum kan niet worden gesteld, dat het vroegere systeem 

van uitwisseling van informatie of het Data System het de leden van de Exchange mogelijk 

maakte zich met de neveninvoer te bemoeien. 

113 Dienaangaande zij opgemerkt, dat het Gerecht in punt 97 van het bestreden arrest juist 

heeft vastgesteld, dat "het omstreden systeem van uitwisseling van informatie het, althans tot 

1 september 1988, de datum waarop de SIL de toezending van een exemplaar van het 

formulier V55/5 aan de ondernemingen heeft stopgezet, door middel van het door de 

producent vooraf op het formulier V55/5 vermelde chassisnummer van het voertuig mogelijk 

maakte, die invoer in het oog te houden". Aangezien de Exchange, zoals hij sinds november 

1975 in praktijk wordt gebracht en op 4 januari 1988 is aangemeld, evenals de gewijzigde 

versie ervan van 12 maart 1990 het voorwerp van de litigieuze beschikking vormt, heeft het 

Gerecht op goede gronden rekening kunnen houden met de gevolgen van de Exchange voor 

de neveninvoer, ook al hadden deze gevolgen na 1 september 1988 opgehouden te bestaan. 

114 Het tweede onderdeel van het middel is derhalve ongegrond. 

115 Bijgevolg moet het zesde middel worden afgewezen. 

Het zevende middel 

116 Het zevende middel klaagt, dat artikel 85, lid 1, onjuist is toegepast wat de gevolgen voor 

de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en de overige lidstaten betreft. Dit middel betreft 

punt 101 van het bestreden arrest, dat luidt als volgt: 

"Het Gerecht is van oordeel, dat gelet op de bijzondere kenmerken van de referentiemarkt 


Page 15 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

zoals die hierboven (...) zijn geanalyseerd, en op de omstandigheid, dat de grootste op deze 

markt aanwezige aanbieders werkzaam zijn op de gehele gemeenschappelijke markt, de 

Commissie in punt 57 van de motivering van de beschikking terecht heeft geoordeeld, dat 

$een uitwisseling van informatie (...) die tot in de kleinste bijzonderheden de exacte 

detailverkoopcijfers en marktaandelen van 88 % van de leveranciers op de nationale markt 

(...) aan het licht brengt (...) van dien aard is dat de handel tussen lidstaten daardoor in 

aanzienlijke mate ongunstig wordt beïnvloed, omdat de verzwakking van de concurrentie, die 

het gevolg van die uitwisseling is, onvermijdelijk een effect heeft op de omvang van de invoer 

in het Verenigd Koninkrijk' (zie arrest Gerecht van 28 april 1994, AWS Benelux/Commissie, T- 

38/92, Jurispr. blz. II-211). Verzoeksters argument, dat de geringe invoer van 

landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk wordt verklaard door de lagere prijzen op de 

binnenlandse markt, vindt geen enkele steun in de processtukken. Al heeft de instructie geen 

bewijzen opgeleverd voor de in de beschikking geformuleerde stelling, dat de omstreden 

praktijk hoge prijzen op de binnenlandse markt kan hebben bevorderd, uit de processtukken, 

inzonderheid uit de door verzoekster als bijlage 20 bij haar verzoekschrift gevoegde prijslijsten 

blijkt evenmin, dat de prijzen van landbouwtrekkers op de markt van het Verenigd Koninkrijk in 

feite lager zijn dan de op de continentale markten toegepaste prijzen." 

117 Rekwirante verwijt het Gerecht, dat dit bij de toetsing van de wettigheid van de litigieuze 

beschikking niet in aanmerking heeft genomen, dat de Commissie geen elementen heeft 

kunnen aanvoeren ten bewijze dat het systeem van uitwisseling van informatie hoge prijzen op 

de markt van het Verenigd Koninkrijk kon bevorderen. Zij betoogt voorts, dat het Gerecht geen 

rekening heeft gehouden met de bewijzen, dat de prijzen van landbouwtrekkers in het 

Verenigd Koninkrijk na 1984 lager waren dan of althans gelijk aan die voor dezelfde modellen 

in de meeste lidstaten. 

118 Ten aanzien van dit laatste punt zij eraan herinnerd, dat het ter soevereine beoordeling 

van het Gerecht staat, welke waarde moet worden gehecht aan de hem voorgelegde bewijzen, 

behoudens in het geval van een verkeerde opvatting van die bewijzen. Rekwirante voert 

evenwel geen serieus argument aan ten betoge dat het Gerecht bewijzen verkeerd zou hebben 

opgevat. Zo gezien is het middel dus niet-ontvankelijk. 

119 Met betrekking tot de betekenis van de vaststelling door het Gerecht, dat de Commissie 

niet heeft kunnen aantonen dat de Exchange hoge prijzen kon bevorderen, zij opgemerkt, dat 

de in punt 101 van het bestreden arrest uiteengezette elementen met een voldoende mate van 

waarschijnlijkheid doen verwachten, dat de Exchange, al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk 

of potentieel, op het handelsverkeer in trekkers tussen lidstaten een zodanige invloed kan 

uitoefenen, dat de totstandkoming van een gemeenschappelijke markt tussen genoemde 

staten kan worden belemmerd (zie, onder meer, arrest Société technique minière, reeds 

aangehaald, en arrest van 17 juli 1997, Ferriere Nord/Commissie, C-219/95 P, Jurispr. blz. I- 

4411, punt 20). Enerzijds heeft het Gerecht immers verklaard, dat, ook al heeft de Commissie 

niet kunnen aantonen, dat het systeem van uitwisseling van informatie hoge prijzen op de 

binnenlandse markt kan hebben bevorderd, rekwirante evenmin heeft aangetoond, dat de 

prijzen van landbouwtrekkers op de markt van het Verenigd Koninkrijk lager zijn dan de op de 

continentale markten toegepaste prijzen. Anderzijds heeft het Gerecht, waar het overweegt dat 

de Commissie terecht had geoordeeld, dat het systeem van uitwisseling van informatie 

onvermijdelijk een effect heeft op de omvang van de invoer in het Verenigd Koninkrijk, 

rekening gehouden met de bijzondere kenmerken van de referentiemarkt, met de 

omstandigheid dat de grootste op deze markt aanwezige aanbieders eveneens werkzaam 

waren op de gehele gemeenschappelijke markt en met het grote aandeel (88 %) van de 

referentiemarkt dat in handen was van de bij de Exchange betrokken ondernemingen. 

120 Het tweede onderdeel van het zevende middel is derhalve ongegrond. 

121 Bijgevolg moet het zevende middel in zijn geheel worden verworpen. 

Het achtste middel 

122 Het laatste middel betreft punt 105 van het bestreden arrest, waarin het Gerecht heeft 

geconcludeerd, dat het systeem van uitwisseling van informatie niet onmisbaar was en dat het 

derhalve niet voldeed aan de derde van de vier voorwaarden van artikel 85, lid 3, voor de 

verkrijging van een individuele ontheffing. 

123 Na eraan te hebben herinnerd, dat de vier bovenbedoelde voorwaarden cumulatief zijn en 

dat het in de eerste plaats de taak is van de ondernemingen die een overeenkomst aanmelden, 

het bewijs te leveren dat de overeenkomst deze voorwaarden vervult, heeft het Gerecht 

namelijk het volgende overwogen: 

"In het onderhavige geval wordt in de beschikking geoordeeld, dat de uit de uitwisseling van 


Page 16 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

informatie voortvloeiende mededingingsbeperkingen niet onmisbaar zijn, daar $gegevens over 

de eigen onderneming en globale gegevens over de bedrijfstak volstaan' om op de markt voor 

landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk te opereren. Deze in punt 62 van de motivering 

van de beschikking gedane vaststelling met betrekking tot de eerste aanmelding wordt in punt 

65 herhaald voor de tweede aanmelding. Verzoekster toont niet aan, dat de uit het systeem 

van uitwisseling van informatie voortvloeiende mededingingsbeperkingen, zoals die hierboven 

(...) zijn geanalyseerd, onmisbaar zijn, met name voor de doelstellingen van bijdrage aan de 

economische vooruitgang en billijke verdeling van de voordelen. Bovendien kan verzoekster 

niet op goede gronden stellen, dat zonder het omstreden systeem de op de markt voor 

landbouwtrekkers in het Verenigd Koninkrijk opererende handelaars uit studies - waarvan de 

gegevens in de regel tardief en fragmentair zijn en niet op geregelde tijdstippen worden 

verstrekt, zoals in het kader van het omstreden systeem gebeurt - gelijkwaardige informatie 

kunnen putten, zonder dat rekening behoeft te worden gehouden met de kostprijs van 

dergelijke informatie." 

124 Volgens rekwirante heeft het Gerecht gedwaald ten aanzien van het recht door te 

concluderen, dat het systeem van uitwisseling van informatie en het Data System niet 

voldeden aan de voorwaarden voor verlening van een ontheffing op grond van artikel 85, lid 3. 

Anders dan het Gerecht heeft geconcludeerd, heeft zij uiteengezet waarom de Exchange geen 

mededingingsbeperking bevatte die niet onmisbaar was voor de verbetering van de productie 

en de distributie en om de consumenten voordelen te bieden. 

125 Voorts verwijt rekwirante het Gerecht, dat dit zonder motivering haar argument heeft 

afgewezen, dat zonder het systeem van uitwisseling van informatie alle verstrekte 

inschrijvingsgegevens wellicht niet met dezelfde kwaliteit en dezelfde frequentie verkrijgbaar 

zijn door bijzonder marktonderzoek of via een marktonderzoekbureau. 

126 In de eerste plaats zij opgemerkt, dat rekwirante met haar algemene stelling dat het 

Gerecht tot een andere conclusie had moeten komen indien het haar argumenten in 

aanmerking had genomen, slechts opkomt tegen de feitelijke beoordeling door het Gerecht in 

haar geheel, zonder dat zij tracht aan te tonen, dat het Gerecht met zijn redenering in rechte 

zou hebben gedwaald. Dit onderdeel van het middel is derhalve niet-ontvankelijk. 

127 Wat in de tweede plaats de vraag betreft, in hoeverre de marktdeelnemers via andere 

middelen dan het systeem van uitwisseling van informatie over dezelfde inlichtingen zouden 

hebben kunnen beschikken, moet worden vastgesteld dat, zoals de Commissie heeft 

opgemerkt, de door rekwirante voor het Gerecht aangevoerde argumenten dubbelzinnig 

waren. Uit de door rekwirante bij het Gerecht ingediende memories blijkt immers duidelijk, dat 

zij in wezen had betoogd, dat zonder het systeem van uitwisseling van informatie de 

ondernemingen alle verstrekte statische gegevens op onafhankelijke wijze door middel van 

studies zouden hebben kunnen verkrijgen. In deze omstandigheden is rekwirantes kritiek 

irrelevant en moet zij van de hand worden gewezen. 

128 Het laatste middel moet derhalve in zijn geheel worden verworpen. 

129 Uit alle vorenstaande overwegingen volgt, dat de door rekwirante tot staving van haar 

hogere voorziening aangevoerde middelen ten dele niet-ontvankelijk en ten dele ongegrond 

zijn. De hogere voorziening moet derhalve in haar geheel worden verworpen. 

Kosten 

Beslissing inzake de kosten 

130 Volgens artikel 69, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering, dat krachtens artikel 

118 van toepassing is op de procedure in hogere voorziening, wordt de in het ongelijk gestelde 

partij in de kosten verwezen, voor zover dit is gevorderd. Aangezien rekwirante in het ongelijk 

is gesteld, moet zij in de kosten van de onderhavige procedure worden verwezen. 

Dictum 

HET HOF VAN JUSTITIE (Vijfde kamer), 

rechtdoende: 

1) Verwerpt de hogere voorziening. 


Page 17 of 18 

23/04/2012

EUR-Lex - 61995J0007 - NL 

2) Verwijst John Deere Ltd in de kosten. 

Page 18 of 18 

Beheerd door het Publicatiebureau 


23/04/2012

32 R0NY P. GERRITS AND GREET A. ZONNEKEYN 

which discovery was sought would be discoverable in the con 

text of the Commission proceedings. (64) 

INFORMATIEUITWISSELING 

The U.S. Supreme Court accepted the case for review and 

held that: (65) 

EN HET MEDEDINGINGSRECHT: 

EEN OVERZICHT 

AMD) has standing to ask for discovery in a U.S. court 

1)despite lacking formal

INFORMATIEUJTWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECHT 35 

FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER 

34 

praktijk om informatie uit to wisselen. flit gebeurt vaak via 

datarooms. flit zijn slechts enkele van de talloze voorbeelden 

Agricultural Tra.ctov Registration Exchange: yen verdere 

55 

UK 

F — 

uitkristalliseriflg van de principes 

van situaties waarin ondernemingen informatie met elkaar 

60 

na dv Tractorenzaak 

uitwisselen. 

U. — 

60 

Beschikkings3raktijk 

1. Karton 

Ret creëren van grotere transparantie omtrent do 

62 

63 

Wjrtschaftsvereifliguflg Stahl 

marktomstandigheden heeft vaak positieve gevolgen voor de 

2. 

3. EUDIM 

mededinging. Kennis van bepaalde informatie stelt onderne 

mingen immers in staat om bun aanbod beter af te stemmen 

EJJ DE ORGANISATIE VAN LEN INFORMATIE 

65 

AANDAOIITSPUNTEN 

Ill - 

op de vraag, kosten te besparen en al te risicovolle strategi 

UITWJSSELING 

sche beslissingen te vermijden. Indien ondernemingen 

gelcoppeld aan yen mededingings 

A. — 

65 

Informatie-uitwisseling 

rechtelijk verboden praktijk 

beschikken over voldoende precieze inschattingen van de 

relevante marktgegevens, kunnen ze in principe rationelere 

gekoppeld even yen mededingingsbeuor 

B — 

66 

Informatie-uitwisSeling 

derende of -neutrale praktijk 

beslissingen nemen: de vraag van de kianten kan beter inge 

schat worden, de productie en investeringen kunnen efficiën 

67 

68 

68 

zich sta.ande infor1uztie.UitW1SSeingen 

Op 

C. — 

ter gebeuren, onnodig dure over- of onderproductie wordt 

1. Kenmerken van de informatie die wordt uitgewisseld 

vermeden. (1) 

a) Zakengeheimeri versus publiek beschikbare informatie 

71 

Niettemin kan informatie-uitwisseling er ook toe leiden 

dat de mededinging niet efficiënter wordt, maar integen 

b) Inclividuele gegevens versus geaggregeerde gegevens 

72 

c) Kenmerken productmarkt 

73 

deel wordt beperkt. De basispremisse voor eon onge 

d) Mate van detail 

stoorde mededinging is immers dat elke onderneming in 

73 

74 

e) Periode waarop de inforinatie betrekking heeft 

alle onathankelijkheid haar eigen beleid kan bepalen (en 

f) Frequentie waarmee de informatie wordt uitgewisseld 

74 

76 

76 

76 

77 

78 

79 

2. Kenmerkeri van de markt waarop de deelnemers aan de 

ook effectief bepaalt) op do markt waarop zij opereert. 

jnfrmatie-uitwiSseliflg actief ziu 

Ret uitwisselen van informatie kan in bepaalde omstan 

3 Wijze waarop de informatie wordt uitgewisseld 

digheden evenwel tot gevoig (of zelfs als doelstelling) heb 

a) Rechtstreekse uitwisseling tussen concurrenten 

ben dat die onafhankelijke strategiebepaling in het 

b) Onrechtstreekse uitwisseling via een federatie 

gedrang komt. Ret is in normale omstandigheden immers 

c) Onrechtstreekse uitwisseling via een onafhankelijke derde 

zo dat een marktdeelnemer niet weet wat de toekomst 

d) Inwinnen van inlichtingen via het distributienetwerk 

strategie van zijn concurrenten zal zijn. Er blijft dus 

a) Publieke bekendmakingen van informatie 

steeds een bepaalde graad van sverdoken concurrenties 

(shidden competitions). Indien de informatie-uitwisseling 

ertoe leidt dat deze verdoken concurrentie in het gedrang 

80 

SLOTnEDNNI.ING 

IV. — 

komt, kan or sprake zijn van een inbreuk op artikel 81 

INLEIDING 

I. — 

EG(2). 

In deze bijdrage wordt een overzicht gegeven van de Euro 

peesrechtelijke rechtspraak en beschikkingspraktijk inzake 

Ret is gebruikelijk voor ondernemingen om met elkaar 

bepaalde informatie uit te wisselen. Zo is benchmarking 

ondenkbaar zonder goede inforniatie over de markt en de 

handelswijze van andere spelers op de markt. Beroepsfedera 

(l)Zie, Price Tranpargncy, OECD 11 september 2001, p. 211. 

ties zien het vaak als een belangrijke taak om de leden te 

(2) Zie, UK Agricultural Tractor Registration Exchange, Publicatiebloul, 1992 L68/19, 

§27. 

voorzien van marktinforrnatie. In het kader van de over- 

name van een onderneming door een andere is het standaard

36 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN IIET MEBEDINQINGSRECHT 37 

B. — 

Bekendmaking 

informatie-uitwisseling. (3) De mondelinge presentatie bouwt 

Gommissie 

verder op dit overzicht om te komen tot een voorstel van 

De eerste algemene stellingnarne van do Commissie inzake 

praktij kgerichte aanpak. 

informatie-uitwisseling dateert van 1968. In de Bekendmaking 

inzake overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feite 

lijke gedragingen betreffeude samenwerking tussen ondernemin. 

II. — 

VAN DE EUROPEESRECHTELIJKE 

gen (sBekendmakings) (5) besteedde de Commissie immers in 

OVERZICHT 

RECHTSPRAAK EN BESCHIKKINQSPRAKTIJX 

enkele paragrafen aandacht aan doze problematiek. 

81 

Overeenkomsten die slechts ten dod hebben gesneenschappelijk inhichtingen 

A. — 

te verzamelen die de afzonderlijke ondernemingen nodig hebben om hun toe 

Artikel 

Artikel 81(1) EQ verbiedt salle overeenkomsten tussen onder 

komstig marktgedrag zelfctandig en onafharclcelijk van elka.ccr te bepalen, of 

ceo gemeen.schappelijle adviesorgaan individueel te raadplegen, h.ebben geen 

beperleing van de concurrentie ten dod of tengevolge. In,dien echter de han 

sen lidstaten ongunstig kunnen beInvloeden en ertoe strekken of 

nemingen, alle besiuiten van ondernemersverenigingen en afle 

onderling afgestemde feitelijke gedragingen welke de handel tus 

delingsvrijheid van de o-rcdernemingen wordt beperkt, of het markigedrag uit 

drukkelijk of via onderling afgestemde feitelijke gedragingen wordt gecoardi 

ten gevolge hebben dat de mededinging binnen de gemeensehap 

neerd, kan er van mededingingsbeperking sprake zijn. Dot is met name het 

pelijke markt wordt verhinderd, beperkt of vervalst s. 

geval wanneer er aanbeve(ingen van concrete aard worden gedvan, dan wet 

conclusies zodanig worden uitgewerkt dat dacerdoor alt/sans een deel van de 

In artikel 81(1) EQ worden een aantal voorbeelden gegeven 

betrokken ondernemingen zich op de markt op uniforme wijze goat gedragen. 

van overeenkomsten die geacht worden mededingingsbeper 

Dc uitwisseling van inlichtingen lean tussen de ondernemingen zeif of via 

kend he zijn, zoals prijsafspraken of marktverdelings-overeen 

een derde instantse gesclsieden. Ret is eclster uiterst moeilijk de inlichtingen 

komsten. Overeenkomsten waarbij informatie wordt uitgewis 

van bureaus die zich bezighouden met het uitwisselen van gegevens betref 

sold worden in artikel 81(1) EQ niet uitdrukkelijk genoemd. 

fende orders, omzet, investeringen en prijzen Ic onderscheiden in een catego 

ric, dee geen negatieve invloed heeft ap de concurrentie, en een die dit wet 

Om een beeld te krijgen van de criteria op grond waarvan 

heeft. Men lean er dus gewoonlijk niet zonder meer van uitgoan, dat de uit 

informatie-uitwisseling momenteel mededingingsrechtelijk 

wisseling niet onder artikel 181], lid 1 EEOV of artilcel 65, lid 1 EGK8V 

wordt beoordeeld, moot in de eerste plaats aandacht besteed 

va/I. Mel name lean er bsj uitwisseling van informalie op een oligopolistische 

worden aan de rechtspraak en de beschikkingspraktijk. Daar 

markt voor homogene goederen concurrentiebeperking optreden. 

Verder geeft do Commissie in eon volgende paragraaf(6) een 

naast is er nog wat ssoft laws (4) uitgaande van de Europese 

Commissie die op dit thema ingaat. 

uitermato mild oordeel over gemeenschappelijk marktonder 

zoek en bet gemeenschappelijk verrichten van bedrijfs- en 

bedrij fstakvergelij kingen. Zolang deze vormen van informatie 

uitwisseling niet tot verdergaande samenwerking leidden, 

meende de Commissie geen artikel 81 probleem te ontwaren. 

Hoewel de Bekendmaking geen detailanalyse bevat, kunnen 

(3) Overeenkomsten of gedragingen die op grand van artikel 81(1) EQ verboden zijn en 

die niet in aenmerking komen voor eon vrijstelling op grond van artikel 81(3) EQ. zijn 

er toch reeds een aantal elementen in gevonden worden die 

(zie, artikel 1(1) 

dat daarvoor eon voorafgaande beslissing vereist. is — 

Verordening 1/2003 (Publica.tieblad, 2003 Li/i)). Ook overeenkomsten of gedragingen 

verboden 

ook in de meest recente zaken nog steeds aan bod komen. Zo 

- zonder 

wasrop artikel 81(i) niet van toepassing zoo zijn omdat. er geen effect is op de tussen 

wijst zij erop dat de marktstructuur (er wordt verwezen naar 

staatse handel, zuHen op grond van nationaal mededingingsreeht (voor wat Belgie 

betreft, artikel 2 § i van de Wet tot bescherming van de economische mededinging, 

geeoerdineerd op i juli 1999 (B.2., Oi.09.1999), zoals taatst gewijzigd bij KB. 3 juli 2005 

)B.S. i9 juli 2005)) beoordeeld worden, in overeenstemming met de principes die zijn 

neergelegd in de Europeesrechtelijke beschikkingspraktijk en rechtspraak. 

(5) Bekendmaking inzake overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke 

(4) Hiermee worden bijvoorbeeld Commissie bekendmakingen of richtsnoeren bedoeld. 

gedragingen betreffende samenwerking tussen ondernemingen, Publicatieblc,4, i968 C75/ 

Voor toelichting bij bet juridische karakter van soft laws, zie F. WJCKMANS and F. 

3, §31.1. 

(6)Ibid., §11.2. 

TUYT500AEVER, sTat zover bet verbod op aetieve verkoops, Rechtskumdig Weekbiad, 

2002, 81-91, randnuszsmers 45-46.

38 FRANK WXJCK!VIANS EN SOFIE BE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET REDEDINGINGSRECHT 39 

sieve wijze informatie dienden uit te wisselen om de afstem 

ming van het marktgedrag mogelijk te maken. Op het viak 

van deze informatie-uitwisseling overwoog do Commisie als 

volgt: 

Oves-wegende dat &ovendien dv codrdinatie van dv ieveringen door partijen 

noodzakelijk een uitwisseiing van informatie over zowel de voorraden ale dv 

lopende produktie, de produktieprognosen, de ontvanUen orders en dv per 

speetieven voor dv oniwikkeling van dv vraag met zich meebrengt; dat deze 

uitwisseling van informatie, die het middel voor dv verwerkelijking van dv 

betrokken samenwerking vormt, evencels deze laatste valt onder het verbod van 

artikel [81], lid 1; dat deze uitwisseling voorts leidt tot yen gezamenlijk 

richting geven aan dv produktie en tot dv verdeling der markten, hetgeen 

eveneens yen inbreuk vormt op artikel [81], lid 1. 

Deze passage brengt niet zoveel bij. Zij leert dat informatie 

uitwisseling die dient om een verboden kartelafspraak to 

implementeren gevat wordt door bet in artikel 81(1) vervatte 

kartelverbod. Over bet kartelrechtelijk lot van informatie-uit 

wisseling op zich bevat de beschikking evenwel geen nuttige 

aanknopingspunten. 

een oligopolistisehe markt) en de aard van de betrokken pro 

ducten (homogeen of niet) bepalende factoren kunnen zijn bij 

de beoordeling of de uitwisseling mededingingsbeperkend is of 

kan zi)n. Verder biedt de Bekendmaking een eerste lijst van 

voorbeelden van gevoelige bedrijfsinformatie en verwijst ze op 

dit stuk naar orders, omzet, investeringen en prijzen. 

Be Bekendmaking werd in 2001 vervangen door de Richl 

snoeren inzalce de toepasselijkheid van artikel 81 van het KG 

Verdrag op horizontale samenwerkingsovereenkomsten. (7) Deze 

Richtsnoeren behandelen heel wat vormen van samenwerking 

tussen concurrenten, maar zijn niet van toepassing op horizontale 

afspraken inzake de uitwisseling van informatie. (8) Be 

Richtsnoeren schuiven derhalve de Bekendmaking wel aan de 

kant, maar geven geen nieuwe indicaties aangaande de wijze 

waarop informatie-uitwisseling best wordt geanalyseerd. 

beschiklcingspraktijk Commissie 

Vroege 

C. — 

2. IFTRA — Overeenkomsten tussen fabrikanten van verpak 

kingsgias 

In do zaak IFTEA — Overeenkomsten tussen fabrikanten van 

verpakkingsglas (10) heeft do Commissie haar bezorgdheid over 

gedetailleerde informatie-nitwisseling tussen concurrenten dui 

delijk geformuleerd. Pabrikanten van verpakkingsglas badden 

een overeenkomst gesloten om informatie uit te wisselen over 

prijzen, om dezelfde formule te hanteren voor de berekeriing 

van hun kosten en om een systeem van franco-prijzen to 

gebruiken. Deze informatie moest het mogelijk maken om 

bepaalde afspraken inzake prijsstelling (bijvoorbeeld bet enga 

gement om nooit systematisch lager te gaan dan de prij zen 

van eon concurrent) te realiseren. Be partijen bij do overeen 

komst badden de moerderheid van do markt in handeri, Be 

Commissie heeft als volgt geoordeeld (11) 

Begin jaren 70 heeft de Commissie in een aantal zaken haar 

beleid in verband met informatie-uitwisseling verder uitge 

werkt. In deze zaken werd de afspraak inzake informatie-uit 

wisseling doorgaans niet als een op zich staande inbreuk op 

artikel 81 onderzocht, maar als onderdeel van een andere 

mededingingsbeperkende afspraak, zoals een prij safspraak of 

een afspraak die een marktverdeling beoogde. 

1 Kali und Salz 

Deze beschikking (9) betrof de nauwe samenwerking tussen 

enerzijds Kali und Salz en anderzijds SCPA. Doze samenwer 

king situeerde zich zowel op commercieel als op industrieel 

viak. Zij leidde er onder andere toe dat de hoeveelhederi en de 

kwaliteiten van de betrokken potassium producten die door de 

beide groepen werden geexporteerd onderling werden afge 

stemd. Be Commissie stelde vast dat de partijen op vrij inten 

43. Overwegendv dat het in strijd is met artikel [81], lid 1, van het 

E.E.O. -Verdrag indien yen fabrikant aan zijn concurrenten de essentidle 

gegevens van zijn prijsbeleid mededeelt zoals de prijslijsten, kortingen en 

(10) Publicotieblad, 1974 L160J 1. 

(11) Ibid., §l43-4 

(7) Mededeling van de Commissie — Richtsnooren inzake de toepasselijkheid van arti 

kel 81 van het EG-Verdrag op horizontale samenwerkingsovereenkomsten, Publieaiieblad, 

2001 03/2, §8. 

(8) Ibid., §10. 

(9) $ociitd Commerciale des Potasses et de lAzote (2. OP. A.) — Kali used dais, Publi 

esatiebla4, 1973 L217J3.

40 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN HET MEDEDINGINGSRECHT 41 

markt. Do partijen spraken oxportquota af en verklaardon 

bepaald zich akkoord om eon gemoonschappelijk prijsbeleid to 

van van 

respecteren. Met hot oog op hot bewaken do naleving 

partijon uit doze afsprakon beslisten do om detailinformatie to 

wissolen. 

informatie-uit 

De Commissie omschreef hot belang van do 

wisseling als volgt (14) 

handelsvoorwaarden die hij toepast, het percentage en de datum van de wij 

zigingen die hij aanbrengt en de uitzonderingen die hij aan bepaalde 

genoemde kianten toekent; dat de onderneming die dergelijke gegevens utt 

haar prijspolitiek aan haar concurrenten mededeelt, dit alleen doet omdat zij 

gezien de overeenkomst met de genoemde concurrenten over de toepassing van 

dv IFTRA-regels een redelijke mate van zekerheid heeft dat de laatstgenoem 

den voor hun leveranties op de markt waver deze orederneming aLe price-lea 

der optreedt een vergelijkbare prijspolitiek zullen voeren; dat zij aldus de 

mopelilkheid van onvoorziene of onvoorzienbare reacties van de zi’jde van 

concurrenten en daarmee een groot deel van het normaal met iedere zelfstan 

dige gedragswi)zigina os de markt samenhan,ende risico wit uitschakelen; 

44. Overwegende dat de onderneming die door hoar concurrenten over door 

hen toegepcvste prijzen, met inbegrip van de speciale prijzen en kortingen die 

zij aan bepa.alde met name genoemde kianten voor bepacelde produkten bere 

kenen, is ingel’icht, pyeshet huidipe en toekomstipe gedrap van de 

genoemde concurrenten op hun respectievelijke markten kent en derhalve 

b) dv verplichting voor elke partij (artikel 5 van dv overeenkomst) van 

dv andere alle bvscheid.vn te vvrstrekken waardoor dv respectieve verkoopquota 

in Duitsland kunnen worden vastgesteld en hun incechtneming aismede in 

het aigemeen de produktie, verkoop, tarieven en verkoopvoorwaarden van 

el/ce deelnemer kunnen worden gecontroleerd; een dergelijke verplichting ver 

scherpt de genoemde beperkingen, waarop gedoeld werd onder a), met name 

doordat vii op beslissende wijze ertoe bijdraagt voor beide partijen ally onze 

kerheid weg te nemen ten aanzien van elkaars gvdragslijn; 

biedt Zoals in do eerder bosproken beschikkingon doze zaak 

van informatie-uitwisse 

goon bijkomend inzieht in do analyse 

ling op zich. De ver 

uitwissoling was immors onlosmakelijk 

met kartelinbreuken (rnarkt 

bonden andore, meer kiassieke 

verdoling on prijsbopaling). 

haarcipsjjolitiek vooL.pori naar deze mar/den kan ga’gppp; 

4. IFTRA-’regels voor producenten van ruw aluminiu’in 

45. Overwegende dat de informatie die de bee onderneminqenuit 

wisselen, gezien dv inlichtingen waarover zij reeds beschikken, van beslis 

sende betekenis is voor de prjApolitiek die hen voor export naar dv 

betrokken Lid-Staten wit voeren; dat de overeenkoin.st tot uitwisseii.rcg van 

informatie over de prijzen derhalve ten doel heeft dv mededinging tussen de 

deelnemende ondernemingen binnen de gemeenschappelijke mar/ct te beper 

ken en te vervalsen; 

De Commissie heeft ook geweigerd om een vrijstelling te 

verlenen (12), aangezien do afspraak duidelijk dee! uitmaakte 

Deze beschikking (15) spitst zich too op IFTRA regels die 

verband hielden met do commercialisering van bepaaldo types 

van een poging om do mededinging to beperken. In haar 

van aluminium. Doze rogels bovatten na to leven principes 

beoordeling legde de Commissie or de nadruk op dat de ken 

merken van de marktstructuur aanleiding gaven tot solidari 

dat aantal 

inzake hot prijsbeleid. Do Commissie meende eon 

vervatte maar wor 

van do orin verplichtingen kon nagoleefd 

van den als or uitwissoling tus 

was informatie over do prijzen 

concurrenten: 

son de diverse 

teit tussen de ondernemingen en onderlinge coordinatie van 

hun marktgedrag. In dit kader verwees zij naar de homogeni 

teit van de produeten, consumptie op grote schaal, hot relatief 

Aan dv eis van artikel 4, dat yen producent dv beweerde concurrentiele 

offertes vcontroleert en vvrifievrts, kan niet worden voidaan indien deze pro. 

ducent nivt in het bezit is van iniichtingen over dv door de concurrent, die 

het concurrerende aanbod heeft gedaan, gebezigde prijzen. 

Bovendien beschouwt artikel 4 het felt, dat een producent zijn concurren 

ten geen inlichtingen inzakv dv prijzen geeft, wanneer hij de principiele ver 

bintenis is aangegaan of, wanneer hij met verwijzing nwzr artikvl 3 ver 

kiceard heeft dat hij geen discriminerend prijsbeieid zol voigen, of zelfs 

wanneer hij de indruk heeft geschapen dat hij vile ciiënten op gelijke yost 

klein aantal betrokken ondernomingen van relatief grote 

omvang en het feit dat de medodinging louter op prijs geba 

seerd was. 

3. Champignons in blik 

Doze beschikking (13) betrof eon overeenkomst tussen 

Franse producenton en een Taiwanese producent met betrek 

king tot de verkoop van champignons in blik op do Duitse 

(14) Ibid., §112(b). 

(15) IFTR.4-regei voor producenten van row viuminium, Pubijyatiebtad, 1975 L22s/3 

(12) Ibid., §152-57 

(13) Uhampignons in blik, Pubiictivblad, 1975 L29/25.

42 FRANK WIJCK1VIANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINOSREORT 43 

per type van product en land van bestemming. Roewel de 

Commissie dit niet uitdrukkelijk meenam in haar juridiscbe 

analyse, speelde bet vermoedelijk een belangrijke rol dat de 

drie betrokken ondernemingen 80 % tot 90 % van de nationale 

productie voor bun rekening namen. 

Tot slot tekende de Commissie bezwaar aan tegen bepaalde 

wederzijdse mededelingen van prijsinformatie. (20) Roeiend is 

evenwel dat de Commissie in bet dispositief van haar besohik 

king geen borizontale prijsafspraken als inbreuk weerboudt, 

doch enkel de informatie-uitwisseling op zich. 

Roewel een en ander nog niet systematiscb wordt uitge 

werkt in de beschikking, kunnen bieruit toch reeds een aantal 

you behandeten, ale een ontoelaatbare handeling. Artikel 5 is in dezelfde 

qevallen van toepassing en vormt een aanvullende maatreqel, die qericht is 

op de waarborqinq van een vollediqe onderlinqe informatse van de concur 

renten ten aanzien van de door hen toeqepaste prijzen. 

Deze bepalinqen beperken zowel qua doe) ale qua effect derhalve de mede 

dinqinq. 

Ret is duidelijk dat bet informatie-uitwisselingsaspect in 

deze zaak een ondergeschikte rol vervulde en het hoofdtbema 

de onderlinge prijsafstemming was. 

5. Gobelpa/ VNF 

krachtlijnen voor de analyse gedistilleerd worden: 

belang voor de mededingingsrechtelijke analyse is bet 

onderscbeid tussen globale informatie die geen gegevens 

weergeeft aangaande individuele ondernemingen en speci 

fieke informatie betreffende individuele ondernemingen. Be 

Commissie lijkt aan te nemen dat enkel in bet laatste geval 

van artificiele transparantie sprake is die de mededinging 

— Van 

merkbaar kan beperken. 

bescbikking biedt tevens een nuttig aanknopingspunt 

aangaande bet type van informatie dat een probleem kan 

stellen. Prijsinformatie vormt uiteraard een evidente kandi 

daat, maar ook productie- en verkoopcijfers worden als 

gevoelige informatie bestempeld. 

marktstructuur komt in de juridische analyse niet nit 

drukkelijk aan bod. Echter, de feitelijke situatie wees op een 

zeer geconcentreerde markt. 

— Be 

Be zaak Cobelpa/ VNP (16) is naar alle waarschijnlijkheid de 

allereerste Conimissiebeschikking die handelt over informatie 

uitwisseling op zich. Be Commissie vermeldt (17) dat de onder 

zocbte praktijken ook sloegen op de alignering van prijzen en 

verkoopsvoorwaarden, maar dat deze mededingingsbeperkin 

gen intussen niet langer werden toegepast. Bit leidt ertoe dat 

de beschikking zicb voor bet belangrijkste gedeelte toespitst 

op de informatie-uitwisselingsproblematiek. 

Vooreerst wordt aandacht besteed aan de uitwisseling van 

statistische informatie. (18) Be Commissie stelt dat biertegen 

geen bezwaar bestaat, indien geglobaliseerde cijfers voor een 

bepaalde industrie worden uitgewisseld tussen federaties uit 

verscbillende landen. In casu ging bet om productie- en ver 

koopscijfers. Belangrijke voorwaarde was echter dat de cijfers 

voor de individuele ondernemingen niet kenbaar werden 

gemaakt. 

Be Commissie stelt uitdrukkelijk dat de analyse mogelijk 

anders zou luiden als de informatie-uitwisseling tot xnarktver 

deling of afspraken op prijsvlak zou leiden. (19) Zij besluit 

daarop zonder al te veel bijkomende motivering dat in casu de 

uitwisseling van bepaalde informatie tussen individuele onder 

nemingen tot artificiele transparantie leidt en bedoeld risico 

inhoudt. Met name ging bet om de uitwisseling van maande 

lijkse productie- en verkoopsgegevens, die werden opgesplitst 

— Be 

6. Fkentaardig pcrkamen.t 

In de zaak Plantaardig perkament (21) badden de leden van 

een internationale federatie waarin de belangrijkste Europese 

fabrikanten van plantaardig perkament (di. een papieren ver 

pakkingsmateriaal) vertegenwoordigd waren, gedetailleerde 

informatie over bun prijzen uitgewisseld en bovendien op 

(20) Ibid.. §129-10. 

(21) Pub(ieatieb(ad, 1976 L70/54. 

(16) Pab(ieaUebtsid, 1977 L242/10. 

(17) Ibid., §l- 

(15)I.bid., §25. 

(19) Ibid., §26.

44 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRE ORT 45 

gericht zijn op bet opmaken van statistieken en overeenkom 

sten waarbij individuele ondernemingen kunnen geidentifi 

ceerd worden. 

Over haar eerdere zaken inzake informatie-uitwisseling 

stelde de Commissie dat de gemeenschappelijke kenmerken 

waren: 

— dat bet meestal geen op zich staande overeenkomsten waren, 

maar een onderdeel van een ruimere samenwerking tussen de 

betrokkenen; 

— dat op de betrokken markten steeds erg weinig spelers actief 

waren, zowel aan de vraag- als aan de aanbodzijde; 

— dat de informatie steeds enkel ter beschikking werd gesteld 

aan de aanbieders; 

— dat de informatie steeds de mededinging op bet stuk van de 

prijzen verzwakte, zowel op de tbuismarkt als op de inter 

nationale markt. 

De Commissie benadrukte dat de evaluatie van een informa 

tie-uitwisseling steeds geval per geval dient te gebeuren, reke 

ning houdend met alle omstandigheden van de zaak. Niette 

mm gaf de Commissie in haar verslag drie algemene criteria 

aan die van belang zijn bij de evaluatie (25): 

1. Eerst en vooral is de aard van de u’itgewisselde informatie 

van cruciaal belang. De Commissie stipt in dit kader aan dat 

enkel informatie over individuele ondernemingen of informatie 

waaruit gegevens over individuele ondernemingen kunnen 

afgeleid worden, een probleem kunnen vorrnen. Wat de speci 

fieke aard van de informatie betreft, wordt verwezen naar pro 

ductie- en verkoopscijfers, prijzen en discounts en diverse 

aspecten van de verkoopsvoorwaarden. 

2. De marktstructuur is een tweede belangrijk element van 

de evaluatie. Deze moet van die aard zijn dat er een risico 

bestaat dat de concurrenten hun gedrag op elkaar zullen 

afstemmen. Dit risico wordt vooral gesitueerd op oligopolisti 

sche markten. 

3. De derde factor die de Commissie in overweging neemt is 

dat de informatie enkel ter beschikking wordt gesteld van de 

regelmatige tijdstippen de hoeveelhederi die ze elk uitvoerden 

naar de verschillende exportmarkten. Verder werden prijzen 

afgesproken die zouden gehanteerd worden in de landen waar 

geen nationale fabrikant was. De Commissie stelde (22): 

Overwegende evenwel dat, in gevallen zoals in het onderhavige, waarin de 

wederzijdse uitwisseling van statistisehe informatie betrekking heeft op het 

opnieuw uitwisselen van mededingers van per onderneming getndividuali 

seerde gegevens, dergelijk systeem voldoende uitgewerlct is om een onderling 

afgestemde feitelijke gedraging te zijn strijdig met artikel [81], lid 1; dat 

zulk een systeem van uitwisseling van informatie over de door elke aange 

sloten onderneming ge8xporteerde hoeveelkeden inzicht versehaft over het 

gedrag van de betrokken ondernemingen op de versehillende markten en 

aldus tussen de onderneminyen die eraan deelnemen een systeem in het leven 

roept van solidariteit en wederzijdse beinvloeding, dat wet moet uitiopen op 

een coOrdinaiie van hun economische activiteiten; dat deze ondernemingen 

aldus bepaatde risicos die van de concurrentie inherent vim vervangen door 

een feitelijke samenwerking die leidt tot concurrentie-omstandigheden, die 

niet in overeenstemming zijn met de normccle omstandigheden van de markt; 

dat zulk sen gedrag in strijd is met artikel [81], lid 1, en niet gedekt wordt 

door de mededeling van de Commissie inzake de samenwerking tussen onder 

nemingen (11) en met name niet door paragraaf II. 1 van deze 

bekendmaking; 

De Commissie legde aan de deelnemers in deze zaak boetes 

op die varieerden van 10.000 tot 25.000 rekeneenheden. Boei 

end is echter dat de boetes niet werd gekoppeld aan de infor 

matie-uitwisseling (23). De Commissie was van oordeel dat de 

mededingingsregels aarigaande de uitwisseling van exporthoe 

veelheden en prij zen nog onvoldoende ontwikkeld was in haar 

beschikkingspraktijk om voor deze praktijk een boete op te 

leggen. 

D. — 

ZevendeJ7erslag 

over het Mededinging$beleid 

In haar Zevende Versiag over het Mededingingsbeleid (24) 

heeft de Commissie haar evaluatiemethode samengevat. Vol 

gens de Commissie moet, om te bepalen welke informatie-uit 

wisseling toegelaten is en welke verboden, een onderscheid 

gemaakt worden tussen overeenkomsten die uitsluitend 

(25) Commissie, Zevende Verslag over het Mededingingsbeleid, 1978, §7. 

(22)Ibid., §6& 

(23)Ibid., §83. 

(24) Comniissie, Zevende Verelag over het Mededingingebeleid, 1978, §l5-7

46 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN HET MEDEDINGINGSRECHT 47 

gang hadden tot de informatie, werden door de Commissie als 

belangrijke factoren beschouwd in de evaluatie (29): 

Deze uitwisseling van infer-mat-ic kan nict worden verklaard uit d.e 

beleoefte van nauwkeuriger statistieken of grotere markttran,sparantie — die 

Overigens slechts eenzijdig de fabrikanten bcgunstigt —, want de betrokken 

gegeven.s zijn, o’,ndat dc leverancier identificeerbaar is, gewoonlijk zakenge 

heimen en worden niet van concurrenten ter beschikking gesteld. Dc deelne 

mere hebben dergelijke kwantitatie-ve opgaven over produktie en levering van 

de door hen geproduceerde vcrvangingsartikelen uitdrukkelijk zakengeheimen 

genocsn.d, die veer hun c,oncurrenten moeten worden geheim gehouden. Dc 

systematisch verochafte kennis ever dergelijke precieze marktgegevens beperk.t 

dc concurrentiemogelijkhedcn van dc bctrokkereen. 

Beze informatie-uitwisseling ging ook gepaard met een 

systeem van leveringsquota’s. Hoewel dit systeem slechts mdi 

catief was, meende de Commissie dat het een ontoelaatbare 

beperking van de mededinging met zich meebracht, aangezien 

het aangevuld was met het informatie-uitwisselingssysteem. 

Een interessante toevoeging aan de analyse, die in deze zaak 

weliswaar nog maar beperkt aan bod komt, is de tijdsfactor. 

Be Commissie wijst erop dat de informatie maandelijks werd 

uitgewisseld en dat deze frequentie de deelnemers tijdig in 

staat stelde om de intenties van de concurrenten te kennen en 

hierop te reageren. (30) 

aanbieders en dus enkel hun kennis van de markt vergroot. 

Afnemers kunnen dus niet langer de zogenaamde tverborgen 

mededingingo nitbuiten die normaal gezien blijft bestaan op 

een oligopolistische markt. 

Be Commissie verantwoordt haar beleid op dit viak onder 

verwijzing naar het S’uiker Unie (26) arrest van het Hof van 

Justitie. 

Ret belang van deze uiteenzetting in het Zevende Mededin 

gingsverslag mag niet onderschat worden. Zo is het cut refe 

reiitiekader dat haast 15 Iaar later de analyse in de Tractoren 

zcw]c (27) zal beheersen. 

E. — Toepassing van de criteria 

uiteengezet in het Zevende Versiag 

over het Mededingingsbeleid 

1. Loodwit 

2. Oegoten glas in Jtalie 

In de zaak Gegoten gias in Italië (31) heeft de Commissie na 

verificaties bij de voornaamste Italiaanse fabrikanten van 

gegoten glas (d.i. ondoorzichtig glas dat vooral voor industri 

ele toepassingen wordt gebruikt) kennis gekregen van overeen 

komsten tot vaststelling van verkoopquota’s. Be betrokken 

ondernemingen hadden samen een marktaandeel van meer 

dan 50%. Be uitvoering van het kartel en de toepassing van 

de beperkingen die tussen de betrokken ondernemingen waren 

overeengekomen, werden toevertrouwd aan het dienstverle 

nend bedrijf Fides, dat instond voor het administratief en 

boekhoudkundig beheer. Fides was belast met het inzamelen 

In de zaak Loodwit (28) stelde de Commissie vast dat de 

deelnemers aan een informatie-uitwisselingssysteem via een 

centraal meldingskantoor maandelijks opgaven uitwisselden 

over hun leveringen van loodwit per land. Loodwit werd 

gebruikt als wit pigment bij de productie van roestwerende 

verf en als stabilisator bij de productie van kabels. Be ver 

koop van het product liep terug, o.m. omdat er vervangings 

producten op de markt beschikbaar werden. Teneinde de 

terugloop van hun verkopen tegen te houden, hadden de drie 

enige fabrikanten van loodwit binnen de Europese Gemeen 

schap sinds 1971 hun marktgedrag gecoOrdineerd door een 

regelmatige uitwisseling van informatie over de hoeveelheden 

die maandelijks door hen werden geleverd per land. Aan de 

hand van de uitgewisselde informatie konden de deelnemers 

tij dig de bedoelingen van hun concurrenten achterhalen met 

betrekking tot de verschillende markten. Be aard van de uit 

gewisselde informatie en het feit dat enkel de deelnemers toe- 

)29)Ibid., §26. 

)30)Ibid., §25. 

(31) Ocgoten glen tie JialiS, Publicatieblad, 1980 L383/19. 

(26) Gevoegde zaken 40 tot 48, 50, 54 tot 56, 111, 113 en 114/73, Cooperatieve Ver 

eniging Suiker Unie UA en anderen, Jurisprudentie 1975, p. 1663, §1173 en 174. 

(27) UK Agricultural Tractor Registration Exchange Publicatieblad, 1992 L68/19. 

(28(Publicatieblad, 1979 L21/16.

INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECHT 49 

48 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER 

stagnerende groei, besloten ze om elk kwartaal vertrouwelijke 

gegevens uit te wisselen inzake hun verkoop van vetzuren in 

Europa. Volgens de overeenkomst stelden partijen eerst hun 

respectieve gemiddelde marktaandelen vast over een vooraf 

gaande periode van drie j aar en wisselden vervolgens informa 

tie uit over hun verkopen van vetzuren in elk kwartaal. Ze 

konden dus elkaars activiteiten controleren en hun gedrag 

hieraan aanpassen (35): 

van de informatie en met de controle op de naleving van de 

afspraken inzake verkoopquota’s (32): 

(38) Ondccnks de beweerdelijk algemene aard van de uitgewisselde infor 

matie verbeterde deze toch hun Icennis van de marktomsiandigheden op een 

wijze die hun onderlinge connectie versierkte, zodat zij sneller en doeltref 

fender op elkaars handelingen konden reageren. Met het oog op de stabili 

sering van de markt welke de partijen ongetwijfeld tot stand wilden brengen, 

verminderde dit onvermijdelijk de iniensiteit van de mededinging die anders 

tussen hen zou hebben bestaan. Dit is het geval zelfs indien men aanneemt 

dat de ve-rkoopcijfers die het eerst door Oleofina werden verstrekt over 19 76- 

1978 onjuist waren en moesten warden gecorrigeerd omdat zij de anderen 

nog altijd een maatstaf verschaften voor de aanpassing van hun eigen 

marktgedrag. 

Tenslotte verschaften de geregelde contacten voor de uitwisseling van ver 

koopcijfers hun tevens sen forum waar kritiek kon warden geuit indien er 

inbreuk werd gemaakt op hun respectieve marktaandelen of indien het 

machtsevenwicht op de markt drastisch zou warden verstoord. 

(39) IVog een beu’ijs voor de concurrentiebeperkende aard van de overeen 

komst is dat zij een klimaat of omstandigheden in het leven riep waarin bij 

komende concurrentiebeperkende regelingen, zoals de vaststelling van natio 

nale contingenten of prijzen, mogelijk werden. Ook a) warden dergelijke 

contingenten of prijzen niet rechtstreeks door partijen vastgesteld, dan nog 

kunreen zij seer we) indirect ontstaan via een overeenkomst tot uitwisseling 

van informatie. 

Overwegende dat meer in het bijzonder de verplichtingen aangegaan door 

Fides met Fabbrica Pisana, ,I V en Fabbrica &iarra een uitbreiding van 

het Protocol van 30 maart 1976 vormsn, doordat zij een regelmatige uitvoe 

ring van de verplichtingen, waartoe de prodacenten zich verbonden hadden, 

verzekeren; dat de bovengenoemde producenten immers hebben besloten niet 

rechtstreeks de statistieken en andere inlichtingen uit te wisselen betreffende 

hun produktie en verkoopbeleid, doch dat deze uitwisseling is georganiseerd 

via een derde, namelijk Fides, waardoor de inlichtingen die de betrokken 

partijen op basis van het Protocol van 30 maart 1976 verstrekken, een objec 

tief karakier krijgen; dat de beoordeling van de vraag of de tussen Fabbrica 

Pisana, SIV en Fabbrica $ciarra gesloten overeenkomsten enerzijds en 

Fides anderzijds de mededinging op de markt van gegoten glas kunnen 

beperken, ondanks het felt dat de drie eerstgenoemde ondernemingen produ 

cerende bedrijuen zijn en .Fides een dienstverlen€nd bedrijf is, •in aanmer 

king genoinen maet warden dat laaistgenoemde de uitvoering van de concur 

rentiebeperkingen, die het eigenlijke doe) van de o’vereenkomsien vormden, 

heefi mogelijk gemaakt en bewust daaraan heeft medegewerkt en derhalve 

medeverantwoordelijk is voor de daaruit voortvloeiende beperkingen; 

Door ook Fides in haar beschikking te betrekkeri, heeft de 

Commissie vooreerst aan ondernemingen duidelijk willen 

maken dat zij een mededingingsrechtelijk probleem op bet 

viak van informatie-uitwisseling niet kunnen ongedaan maken 

door de implementatie ervan op te dragen aan een derde 

onderneming buiten de sector. Verder wilde de Commissie 

dienstverlenende ondernemingen duidelijk ontraden om hun 

medewerking te verlenen aan verboden kartels. (33) 

3. Velzuren 

Hoewel er geen gronden aa.nwezi.g zijn am acm te ncmen dat partijen bij 

de informatie-uitwisselingsovereen.koinst in het ossderhavige geval inderdaad 

rechtstreeks quota vaststelden meenl de Commissie tack dat het oogmerk van 

de overeenkomst sterke gelijkenis vertoont met dat van een echte ccmtingen 

teringsovereenkomst, osadat zij er duidelijk op gericht was, partijen te weer 

houden van een agressief concurrentiegedrag jegens elkand.er en ook beoogde 

sen stabilisatie van hun posities op de markt ten opzichte van elkaar tot 

stand is brengen. 

Ret is zeer interessant (en blijkt ook uit de bier aangehaalde 

passage) dat de Commissie in deze zaak niet het bewijs levert 

van een marktverdelingsovereenkomst. Zij wijst er echter op 

De sterke tegenkanting van de Commissie tegen informatie 

uitwisseling tussen ondernemingen op een oligopolistische 

markt werd opnieuw benadrukt in de zaak Vetzuren (34). In 

deze zaak heeft de Commissie voor het eerst geldboetes opge 

legd aan partijen bij een onwettige overeenkomst inzake infor 

matie-uitwisseling. In deze zaak vertegenwoordigden de drie 

partijen bij de overeenkomst samen een marktaandeel van 

60 %. Geconfronteerd met structurele overcapaciteit en een 

(35) Ibid., §)38-39. 

(32) Ibid., §II.A.4, derde alinea. 

(33) Commissie, Tiende versiag iuzake het mededingingsbeleid, 1980, § 108. 

(34) Publicatieblad, 1987 L3/17.

50 FRANK WTJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECRT 51 

kercapaciteit en andere problemen lean worden weggenomen. Het gedrag van 

de oliemaatschappijen in het licht dacervan lean de marktcondities, gezien de 

marktstructuur, doen afwijleen van wat zij zonder deze uitwisseling van 

informatie zouden zijn. [.1 

(31) De onderling afgestemde feitelijke gedraging lvgt de betroleleen onder 

nemingen geen beperkingen op die niet onmisbaar zijn om deze doeleinden 

te verwezenlijken. 

De gedraging, die zowel voor als na het op gang brengen van het nood 

toewijzingssysteem of zonder het feitelijlee op gang brengen daarvan plaats 

vindt, beoogt een onderling op elleaar afstemmen van de toewijzingsrechten 

en -verplichtinyen van de deelnemende landen en een herverdeling van olie 

en/of produkten voor zover dat daartoe nodig is. De betroleleen cecties zijn: 

raadplegingen met dv oliemaatschappijen voor het op gang brengen van de 

verdeling der toewijzingen ovvreenkomstig het JEP of zonder de feitelijlee 

opgangbrenging daarvan; de overlegging door dv maatschappijen van gege 

vens over import, export, binnenlandse produletie en voorraden, ann het lEA 

en nan de nationale overheden; type 1-transacties, voor zover artileel [81], 

lid 1, daarop van toepcessing lean zijn, wanneer de bij die transacties betrole 

ken mceatschappijen releening hebben gehouden met dv toewijzingsrechten en 

-verplichtingen van de deelnemende landen en deze transacties aan het lEA 

en de Gommissie hebben gemeld, transcecties van type 2 en type 3 voor zover, 

artileel [81], lid 1, daarop van toepassiny lean zijn. 

De mate waarin uitwisseling van specifieke gegevens en informatie nodig 

is am dv bovengenoemde transacties nit te voeren en de mate waarin het 

nodig zal zijn om olie en/of produkten naar andere bestemmingen te dingy 

ren, zullen afhangen van dv omvang en dv aspecten van dv onderbreking van 

dv aanvoer, en van geval tot geval uiteenlopen. Deze besehileking geeft geen 

vnijstelling voor gedragingen die niet noodzaleelijle zijn am het tovwijzinys 

systeem toe te passen. Er zal geen uitwisseling van pnijsinformatie plaats 

vinden, behalve voor zover nodig voor individuele leveringstrcensacties, met 

inbegrip van transacties wceceraan de ISAG lean deelnemen via het verzoek 

am offertes te aanvaarden. Gebruile van vertrouwelijlee informatie en zaken 

geheimen, verlereyen als gevolg van deelneming aan de noodtoewijzingsrege 

ling is na stopzetting ervan verboden. Each de door dv regeringen vastge 

stelde regelingen inzake het beheer van de toewijzingsrvyeling node dv 

onderlinge afstemming tussen maatschappijen am dv vereiste toewijzing tot 

stand te brengen, gnat verder dan hetgeen nodig is voor de verwezenlijleing 

van de dovistellinyen van het IEP. De vercendenin yen in de handelsstromvn 

zullen het minimum zijn dat onden omstandigheden noodzcekelijle werd 

geacht. 

De informatie-uitwisseling kan mee genieten van de onthef 

fing bij toepassing van artikel 81(3) EG. Essentieel is dat de 

uitwisseling diende beperkt te worden tot datgene wat nodig 

was voor de werking van het toewijzingssysteem. Ret is om 

die reden dat de beschikking uitdrukkelijk stelt dat de onthef 

dat de informatie-uitwisseling uit haar aard tot een reductie 

van de onderlinge concurrentie leidde. Ret is evenwel opval 

lend dat, hoewel de informatie-uitwisseling gedurende ruim 

drie jaar heeft plaatsgevonden, de beschikking geen concreet 

bewijs van haar anti-concurrentiële gevolgen bevat. Ret feit 

dat de partijen zeif de betrokken informatie als vertrouwelijk 

bestempelden, lijkt hierbij een belangrijke invloed te hebben 

gehad op de analyse. 

De Commissie legde aan elk van de drie betrokken onderne 

mingen een geldboete op van 50.000 ECU. 

4. Interncetionacel Energie Agentschap 

In haar Internationaal Energie Agentschap beschikking (36) 

komt informatie-uitwisseling aan bod vanuit een ander per 

spectief. Deze uitwisseling kaderde binnen een noodtoewij - 

zingssysteem voor olie: 

(25) De toezegging van de oliemaatsehappijen om met elkcear en met het 

LEA in het leader van het lEP vamen te werken bij de toepassing van het 

IEA-noodtoewijzingssy.steem voor olie, is een onderling afgestemde feitelijke 

gedraging. Het LEP gaat uit van de bijstand van de oliemceatschappijen bij 

de toepassing van het noodtoewijzingssysteem voor olie. De regeringen hebben 

regels opgesteld voor deze bijstand en het kader voor de insehakeling van dv 

macetsehappijen aanvaard. Het doel van deze insehakeling is een specifiek 

resultaat, dat wil zeggen de herdistributie van olie en/of produkten tee ver 

vulling van de toewijzingsrechten en -verplichtingen van de deelnemende landen. 

Met dit doel zullen vertegenwoordigers van de maatschappijen bijeen 

leomen am gezamenlijle tot resultaten te leomen. Er zal een grondige 

uitwisseling van informatie plaatsvinden over de herkomst van de olie, de 

kwceliteit, de tanker- en raffinageccepaciteit, dv opslag en andere zaken en de 

vertegenwoordigers van dv maatschappijen zullen geqevens en informcetie ant 

vangen die anders particulier en vertrouwelijk zijn. Men gaat er daarbij van 

uit dat alle deelnemers bij de verwezenlijleing van de doelstellingen van het 

JEP hun rol zullen spelen. 

(26) [...] De betrokleen oliemaatschappijen blijven concurrenten op een 

oligopolistische markt. De onderlinge afstemming in het leader van het lEA 

in een noodsitucetie zal een uitgebreide uitwisseling van informatie inzake 

vertrouwelijlee gegevens en zaleengeheimen omvatten die anders nan concur 

renten niet zouden worden verstrekt. Zulk een uitgebreidv uitwisseling van 

informatie lean van invloed zijn op het latere marletgedrag van concurrenten. 

Onzekerheid inzalee aanvoerbronnen, opsiag — en raffincegecapaciteiten, tan- 

(36) Publicatieblad, 1983 L376/30.

52 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECRT 53 

lij kerwij ze aangenomen worden dat de informatie-uitwisseling 

fing riiet slaat op de communicatie van prijsinformatie, tenzij 

op zich (zelfs zonder het harde bewijs van marktverdeling) als 

dit gebeurt in het kader van een bi1aterae negotiatie van mdi 

een inbreuk op het mededingingsrecht zou worden beschouwd. 

viduele transacties. 

6. X/Open Group 

5. Vlakglas Benelux 

De X/Open Group besehikking (39) vormt, in het verlengde 

Met betrekking tot overeenkomsten en onderling afgestemde 

van de Internationaal Energie Agentschap zaak, een mooie 

feitelijke gedragingen in de sector vlakglas in de Benelux-lan 

illustratie van informatie-uitwisseliflg die kadert binnen een 

den, stelde de Commissie vast dat er een zeer gedetailleerde 

mededingingsrechtelijk aanvaardbare afspraak. De afspraak 

uitwisseling van verkoopscijfers plaatsvond (37): 

betrof de creatie van een open industriestandaard of -norm 

Uit cendere documenten, die eveneens bij de mededeling van punten van 

voor een gemeenschappelij ke software environment. 

bezwacsr zijn gevoegd, blijict duidelijk dat tussen Glaverbel en Saint-Bach 

zeer uitvoerig cijfermateriaal werd uitgewisseld, zowel wat meters als wat 

De meest interessante overwegingen nit de beschikking voor de 

tonnage aangaat, artilcel per artikel met een conversiecoefficient van m2 

problematiek van de informatie-uitwisseling zijn de volgende: 

ncsar gewicht, voor de BLEU en voor Nederland. Deze uitwisseling zau, 

(36) De uitwisseling van informatie tussen de leden (zie punt 1 7) en tao- 

coals in e’n van deze documenten werd gesteld, per kwartaal moeten geschie 

sen de leden en AT&T (zie punt 23) heeft betrekking op technische infor 

den. 

matie betreffende de Unix-amgeving alsmede marktinformatie aangacsnde de 

Blijkens deze documenten was het doe) van deze uitwisseling voor de lan- 

behaeften van gebruikers. Het speccfieke aogmerk van de Group, de schep 

den van de Benelux het respectieve marktacsndeel van beide concerns BSN 

ping van een open i-ndustrienorm, kan niet warden verwezenlijkt zander een 

en Saint-Gobain ten opzichte van elkaar, de importeurs-concurrenten niet 

uitwisseling van technische informatie tussen de leden en met AT&T, en 

inbegrepen, vast te stellen en te controleren. 

deze technische informatie han door pcsrtijen niet warden beschouwd en 

De Commissie meende dat deze informatie de controle 

beoordeeld afzonderlijk van de structuur en de behoeften van de markt. Het 

moest mogelijk maken op een marktverdelingsafspraak tussen 

is da.arom logisch dat er een uitwisseling van deze onformatie is overeenge 

koonen. 

de betrokken partijen. Deze afspraak bestond erin dat de 

(37) De leden zijn corecurrenten voar de levering van machones waarop 

marktaandelen van de twee betrokken groepen ongeveer in 

toepassingspragramma’s ter uitvaering van de CAB kunnen warden 

een 40/60 verhouding dienden te blijven (38): 

gebruikt. Zij zijn tevens concurrenten van AT&T, hoewel programma’s ter 

De uitwisseling van verkoopcijfers tussen cancurrenten was voor de betrok 

uitvoering van de CAB wellicht zander bepaalde wiziginyen niet zuilen 

kenen niet slechts een middel om de totale marktsituatie beter te leren ken 

functioneren met de door AT&T gebruikte versie van Unix. Nazis de Group 

nen, doch vooral am met nauwkeurigheid de ontwikkeling van de verkopen 

overeenkamst noch de overeenkomst tussen de leden en AT&T voarciet echter 

in een uitwisseling van informatie betreffende prijzers, klanten, marktpasi 

van de vaornaamste concurrent te volgen, ten einde daarop eventueel doe) 

treffender te icunnen reageren. Deze uitwisseling mualete dus een contrale op 

ties, produktieplannen of andere gevoelige marktinformatie aver de produk 

de naleving van de respectieve posities nodig in het kader van cle vooraf vast 

ten van de partijen. Dc Group-avereenkomot voorziet slechts in een usiwis 

gestelde doelstellingen. Zulics geldt des te meer o’rn.dat de uitwisseiing, per 

seling van informatie die nodig is am de leden in staat te siellen de CAB 

pradukt, zeer gedetailleerde gegevenx betrof, dikwijls plaatsvoicd (ieder kwar 

op te richten. Do avereenkomst met AT&T voorziet slechts on een uitwissc 

ling van informatie die nodig is am do leden op de toogte te brengen van 

tars)) en tot besprekingen over de interpretaties of de calculatiernethode 

leidde. 

toekomotige wijzigingen in en bijwerkingen van de System V Interface Defi 

Gezien de koppeling tussen de marktverdelingsafspraak en 

nition, ten eircde hen in staat te stellen de compatibiliteit te handhaven tue 

sen de AT&T System V Interface Definition en de X/Open Portability 

de informatie-uitwisseling mag het niet verwonderen dat ook 

Guide. 

deze laatste praktijk door de Commissie niet werd aanvaard. 

(38) Dc partijen zijn door de uitwiseling van informatie niet beperkt in 

Echter, in het licht van de eerdere beschikkingen, mag rede 

hun vrijheid am onafhankelijk hun marktgedrag te bepalen. Br is in het 

(37) Vlakykzs Benelux, Publicatieblo4, 1984 L212/13. §35. 

(39) Publica.tieblcsd, 1987 L35)36. 

(38)Ibid., §45.

FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER INFORMATIEUITWISSELINQ EN RET MEDEDINGINGSRECHT 55 

papierafval. Opvallend is dat de aan EWIS overgemaakte 

informatie uitermate gedetailleerd en recent was. Zo ging bet 

om wekelijkse gegevens inzake voorraad, verbruik en prijsni 

veaus, inscbattingen van verbruik op kwartaalbasis en half 

jaarlijkse informatie op het stuk van verwacht gebruik van 

capaciteit en verbruik. Ret lijdt geen twijfel dat deze informa 

tie als vertrouwelijk moet bestempeld worden en dat de uit 

wisseling ervan tussen individuele ondernemingen meteen 

mededingingsrechtelijke vraagtekens zou oproepen. In dit 

geval werd deze gevoelige informatie ecbter overgemaakt aan 

EWIS en dit centraal agentschap maakte aan de individuele 

leden slechts gegroepeerde cijfers over. 

Ret is interessant om na te gaan op welke wijze doze groe 

pering van eijfers werd georganiseerd. Als steiregel gold dat de 

opmaak van de cijfers niet mocht toelaten om het marktge 

drag van een individueel lid te onderkennen. Hiertoe werd 

ervoor gezorgd dat steeds informatie van voldoende leden 

werd verwerkt in het gegroepeerde cijfer. Dit impliceerde dat 

EWIS minstens informatie van 4 leden opnam in ieder gegroe 

peerd cijfer. Anderzijds, van zodra dit principe werd gerespec 

teerd, werd de informatie wel vrij precies opgesplitst (in 

diverse types van papierafval en per land of per groep van 

landen). 

Roewel dit gegeven niet uitdrukkelijk betrokken wordt in 

de analyse van de Commissie, wordt wel melding gemaakt van 

hot feit dat EWIS in totaal 34 leden omvatte en dat deze 

leden samen voor ongeveer 30% van het gebruik van papier 

afval instonden in een acbttal Europese landen. Dit geeft niet 

precies aan met welke marktstructuur we te maken hebben in 

deze zaak, maar suggereert minstens dat het om een niet al te 

geconcentreerde markt ging. 

kader van de onderhavige zaak geen reden om aan te nemen dat de uitwis 

seling van informatie verder zal gaan dan in de overeenkomsten is vasige 

legd, of dat zij sal uitlopen op een onderling afgestemde feitelijke gedraging 

van de partijen. Wat in het bijzonder de uitwisseling van marktinformatie 

betreft, raakt gemeenschappelijk marktonderzoek om informatie te verzame 

len en feiten en marktomstandjgheden vast te stellen, op zichzelf beschouwd 

en zonder verdergaande samenwerksng van de partijen, de mededinging niet, 

noch wordt de mededinging tussen de (eden beinvloed door ,‘set gemeensehap 

pelijk opstellen van structuuranalyses. Voor zover de (eden hun produkten 

zodanig ontwerpen dat zij overeenstemmen met de CAPJ, (can het soort uit 

wisseling van informatie dat wordt beoogd zelfs bijdragen tot meer concur 

rentie tussen de (eden onderling alsmede tussen de (eden en AT&T, acenge 

zien gebruikers, zonder dar er een dergelijke uitwisseling van informatie 

plavtsvond, wellicht af7sankelijk zouden blijven van e’n enicele leverancier. 

Op grond van de beschikbare informatie is daarom de conclusie gewettigd dat 

de clausules inzake de uitwisseling van informatie niet ten doel of ten 

gevolge hebben de mededinging in de sin van artikel [81], lid 1, te beperken. 

Deze overwegingen illustreren dat een informatie-uitwisse 

ling, zelfs van vertrouwelijke informatie, mededingingsrechte 

lijk aanvaardbaar is indien en in de mate dat zij noodzakelijk 

is voor de realisatie van een afspraak die niet verboden wordt 

door het mededingingsrecht. Verder valt op dat er bepaalde 

types van informatie zijn (heel concreet : prijsinformatie, klan 

ten, productieplannen, marktposities) waarvan de uitwisseling 

met argusogen wordt bekeken door de Commissie. Hoewel niet 

zo duidelijk gesteld, mag redelijkerwijze aangenomen worden 

dat de uitwisseling van dit soort informatie niet snel als nood 

zakelijk zal bestempeld worden voor de uitvoering van een 

anderszins rechtsgeldige afspraak. 

7. European Wastepaper Information Service (EWIS) 

Agricultural Tractor Registration Exchange: 

een verdere uitkristallisering van de principes 

F. — 

In bet Versiag over het Mededingingsbeleid van 1988, 

lichtte de Commissie toe dat ze een comfort letter heeft 

gestuurd in verband met het informatie-uitwisselingssysteem 

dat is opgezet door de European Wastepaper Information Ser 

vice (EWIS) (40). In die vereniging waren papier en karton 

producenten vertegenwoordigd. Elk lid maakte aan EWIS sta 

tistische gegevens over met betrekking tot bet verbruik van 

UK 

Met de UK Agricultural Tractor Registration Exchange 

zaak (sTractorenzaaks) (41) kreeg do Commissie eon uitgelezen 

(41) UK Agrieulturat Tractor Re9istrcstioso Exchan9e, Publicsotieblrid, 1992 L681 19. 

(40( Commissie Bekeodmaking overeenkomstig artikel 19, lid 3, van Verordening 

sir. 17 van de Raad betreffende do zaak (European Wastepaper Information Service 

(EWIS)) in Publicatiebla4, 1987 CR917.

56 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINOSRECHT 57 

van de producenten/invoerders en op bet niveau van de dea 

lers binnen elk dealergebied. 

Een zeer belangrijke factor in de analyse van deze zaak 

betrof de marktstructuur en het belang van everdoken 

concurrenties (shidden competition) in zulke context (42) 

De Exchange beper/ct de concurrentie, omdat deze tussen de leveranciers 

op een mar/ct met een hoge concentratiegraad tot een zodanige mate van 

rnar/cttransyarantie leidt. dat wat er noq_aan verdo/cen concurren.tie tussen 

de leveranciers op die mar/ct overbijift, waarschijnlii/c wordt tenietaedaan 

vanwege het risico dat en het gema/c waarmee onafhan/celi/ke concurrentie 

e.cties aan het licht /comen. Op deze mar/ct met een hoge concentratiegraad 

is everdoken concurrentie in wezen dat element van onze/cerheid en geheim 

houding tussen de voornaamste leveranciers ten aanzien van de marktom 

standigheden, zonder hetwel/c geen van hen over de nodige speelruimte 

beschi/ct om doeltreffend te concurreren. 

Onzekerheid en geheimhouy.g.jussen leveranciers vormen op dit soort 

mar/ct een vitale concurrentie factor. Immers, er is onder deze mar/ctomsta.n 

jgheden slechts actieve concurreniie’.n.gaelijk, indien el/ce concurrent vim 

of zelfs en inial,ente misleiden. 

De Commissie benadrukte evenwel dat op een markt waar 

concurrentie heerst en waar er veel kopers en verkopers zijn, 

transparantie een concurrentiebevorderend effect heeft: Bij 

een lage concentratie graced ican marlcttransparantie de concurren 

tie doen toenemen, omdat de consument met voiledige kennis van 

het aanbod zijn keuze kan bepalent. In casu echter ging bet 

helemaal niet om een markt met een lage concentratiegraad en 

kwam de transparantie niet ten goede aan de consument. 

Derhalve besloot de Commissie (43): 

Zonder de Exchange zouden de ondernemin.gen moeten concurreren op een 

mar/ct wa.ar het tot op ze/cere hoogte onze/cer is waar juist, in welke mate en 

met wet/ce middelen rivalen een aanval ondernemen. Deze onze/cerheid vormt 

yen normaal concurrentienisico dat tot intensieve concurrentie leidt, omdat 

reacties en prijsverlagiregen niet /cunnen worden beper/ct tot het stni/cte mini 

mum dat noodza/celij/c is om een gevestigde positie veilig te stellen. Onzeker 

heid you ertoe leiden dat de ondernemingen el/caar sier/cer beconcurreren dan 

wanneer zij precies weten hoe ver zij in hun reactie moeten gaan om de con 

currentie het hoofd te bieden. Zij zouden verder moeten gaan dan een minimale 

reactie, bij voorbeeld door voordeliger kortingen aan te bieden om hun 

voorraud te doen rouleren, of door voor meer produ/cten en meer gebieden 

kortingen aan te bieden. Dc Exchange vermindert de onzekerheid, omdat hij 

kans om de principes inzake informatie-uitwisseling (als op 

zich staande praktijk) te verfijnen. Boeiend is tevens dat de 

zaak zowel een horizontale, als een verticale dimensie heeft. 

De horizontale diniensie betreft de uitwisseling van informatie 

tussen de concurrerende invoerders van tractoren in bet VK 

en de verticale dimensie betreft de informatie die deze invoer 

ders ieder vernamen met betrekking tot de verkopen van hun 

eigen dealernetwerk. 

Bij de afspraak waren de belangrijkste merken (Ford, Mas 

sey-Ferguson, Case, John Deere, Renault, Deutz, Fiat, Same 

Lamborghini) betrokken. Het systeem werd reeds in 1975 

ingevoerd en had betrekking op de uitwisseling van informatie 

over de detailomzet en bet marktaandeel van elk lid op de 

Britse markt, met een gedetailleerde uitsplitsing volgens pro 

duct, gebied en tijdvak. 

De Commissie legde sterk de nadruk op de marktstructuur, 

die zeer geconcentreerd was. De deelnemers aan bet informa 

tie-uitwisselingssysteem vertegenwoordigden samen een 

marktaandeel van 87 a 88 %, waarvan ruim 80 % in handen 

was van slechts vier grote fabrikanten. Bovendien bestonden 

reeds belangrijke toegangsdrempels tot de markt en was de 

invoer uit derde landen vrijwel onbestaande. In die context 

oordeelde de Commissie dat de informatie-uitwisseling toeliet 

om een zeer nauwkeurig beeld te vormen van de verkopen van 

de concurrenten. 

Dc informatie werd in grote mate van detail ter beschikking 

gesteld en was bescbikbaar per jaar, per kwartaal en per 

maand en de detailverkoopcijfers voor bet gehele grondgebied 

van het Verenigd Koninkrijk konden zelfs per dag worden ver 

strekt. Aan de hand van de verstrekte informatie konden de 

leden de verkoopresultaten en de penetratie op de markt van 

iedere aangesloten concurrent volgen op jaar-, kwartaal-, 

maanden dagbasis, voor alle producten sameri of per pro 

duct. Verder werd de informatie opgesplitst voor zeer kleine 

geografische gebieden (per postcode) zodat vergelijkingen per 

dealerterritorium konden gemaakt worden. 

De leden gaven al deze geindividualiseerde marktinformatie 

door aan hun dealers. Daardoor ontstond volgens de Commis 

sie volledige transparantie tussen concurrenten op bet niveau 

(42)Ibii, §37. 

(43)Ibid., §34.

58 FRANK WIJCK1bIANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELINQ EN HET MEDEDINGINGSRECHT 59 

vaardbaar acht in deze geconcentreerde markt. Enerzijds aan 

vaardt de Commissie de mededeling van gegroepeerde cijfers 

waaruit geen gegevens voor individuele ondernemingen kun 

nen afgeleid worden. Be beschikking stelt dat elk dusdanig 

rapport minstens diende te slaan op de verkopen van 10 trac 

toren. Ret feit dat deze gegroepeerde informatie wordt opge 

maakt voor relatief beperkte geografische omschrijvingen (by. 

dealerterritoria of het gebied gedekt door een bepaalde postcode) 

maakt hierbij op zich niets uit, zolang voormelde alge 

mene stelregel maar wordt gerespecteerd. Daarnaast aan 

vaardde de Commissie dat de uitwisseling van oude iriformatie 

voor individuele concurrenten mededingingsrechtelij k minder 

gevoelig ligt. Zij verwijst naar gegevens die minstens 1 jaar 

oud zijn. Verder valt op (46) dat de Commissie voor die oudere 

informatie enkel ruimere geografische omschrijvingen (en by. 

niet een opsplitsing per county, dealerterritorium of postcode) 

als toelaatbaar vermeldt. 

Naast voormelde horizontale dimensie, behandelt de 

beschikking ook de verticale dimensie van een informatie-uit 

wisseling. In deze zaak ontving iedere invoerder gedetailleerde 

informatie aangaande de verkopen van zijn eigen dealers. Aan 

de hand van deze informatie kon de invoerder nagaan of een 

dealer buiten zijn territorium had verkocht. Meer algemeen 

liet de informatie toe om de verkoopsbestemming van iedere 

tractor te bepalen. Be Commissie overwoog in dit kader als 

volgt (47) 

de acties en reacties van alle deelnemende concurrenten, die 87 a 88% van 

de markt van het Verenigd Koninlcrijk voor hun rekening nemen, aan het 

licht brengt. De Exchange leidt derhalve noodzakelijkerwijs tot verhindering 

van verdoken concurrentie. 

In de mededingingsrechtelij ke analyse wordt nog een tweede 

invaishoek betrokken. Be Commissie gaat na in welke mate de 

informatie-uitwisseling de toegangsbarrieres tot de markt ver 

hoogt voor ondernemingen die hieraan niet deelnemen. Be 

beschikking verduidelijkt dat een nieuwkomer op de markt 

zich al snel voor een dilemma geplaatst ziet: 

een nieuwkomer verkiest niet deel te nemen, wordt 

hij benadeeld door het feit dat hij geen toegang heeft tot de 

gedetailleerde en accurate marktinformatie betreffende 

andere leveranciers, waarover de leden wel kunneri 

beschikken; 

een nieuwkomer beslist om lid te worden, dan moet 

hij zijn exacte detailverkoopcijfers per product en voor een 

klein geografisch gebied opgeven, zodat de leden kunnen 

nagaan in hoeverre een nieuw lid op de markt doordringt. 

Op basis van deze marktinformatje over een nieuw lid kun 

nen de gevestigde leveranciers hun verworven positie vrijwa 

ren door middel van selectieve acties die erop zijn gericht 

het nieuwe lid in toom te houden. 

— indien 

— indien 

Op grond van deze overwegingen besluit de Commissie als 

volgt (44): 

Wat de gegevens over de omzet van de dealers van de eigen onderneming 

betreft, die het de producenten mogelijk maken zich met de detailverkoop van 

dealers of nevenimporteurs te bemoeien (analyses betreffende de in- en uit 

voer door dealers, doorzending aan de producenten van kopiedn van de 

inschrijvingsformulieren V55J5), komen noch afspraken over de uitwisseling 

van dergelijke gegevens, noch praktijken van dien aard voor ontheffing in 

aanmerking. Het valt moeilijk in te zien hoe zou kunnen worden gesteld dat 

de uitwisseling van dergelijke gegevens of praktijken van dien yard onmis 

baar zijn met het oog op een betere produktie en distributie van trekkers. De 

prestaties van een dealer kunnen aan de hand van zijn totale omzet worden 

beoordeeld, zonder dat de juiste bestemming van elke verkochte trekker beboeft 

te worden nagetrokken. 

Een en ander leidt tot de conclusie dat de Exchange het de leden mogelijk 

maakt op doeltreffende wijze nieuwkomers te weren en de expansie van andere 

leveranciers op de markt van het Verenigd Koninkrijk, die geen lid sun, bin 

nen de perken te houden. Dit vormt een ernstige beperking van de ontwiklce 

ling van nieuwe concurrentie op een markt met een hoge concentratiegraad die 

reeds door moeilijke toegankelijkheid wordt gekenmerkt; het gevoig hiervan is 

dat de leden van de Exchange gezamenlijk hun winst maximaal kunnen ver 

groten, ten nadele van de landbosewers. Deze beperking treft vooral de kleinere 

leveranciers in andere landen van de Gemeenschap, die niet in staat zullen 

zijn op de markt van het Verenigd Koninkrijk door te dringen, mochten zij 

daar wensen te verkopen of hun verkoop te doen toenemen. 

Van praktisch belang zijn de opmerkingen van de Commis 

sie (45) aangaande de informatie-uitwisseling die zij wel aan 

(46)Ibid, §61. 

(47(Ibid., §63. 

(44)Ibid., §48. 

(45) Ibid., §161-64.


INFORMATIEU1TWISSELING EN BET MEDEDINQINGSRE2HT 61 

men gebruikte om het vaststellen van de leveranties van afzon 

derlijke producenten te voorkomen, werden in het systeem voor de 

kartonindustrie niet ingebouwd. e (52) 

Het Gerecht van Eerste Aanleg (53) heeft dit onderdeel van 

de beschikking vernietigd, aangezien volgens het Gerecht van 

Eerste Aanleg niet was aangetoond dat uit de statistische 

gegevens iredividualiseerbare gegevens konden worden 

afgeleid: 

In het verlengde van deze zaak heeft de Commissie één wel 

bepaalde invoerder nog aangepakt wegens het interfereren met 

de paralleihandel (48). Voor de meeste invoerders is er echter 

geen besehuldiging gevolgd. Desondanks werd de uit.wisseling 

van eigen dealerinformatie ook voor hen negat.ief geevalueerd. 

Deze beschikking werd zowel door het Gerecht van Eerste 

Aanleg (49) als het Hof van Justitie (50) doorgelicht en op alle 

punten bevestigd. 

Vow- zover een dergelijk verbod [d.i. ,let verbod opgelegd in de beschikking 

a quo] de uitwisseling van zuiver stntistische informatie dient te beletten, die 

niet kan worden aangemerkt ale individuele of individualiseerbcore informa 

tie, op grond dat de uitgewisselde informatie met een mededingingeverstorend 

oogmerk zou kunnen worden gebruikt, gnat het verder dan hetgeen noodza 

kelijk is om de vastgestelde gedragingen weer rechtsconform te maken. Ester 

zijds biijkt uit de beschikking namelijk niet, dat de C’ommissie de uitwisse 

ling van statistische gegevens op zichzelf ala een inbreuk up at-ti/eel [81], lid 

1, van het Verdrag heeft beschouwd. Anderzijds man/ct /eet enkele feit dat 

een systeem van uitwssseling van stcotistische informatie met een mededin 

gingsverstorend oogmerk lean warden gebruikt, het ‘aug niet in strijd met at-ti 

kel [81], lid 1, van het Vet-drag, omdat in dergelijke omstandigheden de 

medediregingoveretorende gevolgen daarvare in Set concrete geval moeten war 

den vastgesteld. 

In 1993 werd de opvolger van het informatie-uitwisselings 

systeem binnen de kartonsector aangemeld met het oog op een 

negatieve verkiaring. Ret systeem werd herzien gelet op de 

veroordeling door de Commissie en een aantal waarborgen 

waren ingebouwd om te voorkomen dat individualiseerbare 

gegevens zouden kunnen afgeleid worden nit de uitgewisselde 

statistieken. Zo werd gegarandeerd dat de statistieken niet 

zouden besproken worden tijdens bijeenkomsten van concur 

renten. dat de verspreide informatie niet zou vergezeld gaan 

van verkiaringen, analyses, opmerkingen of aanbevelingen en 

dat de statistieken geen betrekking zouden hebben op prijzen, 

produktievoorspellingen of voorspellingen inzake de benut 

tingsgraden van de capaciteit. Niettemin meende de Commis 

sie dat het in een aantal gevallen toch mogelijk was om gege 

vens van individuele producenten te achterhalen aan de hand 

van de statistieken. Zo waren in bepaalde landen slechts twee 

0. — 

Beschilikingspraktijk 

na de Tractorenzaak 

Be principes die de Commissie heeft toegelicht in de Tracto 

renzaak, vormen de grondsiag voor de latere besehikkingsprak 

tijk. Naar aanleiding van de Tractorenzaak werd in verschil 

lende sectoren het initiatief genomen om 

informatieuitwisselingssystemen aan te melden met het oog op 

het verkrijgen van een vrijstelling. 

1. Karton 

In 1994 verbood de Commissie (51) een informatie-uitwisse 

lingssysteem in de kartonsector waarbij ondernemingen com 

merciële informatie uitwisselden over leveringen, prij zen, 

machinestilstand, orderportefeuilles en bezettingsgraden. Be 

uitwisseling ondersteunde andere mededingingsbeperkende 

afspraken met betrekking tot prijsverhogingen en marktverde 

ling. Hoewel enkel statistische informatie werd uitgewisseld, 

oordeelde de Commissie toch dat in tat van gevallen [.1 rele 

vante informatie voor het toezicht op de marktaandelen van de 

verschillende groepen beschikbaar [was] of [.1 deze gemakke 

lijk genoeg [icon] worden afgeleid uit het verslagleggingssysteem 

van Pides zeif, zonder aanvullende openbaarmakingen. De 

e beveiiiginge’ns die Fides in andere produktverslagleggingssyste - 

(52)Ibid., §64. 

(53) Zaak T-334/94, BarriO BA, Jurioprudentie 1998 11-1439, overweging 280. 

(48) Zie Ford A9riculturat, Publlcatieblad, 1993 L20/1. 

(49) Zeak P.34/92, Fiato,gri UK Limited en New Holland Ford Limited i Oommiooie, 

Jurispruclentie 1994 11-905; Zaak T-35/92 John Deere Limited I Commiooie, Jurispruden 

tie 1994 11-957. 

(50)Zaak 0-7/95, J. Deere t Gommisoie., Jurisiprudentie 1998, 1-3111; Zaak 0-8-95, 

New Holland Ford t Commissie, Jurisprudentie 1998 1-3175, 

(51) Karton, Publicatieblad, 1994 L243/1.

62 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELJNQ EN RET MEDEDINGINGSRECHT 63 

heeft goon invioed op de beslechting van del gesohi), omdcet artikel 65, lid 1, 

niet alleen daadwerkelijke, maar oak zuiver potentiele mededingingsbelem 

meringen verbiedt, mits zij voldoende merkbaar zijn. 

Het Gerecht van Eerste Aanleg (57) heeft deze beschikking 

vernietigd, omdat bet oordeelde dat de Commissie geen reke 

ning bad gehouden met de werkelijke draagwijdte van de 

overeenkomst. Anders dan de Commissie had gesteld, had de 

overeenkomst geen betrekking op de uitwisseling van markt 

aandelen, maar enkel op gegevens over de verkopen van de 

deelnemende ondernemingen. Rierbij werd geen onderscheid 

gemaakt tussen de verscbillende categorieen afnemers. Verder 

was van belang dat niet alle leveranciers deelnamen aan de 

uitwisseling. Ret gevoig was dat de effectieve marktaandelen 

slechts bij benadering konden worden berekend. (58) Ret 

Gerecht oordeelde dat het gebrek aan precisie op dit vlak 

maakte dat de analyse van de Commissie aangaande het 

potentieel mededingingsbeperkend karakter van de overeen 

komst niet overeind kon blijven. 

De bedenkingen van bet Gerecbt ziJn zorider meer interes 

sant. Zij wijzen op het belang voor de analyse dat naast mdi 

viduele of individualiseerbare informatie, ook moet gekeken 

worden naar de graad van precisie van de informatie. Ret 

Gerecbt meende dat een berekening bij benadering van de 

individuele marktaandelen niet noodzakelijk een voldoende 

negatieve invloed had op de verborgen concurrentie. 

ondernemingen actief, waardoor de geaggregeerde cijfers voor 

de betrokken markten het mogelijk maakten om te achterha 

len wat bet marktaandeel van elk van hen was. Daarom wer 

den op verzoek van de Commissie nog een aantal wijzigingen 

aan het systeem aangebracht. (54) 

Deze zaken beklemtonen bet belang van bet onderscbeid 

tussen gegroepeerde en individuele iriformatie. Verder herbe 

vestigt de behandeling van bet aangemelde systeem in 1993 

dat loutere groepering van informatie eventuele mededingings 

recbtelijke problemen niet uit de weg ruimt. Er dient tevens 

de facto nagegaan te worden of nit de gegroepeerde informatie 

door de betrokken marktspelers geen individuele informatie 

met betrekking tot andere marktspelers kan afgeleid worden. 

2. Wirtschaftsvereinigung Stahl 

In 1996 meldden de Duitse beroepsvereniging Wirtschafts 

vereinigung Stahl en haar 16 leden bun afspraken inzake infor 

matie-uitwisseling aan. De deelnemers wisselden inlichtingen 

nit over de leveringen van de staalproducenten op diverse pro 

ductmarkten in Duitsiand en in de Gemeenscbap. Er werd 

derbalve geen prijsinformatie uitgewisseld. De Commissie (55) 

verwijst bij haar analyse uitdrukkelijk naar de Tractorenzaak 

en legt de nadruk op de kenmerken van de markt. De Com 

missie stelde bet volgende (56) 

3. E’UDIM 

Naar aanleiding van een klacbt van de Belgische verkoper 

van sanitair Van Marcke NV is de Commissie een onderzoek 

gestart naar de afspraken die in bet kader van de EUDIM 

groep (European United Distributors of Installation Materials 

(Eudim)) werden gemaakt. Deze afspraken hadden onder meer 

betrekking op bet uitwisselen van commerciële informatie. 

Naar aanleiding van dit onderzoek heeft Eudim de informatie 

uitwisseling bijgestuurd en vervolgens bet aangepaste systeem 

De Commissie is echter van mening dat n,iet alleen nave de onmiddellijke 

en zichtbare gevoigen moet worden gekeken, maar oak naar de potentiele con 

sequenties en nave del feit dat een structuur gesehapen wordt die het moge 

lijk maakt deco gegevens we) te gebruiken voor doeleinden die de mededin 

ging nadelig bebnvloeden. Artikel 65, lid 1, heeft ten doe) een efficidnte 

mededingingsstructuur te handhaven en dacsrom vallen hieronder ook effecten 

die potentieel nadelig zijn voor de mededinging. Dit geldt met name voor een 

sterk geconcentreerde markt, waar uitwisseiing van inlichtingen de markt 

doorzichtigheid zodanig vergroot, dat zelfs geen verborgen concurrentie meer 

mogelijk is. De omstandigheid dat de Commissie niet in staat is op dit 

moment van te tonen dat de mededinging daadwerkelijk wordt belemmerd, 

(54) Mededeling overeenkomstig artikel 19, lid 1, van Verordening (ERG) nr. 17 van 

de Rand betreffende eon verzoek om ceo negatieve verklaring of een ontheffIng op grand 

van artikel [81], lid 7, van hot EG.Verdrag, CEPI.Carfonboard, Publiccatieblad, 1996 C310/ 

(57) Zaak T-16/9s, Wirtsehaftsvereiraigung Stabt, Jurioprodentie 2001 11-1217. 

(58) Ibid. overweging 45. 

(55) Wirtscha,flsvereinigung Stahl, Publicatieblad, 1998 LI/b, §54. 

(56) Ibid., §53.

64 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATXEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINOSRECHT 65 

dat, wat de verkoopmarkt aangceat, de uitwisseiing van individuele en ver 

trouwelijke informatie tussen E UDIM-leden een nauwelijks merkbare 

invloed op de concurrentiestructuur van de groothandeismarict van L VS-pro 

duicten heeft. 

Doze overweging bovestigt hot belang van do structuur van 

de markt voor do analyse, al dan niet in samonhang mot de 

aard (homogonitoit) van do producten. Hoowel (in hot licht 

van do eerder aangohaaldo uitsprakon) do betrokkon informa 

tie oen govoelig karakter vertoorido, doden deze factoren 

(marktstructuur on aard/hoovoolhoid producten) do analyse in 

eon gunstigo richting kantelen. 

AANDACHTSPUNTEN BIJ DE ORGANISATIE 

VAN EEN INFORMATIE-UITWISSELING 

III. — 

Om do kartelrochtolijko analyse van informatie-uitwissolin 

gon enigszins to schematiseren, kan eon driedeling gomaakt 

worden. 

A. — Informatie-uitwisseling gekoppeld 

aan een mededingingsrechtelijk verboden prctktijk 

Vooreerst is or do informatio-uitwisseling die bijdraagt tot 

do implemontatio van eon vorbodon kartolafspraak. Do voor 

beeldon hiorvan zijn legio. Haast iodor prijs- of marktvordo 

lingskartol gaat gopaard met één of andero vorm van informa 

tie-uitwissoling. Do betrokkon informatie is in do rogol 

voldoondo geIndividualiseord, andors draagt zo niot of onvol 

doende bij tot de working van hot kartel. Ook in do verticale 

sfeer (by. distributio-overeenkomsten) zijn hiorvan voorboel 

don to vinden. Informatie aangaando toogopaste prijzon of de 

bestemming van verkopon kan instrumentoel zijn om verticalo 

prijsbinding of oxportvorboden to implomontoren. Pit typo 

van informatio-uitwissolingen is kartelrochtolijk haast onmo 

gelijk to reddon. 

aangemeld. Bit systeem werd door de Commissie goed bevon 

den. (59) 

Be uitgewisselde informatie had zowel betrekking op de 

inkoopmarkt als de verkoopmarkt van producten voor de 

loodgieterij, verwarming en sanitair (LVS-producton). De uit 

wisseling van informatie met botrekking tot de inkoopmarkt 

bestond onder meer in een gegevensbestand waarin informatie 

over deze inkoopprijzen en -voorwaarden (by. loverings- en 

botalingsvoorwaarden, kortingen, voorraadkosten en hoeveel 

heden) in eon geIndividualiseerde vorm werden verzamold. 

Door middel van uitwisseling van informatie over de 

inkoopmarkt, streefden de Eudim-ledon ernaar, hun onderhan 

delingspositie tegenover de leveranciers te versterken, teneinde 

de beste (laagsto) inkoopprijzen to bedingen. Ret dool van 

deze informatie-uitwisseling over inkoopprijzen is volgens 

Eudim een kostenvermindering, hetgeen de Eudim-leden in 

staat moet stellon beter te concurreren met andere groothan 

delaren die lagere kosten hebben, zoals doe-het-zelfzakon. 

Be Commissie oordoeldo dat de mededinging op de relevante 

groothandelsmarkt niet werd beperkt door doze informatie 

uitwisseling. 

Be uitwisseling van informatio met betrekking tot do ver 

koopmarkt betrof onder moor know-how en individuole, gevoo 

lige informatie aangaande do verkoopmarkt, zoals financiële 

en commerciele ratio’s en gegevens over kosten, rentabiliteit, 

voorraad, omzet, verkoop (uitgesplitst naar produktgroep), 

ontwikkeling van de verkoop en marktpenetratie. 

Bij de analyse van de rochtsgoldigheid van de uitwisseling 

van informatie met betrokking tot do verkoopmarkt was do 

marktstructuur eon doorslaggevend element: (60) 

Hoewel alle EUDIM-leden bekengrijke posities op hun nationale marhten 

innemen, is de groothandelsrncerkt van LV$-produlcten evenwel te versnip 

perd (er zijn meer dan 3.000 groothandelaren in Europa) om als oligopo 

listisch te worden aangemerkt. Bovendien omvat deze markt een assortiment 

van meer dan ie’n miljoen produkten. De Commissie is derhalve van oordeel 

(59) Eudim, Bekendmaking overeenkomsiig artikel 19 lid 3, van Verordening nr. 17 

van de Raad, Publieatieblad, 1996 C111/8, zie nok XXVIIIste Versiag over het Mededin 

gingsbeleid 1998, p. 187. 

(60)Thid., §13.

66 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECHT 67 

uitwisseling van gevoelige informatie sal noodzakelijk 

dienen te zijn voor de realisatie van de betrokken transactie 

of afspraak. Dit geldt niet alleen voor de informatie in globo, 

maar ook voor ieder onderdeel dat gevoelig is. 

informatie mag enkel aangewend worden voor bet doel 

waarvoor zij is overgemaakt, d.i. de realisatie van de betrok 

ken praktijk of afspraak. 

informatie wordt best enkel beschikbaar gesteld aan de 

personen die effectief bij het project betrokken zijn en dit op 

een need-to-know basis. 

zodra gevoelige informatie niet meer nodig is voor het 

project (by. omdat bet afgewikkeld is), wordt zij best terug 

overgemaakt aan de partij die ze beeft meegedeeld en wor 

den best geen kopies behouden. 

— Be 

B. — Informatie-uitwisseling gekoppeld 

aan een mededingingsbevorderende of -neutrale praktijk 

— Be 

— Be 

— Van 

zich staande informatie-uitwisselingen 

Op 

C. — 

Ben derde categorie zijn de op sich staande informatie-uit 

wisselingen. Riermee worden de uitwisselingen bedoeld die 

niet meteen gekoppeld zijn aan een of andere (al dan niet 

mededingingsrechtelijk laakbare) praktijk of transactie. Be 

ontvangen informatie wordt door de betrokken onderneming 

aangewend op de wij ze die zij gepast acht voor eigen doelein 

den. 

Be mededingingsrecbtelijke bezorgdheden in dit kader han 

gen samen met een mogelijk kunstmatig gecreeerde transpa 

rantie, die de concurrenten in staat stelt om te achterhalen 

wat elkaars marktstrategie sal zijn, waardoor elke onzekerbeid 

verdwijnt en de concurrentie aldus wordt teruggescbroefd. Of 

sen verhoogde transparantie effectief merkbare mededingings 

beperkende gevolgen beeft of kan hebben, hangt van verschil 

lende factoren af: de kenmerken van de betrokken informatie, 

de marktstructuur (i.e. de concentratiegraad, aanwezigheid 

van toetredingsdrempels, resterende mededinging, symmetrie 

tussen de koststructuur en de marktaandelen van de markt 

deelnemers, aanwezigheid van zogenaamde mavericks, ens.), 

de belangrijkste factoren voor de mededinging (i.e. mededin 

ging gebaseerd op prijzen versus mededinging gebaseerd op 

hoeveelbeden), de kenmerken van het product (bomogene pro- 

Ret toepassen van mededingingsbevorderende afspraken of 

afspraken die als neutraal voor de mededinging kunnen 

bestempeld worden, sal eveneens seer vaak gepaard gaan met 

de uitwisseling van informatie. In vele gevallen sal deze infor 

matie vanuit kartelrechtelijk perspectief onschuldig zijn. Zo 

wordt er in een distributierelatie doorgaans vrij uitvoerig 

gecommuniceerd tussen de leverancier en zijn netwerk over 

aangelegenheden (by. bestellingen, garantie-aanvragen, etc.) 

die geen onmiddellijke mededingingsrechtelijke vragen oproe 

pen. Ret is evident dat er zich op dit stuk geen problemen 

stellen. 

Moeilijker liggen de zaken als de informatie die wordt uit 

gewisseld een (mededingingsrechtelijk) gevoelig karakter ver 

toont. Zo sal een gesamenlijk R&D project tussen concurren 

ten in de regel vereisen dat partijen bepaalde geheime 

informatie op tafel leggen. Zonder deze informatie heeft bet 

geen zin om het project te laten starten. Dezelfde logica geldt 

bij de creatie en werking van aankoopgroeperingen, productie 

joint ventures, ens. Mooie voorbeelden zijn de beschikkingen 

van de Commissie inzake Internationaal Energie Agent 

schap (61) en X/Open Group (62). 

Ben wel erg bijzondere situatie waariri beboorlijk wat gevoe 

lige informatie wordt prijsgegeven is de due diligence met bet 

oog op de eventuele overname van een concurrent. Ook per 

fect gerechtvaardigde benchmarking-oefeningen zijn moeilijk 

denkbaar zonder vrij precieze informatie vanuit de markt en 

in het bijzonder over de performantie van de concurrenten. 

Naar alle waarschijnhijkheid sal iedere situatie best indivi 

dueel beoordeeld worden om na te gaan of de informatie-uit 

wisseling mededingingsrechtelijk te verantwoorden is. Toch 

kunnen er een aantal algemene richtlijnen meegegeven 

worden: 

(61) Pub&ateb1ad, 1983 L376/30, zie ook beschrijving onder I1.E.4 hierboven. 

(62) Publicaiieblad, 1987 L35/36.

68 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE BE KEER INFORMATIEUTTWISSEL1NG EN RET MEDEDINGINGSRECHT 69 

(publiek beschikbare) bron kan bekomen worden. In sommige 

soctoren wordt bepaaldo informatie sowieso vrijgegeven in do 

inarkt, zodat ook consumenten inzicht verkrijgen in bepaalde 

informatie. Be transparantie die reeds vooraf bestaat op do 

markt heeft eon impact op do mededingingsrechtelijko ana 

lyse. Er dient dus eon onderscheid gemaakt to worden tussen 

publieke en private markttransparantio. (65) Met publioke 

markttransparantie wordt de transparantie bodoeld op het 

niveau van do consumenten, torwiji met private markttrans-. 

parantie de transparantio tot op hot niveau van de ondorno 

mingen bedoeld wordt. Er wordt algemeen aangenomen dat 

hot verhogen van do publioke markttransparantie positiove 

gevolgen heeft, aangozien do consumenten daardoor met ken 

nis van zakon producten en diensten kunnen vergelijken. Zo 

zal hot publiceren van verkoopprijzen in advortenties uiter 

aard zowol do publieke als do private markttransparantie ver 

groton. Bit baart do medodingingsautoriteiten moestal goon 

zorgon. 

In hot kader van do beoordoling door hot Gerocht van Eer 

ste Aanlog van de Taca-beschikking (66) word nogmaals beves 

tigd dat do uitwisseling van publiek beschikbare informatie 

niet als een inbreuk op artikol 81 EG han boschouwd worden. 

ducten versus gedifferontieerde producten), kenmerken van do 

vraag (i.e. vraagelasticiteit, aanwezigheid van koopkracht) on 

de mogelijkheid om eon stilzwijgend evenwicht af te dwingen 

door een geloofwaardig sanctiemechanisme. (63) 

1. Kenmerken van de informatie die wordt uitgewisseld 

Do aard van de informatie is uiteraard van groot bolang om 

te bepalen of de uitwisseling ervan invloed han hebbon op de 

mededinging. In priricipe zal men enkel bij de uitwisseling van 

egevoeliget> informatie, i.e. informatie die als een zakengeheim 

beschouwd moot worden, in de gevarenzone kunnen komen. 

Daarbij moet zowel met de inhoud van do informatie rekening 

gehouden worden, als met de mate van nauwkeurigheid 

waarin ze ter beschikking wordt gesteld, haar Ieeftijd en de 

frequentie waarmee ze wordt uitgewisseld. Be achterliggende 

redonering is dat niet uit alle informatie de marktstrategie van 

de concurrenten kan afgeleid worden (64). 

a) Zcekengeheimen versus publiek beschikbare informatie 

Nevertheless, it should be noted that the result of the publication in the 

United States of such a summary is that the content of the essential terms 

of individual service contracts is in the public domain. That being so, the 

Commission was wrong to take the TACA parties to task, in paragraph 552 

of the contested decision, for having agreed to edisclose s such information 

to each other. Since the content of the eessential termss is published, com 

munication between the TACA parties of the availability and content of 

their individual service contracts constitutes an exchange of public informa 

tion. It has been held that such a system for exchanging information cannot 

infringe the Treaty competition rules (see inter alia Case T-35/92 John 

Deere v Commission [1994] ECR 11-95 7, paragraph 81, upheld on appeal 

in Case C-7/95 P John Deere v Commission [1998] ECR 1-3111, para 

graphs 89 and 90). 

Echtor, indien do informatie wel zou kunnen ingozameld 

worden via publiok boschikbaro kanalen, maar hot inzamelen 

Ret voorwerp van de informatie is uiteraard een belangrijke 

factor. Ret is evident dat het vrijgeven van informatie over 

verkoopprijzen, verkochto hoeveelheden, commerciële strate 

gieen, enz., raakt aan het zakengeheim. Ret is niet altijd van 

zelfsprekond of bopaalde informatie al dan niet als eon zaken 

geheim moot beschouwd worden. Opdat or sprake zou kunnen 

zijn van een inbreuk op het mededingingsrecht, moet hot 

uiteraard wel gaan om informatie die relevant is voor do 

mededinging, dit is informatie die toelaat dat ondernemingen 

kunnen afleiden welke marktstrategie hun concurronton zullen 

implementeren. 

Er zal moeilijk een medodingingsrechtelijk bezwaar kunnen 

gemaakt worden tegen de mededeling van informatie die 

publiek beschikbaar is en dorhalve zonder meer via een andere 

(65) BELLAMY & CHILD, European Community law of Competition>, Sweet & Max 

well, London, 2001, randnummer 6.347 en verwijzingen aldaar. 

(66) Gevoegde oaken T-191/9s, T-212/95 tot T-214/98, Atlantic Container JAne AB en 

an>Leren tegen Commissie, Jurioprudentie 2008 bladzijde 11-3275, §1154. 

(68) CAPOBIANGO, A, elnformation exchange under EC Competition Lawc [2004] Cornmoo 

Market Law Review, 1247-1276, p. 1259 en de verwijzingen in voetnoot 35. 

(64) Tn de zaak Wirtochafisvereinigung ,S’tahl vernietigde het Gerecht van Eerste Aan 

leg em die reden de beschikking van de Commiseie (Zaak T-16/98, Wirtschceftovereinigung 

Stahl, Jurisprudentie 2001 11-1217, §44-45).

70 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWI5SELIN EN RET MEDEDINGINGSRECHT 71 

(i) Prijzen en verkoopsvoorwctarden 

Ret gaat hierbij niet alleen om verkoopprijzen, maar ook 

om prijswijzigingen en onderdelen van de prijs, zoals 

kortingen: 

Overwegende dat het in strijd is met artikel [81, lid I KG] indien een 

fa,brikant aan vim concurrenten Ie essentië)e gegevens van zijn prijsbeleid 

mededeelt zoals de prijslijsten, kortingen en handelsvoorwaarden die hij toe 

past, het percentage en de datum van de wijzigingen die hij aanbrengt en 

de uitzonderingen die hij aan bepa.alde genoemde kianten toekent; (70) 

de ondernemingen meer moeite zou kosten, blijft het spon 

taan ter beschikking stellen van informatie met betrekking 

tot het prijsbeleid een probleem. flit blijkt uit volgende 

beschikkingen: 

Cobelpa/VNP (67); 

(ii) Kicinten 

Zowel klantenlijsten als gegevens uit bet orderboek zijn 

vanuit bet oogpunt van de mededinging uit bun aard te 

beschouwen als gevoelige informatie. 

Overwegende dat de ondernemingen die wenten te exporteren weliswaar 

door middel van tussenpersonen de prijecouranten van hun concurrenien in 

het land van besiemming konden bemachtigen, maar dat dii procéd aan 

zienlijk ingewikkelder you zijn geweest, en veel meer iijd zou hebben gevergd; 

dat men de spontane mededeling van alle belangrijke informatie op het 

gebied van de prijzen dus iran bescleouwen als een kunstmatige wijziging van 

de corecurrentievoorwaarden met het oog op de invoering van een stelsel van 

solidariteit en wederzijdse beinvloeding tussen concurrenten; 

Plantaardig Perkament (68): 

(iii) Oapceciteit 

Inlichtingen over voorgenomen investeringen, over beschik 

bare of gebruikte productiecapaciteit zijn in principe ook als 

zakengeheimen te bestempelen. 

Overwegende dat de fabrikanten die naar deze zelfde landen wiflen expor 

teren, zonder deze uitwisseling van informatie, misschien via tussenpersonen 

we) de catalogi van deze ondernemingen zouden kunnen bemachtigen, maar 

dat dit procdd aanzienlijk ingewikkelder zose zijn en veel meer tijd in beslag 

zou nemen; dat men dus de spontane mededeling van belangrijke informatie 

over de prijzen moet beschouwen als een kunstmatige wijziging van de con 

currentievoorwaarden met het doe) een systeem van solidariteit en weder 

zijdse beInvloeding tussen concurrenten in te voeren; 

Hasselbiad (69): 

(iv) Verkoopscijfers en marktaandelen 

Be leading case op bet viak van pure informatie-uitwisse 

ling, de Tractorenzaak (71), illustreert ten voile dat precieze 

verkoopscijfers en marktaandelen ais gevoeiige informatie 

moeten beschouwd worden. 

b) Inclividuele gegevens versus geceggregeerde gegevens 

Gegevens die betrekking hebben op individuele ondernemin 

gen laten uiteraard gemakkelijker toe om het marktgedrag 

van concurrenten te monitoren dan samengestelde of gegroe 

peerde gegevens van een hele sector. 

Er dient evenwel over gewaakt te worden dat samengestelde 

informatie niet toelaat om toch gegevens te distilleren die 

betrekking hebben op individueie ondernemingen, maw. dat 

zij niet individualiseerbaar zijn. Zo laten cijfergegevens die 

slechts betrekking hebben op 2 concurrenten uiteraard toe dat 

Anderzijds iran het feit dat de omstandige en tijdrovende mogelijkheid 

bestond om met beleulp van derden (bij voorbeeld via detceilhcsndelaren) van 

de prijslijsten te komen niets veranderen aan de vaststelling dat de uitwis 

seling van prijsinformatie resulteert in een kunstmatige verandering van de 

concurrentieomstandigheden (zie beschikking van de Gommissie inzake 

plantaardig perkament) 

Voorgaande zaken tonen aan dat een argumentatie geba 

seerd op het publiek beschikbare karakter van de informatie 

haar beperkingen kent. flit argument is maar doorsiaggevend 

als er geen al te grote inspanningen vereist zijn om de infor 

matie via publieke kanalen te verzamelen. 

Tal van onderwerpen zullen in de regel als zakengeheim 

beschouwd worden. Hierna volgen enkele kiassieke 

voorbeelden: 

(70) IFTRA — Overeenkomsten tussen fabrikanten van verpakkingsglas, Pubticatie 

blad, 1974 L160/1, §43. 

(71) UK Agricultural Tractor Registration Exchange, Publicatieblad, 1992 L68/19. 

(67) Oobelpa/ VNP, Pubiicatieb)rui, 1977 L242/10, §70. 

(68) Pubiicatiebksd, 1978 L70/54, §68. 

(69) .Hasselblad, Publir.atiebiad, 1982 L161/18, §81.


INF0RMATUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECHT 73 

d) Mate van detail 

Roe gedetailleerder de informatie is die ter beschikking 

wordt gesteld, hoe efficienter deelnemende ondernemingen 

kunnen voorspellen wat de toekomstige marktstrategie van de 

andere betrokken ondernemingen zal zijn (en om hun eigen 

gedrag daaraan aan te passen). (73) 

e) Periode waarop de informatie betrekking heeft 

Vertrekkend vanuit de basisredenering dat informatie-uit 

wisseling als mededingingsbeperkend wordt beschouwd indien 

ye ondernemingen in staat stelt om hun marktgedrag af te 

stemmen op hun concurrenten, is het logisch dat het uitwisse 

len van recente informatie zorgwekkender is dan het uitwisse 

len van historische gegevens. 

In de Tractorenzaak (74) heeft de Commissie de uitwisseling 

van gegevens die 1 jaar oud waren, als aanvaardbaar 

beschouwd: 

(50) De partijen hebben voorts aangevoerd dat de informaie uitsiuitend 

betrekking heeft op transacties die in het verleden zijn geschied, en niet op 

acties die voor de toekomsi worden gepiand. Daarom gcvst het voigens hen 

am historische informatie, die geese invloed heeft op de concurrentie op de 

betrokken markt. Dit argument han evenmin worden a.anvaard. 

de twee betrokken ondernemingen kunnen berekenen wat de 

precieze gegevens zijn van hun concurrent. 

Wat het minimaal aantal ondernemingen is waarop de gege 

vens betrekking moeten hebben, hangt af van sector tot sec 

tor, en zal bijgevolg geval per geval beoordeeld moeten wor 

den. Be algemene test is deze van de individualiseerbaarheid. 

Ongeacht het aantal verwerkte ondernemingen, als een parti 

cipant in staat is uit de gegevens voldoende precieze individu 

ele gegevens voor de andere marktdeelnemers af te leiden, 

stelt er zich mogelijk een probleem. In de praktijk heeft de 

Commissie in EWLS’ (72) gevergd dat minstens de gegevens 

van 4 ondernemingen verwerkt werden in de overgemaakte 

gegevens. 

Ret ter beschikking stellen van statistieken, zoals gebruike 

lijk is voor beroepsfederaties, zal dus in ieder geval aanvaard 

baar zijn, zolang de statistieken zo worden opgesteld dat het 

niet mogelijk is om gegevens toe te schrijven aan individuele 

ondernemingen. Hierbij zal aandacht moeten besteed worden 

bij het opstellen van statistieken per productgroep : indien 

voor een bepaalde productgroep maar weinig concurrenten 

actief zijn, zal het eenvoudiger zijn om gegevens toe te schrij 

yen aan een individuele onderneming dan indien er vele con 

currenten zijn die hetzelfde product op de markt brengen. 

Op een markt met een stabiele of afnemende vraag, zocels die voor land 

bouwtrekkers in het Versnigd Koninkrijk, kunnen prognoses met betrekking 

tot de toekomstige handelwijze van concurrenten voor een groot deel uit Irons 

acties uit het verieden worden cefgeleid. Ails hierboven beschreven concurren 

tiebeperkende gevolgen van de Exchange vloeien voort uit Set observeren van 

de aches en resuitaten van concurrenten die in het verieden liggen. Hoe accu 

rater en recenter de gegevens over omzet en marktaandeien ziin, des te meer 

invioed heeft die informatie ov het toekoinatige markigedraq van de onder 

vaing.gn (Hof van Justitie, zaak 1 72/80, Zuechner (10), rechisoverweging 

21). 

c) Kenmerken productmarkt 

De Co’mrnissie is het evenwel ermee eens dat vanaf een be’pa.ald tiidstip 

marktinformalie over voorbije transacties een werkelijk hishori.sch karakter 

gethri at en ni,et kenger sen echte invloed heeft op toekomstia.g. r. In het 

onderhavige gevcsl is de Oo’,nmissie van oordeei dat een jaceriijkse uitwisse 

ling van ien jaar oude verkooncijjre van individuele concurrenten op het 

Be evaluatie zal ook verschillen naargelang de producten op 

de relevante productmarkt homogeen zijn of niet. Sommige 

markten bestaan uit homogene producten, waarvan de ken 

merken vrijwel gelijk ziju ongeacht de producent, terwiji 

andere productmarkten niet homogeen zijn. Op een niet 

homogene productmarkt zullen gegevens die betrekking heb 

ben op een individuele producent voor zijn concurrenten mm 

der nuttig zijn voor de afstemming van marktgedrag. 

(73) In de zaak Wirtscleaftsvereinigung Stahl vernietigde het Gerecht van Eerste Aan 

leg am die reden de bescbikking van de Commiscie (Zaak T-16/98, Wirtschaftsvereinigung 

Stahl, Jurisprudentie 2001 17-1217, §44-45). 

(74) Pubticcstiebtad, 1992 L68/19 

(72) Pubticatiebksd, 1987 C399/7, §7.

74 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSRECHT 75 

ficatiegegevens van de ingeschreven voertuigen en de pleats van inschrijving 

daarvcen, op een g.geconcentreerde oliaonolistische markt zoals die waar 

het hier om gaat (zie hierboven r.o. 52), waar de concv.rrentie derhalve at 

zeer Ocring en de uitwisseling van informatie gemakkeli’ik is, de noq_r 

rendeconcurrentie tussen de marktdeelnerners aanrnerkeli)k kan verminde 

ren. In dat geval heeft de regelrnatige en freguente veiJp4ing van de infor 

matie betreffende de werking van de markt irnrners tot gevolg, dat alle 

concurrenten op geregelde ti’jdsti’pnen kennis krijgen van de marktyositie en 

de marketingstrategie van hun concurrenten 

Ret Hof van Justitie (77) heeft deze analyse als correct 

beoordeeld: 

88. In casu heeft het Gerechl gecorecludeerd, dat de verminderde mate van 

onzekerheid over de werking van de rnarkt de beslissingsautonomie van de 

onderneming beperkt en bijgevolg de mededinging kan beperken in de zin 

van artikel [81], lid 1. Daartoe overwoog het in punt 51 van hel bestreden 

arrest inzonderheid, dat de transparantie tussen de marktdeelnerners op yen 

markt met echte concurrentie in beginsel de concurrentie tussen de aanbie 

ders verscherpt, daar in dat geval de ornstandigheid dat een marktdeelnemer 

zijn rnarktgedrag op basis van de hem dankzij het systeem van uitwisseling 

van informatie ter beschikking staande gegevens over de werking van de 

mar/ct aanpast, gelet op de versplintering van het aanbod, voor de andere 

marktdeelnemers de onzekerheid orntrent het gedrag van hun concurrenten 

niet verrnindert of wegneernt. Het Oerecht was evenwel van rnening, dat de 

uitwisseling van rnarktgegevens op een oligopolistische rnarkt met een hoge 

concentratiegraad a/s die wear het hier om gaat, de ondernemingen in staat 

stelt kennis te krijgen van de rnarktpositie en de marketingstrategie van hun 

concurrenten en aldus de nog resterende concurrentie tussen de marktdeelne 

mers aanmerkelijk vermindert. 

89. Bij deze beoordeling heeft het Gerecht rekening gehouden met de aard, 

de frequentie en de bestemming van de in casu verstrekte gegevens. Wat in 

de eerste plaats de aard van de verstrekte inforrnativ betreft, met name van 

die over de verkopen in het gebied van el/ce tot het distributienet behorende 

dealer, heeft het Gerecht in de punten 51 en 81 overwogen, dat het bij die 

informatie om zakengeheimen gaat en zij de bij de Exchange betrokken 

ondernemingen in staat stelt kennis te krijgen van de verkopen door hun 

dealers binnen en buiten het dealergebied, alsmecle van de verkopen van dv 

andere concurrerende ondernemingen en van hun bij de Exchange betrokken 

dealers. In de tweede plaats heeft het Gerecht in de punten 51 en 81 ver 

klaard, dat de informatie over de verkopen met korte interval/en en syste 

matisch wordt verstrekt. Ten slotte heeft het Oerecht in punt 51 vastgesteld, 

dat de informatie wordt verstrekt tussen de grootste aanbieders, uitsluitend 

niveau van het Verenigd Koninkrijk, dv MAPF-regio en ruirntelijke-orde 

ning-indelingen, uitgesplitst naar model, kunnen worden beschouwd als corn: 

cjglcgpgns die niet tot yen noernenswaardige vervrslsing van de con 

currentietussen de nroclucenten of tussen de dealers on de markt van het 

Verenigd Koninkrijk voor trekkers leiden. 

In de praktijk wordt deze termijn van 1 jaar courant ook 

geadviseerd voor andere sectoren. 

f) Frequenti;e waarmee de informatie wordt uitgewisseld 

Indien op regelmatige tijdstippen informatie wordt ver 

strekt, stelt dit de deelnemende ondernemingen in staat om 

een beter inzicht te krijgen in de marktstrategie van hun con 

currenten en om tijdig hun marktgedrag daaraan aan te pas 

sen. De frequentie verhoogt derhalve de transparantie en het 

risico op aanpassing van bet marktgedrag. 

2. Kenmerken van de markt waarop de deelnemers aan de 

informatie-uitwisseling actief zijn 

Uit de beschikkingspraktijk van de Commissie komt duide 

lijk naar voor dat de structuur van de markt waarop de uit 

wisseling betrekking heeft, doorsiaggevend kan zijn voor de 

analyse. In de T’ractorenzaak (75) oordeelde de Commissie dat 

de uitwisseling van informatie tussen deelnemers die samen 

een marktaandeel vertegenwoordigden van 87 a 88 %, waar 

van ruim 80 % in handen was van slechts vier grote fabrikan 

ten, ontoelaatbaar was. 

In de zaak Eudim daarentegen, meende de Commissie dat er 

geen sprake was van een inbreuk op artikel 81 omdat op de 

markt heel veel spelers actief waren die niet deelnamen aan de 

uitwisseling van gegevens. 

Bij haar nazicht van de Commissiebeschikking in de Tracto 

renzaak, overwoog het Gerecht van Eerste Aanleg (76): 

Het Gerecht is evenwel van mening, dat, gelijk de Commissie stelt, een 

veralgernening van de uitwisseling tussen de grootste aanbieders van nauw 

keurige en met korte intervallen verstrekte informatie betreffende de identi 

(77) Zaak T.34/92, Fiatagri UK Limited en New Holland Ford Limited t Commissie, 

Jurisprudentie 1994 11-905; Zaak T-35/92 John Deere Limited t Commissie, Jurispruden 

tie 1994 11-957. 

(75) UK Agricultural Tractor Registration Exchange Pubiicativblad, 1992 L68/ 19. 

(76) Zaak T.34/92, Fiatagri UK Limited en New Holland Ford Limited t Commivsie, 

Jurisprurlentie 1994 11-905, §91, zie ook Zaak T-35/92 John Deere Limited t Commiesie, 

Jurioprssdentie 1994 11-957, §51

76 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINGSREOHT 77 

leden die mededingingsbeperkend is. Tal van zaken die de 

Commissie heeft onderzocht, hadden dan ook betrekking op 

informatie-uitwisseling in het kader van federaties. Hoewel de 

leden meestal geen recbtstreeks contact met elkaar hebben en 

do informatiestroom volledig wordt bebeerd door de federatie, 

wordt deze vorm van uitwisseling toch op dezelfde wijze 

geanalyseerd als een rechtstreekse uitwisseling. Bij gevoig spe 

len dezelfde factoren een rol als bij een rechtstreekse commu 

nicatie tussen concurrenten. 

Federaties kunnen evenwel een aantal voorzorgsmaatregelen 

nemen om bet risico dat een door ben georganiseerde informa 

tie-uitwisseling als mededingingsbeperkend beschouwd wordt 

kleiner te maken. Zo dient te worden vermeden dat individu 

ele of individualiseerbare gegevens worden vrijgegeven, kan 

overwogen worden om de informatie ook aan niet-leden vrij te 

geven, dient bij bet opstellen van statistieken de deelname aan 

de informatie-inzameling vrijwillig te gebeuren en dienen ook 

niet-leden eraan to kunnen deelnemen. Bovendien dient ver 

meden te worden dat de uitgewisselde informatie bet voorwerp 

wordt van besprekingen tussen de leden, waardoor (weliswaar 

mondeling) individuele gevoelige informatie wordt uitgewis 

seld. Tenslotte dient erover gewaakt te worden dat de coordi 

natie van de informatie-uitwisseling in handen is van personen 

die niet gerelateerd zijn aan de leden. 

in het voordeel van deze laatsten, met uitsluiting van de andere aanbieders 

en de consumenten. 

90. Gelet op deze redenering moet worden vastgesteld, dat het Gerecht 

terecht heeft geconcludeerd, dat het systeem van uiiwisseling van informatie 

de mate van onzekerheid over de werking van de markt verminderi of weg 

neemt en derhalve de mededinging tussen de producenten ongunstig betn 

vloedt. 

De heersende leer, op grond van voormelde rechtspraak en 

beschikkingspraktij k, vereist een oligopolistiscbe marktstruc 

tuur om de uitwisseling van gevoelige informatie mededin 

gingsrechtelijk laakbaar te maken. Deze marktstructuur 

impliceert dat, ingevolge het beperkt aantal mededingers, bet 

marktgedrag van een marktdeelnemer (by. een prijsverlaging 

of outputverhoging) een weersiag zal hebben op de marktpo 

sitie van de andere marktdeelnemers. flit zal typisch bet geval 

zijn als een hoog aandeel van de markt in handen is van eon 

handvol ondernemingen. 

3. Wijze waarop de informcetie wordt uitgewisseld 

Uit de hierboven geschetste beschikkingspraktijk van de 

Commissie blij kt dat bet uitwisselen van informatie vele vor 

men kan aannemen. De vorm zal meestal geen invloed hebben 

op de beoordeling of een informatie-uitwisseling een mededin 

gingsbeperkend effect heeft. 

a) Rechtstreekse uitwisveling tussen concurrenten 

c) Onrechtstreekse uitwisseiing via een onafleankelijke derde 

In vele sectoren is bet gebruikelijk dat marktstudies en sta 

tistieken worden gemaakt door onafbankelijke ondernemingen 

(by. Nielsen, Dataquest, enz.). Roewel ze wel vaak in 

opdracbt van individuele ondernemingen werken, halen doze 

onafbankelijke ondernemingen hun informatie niet noodzake 

lijk bij hun klanten, maar wel uit de markt zeif, door middel 

van publiek bescbikbare gegevens, ondervragingen van de dis 

tributiesector, etc. Ondanks bet feit dat do informatie die deze 

ondernemingen ter beschikking stellen relevant kan zijn voor 

de mededinging (by. informatie over marktaandelen), heeft de 

Commissie dergelijke informatieverspreiding op zich niet als 

mededingingsbeperkend aangemerkt. 

flit is de meest voor de band liggende wij ze waarop gege 

vens kunnen worden uitgewisseld. Indien gevoelige informatie 

rechtstreeks aan concurrenten wordt verstrekt, zal de overeen 

komst veelal een mededingingsbeperkend doel bebben, en zal 

de afspraak in dat geval onder bet toepassingsgebied vallen 

van artikel 81 EG. 

b) Onrecht,streekse uitwisseling vice een federatie 

Een van de taken van federaties is bet verspreiden van 

informatie onder haar leden. Ret uitoefenen van deze taak is 

uiteraard vaak onschuldig, en leidt tot een meer efficiente 

marktwerking. Ret komt echter ook voor dat federaties de 

facto betrokken zijn bij een informatie-uitwisseling tussen bun

78 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER INFORMATIEUITWISSELING EN RET MEDEDINGINOSREORT 79 

Rasselblcsd heeft de verkregen informatie echter gebruikt om de alleenverko 

pers over de prijzen van de andere alleenverkopers in te lichten. Zoals uit 

de brief van Victor Hasselbiad van 18 juni 1974 aan Télos en van 13 okto 

ber 1978 aan Hasselbiad (GB) blijict, had deze uitwisseling van informatie 

juisi ten doel am export (epiratenexports) te verhinderen en iedere neiging 

daartoe weg te nemen. Ret zelfde oogmerk lag duidelijk ten grondslag ann 

de uitwisseling van prijsinformatie tussen Prolux en Télos en tussen Has 

selblad (GB) en Télos. Door Polack werd de prijsinformcetie opgevraagd op 

een tijdstip dat nevenimport vanuit Denemarken naar het Verenigd Konink 

rijk zich uitbreidde. De uitwisseling van informatie tussen Télos en Nordic 

vond zonder opgave van redenen plaats, macer bevatte nauwkeurige informa 

tie omtrent het prijs- en kortingssysteem, en wet in een tijd waarin eveneens 

nevenimport plaatsvond. 

Ret gaat in dergelij ke gevallen immers niet om een mede 

dingingsbeperkende afspraken of onderling afgestemde feite 

lijke gedragingen tussen concurrenten, aangezien bet een derde 

onderneming is die de informatie niet rechtstreeks van de leve 

ranciers inwint, maar afleidt uit de markt. Ret bestaan van 

een afspraak of onderling afgestemde feitelijke gedragingen is 

een van de toepassingsvoorwaarden van artikel 81 EQ. 

Bovendien gaat het meestal om informatie die toegankelijk 

is voor het publiek, en zoals werd toegelicht, stelt bet uitwis 

selen van publiek toegankelijke informatie over bet algemeen 

geen probleem. 

Er dient evenwel opgemerkt te worden dat bet louter uitbe 

steden van een mededingingsbeperkende afspraak tot informa 

tie-nitwisseling aan een onafbankelijke derde uiteraard niet zal 

ontsnappen aan de toepassing van artikel 81 EQ. Hetgeen 

hierboven vermeld is, geldt uiteraard enkel indien de derde 

onafbankelijk van de opdrachtgevers te werk gaat. Indien dat 

niet bet geval is, is de rol van de derde vergelijkbaar met een 

federatie, en dienen dezelfde voorzorgsmaatregelen in acbt 

genomen te worden. 

(50) Het Hof van Justitie in zijn arrest van 17 oktober 1972 (Cement 

handelaren — Jeer. 1972, blz. 977) en de Commissie in een aaniai beschilc 

Icingen (Oobelpa/VNP van 8 september 1977, Pb, nr. L 242 van 21. 9. 

1977, blz. 10; Planiacsrdig perkameni van 23 december 1977, Pb, nr. L 70 

van 13. 10. 1978, blz. 54) hebben erop gewezen dat de wederzijdse medede 

ling van prijzen en tot de zakengeheimen te rekenen condities voor rabatten, 

bonussen, reducties enz. onder concurrenten een maatregel kan zijn die in 

de zin van artikel [81], lid 1, in strijd is met de vrije mededinging. Dit 

geldt zeker wanneer, zocsls gewoonlijk het geval is, dergeiijke informatie 

wordt gevracsgd of gegeven met sen oogmerk dat met de mededinging in strijd 

is, of met de mededinging strijdige gevolgen heeft (arrest van het Hof van 

Justitie in de zaak sS’uiker Unies, Jur. 1975, blz. 1965 e.v.). De betrok 

kenen hebben hun informatie inderdaad uitgewisseld om de concurrentie in 

de norm van nevenimporten uit te schalcelen. 

In de Tractorenzaak (79) wees de Commissie erop dat verti 

cale informatie-uitwisseling een probleem kan vormen als ze 

fungeert om inforrnatie te krijgen over de concurrenten of een 

drukkingsrniddel vorrnt om de dealers te weerhouden van 

marktgedrag dat orn mededingingsrecbtelijke redenen niet 

mag verboden of beperkt worden (by. het verrichten van pas 

sieve verkopen buiten de Iandsgrenzen). 

d) Inwinnen van iniichtingen via het distributienetwerk 

e) Publieke bekendmakingen van informatie 

Ondernerningen die gevoelige informatie publiek bekendrna 

ken los van enige voorafgaande (zelfs stilzwijgende) afspraak 

daarorntrent met bun concurrenten, lopen in principe geen 

risico orn een inbreuk op bet rnededingingsrecht te begaan. 

Indien zij op eigen houtje daartoe beslissen, is er irnrners geen 

In de zaak Hasselbiad (78) stelde de Commissie vast dat de 

producent van fotocamera’s het inzamelen van informatie 

bij zijn distributienetwerk gebruikte om informatie te ver 

krijgen over parallelimport door leden van zijn distributie 

netwerk. Roewel de informatie-uitwisseling in dit geval als 

mededingingsbeperkend werd beschouwd, maakte de Corn 

missie ook duidelijk dat er in principe geen bezwaar bestaat 

tegen het inwinnen van bepaalde informatie bij bet eigen 

distributienetwerk: 

(49) De uitwisseUng van prijslijsten en zakengeheimere tussen Victor 

Hasseiblad, Rasseiblad (GB), Ilford, Tilos, Prolux, IJordic en Polack was 

een ander hulpmiddel am van een marlctafscherming verzekerd te zijn. 

Gewoonlijk bestaat er onder de concurrentiere gels geen bezwaar tegen, dat de 

fabrilcant bij zijn cslleenverkopers de prijslijsten opvraagt en zich iaat infor 

meren omirent hun verkoopconditie8 (reduciie8, bonussen, enz.). Victor 

(78) lia.sseibtad, Pubtic.atieblad, 1982 L161/18 §l4 on 50. (79) UK Agrieutiurat Tractor Registration Exchange, Pubticatithiad, 1992 L68/19.

80 FRANK WIJCKMANS EN SOFIE DE KEER 

DECENTRALISATION DU DROIT 

EUROPEEN DE LA CONCURRENCE - 

PREMIERE EVALUATION 

PAR 

ANNE SPIRITUS-DASSESSE 

sprake van enige overeenkomst of van een onderling afgestemde 

feitelijke gedraging (zoals hierboven reeds werd aangogeven, is 

dit een noodzakelijke toepassingsvoorwaarde voor artikel 81 

EU). Bovendien zal het prijsgeven van dergelijko informatie de 

betrokken ondernosning niet in staat stellen om te voorspellen 

wat haar concurrenten met deze informatie zullen aanvangen en 

of zij m.a.w. hun marktgedrag zullen aanpassen. 

Pit wordt goIllustreerd in de zaak Ahlstrom, (80) waar de 

Commissie het bekendmaken van prijsverhogingen via aan 

kondigingen aan gebruikers onderzocht. Be Commissie meende 

dat een onderneming, op hot ogenblik dat ze op die manier een 

prijsverhoging aankondigt, geen zekerheid heeft over het toe 

komstige marktgedrag van zijn concurrenten. Omdat deze 

praktijk de onzokerheid over het toekomstig marktgedrag van 

concurrenten niet verminderde, werd hij niet strij dig bevon 

den met het mededingingsrecht. 

Be analyse wordt evenwel anders is als de publicatie van 

bepaalde gevoelige informatie een afgesproken signaalfunctie 

op do markt heeft of centraal staat in de onderlinge afotem 

ming van feitelijke gedragingen tussen concurrenten. 

PRESJDENT flU TRIBUNAL DE COMMERCE DE BRUXELLES 

PLAN 

PREAMBULE 81 

DROIT ANTI-TRUST 82 

bE 

PARTIE 1. — 

83 

Introduction 

A. — 

L6gislation: articles 81 ei 82 du Traiti — Riglement n° 17 du 

Conseil du 6 féurier 1962 — Riglement n° 1/2003 du Conseil 

du 16 décembre 2002 

1. Lee rbgles de concurrence sont contenues dans les articles 81 

et 82 du Traité de l’Union européenne 

B. — 

84 

84 

85 

2. Modalités d’application de l’article 81 du Traité 

SLOTBEDENKING 

IV. — 

compétences dee juridictions netionales en vertu du 

Riglement no 1/2003, en vigueur depuis le icr mai 2004 87 

87 

88 

88 

90 

91 

.Nouvelles 

C. — 

1. En general 

2. Developpements 

I. Article 6 

II. Article 15 

III. Article 16 

aspects caractirisant la fonction du juge national et de 

nature a distinguer son role de celui des autorités de concurrence 91 

D. — 

Be beschikkingspraktijk van de Commissie en de recht— 

spraak van het Hof heeft de parameters voor de mededin 

gingsrechtelijke beoordeling van informatie-uitwisselingen 

intussen grotendeols bepaald. Desalniettemin blijft de beoor 

deling in do praktijk vaak moeilijk. Eon goed begrip van de 

working van de markt, het belang en de potontiele invloed van 

de uitgewisselde informatie en de wijze waarop de onderne 

mingen omgaan of kunnen omgaan met do informatie zijn 

doorgaans onontbeerlijk om eon startbasis te krijgen voor do 

analyse. Do practicus zal zich ervoor hoeden om informatie 

uitwisselingen (met uitzondering van evident onsehuldige of 

evident anti-concurrentiële systemen) te analyseren zonder 

over een good inzicht te beschikken in doze feitolijke gegevens. 

Divers 

91 

93 

94 

95 

1. ROle dynamique et actif du juge national découlant de ses 

pouvoirs d’agir ed’offices et de constater la nullité 

2. Sécurité juridique 

3. Decisions contradictoires 

4. Application du §3 de l’article 81 du Traité: nouveauté ou pas? 

des autoritds en maéiire de concurrence dans la 

pi-oc.idure judiciaire 96 

L’intervention 

E. — 

(50)Gevoegde oaken 0-89/85, 0-104/85, 0-114/85. 0-116/85, 0-117/85 en 0-125/85 tot C- 

129/85, .4. Akistrom Oaakeyhtioe en anderen, Jurisprudentie 1903 1-1307, overweging 64.

Rechtskundig Weekblad 2011-12 | nr. 10 | 5 november 2011 

Informatie-uitwisseling tussen concurrenten in het licht 

van de nieuwe Richtsnoeren van de Europese Commissie 

voor Horizontale Overeenkomsten 

1, 2 

Ten geleide 

462 

Tom RUYS 1 en Anthony GODFROID 2 

Wanneer concurrenten samenwerken, gaat bij vele juristen maar ook bij niet-juristen een spreekwoordelijk 

rood licht knipperen. Dit is niet altijd terecht. In dit artikel is getracht om de nieuwe horizontale 

richtsnoeren van de Europese Commissie te duiden en wordt nagegaan wanneer het licht op groen staat 

of zou moeten staan. Hoewel ook de andere hoofdstukken van de richtsnoeren bondig worden besproken, 

gaat bijzondere aandacht uit naar het nieuwe hoofdstuk inzake informatie-uitwisseling tussen concurrenten. 

Op 14 december 2010 besloot de Europese Commissie 

een erg productief jaar – althans op het gebied 

van mededingingsrechtelijke regelgeving – met 

de goedkeuring van drie documenten betre ende 

overeenkomsten tussen concurrerende ondernemingen. 

Nadat de Commissie eerder in 2010 al nieuwe 

groepsvrijstellingen en bijhorende richtsnoeren uitvaardigde 

voor o.a. «verticale» overeenkomsten (tussen 

niet-concurrenten), 3 werd ook het bestaande instrumentarium 

inzake «horizontale» overeenkomsten 

grondig herbekeken. Resultaat van dit alles: 

1 Dr. Tom Ruys is advocaat aan de balie te Brussel en is verbonden aan 

het Leuvens Centre for Global Governance Studies. 

2 Anthony Godfroid is advocaat aan de balie te Brussel. 

3 Verordening nr. 330/2010 van de Commissie betre ende de toepassing 

van artikel 101, derde lid, VWEU op groepen verticale overeenkomsten 

en onderling afgestemde feitelijke gedragingen, Pb. 2010, L 

102/01; Richtsnoeren inzake verticale beperkingen, Pb 2010, C 130/1. 

Verordening nr. 461/2010 van de Commissie betre ende de toepassing 

van artikel 101, derde lid, VWEU op groepen verticale overeenkomsten 

en onderling afgestemde feitelijke gedragingen in de motorvoertuigensector, 

Pb. 2010, L 129/52; Aanvullende richtsnoeren 

betre ende verticale beperkingen in overeenkomsten voor de verkoop 

en herstelling van motorvoertuigen en voor de distributie van reserveonderdelen 

voor motorvoertuigen, Pb. 2010, C 138/16. 

Voor de volledigheid merken wij tevens op dat de Commissie in de 

loop van 2010 ook nog een nieuwe Groepsvrijstelling en bijhorende 

mededeling aannam met betrekking tot de verzekeringssector (Verordening 

nr. 267/2010 van de Commissie betre ende de toepassing van 

artikel 101, lid 3, VWEU op bepaalde groepen van overeenkomsten, 

besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen in de verzekeringssector, 

Pb. 2010, L 83/1; Mededeling van de Commissie betreffende 

de toepassing van artikel 101, lid 3, VWEU op bepaalde groepen 

van overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde gedragingen 

in de verzekeringssector, Pb. 2010, C 82/20). 

een nieuwe Groepsvrijstelling voor Onderzoeks- en 

Ontwikkelingsovereenkomsten, 4 een nieuwe Groepsvrijstelling 

voor Specialisatieovereenkomsten, 5 en, 

last but not least, een nieuw pakket «Horizontale 

Richtsnoeren». 6 

Terwijl de wijzigingen in de twee Groepsvrijstellingen 

eerder beperkt blijven, leveren vooral de nieuwe Richtsnoeren 

voer voor discussie. Dit geldt in het bijzonder 

voor het nieuw ingevoegde hoofdstuk met betrekking 

tot informatie-uitwisseling tussen concurrenten. 

Informatie-uitwisseling tussen concurrenten is bij 

uitstek een thema dat alle economische sectoren raakt. 

Zij kan tal van vormen aannemen en kan bijvoorbeeld 

plaatsvinden op «multilaterale» basis tijdens een bijeenkomst 

van een beroepsvereniging of in het raam 

van een grondige bedrijfsdoorlichting («due diligence») 

naar aanleiding van een geplande overname. Horizontale 

informatie-uitwisseling wordt van nature achterdochtig 

bekeken door de mededingingsautoriteiten. 7 


van artikel 101, derde lid, VWEU op bepaalde groepen onderzoeks- 

en ontwikkelingsovereenkomsten, Pb. 2010, L 355/36. 

5 Verordening nr. 1218/2010 van de Commissie van 14 december 

2010 betre ende de toepassing van artikel 101, derde lid, VWEU op 

bepaalde groepen specialisatieovereenkomsten, Pb. 2010, L 355/43. 

6 Richtsnoeren inzake de toepasselijkheid van artikel 101 VWEU op 

horizontale samenwerkingsovereenkomsten, Pb. 2011, C 11/10 . 

7 Verticale informatie-uitwisseling, bijvoorbeeld tussen een leverancier 

en een distributeur, wordt niet met eenzelfde achterdocht bekeken. 

In principe is een dergelijke informatie-uitwisseling toegelaten, 

tenzij zij dient als middel om een door het mededingingsrecht verboden 

praktijk (bv. vaste (minimum)verkoopprijzen), dan wel een 

onderdeel vormt van een zogenaamd hub and spoke-kartel (cf. infra). 

Met andere woorden, verboden verticale informatie-uitwisseling kan

Toch ontbrak het tot nog toe aan een duidelijke, algemene 

leidraad om uit te maken wanneer dergelijke 

uitwisselingen al dan niet een inbreuk vormen op de 

mededingingsregels. Het onderwerp werd uitdrukkelijk 

uitgesloten van het toepassingsgebied van de oude 

Horizontale Richtsnoeren (2000). 8 Voor meer duidelijkheid 

was men aangewezen op de communautaire 

rechtspraak en de beschikkingspraktijk van de Commissie. 

9 

Deze situatie werd stilaan als onhoudbaar ervaren in 

het licht van recente beslissingen van nationale en Europese 

mededingingsautoriteiten, alsook van nieuwe 

ontwikkelingen in de Europese rechtspraak. Vooral na 

het spraakmakende T-Mobile-arrest 10 van 2009 (cf. infra) 

weerklonk de roep om verduidelijking steeds luider. 

De opname van een nieuw hoofdstuk omtrent «informatie-uitwisseling» 

in de Horizontale Richtsnoeren 

vormt dan ook een welgekomen ontwikkeling, nu de 

Commissie op overzichtelijke wijze de bestaande jurisprudentie 

tracht te codi ceren en relevante criteria 

identi ceert om toelaatbare van ontoelaatbare uitwisselingen 

te onderscheiden. Van de andere kant laat de 

Commissie niet al te veel in haar kaarten kijken en 

blij er een brede schemerzone, waar een contextgebonden 

beoordeling geval per geval noodzakelijk is. 

Hieronder geven we eerst een beknopt overzicht van 

enkele belangrijke aspecten van de Horizontale Richtsnoeren 

(I). Het tweede deel gaat dieper in op de problematiek 

inzake informatie-uitwisseling tussen concurrerende 

ondernemingen. 

niet worden beschouwd als «autonome» schending van het mededingingsrecht. 

Zie ter bevestiging het recente CD Contact Data-arrest: 

zaak C-260/09 P Activision Blizzard Germany GmbH t/ Europese Commissie, 

Jur. 2011, I, nog niet gepubliceerd, rechtsoverwegingen 72 e.v. 

8 Richtsnoeren inzake de toepasselijkheid van artikel 81 EG op horizontale 

samenwerkingsovereenkomsten, Pb. 2001, C 003/02, punt 

10: «Deze richtsnoeren zijn niet gericht op alle mogelijke horizontale 

overeenkomsten. Zij hebben uitsluitend betrekking op vormen van 

samenwerking die kunnen leiden tot een grotere e ciëntie, d.w.z. 

overeenkomsten inzake O&O, productie, aankoop, commercialisering, 

standaardisering en milieuaspecten. Andere soorten horizontale 

afspraken tussen concurrenten, bv. inzake de uitwisseling van informatie 

of inzake minderheidsparticipaties, dienen afzonderlijk te worden 

behandeld». 

9 Voor een grondige analyse van de beschikkingspraktijk van de 

Commissie, zie: F. Wijckmans en S. De Keer, «Informatieuitwisseling 

en het mededingingsrecht: een overzicht» in Tendensen in het Bedrijfsrecht, 

Brussel, Bruylant, 2005, p. 33-80. 

10 HvJ 4 juni 2009, T-Mobile t/ Nederland, zaak C-8/08, Jur. 2009, I, 

4529, rechtsoverweging 59. 


I. De nieuwe regels voor horizontale overeenkomsten 

in vogelvlucht 

A. Achtergrond 

Voor bepaalde overeenkomsten en onderling afgestemde 

feitelijke gedragingen tussen concurrerende 

ondernemingen, zoals prijsafspraken of afspraken betre 

ende marktverdeling, lijdt het geen twijfel dat zij 

een schending inhouden van het verbod van art. 101, 

eerste lid, VWEU. 11 De kans dat dergelijke «harde 

kern-inbreuken» alsnog verenigbaar 12 kunnen worden 

beschouwd met het mededingingsrecht op basis 

van art. 101, derde lid, VWEU, is bovendien zo goed 

als onbestaande. 13 Voor andere horizontale overeenkomsten 

is het mededingingsbeperkende karakter/effect 

heel wat minder duidelijk en/of wegen de positieve 

gevolgen mogelijk op tegen de nadelige risico’s. Zo 

kunnen onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten 

(hierna: O&O-overeenkomsten) een positieve 

invloed hebben op technologische innovatie, kunnen 

standaardiseringovereenkomsten een beter kwaliteitsniveau 

garanderen of kan informatie-uitwisseling 

helpen om beter in te spelen op de behoe en van de 

consument. 

In het licht hiervan nam de Commissie reeds in 

1984 twee groepsvrijstellingen aan met betrekking tot 

O&O-overeenkomsten en specialisatieovereenkomsten, 

i.e., twee types overeenkomsten die traditioneel 

geacht worden een concurrentiebevorderend potenti- 

11 Art. 101, eerste lid, VWEU verbiedt «alle overeenkomsten tussen 

ondernemingen, alle besluiten van ondernemersverenigingen en alle 

onderling afgestemde feitelijke gedragingen welke de handel tussen 

lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden en ertoe strekken of ten gevolge 

hebben dat de mededinging binnen de interne markt wordt verhinderd, 

beperkt of vervalst (…)». 

12 Overeenkomsten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen 

die onder het toepassingsgebied van art. 101, eerste lid, VWEU vallen 

kunnen alsnog verenigbaar worden beschouwd met het Verdrag mits 

aan de vier cumulatieve voorwaarden van art. 101, derde lid, VWEU 

is voldaan: (1) de overeenkomst/feitelijke afstemming draagt bij tot 

verbetering van de productie of distributie of tot technische en economische 

vooruitgang; (2) een billijk aandeel van de voordelen komt 

ten goede aan de gebruikers; (3) de beperkingen gaan niet verder dan 

noodzakelijk; en (4) de overeenkomst/feitelijke gedraging creëert geen 

mogelijkheid om de mededinging uit te schakelen voor een wezenlijk 

deel van de betrokken producten. 

13 Voor een van de zeldzame beschikkingen van de Commissie waarin 

een klassieke harde kern-schending van het mededingingsrecht 

(verstrekkende geogra sche marktverdeling tussen concurrenten) op 

individuele basis werd ontheven van het verbod van mededingingsbeperkende 

gedragingen, zie: Beschikking 67/454 (Transocean Marine 

Paint Association), Pb. 1967, L 163/10. Het feit dat ten gevolge van 

de marktverdelingsovereenkomst kleine en middelgrote Europese ondernemingen 

actief in de markt van verfproductie voor zeeschepen 

in staat waren om een vuist te maken tegen grote niet-Europese multinationale 

ondernemingen, hee zonder twijfel een belangrijke rol 

gespeeld in deze in menig opzicht uitzonderlijke beschikking. 

463


eel te hebben. 14 Mits het gezamenlijke marktaandeel 

van de betrokken ondernemingen beneden bepaalde 

drempels blij – 25% voor O&O-overeenkomsten, 

20% voor specialisatieovereenkomsten –, 15 en mits zij 

geen harde kern-beperkingen of andere speci ek uitgesloten 

beperkingen bevatten, worden deze overeenkomsten 

geacht verenigbaar te zijn met art. 101, derde 

lid, VWEU, zonder dat een meer diepgaande toetsing 

aan het mededingingsrecht vereist is. 

Los van de twee groepsvrijstellingen voorzag de 

Commissie eveneens in een reeks horizontale richtsnoeren 

waaruit ondernemingen inspiratie konden 

putten om uit te maken of en wanneer bepaalde types 

overeenkomsten, zoals standaardiseringovereenkomsten 

en inkoopovereenkomsten, al dan niet de 

toets met de artikelen 101, eerste lid en 101, derde lid, 

VWEU doorstonden. 

Einde 2008 besloot de Commissie tot een grondige 

herziening van de voornoemde instrumenten. Rechtstreekse 

aanleiding hiervoor was de naderende vervaltermijn 

van de geldende groepsvrijstellingen. 16 De 

Commissie maakte van deze gelegenheid gebruik om 

niet alleen de twee verordeningen, maar ook de horizontale 

richtsnoeren aan te passen op grond van haar 

eigen recente ervaringen en de evoluties in de Europese 

rechtspraak. Belangrijk Leitmotiv hierbij was de 

wens om de richtsnoeren gebruiksvriendelijker te maken 

en zodoende de rechtszekerheid te versterken. 

Dat de Commissie hierbij niet over één nacht ijs 

ging, mag blijken uit de grootschalige consultatie die 

op het getouw werd gezet. Van december 2008 tot januari 

2009 voerde de Commissie een consultatieronde 

uit om van diverse betrokken actoren feedback 

te verkrijgen rond de sterktes en zwakten van de bestaande 

instrumenten. 17 In een tweede fase (mei-juni 

2010) werden de ontwerpteksten aan een bijkomende 


van artikel 81, lid 3, van het EG-Verdrag op groepen specialisatieovereenkomsten, 

Pb. 2000, L 304/3 en Verordening nr. 2659/2000 

van de Commissie betre ende de toepassing van artikel 81, lid 3, 

van het EG-Verdrag op groepen onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten, 

Pb. 2000, L 304/7. Voor de eerste versie van de twee 

groepsvrijstellingen, zie: Verordening nr. 417/85 van de Commissie 

betre ende de toepassing van artikel 85, lid 3, van het EEG-Verdrag 

op groepen specialisatieovereenkomsten, Pb. 1985, L 53/1 en Verordening 

nr. 418/85 van 19 december 1984 betre ende de toepassing 

van artikel 85, lid 3, van het EEG-verdrag op groepen onderzoeks- en 

ontwikkelingsovereenkomsten, Pb. 1985, L 53/5. 

15 Cf. art. 4 Verordening 1217/2010; art. 3 Verordening 1218/2010. 

16 Beide groepsvrijstellingen waren geldig tot 31 december 2010. De 

nieuwe vrijstellingen (i.e. Verordening 1217/2010 en Verordening 

1218/2010) traden in werking op 1 januari 2011 (met een overgangsregeling 

voor reeds van kracht zijnde overeenkomsten) en vervallen 

op 31 december 2022. 

17 De reacties zijn beschikbaar op: http://ec.europa.eu/competition/ 

consultations/2009_horizontal_agreements/index.html. 

464 

publieke consultatie onderworpen. 18 Na doorvoering 

van de nodige aanpassingen werden de nale teksten 

op 14 december 2010 goedgekeurd. Hieronder behandelen 

wij bondig enkele belangrijke wijzigingen in de 

richtsnoeren. 

B. De Horizontale Richtsnoeren (2010) 

1° Algemeen 

Zoals hierboven aangestipt, beogen de Richtsnoeren 

ondernemingen een houvast te bieden bij de beoordeling 

van de verenigbaarheid met art. 101 VWEU van 

bepaalde samenwerkingsovereenkomsten gesloten 

met (potentiële) concurrenten. Kort gesteld tracht de 

Commissie door de uitvaardiging van de Richtsnoeren 

uiteen te zetten hoe zij in concrete gevallen problematische 

en schadelijke samenwerking tussen concurrenten 

onderscheidt van e ciëntieversterkende 

samenwerking. Zij bespreekt daarbij vijf overeenkomsten 

die tot stand komen in het raam van een normale 

bedrijfsvoering: O&O-overeenkomsten; productieovereenkomsten; 

aankoopovereenkomsten; commercialiseringsovereenkomsten 

en ten slotte standaardiseringsovereenkomsten. 

Voorafgaandelijk dient te worden aangestipt dat 

art. 101 VWEU niet van toepassing is op contractuele 

afspraken tussen entiteiten die deel uitmaken van 

één en dezelfde economische eenheid. Dit volgt uit 

het zogenaamde Parker Pen-arrest waarin het Hof van 

Justitie van oordeel was dat tussen een moedermaatschappij 

en haar dochtermaatschappij die samen een 

«economische eenheid» vormen waarbinnen de dochter 

over geen enkele zelfstandigheid beschikt om haar 

marktgedrag te bepalen, geen overeenkomst kan worden 

gesloten die bekritiseerbaar is op grond van het 

mededingingsrecht. 19 Concreet hee deze rechtspraak 

tot gevolg dat samenwerkingsovereenkomsten aangegaan 

tussen entiteiten die samen één economische 

eenheid uitmaken (bijvoorbeeld tussen een moedervennootschap 

en een dochtervennootschap waarover 

18 De reacties (ca. 120) zijn beschikbaar op: http://ec.europa.eu/competition/consultations/2010_horizontals/index.html. 

19 HvJ 24 oktober 1996, Viho Europe t/ Commissie, zaak C-73/95, 

Jur. 1996, I, 5457, rechtsoverweging 49. In de ontwerpversie van de 

Richtsnoeren oordeelde de Commissie dat ook een overeenkomst die 

wordt gesloten tussen een volwaardige joint venture en een moedermaatschappij 

de mededinging niet zou kunnen beperken in de zin van 

art. 101 VWEU. Op deze stelling van de Commissie kwam – terecht 

– veel kritiek, daar niet zonder meer kan worden aangenomen dat een 

volwaardige joint venture over geen enkele zelfstandigheid beschikt 

om autonoom haar marktgedrag te bepalen; dit moet steeds feitelijk 

worden nagegaan. De Commissie hee daarom besloten dit denkspoor 

te verlaten bij de uitvaardiging van de de nitieve versie van de 

Richtsnoeren (vergelijk punt 11 van de ontwerpversie met punt 11 van 

de de nitieve versie van de Richtsnoeren).

daadwerkelijk een beslissende invloed wordt uitgeoefend 

20 ) buiten het toepassingsgebied van de richtsnoeren 

vallen. 21 Evenmin verzet art. 101 VWEU zich tegen 

overeenkomsten tussen concurrenten waarvan geacht 

wordt dat zij niet belangrijk genoeg zijn om de mededinging 

te beperken: De minimis non curat praetor. 22 

Voor horizontale overeenkomsten geldt dat – voor zover 

niet wordt overgegaan tot prijsvaststelling, marktverdeling 

en outputbeperkingen – vermoed wordt dat 

zij de mededinging niet ongunstig kunnen beïnvloeden 

indien het gezamenlijke marktaandeel van de 

partijen bij de overeenkomst op geen van de relevante 

markten waarop de overeenkomst van invloed is, groter 

is dan 10%. 23 

De vijf samenwerkingsovereenkomsten zijn immers 

alle «horizontaal» van aard: het betre steeds overeenkomsten 

gesloten tussen daadwerkelijke of potentiële 

concurrenten. 24 «Verticale» overeenkomsten daarentegen 

worden gesloten tussen ondernemingen die 

werkzaam zijn in een verschillend stadium van de productie- 

of distributieketen. 25 Deze standaardde nities 

vergen wel enige nuance. Ook concurrerende ondernemingen 

gaan immers veelvuldig overeenkomsten aan 

die klassiek als «verticaal» worden beschouwd. Men 

denke bijvoorbeeld aan een distributieovereenkomst 

tussen concurrerende postbedelingsbedrijven. Het zou 

echter verkeerd zijn te denken dat dergelijke overeenkomsten 

exclusief moeten worden beoordeeld aan de 

hand van de verticale groepsvrijstellingsverordening 

en de verticale richtsnoeren. Het omgekeerde is haast 

waar: alleen wanneer concurrenten niet-wederkerige 

verticale overeenkomsten sluiten, bestaat de kans 26 dat 

20 In het bijzondere geval waarin een moedermaatschappij 100% van 

het kapitaal in handen hee van een dochteronderneming, kan deze 

moedermaatschappij een beslissende invloed uitoefenen op het gedrag 

van deze dochter en bestaat er een weerlegbaar vermoeden dat 

die moedermaatschappij dat ook e ectief doet (HvJ 14 september 

2010, Akzo Nobel NV e.a. t/ Commissie, zaak C-97/08 P, Jur. 2010, I, 

8237, rechtsoverweging 60). 

21 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 11. Wanneer een economische 

eenheid echter een dominante positie bekleedt in een bepaalde 

markt, wordt art. 102 VWEU relevant voor zover de dominante positie 

zou worden misbruikt. 

22 Zie: Bekendmaking van de Commissie inzake overeenkomsten van 

geringe betekenis die de mededinging niet merkbaar beperken in de 

zin van artikel 81, lid 1, van het Verdrag tot oprichting van de Europese 

Gemeenschap (de de minimis-bekendmaking), Pb. 2001, C 368/13. 

23 Zie de de minimis-bekendmaking, punt 7, a) juncto punt 11, 1, a). 

24 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 1. Betre ende het begrip 

«potentiële» concurrent, zie punt 10 van de Richtsnoeren evenals 

punten 114 en 115 van de Richtsnoeren betre ende de toepassing van 

artikel 81, lid 3, van het EG-verdrag, Pb. 2004, C 101/114. 

25 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 12. 

26 Voor niet-toepassing van de Horizontale Richtsnoeren zijn er immers 

nog twee bijkomende (technische) voorwaarden (zie art. 2, vierde 

lid, van Verordening 330/2010; zie ook: Horizontale Richtsnoeren 

2010, punt 12). 


een horizontale analyse achterwege kan worden gelaten. 

Opmerkelijk is ook de uitbreiding van het toepassingsgebied 

van de Richtsnoeren, die volgens het eerste 

punt van de richtsnoeren ook van toepassing zijn op 

samenwerkingsovereenkomsten tussen niet-concurrenten 

die weliswaar actief zijn in dezelfde productmarkt, 

maar niet in dezelfde geogra sche markt. Ten 

slotte wordt, zoals bekend, de oprichting door concurrerende 

ondernemingen van een zogenaamde «volwaardige» 

joint venture niet beheerst door de Richtsnoeren: 

deze vallen nog steeds onder het exclusieve 

toepassingsgebied van de Concentratieverordening. 27 

2° Relevante markt 

Het mag duidelijk zijn dat de vraag of een bepaalde 

samenwerkingsovereenkomst een algemeen positieve 

of negatieve invloed hee op de mededinging, slechts 

zinnig kan worden beantwoord als eerst vaststaat in 

welke markt de mededinging zou zijn verstoord of vervalst. 

28 Dit kan in bepaalde gevallen heel eenvoudig 

zijn: wanneer twee concurrerende producenten van 

uitsluitend sport etsen besluiten omwille van kostenbesparingen 

samen hun sport etsen te produceren, 

dan is de markt van de sport etsen de enige relevante 

markt. Heel wat langer is de lijst van de markten waar 

een standaardiseringsovereenkomst – soms in vier 

markten tegelijk – een invloed kan hebben. De hieronder 

weergegeven tabel gee een bondig overzicht van 

wat volgens de Commissie de relevante markten zijn 

waarin de vijf behandelde types overeenkomsten effecten 

(kunnen) sorteren. De relevante punten van de 

horizontale richtsnoeren zijn aangegeven tussen vierkante 

haakjes. 

27 Zie art. 1 (b) juncto art. 4 van Verordening 139/2004 van 20 januari 

2004 betre ende de controle op concentraties van ondernemingen, 

Pb. 2004, L 24, p. 1. De Commissie hee uiteengezet wanneer volgens 

haar sprake is van een «volwaardige» joint venture (zie punten 91 tot 

en met 109 van de geconsolideerde mededeling van de Commissie 

over bevoegdheidskwesties op grond van Verordening nr. 139/2004 

betre ende de controle op concentraties van ondernemingen, Pb. 

2008, C 095, p. 1-48). 

28 Zie in het algemeen: de bekendmaking van de Commissie inzake 

de bepaling van de relevante markt voor het gemeenschappelijk mededingingsrecht, 

Pb. 1997, C 372/5. 

465


O&O-overeenkomst (product- of technologiemarkt 29 ) [112-126] 

Speci catie Relevante markt(en) 

Bestaand(e) product(en) of technologie(ën) worden verbeterd 

maar in beperkte mate. 

Doel: aanzienlijke verbetering van bestaand(e) 

product(en) of technologie(ën) of zelfs ontwikkeling 

van nieuw(e) product(en) of technologie(ën). 

O&O betre een belangrijk onderdeel van een eindproduct. 

Productieovereenkomst [155-156] 


Overeenkomst betre ende de vervaardiging van (een) 

product(en). 

Inkoopovereenkomst [197-199] 


Overeenkomst betre ende de gezamenlijke aankoop 

van producten 

Commercialiseringsovereenkomsten [229] 


Overeenkomst die een samenwerking beoogt tussen 

concurrenten op het vlak van de verkoop, verdeling of 

promotie van hun substitueerbare producten. 

Standaardiseringsovereenkomsten of overeenkomsten over normen [261-262] 


Overeenkomst die het doel hee technische of kwaliteitseisen 

vast te leggen waaraan een bestaand of 

toekomstig product, productieprocessen, diensten of 

werkwijzen moeten voldoen. 

466 

29 

29 Er is sprake van een technologiemarkt wanneer intellectuele eigendomsrechten 

los van de producten waarmee zij verband houden op 

de markt worden gebracht (punt 116 Horizontale Richtsnoeren 2010). 

De markt waartoe bestaand(e) product(en) of 

technologie(ën) behoort/behoren. 

De markt waartoe het nieuwe product behoort. 

Markt voor bestaande producten wordt relevant als informatie-uitwisseling 

in het raam van de gezamenlijke 

O&O kan leiden tot collusie in deze markt. 

De markt waartoe het eindproduct behoort en de markt 

waartoe het onderdeel behoort. 

De markt(en) waartoe vervaardigd(e) product(en) behoort/behoren. 

Wanneer de productieovereenkomst ook e ect hee in 

naburige markten (op een hoger of lager niveau in de 

keten), zijn deze markten ook relevant als de contractpartijen 

een sterke positie innemen in deze naburige 

markt(en). 

Enerzijds de aankoopmarkt(en), d.i. de markt waartoe 

product(en) dat/die wordt/worden aangekocht, behoort/behoren. 

Voor zover gezamenlijk ingekocht(e) 

product(en) ook wordt/worden doorverkocht, is er ook 

een invloed op de verkoopmarkt. Dit is de markt waartoe 

doorverkocht(e) (al dan niet verwerkte) product(en) 

behoort/behoren. 

De markt waartoe gezamenlijk verkocht(e), verdeeld(e) 

of gepromoot/gepromote product(en) behoort/behoren. 

Wanneer de commercialiseringsovereenkomst ook effect 

hee in een naburige markt, moet ook deze naburige 

markt worden gede nieerd. 

1) De product- of dienstenmarkt of B-markten waarop 

de norm of normen betrekking hee of hebben. 

2) Als vaststelling van de standaard technologiekeuze 

impliceert en de intellectuele eigendomsrechten afzonderlijk 

worden verhandeld: de markt waartoe de 

intellectuele eigendomsrechten behoren. 

3) Als er verschillende normalisatie-instellingen of 

standaardiseringsovereenkomsten bestaan: de 

markt voor de vaststelling van normen. 

4) Als het een handelsdomein betre waar certi cering 

een functie vervult: de markt voor proefneming en 

certi cering.

3° Aandachtspunten 

Voor ieder van de vijf types samenwerkingsovereenkomsten 

gee de Commissie eerst aan onder welke 

omstandigheden zij aanleiding kunnen geven tot 

doelbewust inbreukgedrag om daarna per samenwerkingsovereenkomst 

te onderzoeken wanneer e ectbeperkingen 

zich kunnen voordoen. De reden dat de 

Commissie haar juridische bespreking telkens in twee 

onderdelen opsplitst, is te verklaren door het verschil 

in draagwijdte tussen doelbewuste mededingingsbeperkingen 

en e ectbeperkingen. Deze verschillende 

draagwijdte van de twee soorten beperkingen, de yin 

en yang van de practicus actief in het mededingingsrecht, 

is sinds vijfenveertig jaar bekend. Meer bepaald 

is in het befaamde arrest-Consten & Grundig beslist 

dat het voor overeenkomsten die doelbeperkingen bevatten 

niet langer nodig is de concrete gevolgen van de 

overeenkomst op de markt te onderzoeken. 30 

Ondernemingen die een samenwerkingsovereenkomst 

met concurrenten wensen aan te gaan, hebben 

er het grootste belang bij te vermijden dat hun samenwerkingsovereenkomst 

door de Commissie beschouwd 

wordt als het op poten zetten van een doelbewuste 

beperking van de mededinging. Het is immers 

bekend – hoewel de Commissie haast mantragewijs 

herhaalt dat ook doelbewuste mededingingsbeperkingen 

in aanmerking komen om op basis van art. 101, 

derde lid, VWEU te worden toegelaten 31 – dat het erg 

onwaarschijnlijk is dat een doelbewuste mededingingsbeperking 

aanvaard wordt door de Commissie. 

E ectbeperkingen daarentegen kunnen, zo de vier cumulatieve 

voorwaarden van art. 101, derde lid, VWEU 

vervuld zijn, steeds toegelaten worden. 32 

Gelet op de invloed op de bewijslast 33 dient te worden 

vastgesteld dat menig practicus als het ware ach- 

30 HvJ 13 juli 1996, Consten GmbH en Grundig-Verkaufs-GmbH t/ 

Commissie, zaken 56 en 58/64, Jur. 1966, p. 450. Zie ook punt 24 van 

de Horizontale Richtsnoeren 2010 en de verwijzingen naar meer recente 

arresten aldaar. 

31 De Commissie verwijst daarbij gewoonlijk naar het Matra Hachette-arrest 

van het Gerecht van de Europese Unie (Gerecht van de Europese 

Unie 15 juli 1994, Matra Hachette t/ Commissie, zaak T-17/93, 

Jur. 1994, II, 595, rechtsoverweging 85: «Er bestaan geen aantastingen 

van de mededinging waarvoor naar hun aard geen onthe ng 

krachtens artikel 101, lid 3, mogelijk is. (…). Het Gerecht is (…) van 

oordeel dat er in beginsel geen anticoncurrentiële gedraging kan zijn 

waarvoor, hoe intens de gevolgen ervan ook op een bepaalde markt 

zijn, geen onthe ng kan worden verleend, mits aan alle in artikel 101, 

lid 3, VWEU gestelde voorwaarden is voldaan». Zie ook: Gerecht van 

de Europese Unie 27 september 2006, GlaxoSmithKline Services Unlimited 

t/ Commissie, zaak T-168/01, Jur. 2006, II, 2969, rechtsoverweging 

233). 

32 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 26. Zie ook supra, voetnoot 

12. 

33 Zie: O. Odudu, «Restrictions of Competition by Object – What’s 

the Beef?», Competition Law Journal 2008, 17. 


tervolgd wordt door de vraag waar de grens tussen een 

zogenaamde e ectbeperking en een doelbeperking 

getrokken moet worden. 34 In de recente T-Mobilezaak 

waarschuwde advocaat-generaal Kokott voor een 

(gemakshalve) zeer ruime uitlegging van het begrip 

onderling afgestemde feitelijke gedraging met mededingingsbeperkende 

strekking door de mededingingsautoriteiten. 

35 Van de andere kant verzette zij zich 

tegen een te enge interpretatie, die art. 101, eerste lid, 

VWEU een deel van zijn nuttig e ect zou ontnemen. 36 

In navolging van de benadering van de advocaat-generaal 

besluit het Hof in het arrest inzake T-Mobile tot 

volgende algemene de nitie: «Een onderling afgestemde 

feitelijke gedraging hee een mededingingsbeperkende 

strekking (…) wanneer zij, gelet op de inhoud 

en het doel ervan en rekening houdend met de juridische 

en economische context, de mededinging binnen 

de gemeenschappelijke markt concreet kan verhinderen, 

beperken of vervalsen. (…) De uitwisseling van 

informatie tussen concurrenten hee een mededingingsbeperkende 

strekking wanneer zij onzekerheden 

over het door de betrokken ondernemingen voorgenomen 

gedrag kan wegnemen». 37 

Deze de nitie geldt bezwaarlijk als een toonbeeld 

van bruikbaarheid. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk 

welke contextuele factoren in aanmerking komen en 

in welke mate zij verschillen van de algemene elementen 

die worden gebruikt om het e ect van onderling 

afgestemde feitelijke gedragingen te onderzoeken. 38 

34 Zie bijvoorbeeld de poging van Blockx en Straetemans om de coordinatie 

van brutoprijzen niet als een doelbewuste beperking van de 

mededinging te doen kwali ceren in J. Blockx en A. Straetemans, 

«Zwarte zwanen in het kartelrecht. Waarom coördinatie van brutoprijzen 

niet noodzakelijk mededingingsbeperkend is» (noot onder 

Beslissing nr. 2010-I/O-11 van de Raad voor de Mededinging van 

20 mei 2010), TBM/RCB 2011, p. 22-26. 

35 Conclusie van advocaat-generaal Kokott van 19 februari 2009, T- 

Mobile t/ Nederland, zaak C-8/08, Jur. 2009, I, 4529, randnr. 44. 

36 De advocaat-generaal maakt de vergelijking met de zogenaamde 

«gevaarbrengingsdelicten» (Gefährdungsdelikten) uit het strafrecht: 

«Aan personen die onder zware invloed van alcohol of verdovende 

middelen een voertuig besturen, worden in de meeste rechtsstelsels 

strafrechtelijke of bestuurlijke sancties opgelegd, ongeacht of zij in het 

wegverkeer daadwerkelijk iemand in gevaar hebben gebracht of zelfs 

een ongeval hebben veroorzaakt. Op dezelfde wijze maken ondernemingen 

inbreuk op het Europese mededingingsrecht en kunnen hun 

geldboetes worden opgelegd, wanneer zij op de markt overgaan tot 

onderling afgestemde feitelijke gedragingen met mededingingsbeperkende 

strekking; of in het concrete geval bepaalde marktdeelnemers of 

de samenleving daadwerkelijk schade lijdt, is daarbij niet van belang» 

(ibid., randnr. 47). 

37 HvJ 4 juni 2009, T-Mobile t/ Nederland, Jur. 2009, I, 4529, dictum 

punt 1. 

38 Men kan ook vragen stellen bij het tweede deel van de eerste zin 

(i.h.b. het woord «kan»). Elders overweegt het Hof onomwonden 

dat er «van een mededingingsbeperkende strekking reeds sprake is 

wanneer de onderling afgestemde feitelijke gedraging negatieve gevolgen 

voor de mededinging kan hebben» (ibid., rechtsoverweging 

31). Wanneer men deze zinsnede op zichzelf bekijkt, komt men tot de 

467


In ieder geval blijkt uit de beschikkingspraktijk van 

de Commissie en de rechtspraak van het Hof duidelijk 

dat bepaalde types van onderling afgestemde feitelijke 

gedragingen, zoals prijskartels of afspraken inzake 

marktopdeling of productiebeperking, vrijwel zeker 

wegens hun aard als mededingingsbeperkend zullen 

worden beschouwd. Gelet op de eerder ambigue benadering 

in het arrest inzake T-Mobile kan men zich 

hierbij afvragen of de rechtszekerheid niet meer gebaat 

zou zijn met een limitatieve lijst van types van afstemming 

die, behoudens uitzonderlijke contextuele factoren, 

sowieso als mededingingsbeperkend worden beschouwd 

in de zin van art. 101, eerste lid, VWEU. Het 

alternatief zou erin bestaan om het onderscheid tussen 

«strekking» en «e ect» eenvoudigweg achterwege te 

laten en op algemene basis te opteren voor een meer 

e ectgebonden aanpak. Een dergelijke aanpak kent 

weliswaar haar aanhangers, 39 maar een ommezwaai in 

de Europese rechtspraak lijkt weinig waarschijnlijk. 

Om terug te keren naar de kern van de zaak: ondernemingen 

die tot samenwerking willen overgaan met 

één of meer concurrenten staan voor een dilemma. 

Bepaalde e ciëntieverbeteringen – het hoogste goed 

van elke concurrentiecultuur – kunnen immers slechts 

gerealiseerd worden wanneer de partijen een toevlucht 

nemen tot normaliter per se verboden prijsvaststelling, 

productiebeperking of marktverdeling. Welnu, de 

Commissie hee zich hiervan rekenschap gegeven. Zo 

wordt bijvoorbeeld voor productieovereenkomsten 40 

aanvaard dat de partijen tot één van deze drie praktijken 

overgaan voor zover aan twee vereisten is voldaan. 

Ten eerste mogen de partijen alleen de productie 

vastleggen waarop de productieovereenkomst rechtstreeks 

betrekking hee . Ten tweede, in een productieovereenkomst 

die eveneens de gezamenlijke distributie 

van de gefabriceerde producten regelt, kan slechts 

worden voorzien in de gezamenlijke vaststelling van 

de verkoopprijzen van die producten, en alleen van die 

producten, mits deze beperking noodzakelijk is voor 

absurde vaststelling dat (1) iedere onderling afgestemde feitelijke gedraging 

die negatieve gevolgen voor de mededinging kan hebben een 

mededingingsbeperkende strekking wordt toegedicht, terwijl (2) elke 

afstemming die geen dergelijke negatieve gevolgen kan hebben uiteraard 

nooit een mededingingsbeperking kan impliceren (noch wegens 

haar strekking, noch wegens van haar e ect) (bv. B. Meyring, 

«T-Mobile: Further Confusion on Information Exchanges between 

Competitors», Journal of European Competition Law & Practice 2010, 

31-32). De categorie van inbreuken wegens mededingingsbeperkend 

e ect zou aldus volledig overbodig worden. Zonder twijfel was dit niet 

de bedoeling van het Hof. 

39 Zie bv. European Competition Lawyers Forum, «Comments on the 

Dra Guidelines on the Applicability of Article 101 of the Treaty on 

the Functioning of the European Union to Horizontal Co-operation 

Agreements», European Competition Journal 2010, 508, punt 6. 

40 Zie: Horizontale Richtsnoeren 2010, punten 150-154 voor een uit- 

gebreide de nitie. 

468 

de gezamenlijke productie. Dit is met name het geval 

wanneer de partijen anders helemaal geen stimulans 

zouden hebben om de productieovereenkomst aan te 

gaan. 

Ook voor commercialiseringsovereenkomsten en inkoopovereenkomsten 

is het niet meer dan logisch dat 

prijsvaststelling uitzonderlijk aanvaard wordt. Indien 

concurrenten in een inkoopovereenkomst niet zouden 

mogen overgaan tot de gezamenlijke vaststelling van 

de inkoopprijzen waartegen ze het gezamenlijk product 

zouden willen aankopen, zou dit neerkomen op 

een de facto verbod van inkoopovereenkomsten. Dit is 

uiteraard niet de bedoeling van de Commissie. In vele 

gevallen kan de kopersmacht die resulteert uit een inkoopovereenkomst 

immers bijdragen tot lagere prijzen 

of een betere kwaliteit van producten of diensten voor 

de consument. 

Van de andere kant beklemtoont de Commissie dat 

wanneer een samenwerkingsovereenkomst slechts een 

dekmantel is van een kartel, zij niet zal aarzelen de betrokken 

samenwerkingsovereenkomst ook als zodanig 

te behandelen. 41 

Wat betre het overzicht van de e ectbeperkingen 

van de verschillende samenwerkingsovereenkomsten 

getuigt de analyse van de Commissie in het algemeen 

van gezond verstand. Zo is het evident dat wanneer 

partijen in een inkoopovereenkomst beneden de door 

de Commissie gesuggereerde marktaandeeldrempel 

blijven, i.e. wanneer zij samen minder dan 15% van de 

inkoopmarkt en minder dan 15% van de afzetmarkt 

omvatten, zij weinig schade kunnen aanrichten wanneer 

zij besluiten om de prijzen van de aangekochte 

producten vast te stellen. 42 De marktwerking zal immers 

verhinderen dat hun afspraken een negatieve 

invloed kunnen hebben, aangezien verkopers zullen 

besluiten aan andere partijen te verkopen die een hogere 

prijs bieden, en consumenten zullen hun aankopen 

verrichten bij goedkopere concurrenten. Dezelfde 

veilige haven van 15% geldt mutatis mutandis ook voor 

commercialiseringsovereenkomsten. 43 

Het moet echter worden vastgesteld dat de bewoordingen 

van de Commissie bijwijlen zo algemeen zijn 

dat een advies op een concrete vraag vaak alleen onder 

voorwaardelijke termen kan worden uitgebracht. 

Bij wijze van voorbeeld kan worden verwezen naar 

punt 210: «Van concurrentieverstorende marktmacht 

41 Zie ibid., punt 128 voor O&O-overeenkomsten en punt 273 voor 

standaardiseringsovereenkomsten. 

42 Ibid., punt 208. 

43 Ibid., punt 240. Zowel voor wat inkoopovereenkomsten betre als 

voor commercialiseringsovereenkomsten werd door diverse partijen 

aangedrongen op een verhoging van de safe harbour-drempel van 15% 

naar respectievelijk 20 à 30% en 20%. Deze suggestie vond echter geen 

weerklank bij de Commissie.

zal wellicht sprake zijn wanneer een inkoopregeling 

betrekking hee op een zo groot gedeelte van het totale 

volume van een inkoopmarkt dat de toegang kan 

worden afgeschermd voor concurrerende kopers». Wat 

dient te worden verstaan onder een «zo groot deel van 

het totale volume van een inkoopmarkt»? 

Ten slotte willen wij in het bijzonder de aandacht vestigen 

op het hoofdstuk betre ende standaardiseringsovereenkomsten. 

44 Standaardiseringsovereenkomsten 

hebben in de eerste plaats tot doel technische of kwaliteitseisen 

vast te stellen waaraan bestaande of toekomstige 

producten, productieprocessen, diensten of werkwijzen 

moeten voldoen. 45 Dit begrip omvat de meest 

uiteenlopende overeenkomsten, zoals een overeenkomst 

waarin veiligheidsstandaarden voor speelgoed 

worden vastgelegd, kwaliteitsstandaarden voor minerale 

oliën, afspraken met betrekking tot de aanduiding 

van kledingmaten, enz. Samen met het hoofdstuk over 

informatie-uitwisseling (zie infra) is er ten gevolge van 

de stakeholder consultation het hardst gesleuteld aan 

de manier waarop de Commissie standaardiseringsovereenkomsten 

– ook gekend als «overeenkomsten 

over normen» – benadert. Gezien het (letterlijk en 

guurlijk) kapitaal 46 belang van standaardiseringsovereenkomsten 

voor een dynamische economie, is 

de aandacht van de Commissie meer dan terecht. Het 

dient echter te worden aangestipt dat de weerslag op 

innovatie van standaarden in eigendom van één enkele 

onderneming, beter gekend als unilaterale proprietary 

of de facto standaarden, buiten het bestek van dit artikel 

en zeker ook buiten het bestek van de Richtsnoeren 

valt. Voor meer informatie over dit soort standaarden 

verwijzen wij graag naar een fractie van de soms haast 

prozaïsche literatuur die aan de overkant van de Atlantische 

Oceaan is verschenen in het raam van Microso 

s vele mededingingsveldslagen. 47 

44 Hoofdstuk 7 van de Richtsnoeren behandelt eveneens mogelijke 

mededingingsbeperkingen ten gevolge van het veelvuldig gebruik van 

standaardvoorwaarden in bepaalde markten (bv. in de verzekeringssector). 

Dit valt echter buiten het bestek van dit artikel. Zie voor meer 

informatie en speci ek voor de verzekeringssector: B. Batchelor en 

T. Jenkins, « e New Horizontal Guidelines are So er on Standard 

Terms», Competition Law Insight 2011, nr. 2, p. 9-10. 


46 De «kapitale» belangen die op het spel staan worden tre end geillustreerd 

door de nanciële ondersteuning vanuit de privésector 

voor diverse publicaties over dit thema. Zie o.a.: A. Layne-Farrar, 

«Nondiscrimination Pricing: Is Standard Setting Di erent?», Journal 

of Competition Law & Economics 2010, 811-838 ( nancieel ondersteund 

door Qualcomm); M. Glader, «Open Standards: Public Policy 

Aspects of Competition Law Requirements», European Competition 

Journal 2010, 611-648 ( nancieel ondersteund door Google). 

47 Zie bv.: M. Lemley en D. McGowan, «Could Java Change Everything? 

e Competitive Propriety of a Proprietary Standard», Antitrust 

Bulletin 1998, p. 715; R. Levy, «Microso and the Browser Wars: 

Fit to Be Tied», Cato Policy Analysis 1998, nr. 296, p. 33; W. Page en 

J. Lopatka, e Microso Case: Antitrust, High Technology and Con- 


De behoe e aan herziening van het hoofdstuk betre 

ende standaardiseringsovereenkomsten deed zich 

met name gevoelen wegens de kritiek die de Commissie 

meermaals had gekregen dat de richtsnoeren 

van 2000 als het ware op maat waren geschreven voor 

formele standaardiseringsorganisaties, zoals het Belgische 

Bureau voor Normalisatie. 48 Voor ondernemingen 

die standaarden tot stand brachten buiten een 

dergelijk formeel kader was het vaak onzeker of hun 

samenwerking de toets van het mededingingsrecht 

kon doorstaan. In het licht van de vaststelling dat in 

het internettijdperk bijzonder veel standaarden 49 worden 

ontwikkeld door losse samenwerkingsverbanden, 

was een update dan ook gewenst. 

In de nieuwe Richtsnoeren hee de Commissie ervoor 

geopteerd om de gunstige houding t.a.v. formele 

standaardiseringsorganisaties niet te verlaten, maar 

ze daarentegen aan te vullen met de vaststelling van 

maatstaven ter beoordeling van privaat vastgestelde 

standaarden. Zo beschouwt de Commissie nog steeds 

dat een standaardiseringsovereenkomst de mededinging 

niet beperkt in de zin van art. 101, eerste lid, 

VWEU wanneer deelname aan de standaardisering 

voor eenieder openstaat, de procedure voor de vaststelling 

van de betrokken norm transparant is, de 

standaardiseringsovereenkomst geen verplichting 

oplegt om zich aan de norm te houden en op eerlijke, 

redelijke en niet-discriminerende voorwaarden toegang 

wordt verleend tot de norm. 50 Inhoudelijk geheel 

nieuw is de expliciete verklaring van de Commissie 

dat «de niet-naleving van één of alle (safe harbour-criteria 

die klassiek worden nageleefd door formele standaardiseringsorganisaties) 

niet tot een vermoeden van 

beperking van de mededinging in de zin van art. 101, 

eerste lid, VWEU leiden». 51 Meer bepaald zal voor privaat 

vastgestelde standaarden nagegaan dienen te worden 

of zij ertoe leiden dat een (potentiële) gebruiker 

van de standaard wordt gediscrimineerd, of deelname 

sumer Welfare, Londen, e University of Chicago Press, 2009, 347 

p.; M. Katz en C. Shapiro, «Antitrust in So ware Markets» in J. Eisenach 

en T. Lenard (red.), Competition, Innovation and the Microso 

Monopoly: Antitrust in the Digital Marketplace, Boston, Kluwer, 

1999, p. 34. 

48 Zie bv.: S. Andermann en J. Kallaugher, Technology Transfer and 

the New EU Competition Rules, Oxford, Oxford University Press, 2006, 

250-252. Voor België: het Bureau voor Normalisatie beheerst door de 

wet van 3 april 2003 betre ende de normalisatie, BS 27 mei 2003. Voor 

Duitsland: het Deutsches Institut für Normung. Voor de Verenigde Staten: 

the American National Standards Institute. Enz. 

49 Bv.: http, html, Wi , xml. Zie p. 105 van de EU-Studie betre ende 

beleidskeuzen voor ICT-standaardisering van 2007, beschikbaar op de 

website van de Commissie: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/ 

les/full_report_en.pdf. 

50 Horizontale Richtsnoeren, punt 280. 

51 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 279, gelezen in samenhang 

met punten 292 e.v. 

469


in het standaardiseringsproces open is, of de leden van 

de (private) normalisatie-instantie de vrijheid behouden 

om alternatieve normen of producten te ontwikkelen, 

enz. 

Samengevat kan worden gezegd dat de Commissie 

met de bijwerking van het hoofdstuk betre ende 

standaardiseringsovereenkomsten blijk gee van een 

moderne instelling. In een dynamische economie kan 

immers bezwaarlijk worden vastgehouden aan een gecentraliseerd 

systeem van formele standaardiseringsorganisaties. 

52 

II. Informatie-uitwisseling tussen concurrenten 

A. Algemeen 

1° Achtergrond 

De voornaamste nieuwigheid in de horizontale 

richtsnoeren is zonder twijfel de invoeging van een afzonderlijk 

hoofdstuk met «algemene beginselen inzake 

de beoordeling van informatie-uitwisseling vanuit het 

oogpunt van de mededinging». Deze materie was immers 

uitdrukkelijk uitgesloten van het toepassingsgebied 

van de oude richtsnoeren. 53 Het gevolg was dat 

ondernemingen voor de beoordeling van de toelaatbaarheid 

van informatie-uitwisseling met concurrenten 

aangewezen waren op de (relatief beperkte) beschikkingpraktijk 

van de Commissie – met voorop de 

UK Tractor-zaak 54 – en de (al even beperkte) Europese 

rechtspraak ter zake. 55 Daarnaast voorzag de Commissie 

in een meer extensieve analyse van horizontale informatie-uitwisseling 

in het raam van de Richtsnoeren 

52 M. Glader, «Open Standards: Public Policy Aspects and Competition 

Law Requirements», European Competition Journal 2010, 

617. Zie ook speci ek voor de ICT-sector, Het Witboek betre ende 

Modernisering van de ICT-normalisatie in de EU – hoe nu verder?, 

COM(2009)324, p. 2: «Als de EU niet resoluut optreedt, dreigt zij bij 

de besluitvorming over ICT-normen buitenspel te komen te staan en 

zal deze besluitvorming vrijwel geheel buiten Europa plaatsvinden en 

zonder rekening te houden met de Europese behoe en». 


54 Beschikking van de Commissie, zaak IV/31.370 (UK Agricultural 

Tractor Registration Exchange), Pb. 1992, L 68/19. Zie ook de Beschikking 

van de Commissie, zaak IV/31.128 (vetzuren), Pb. 1987, L 3/17; 

Beschikking van de Commissie, zaak IV/312/366 ( Cobelpa/VNP), Pb. 

1977, L 242/10. 

55 Zie in het bijzonder: Gerecht van de Europese Unie 27 oktober 

1994, John Deere t/ Commissie, zaak T-35/92, Jur. 1994, II, 957; HvJ 

28 mei 1998, John Deere t/ Commissie, zaak C-7/95, Jur. 1998, I, 3111. 

Zie ook Gerecht van de Europese Unie 14 mei 1998, Sarrió t/ Commissie, 

zaak T-344/94, Jur. 1998, II, 1439; Gerecht van de Europese Unie 

11 maart 1999, yssen Stahl t/ Commissie, zaak T-141/94, Jur. 1999, 

II, 347; HvJ 18 mei 2006, Archer Daniels Midland t/ Commissie, zaak 

C-397/03 P, Jur. 2006, I, 4429; HvJ 23 november 2006, Asnef-Equifax, 

zaak C-238/05, Jur. 2006, I, 11125, rechtsoverwegingen 55 e.v. 

470 

voor Zeevervoerdiensten, 56 maar de relevantie van dit 

document bleef uiteraard beperkt conform zijn toepassingsgebied. 

Deze situatie werd gaandeweg als onbevredigend ervaren. 

Aanleiding hiertoe was het feit dat de Europese 

(en nationale) mededingingsautoriteiten informatieuitwisseling 

(al dan niet in het raam van een kartel) 

meer en meer als een handhavingprioriteit zijn gaan 

beschouwen. 57 Voorts gaven ontwikkelingen in de Europese 

rechtspraak aanleiding tot toenemende ongerustheid 

bij ondernemingen en beroepsverenigingen. 58 

Enerzijds was er de vaststaande rechtspraak van het 

Hof luidens welke elke onderneming op zelfstandige 

en ona ankelijke wijze haar marktgedrag moet bepalen, 

wat «onverbiddelijk in de weg staat» aan direct of 

indirect contact tussen concurrenten «strekkend hetzij 

tot beïnvloeding van het marktgedrag van een bestaande 

of mogelijke concurrent, hetzij tot beduiding 

aan zulk een concurrent van het aangenomen of voorgenomen 

marktgedrag» (ongeacht of hier één of ander 

«plan» aan de grondslag ligt). 59 Daarnaast besliste het 

Hof herhaaldelijk dat wanneer een onderneming van 

een concurrent strategische informatie ontvangt (in 

een bijeenkomst, per post of via elektronische weg) en 

op de markt actief blij , zij vermoed wordt met deze 

informatie rekening te hebben gehouden met het oog 

op het bepalen van haar marktgedrag, tenzij zij ondubbelzinnig 

te kennen hee gegeven dat zij dergelijke 

gegevens niet wenst te ontvangen. 60 In de zaak-British 

56 Richtsnoeren betre ende de toepassing van artikel 81 van het EGverdrag 

op zeevervoerdiensten, Pb. 2008, C 245/2, punten 38-59. 

57 Zie: B. Meyring, «T-Mobile: Further Confusion on Information 

Exchanges between Competitors», Journal of European Competition 

Law & Practice 2010, 30: «Information exchanges between competitors 

have recently become an enforcement priority for European 

competition authorities. Fines against importers of bananas, suppliers 

of luxury cosmetics, operators of schools and hotels and other 

companies have contributed to shaping an increasingly conservative 

approach to compliance in this area. In many cases, they have deterred 

companies as well as trade associations from benchmarking, collecting 

market intelligence, publishing industry statistics, and other 

activities that can lead to e ciencies that outweigh anticompetitive 

e ects». Zie ook: G. Christian en S. Holmas, « e European Commission’s 

Dra Guidelines Are a Helpful Development», Competition 

Law Insight 2010, juli, 7 (de auteurs verwijzen naar recente Europese 

en nationale zaken inzake «zuivere» informatie-uitwisseling). 

58 Voor een recent overzicht van relevante rechtspraak, zij het daterend 

van vóór het T-Mobile-arrest, zie de Beschikking van de Commissie, 

zaak COMP/39188 (Bananas), Pb. 2009, C 189/12, punten 216 

e.v. 

59 Bv.: HvJ 16 december 1975, Coöperatieve Vereniging Suiker Unie t/ 

Commissie, gevoegde zaken 40-48, 50, 54-56, 111, 113, 114/73, Jur. 

1975, rechtsoverwegingen 173-174; HvJ Gerhard Züchner t/ Bayerische 

Vereinsbank AG, zaak 172/80, Jur. 1981, 2021, rechtsoverweging 

14; HvJ 28 mei 1998, John Deere t/ Commissie, zaak C-7/95 P, Jur. 1998, 

I, 3111, rechtsoverweging 87. 

60 Bv.: HvJ 8 juli 1999, Hüls AG t/ Commissie, zaak C-199/92 P, Jur. 

1999, I, 4287, rechtsoverweging 162; HvJ 8 juli 1999, Commissie t/ 

Anic Partecipazioni, zaak C-49/92 P, Jur. 1999, I, 4125, rechtsoverwe-

Sugar beklemtoonde het Gerecht vervolgens dat ook 

unilaterale informatie-uitwisseling aanleiding kan geven 

tot een kartelinbreuk (m.a.w. ook begaan door de 

ontvanger van de informatie). 61 Als kers op de taart gaf 

het Hof in de zaak-T-Mobile te kennen dat een eenmalige 

uitwisseling van informatie kan volstaan voor een 

kartelinbreuk. 62 

Ook de nationale beslissingspraktijk bleef niet achterwege. 

Een «eervolle vermelding» in deze context 

gaat naar het Britse Competition Appeal Tribunal, dat 

besliste dat sprake kan zijn van een kartel wanneer een 

leverancier A informatie verstrekt aan een distributeur 

B in omstandigheden waarin het «redelijkerwijs 

voorzienbaar» is dat B deze informatie gebruikt om 

de markt te beïnvloeden en deze prijsinformatie vervolgens 

doorgee aan een (concurrerende) leverancier 

C. 63 In een dergelijk «hub and spoke»-scenario worden 

ging 121; Gerecht van de Europese Unie 5 december 2006, Westfalen 

Gassen Nederland BV t/ Commissie, zaak T-303/02, Jur. 2006, II, 4567, 

rechtsoverweging 133. Zie ook de Horizontale Richtsnoeren 2010, 

punt 62. 

61 Gerecht van de Europese Unie 12 juli 2001, Tate & Lyle, British Sugar 

en Napier Brown t/ Commissie, gevoegde zaken T-202/95, 204/98, 

207/98, Jur. 2001, II, 2035, rechtsoverweging 54. Zie ook de Beschikking 

van de Commissie, zaak COMP/39.125 (Car glass), Pb. 2009, 

C 173/13, punt 313: «In any event, even if this meeting concerned a 

unilateral disclosure of commercially sensitive information by one (or 

more) of the participants, as a result of this disclosure the other participants 

took account, or were in a position to take account, of the 

information provided by Saint-Gobain, in particular concerning the 

price increases forecasted for February-March 2001. e competitors 

therefore adapted or could have adapted their conduct on the market 

in breach of the Community competition rules. For these reasons, the 

Commission does not change its conclusions on the unlawful nature 

of this meeting»; Beschikking van de Commissie, zaak COMP/39188 

(Bananas), Pb. 2009, C 189/12, punt 267. 

Competition Appeal Tribunal 1 oktober 2004, JJB Sports PLC 

t/ OFT and Allsports plc t/ OFT (Replica Kit), beschikbaar op 

http://www.catribunal.org.uk/ les/Jdg1021Umbro011004.pdf, rechtsoverweging 

873: «even if the evidence had established only that JJB 

had unilaterally revealed its future pricing intentions to Allsports and 

Sports Soccer a concerted practice falling within the Chapter I prohibition 

would thereby have been established. e fact of having attended 

a private meeting at which prices were discussed and pricing 

intentions disclosed, even unilaterally, is itself a breach of the Chapter 

I prohibition, which strictly precludes any direct or indirect contact 

between competitors having, as its object or e ect, either to in uence 

future conduct in the market or to disclose future intentions. Even 

where participation in a meeting is limited to the mere receipt of 

information about the future conduct of a competitor, the law presumes 

that the recipient of the information cannot fail to take that 

information into account when determining its own future policy on 

the market». 


4529, rechtsoverweging 59. In casu had een eenmalige ontmoeting 

plaatsgevonden tussen de vijf operatoren van mobiele telecommunicatiediensten 

op de Nederlandse markt. Tijdens deze ontmoeting 

werd gesproken over onder meer het verlagen van de standaardvergoedingen 

voor de verkopers van abonnementen. 

63 Competition Appeal Tribunal 1 oktober 2004, JJB Sports PLC t/ 

OFT and Allsports plc t/ OFT (Replica Kit), beschikbaar op http:// 

www.catribunal.org.uk/ les/Jdg1021Umbro011004.pdf, rechtsoverweging 

659. 


zowel A als B en C als kartellid beschouwd, al dient 

hier meteen aan toegevoegd te worden dat het Londense 

Hof van Beroep zich in bedekte termen van deze 

benadering distantieerde (cf. infra). 64 

Tegen deze achtergrond drongen de door de Commissie 

geconsulteerde stakeholders vrijwel unaniem 

aan op de opname in de richtsnoeren van algemene 

principes inzake horizontale informatie-uitwisseling, 

welke oproep, zoals gezegd, niet in dovemansoren viel. 

2° Toepassingsgebied 

Het hoofdstuk over informatie-uitwisseling wijkt 

enigszins af van de overige hoofdstukken qua toepassingsgebied. 

De onderdelen aangaande commercialiseringsovereenkomsten 

en aankoopovereenkomsten 

en dies meer, onderstellen immers het bestaan van 

afspraken tussen concurrenten met als doel bepaalde 

activiteiten gezamenlijk, of toch in onderling overleg, 

te verrichten. De algemene principes inzake informatie-uitwisseling 

daarentegen hebben betrekking op 

het feitelijke verschijnsel van informatie-uitwisseling 

tussen concurrenten an sich, hetzij op grond van een 

overeenkomst, hetzij op een ad hoc-basis. 

Van de andere kant is het toepassingsgebied enger 

dan op het eerste gezicht zou lijken, in die mate dat 

het hoofdstuk alleen betrekking hee op «zuivere» 

informatie-uitwisseling. «Zuivere» informatie-uitwisseling 

moet worden onderscheiden van die welke een 

onderdeel vormt van een andere horizontale samenwerkingsovereenkomst. 

In het raam van een O&Oovereenkomst 

bijvoorbeeld is een zekere mate van 

informatie-uitwisseling onvermijdelijk. In de mate dat 

een dergelijke uitwisseling e ectief verband houdt met 

de betrokken overeenkomst en zij redelijkerwijs niet 

verder gaat dan nodig is, 65 moet zij niet afzonderlijk 

worden getoetst aan de algemene principes inzake informatie-uitwisseling, 

maar volstaat een toetsing aan 

het hoofdstuk inzake O&O-overeenkomsten. 

«Zuivere» informatie-uitwisseling moet voorts worden 

onderscheiden van die welke accessoir is aan een 

kartel, d.w.z. uitwisseling die wordt gebruikt als middel 

om een (prijs- of ander) kartel te implementeren 

en af te dwingen. In dit scenario vormt de informatie-uitwisseling 

niet de inbreuk op zich, maar slechts 

een middel waarlangs de inbreuk tot stand komt. Een 

tre ende illustratie van dit onderscheid vindt men in 

64 Court of Appeal Londen 19 oktober 2006, Argos Ltd, Littlewoods 

Ltd t/ O ce of Fair Trading & JJB Sports PLC t/ O ce of Fair 

Trading, beschikbaar op http://www.catribunal.org.uk/ les/Jdg_ 

CoA_1014Argos_Little_JJB191006.pdf, rechtsoverwegingen 91 en 

141. 

65 Cf. Horizontale Richtsnoeren 2010, punten 88 en 102. 

471


de recente Bananen-beschikking van de Commissie. 66 

In casu onderzocht de Commissie bilateraal prijszettingsoverleg 

en uitwisseling van actuele prijsnoteringen 

tussen bananenproducenten Chiquita, Dole en 

Weichert. De Commissie oordeelde hierbij dat de uitwisseling 

van actuele prijsnoteringen geen autonome 

inbreuk vormde op art. 101, eerste lid, VWEU, maar 

toch een mechanisme vormde om de kartelafspraken 

n.a.v. het voorafgaande prijszettingsoverleg te monitoren. 

Wanneer informatie-uitwisseling een kartel ondersteunt, 

geschiedt de toetsing aan art. 101 VWEU 

conform de algemene karteljurisprudentie. De informatie-uitwisseling 

is in een dergelijke context vooral 

relevant voor de bewijsvoering. 

3° Opbouw 

Voor het overige is de opbouw van het hoofdstuk 

parallel aan de overige onderdelen van de richtsnoeren. 

Zo identi ceert de Commissie de voornaamste 

mededingingsbezwaren ten aanzien van informatieuitwisseling 

tussen concurrenten; gee zij aan onder 

welke omstandigheden sprake is van een inbreuk op 

art. 101, eerste lid, VWEU; verduidelijkt zij wanneer 

een informatie-uitwisseling tot e ciëntieverbeteringen 

in de zin van art. 101, derde lid, VWEU kan leiden 

en concretiseert zij de toepassing van deze algemene 

principes aan de hand van diverse voorbeelden. 

Als voornaamste mededingingsbezwaren 67 verwijzen 

de richtsnoeren in eerste instantie naar het risico 

op «heimelijke verstandhouding» tussen concurrenten. 

Uitwisseling van strategische informatie kan immers 

de transparantie op de markt kunstmatig vergroten, 

wat samenhangende verwachtingen kan creëren 

en tot afstemming van concurrentiegedrag kan leiden. 

Informatie-uitwisseling maakt het voorts mogelijk bestaande 

verstandhoudingen te versterken doordat zij 

het mogelijk maakt om afwijkend gedrag op te sporen 

en na te gaan waar en wanneer nieuwkomers de 

markt proberen te betreden. In tweede instantie kan 

informatie-uitwisseling aanleiding geven tot «concurrentieverstorende 

marktafscherming» ten aanzien van 

derden die uitgesloten worden van deelname aan de 

uitwisseling. Meer bepaald kan een uitgesloten onderneming 

een aanzienlijk concurrentienadeel oplopen 

66 Beschikking van de Commissie, zaak COMP/39188 (Bananas), Pb. 

2009, C 189/12, punten 273 en 315. Zie met name punt 318 voor wat 

betre het onderscheid met «zuivere» informatie-uitwisseling zoals in 

de UK Tractor-zaak. 

67 Horizontale Richtsnoeren 2010, punten 64-71. Zie ook, voor een 

beknopt overzicht van de voornaamste mededingingsbezwaren t.a.v 

informatie-uitwisseling: M. Bennet en P. Collins, « e Law and Economics 

of Information Sharing: e Good, the Bad and the Ugly», 

European Competition Journal 2010, 320-327. 

472 

indien de betrokken informatie van groot strategisch 

belang is. 

Van de andere kant erkennen de Richtsnoeren dat 

informatie-uitwisseling ook tot e ciëntieverbeteringen 

kan leiden. 68 Zo bevestigt de Commissie dat informatie 

over de kosten van concurrenten ondernemingen 

kan helpen om hun eigen prestaties te vergelijken 

en zich e ciënter te organiseren (cf. benchmarking). 

In geval van bederfelijke producten – de Commissie 

verwijst bijvoorbeeld naar de verkoop van vers wortelsap 

in essen 69 – kan informatie-uitwisseling ertoe 

leiden dat onnodige voorraden worden afgebouwd, 

zodat het aanbod beter afgestemd is op de vraag. Informatie 

over wanbetaling door consumenten in de 

banken verzekeringssector biedt de mogelijkheid om 

de prijzen aan te passen met inachtneming van het risicopro 

el van de klant (met lagere prijzen voor consumenten 

met een lager risico tot gevolg). 70 Publieke 

informatie kan consumenten ook helpen bij hun aankoopbeslissingen, 

enz. Uiteraard is het vooruitzicht op 

e ciëntieverbeteringen op zichzelf onvoldoende opdat 

mededingingsbeperkende informatie-uitwisselingen 

verenigbaar zouden zijn met het Verdrag. Art. 101, 

derde lid, VWEU vereist immers bijkomend dat een 

deel van de e ciëntieverbeteringen toekomt aan de 

consument (bv. door lagere prijzen, meer keuze, betere 

beschikbaarheid, …); dat de beperkingen t.a.v. de mededinging 

niet verder gaan dan noodzakelijk en dat er 

geen mogelijkheid tot uitschakeling van de mededinging 

bestaat voor een wezenlijk deel van de betrokken 

producten. De waarschijnlijkheid van doorgi e van ef- 

ciëntieverbeteringen aan de consument is omgekeerd 

evenredig aan de marktmacht van de bij de informatie-uitwisseling 

betrokken partijen. 71 Wat de tweede 

voorwaarde (namelijk de onmisbaarheid) betre , vereisen 

de Richtsnoeren dat de informatie-uitwisseling 

qua onderwerp, aard, frequentie, enz., 72 niet verder 

gaat dan nodig. 

68 Horizontale Richtsnoeren 2010, punten 95 e.v. Voor een overzicht 

van de voornaamste pro-competitieve gevolgen, zie ook: M. Bennet 

en P. Collins, o.c., European Competition Journal 2010, 314-320. 

69 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 110 (voorbeeld 6). 

70 Zie in deze context: HvJ 23 november 2006, Asnef-Equifax, zaak 

C-238/05, Jur. 2006, I, 11125, rechtsoverwegingen 47, 55-56, 67-71 

(m.b.t. databanken voor de uitwisseling van kredietinformatie). 


72 De onmisbaarheid wordt geëvalueerd op basis van dezelfde criteria 

die ook worden aangewend voor de analyse van mededingingsbeperkende 

gevolgen op grond van art. 101, eerste lid, VWEU. Zo gaat de 

Commissie ervan uit dat de uitwisseling van geïndividualiseerde gegevens 

over het algemeen niet onmisbaar is met het oog op benchmarking, 

aangezien uitwisseling van geaggregeerde informatie normaliter 

eenzelfde e ciëntieverbetering kan opleveren (punt 101), terwijl het 

risico van een heimelijke verstandhouding in een dergelijk scenario 

geringer is.

In wat volgt gaan we verder in op het door de Richtsnoeren 

gehanteerde onderscheid tussen de mededingingsbeperkende 

strekking dan wel de gevolgen van 

informatie-uitwisseling, alsook op de criteria voor de 

evaluatie van de mededingingsbeperkende e ecten. 

B. Informatie-uitwisseling met 

mededingingsbeperkende strekking 

Zoals hierboven al werd aangestipt, maakt de Commissie 

in de Richtsnoeren voor elke type van overeenkomst 

(productie, O&O, …) een onderscheid tussen 

overeenkomsten met een mededingingsbeperkende 

strekking en die met mededingingsbeperkende gevolgen. 

Ook met betrekking tot informatie-uitwisseling 

analyseert de Commissie eerst de mogelijkheid van een 

uitwisseling met mededingingsbeperkende strekking, 

vooraleer verder in te gaan op de diverse factoren die 

wijzen op mogelijke mededingingsbeperkende e ecten. 

In de ontwerpversie van de Richtsnoeren beklemtoont 

de Commissie dat vooral de uitwisseling van 

informatie over voorgenomen toekomstig gedrag op 

het gebied van prijzen of hoeveelheden 73 concurrenten 

in staat kan stellen de mededinging te vervalsen zonder 

zich bloot te stellen aan het risico marktaandeel te 

verliezen of een prijsoorlog te ontketenen. Om deze redenen 

wordt de uitwisseling van individuele gegevens 

inzake voorgenomen toekomstige prijzen of hoeveelheden 

tussen concurrenten als een doelbewuste mededingingsbeperking 

beschouwd in de zin van art. 101, 

eerste lid, VWEU. Luidens de ontwerptekst geldt hetzelfde 

voor de uitwisseling van informatie «over huidig 

gedrag welke uitsluitsel gee over voorgenomen 

toekomstig gedrag, evenals voor gevallen waarin voorgenomen 

toekomstige prijzen of hoeveelheden rechtstreeks 

kunnen worden afgeleid uit een combinatie 

van verschillende soorten gegevens». 74 In het licht van 

de feedback naar aanleiding van de publieke consultatie 

werd deze (eerder ambigue) «nuance» uit de de- 

nitieve tekst weggelaten. 75 Het ontwerp suggereerde 

73 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 76, voetnoot 3: «Informatie 

over voorgenomen toekomstige hoeveelheden zou bijvoorbeeld kunnen 

slaan op voorgenomen toekomstige verkopen, marktaandelen, 

grondgebieden, of klantenbestanden». 

74 Ontwerpmededeling van de Commissie, ontwerp van richtsnoeren 

inzake de toepasselijkheid van artikel 101 VWEU op horizontale 

overeenkomsten, Doc. SEC(2010)528, punt 68. 

75 Voor een scherpe kritiek op de ontwerprichtsnoeren, zie: P. Camesasca, 

A. Schmidt en M. Clancy, « e EC Commission’s Dra 

Horizontal Guidelines: Presumed Guilty when Having a Chat», Journal 

of European Competition Law & Practice 2010, p. 405-417. Zie 

ook de reactie van één van de respondenten: International Chamber 

of Commerce, Comments on European Commission’s Review of Rules 

Applicable to Horizontal Cooperation Agreements, 25 juni 2010, 

beschikbaar op http://ec.europa.eu/competition/consultations/2010_ 

horizontals/index.html, p. 3. 


voorts dat er nog andere vormen van uitwisseling konden 

zijn – «voornamelijk niet-openbare, geïndividualiseerde 

uitwisselingen tussen concurrenten betre ende 

prijzen en marktaandelen» – die «normaliter» als doelbewust 

beperkend zouden worden beschouwd. Ook 

deze toevoeging werd na de publieke consultatieronde 

uit de tekst verwijderd. 

Het gevolg is een tekst die uitblinkt in bondigheid én 

rechtszekerheid. 76 Uitwisseling tussen concurrenten 

van informatie over voorgenomen toekomstige prijzen 

of hoeveelheden wordt in principe als doelbewust mededingingsbeperkend 

beschouwd. Andere vormen van 

informatie-uitwisseling moeten in de regel op hun effecten 

worden onderzocht. Dit laatste geldt inzonderheid 

voor de uitwisseling van actuele prijzen an sich. 77 

Vanuit praktisch oogpunt verdient de aanpak van de 

Commissie alleszins de voorkeur boven de algemene 

stelling van het Hof van Justitie in de zaak-T-Mobile 

luidens welke informatie-uitwisseling mededingingsbeperkend 

is «wanneer zij onzekerheden over het door 

de betrokken ondernemingen voorgenomen gedrag 

kan wegnemen». 78 Het «wegnemen van onzekerheid 

over het voorgenomen gedrag van ondernemingen» 

is immers een noodzakelijk vereiste opdat directe informatie-uitwisseling 

tussen concurrenten als mededingingsbeperkend 

van aard zou worden beschouwd, 

maar is daarom niet voldoende. Men kan zich immers 

perfect situaties voorstellen waarin bepaalde informatie 

wordt uitgewisseld die potentiële onzekerheden 

over toekomstig marktgedrag wegneemt zonder dat 

van enige mededingingsbeperkende strekking sprake 

hoe te zijn. Zo is het mogelijk dat een bedrijf in het 

raam van een bijeenkomst van een beroepsvereniging 

(voorafgaand aan publieke communicatie via de media) 

aankondigt een nieuwe fabriek te zullen openen 

of een nieuw product te zullen lanceren, of nog meedeelt 

niet langer te zullen samenwerken met een distributeur 

of leverancier waarover men niet tevreden 

is. In de mate dat zij geen aanleiding geven tot verdere 

ongeoorloofde afstemming (bv. marktverdeling of een 

collectieve boycot) kunnen dergelijke spontane uitlatingen 

perfect onschuldig zijn. 

Tegenover deze onmiskenbare voordelen van de 

aanpak van de Commissie kan men zich niettemin 

afvragen in welke mate zij te rijmen valt met het onderscheid 

dat de Commissie zelf vooropstelt tussen 

76 Zie echter infra i.v.m. publieke aankondigingen van toekomstige 

prijzen. 

77 Dit wordt ook impliciet bevestigd in de door de Commissie vermelde 

voorbeelden (zie bv. Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 106, 

voorbeeld 2). 


4529, dictum punt 1. 

473


enerzijds informatie-uitwisseling als «autonome» 

schending van het mededingingsrecht – wat het voorwerp 

is van het bewuste hoofdstuk van de Richtsnoeren 

– en anderzijds informatie-uitwisseling die accessoir 

is aan een kartel. Men moet immers erkennen dat 

wanneer concurrenten informatie uitwisselen over elementen 

van hun toekomstige commerciële politiek – 

prijzen, voorraden of andere –, zij niet zozeer «feiten» 

uitwisselen als wel «intenties». Zoals vermeld erkent de 

Europese rechtspraak bovendien dat telkens als concurrenten 

rechtstreeks commercieel gevoelige informatie 

uitwisselen, i.h.b. over hun toekomstig marktgedrag, 

– en zelfs wanneer slechts één partij unilateraal 

informatie verstrekt – er een vermoeden ontstaat dat 

de ondernemingen deelnemen aan een «onderling 

afgestemde feitelijke gedraging», aangezien zij onvermijdelijk 

rekening zullen houden met de bewuste informatie 

bij het vaststellen van hun eigen commercieel 

beleid. 79 Dit vermoeden kan alleen dan worden weerlegd 

wanneer een onderneming na de uitwisseling de 

relevante markt hee verlaten of zich expliciet hee 

gedistantieerd van enige vorm van afstemming. 

Gelet op het bovenstaande is het concept van een 

doelbewust mededingingsbeperkende informatie-uitwisseling 

als autonome schending van het mededingingsrecht 

allicht een ctie. Een dergelijke informatieuitwisseling 

– zoals geconcipieerd door de Commissie 

– impliceert immers noodzakelijkerwijze de vorming 

van een kartel (hetzij een prijskartel hetzij, een marktverdelingskartel, 

enz.). Zij zal in de praktijk dan ook 

steeds als onderdeel van een kartel worden vervolgd, 

eerder dan als een «informatie-uitwisseling met mededingingsbeperkende 

strekking». 80 

79 Zie de referenties supra, voetnoot 60, evenals de referenties in Beschikking 

van de Commissie, zaak COMP/39188 (Bananas), Pb. 2009, 

C 189/12, punten 218, 224, 234. Zie ook: Gerecht van de Europese 

Unie 6 april 1995, Tré leurope Sales t/ Commissie, zaak T-141/89, Jur. 

1995, II, 791, rechtsoverweging 85; Gerecht van de Europese Unie 

17 december 1991, Hercules Chemicals t/ Commissie, zaak T-7/89, Jur. 

1991, II, 1711, rechtsoverweging 232; Gerecht van de Europese Unie 

15 maart 2000, Cimenteries t/ Commissie, zaak T-25/95, Jur. 2000, II, 

491, rechtsoverweging 1389. 

80 De Commissie erkent ten andere zelf in haar Richtsnoeren dat 

«particuliere uitwisselingen van individuele voornemens met betrekking 

tot toekomstige prijzen of hoeveelheden tussen concurrenten in 

de regel als kartels worden beschouwd en beboet, omdat deze over het 

algemeen het vaststellen van prijzen of hoeveelheden beogen» (Horizontale 

Richtsnoeren 2010, punt 74). Zie ook: B. Meyring, o.c., Journal 

of European Competition Law & Practice 2010, 32. De auteur leidt 

uit het T-Mobile-arrest af dat informatie-uitwisseling die een kartel 

ondersteunt samen met het kartel moet worden behandeld als een per 

se schending van het mededingingsrecht. 

474 

Ook andere vormen van informatie-uitwisseling 

dan die welke als mededingingsbeperkend van aard 

worden beschouwd, kunnen onderdeel uitmaken van 

een kartel (maar hoeven dit niet). Een directe uitwisseling 

van huidige prijzen bijvoorbeeld kan louter op 

zichzelf staan, maar kan tevens dienen ter afdwinging 

van een bestaand prijskartel. Opnieuw dient te worden 

beklemtoond dat het verschil tussen beide scenario’s 

van cruciaal belang is. In de eerste hypothese 

dient men immers de mogelijke mededingingsbeperkende 

e ecten van de onderlinge afstemming (i.e. de 

informatie-uitwisseling op zichzelf) te onderzoeken 

en is tegenbewijs mogelijk. In de tweede hypothese 

zal de onderlinge afstemming (i.e. het prijskartel) in 

de regel als mededingingsbeperkend van aard worden 

beschouwd en is er, conform de vermelde rechtspraak, 

vrijwel geen ruimte voor tegenbewijs op grond van 

art. 101, eerste lid, VWEU. 81 

Gelet op het voorgaande kan men zich afvragen of 

de Commissie er niet beter aan had gedaan om op 

meer structurele wijze aansluiting te zoeken bij de Europese 

rechtspraak (en deze waar mogelijk te verduidelijken?) 

door een onderscheid te maken tussen uitwisseling 

tussen concurrenten van intenties enerzijds en 

van feiten anderzijds, en door meer klaarheid te scheppen 

over de behandeling van informatie-uitwisseling 

als autonome schending van het mededingingsrecht 

dan wel als onderdeel van een kartel. 82 De keerzijde 

van de medaille is weliswaar dat een dergelijke aanpak 

allicht ten koste was gegaan van de praktische hanteerbaarheid 

van de Richtsnoeren. 

81 Zoals eerder vermeld, zal de onderneming enkel aan de toepassing 

van art. 101, eerste lid, VWEU ontsnappen zo zij aantoont de relevante 

markt na de uitwisseling te hebben verlaten, dan wel zich expliciet 

te hebben gedistantieerd van enige vorm van onderlinge afstemming 

van marktgedrag (zie referenties supra, voetnoot 61). Een vrijstelling 

op grond van art. 101, derde lid, VWEU is uiterst onwaarschijnlijk. 

82 Zie bijvoorbeeld in dezelfde zin: European Competition Lawyers 

Forum, o.c., European Competition Journal 2010, 509-510. De ECLFwerkgroep 

verwijst naar punt 9 van de Richtsnoeren, waarin de Commissie 

betoogt dat, hoewel de richtsnoeren een aantal verwijzingen 

naar kartels bevatten, zij niet bedoeld zijn als leidraad om vast te stellen 

of er al dan niet sprake is van een kartel; «dit wordt bepaald door 

de besluitvormingspraktijk van de Commissie en de rechtspraak van 

het Hof van Justitie». Daartegenover stelt de ECLF-werkgroep vast dat 

de richtsnoeren suggereren dat bepaalde vormen van informatie-uitwisseling 

zullen worden onderzocht als een kartel. De ECLF-werkgroep 

stelt in deze context het volgende vast: « e distinction between 

an «exchange of information» and the notion of «cartel» can be elusive 

(…), and the clearest possible rules for distinguishing these situations 

would be welcome». Zie ook de Joint comments van de American Bar 

Association Section of Antitrust Law and Section of International 

Law, beschikbaar op http://ec.europa.eu/competition/consultations/2010_horizontals/index.html, 

19: « e Sections encourage the 

Commissions to provide even greater clarity regarding the conditions 

and circumstances that would lead the Commission to infer cartel 

conduct from an information exchange».

C. Informatie-uitwisseling met 

mededingingsbeperkende gevolgen – relevante criteria 

1° Marktkenmerken 

Na de analyse van informatie-uitwisseling met een 

mededingingsbeperkende strekking, behandelt de 

Commissie de mogelijke mededingingsbeperkende 

gevolgen in de zin van art. 101, eerste lid, VWEU. In 

het algemeen is de Commissie van oordeel dat de uitwisseling 

van informatie dergelijke gevolgen creëert 

wanneer zij «naar alle waarschijnlijkheid een merkbaar 

negatieve invloed zal hebben op een (of meer) 

van de concurrentieparameters zoals prijs, producthoeveelheden, 

productkwaliteit, productdiversiteit en 

innovatie». 83 Om uit te maken of dit al dan niet het 

geval is, moeten twee zaken nader worden onderzocht, 

namelijk de marktkenmerken en de kenmerken van de 

informatie-uitwisseling als zodanig. 

Wat het eerste aspect betre , legt de Commissie op 

toegankelijke wijze uit op welke markten het voor ondernemingen 

gemakkelijker is om tot overeenstemming 

te komen over coördinatie van marktgedrag en 

om afwijkend gedrag op te sporen en te bestra en. 84 

Zo wordt het risico op heimelijke verstandhouding 

groter geacht naarmate: 

– de markt transparanter is; 

– de markt geconcentreerder is 85 ; 

– de markt minder complex is 86 ; 

– de markt stabieler is, zowel wat bijvoorbeeld de 

vraag- en aanbodsituatie betre , als wat betre de tijdspanne 

waarin ondernemingen op eenzelfde markt actief 

blijven, en 

– de markt meer symmetrisch is. 87 

Bij de toepassing van deze criteria moet men evenwel 

niet alleen kijken naar de oorspronkelijke kenmerken 

van de markt waarin de informatie-uitwisseling 

plaatsvindt, want ook de wijze van uitwisseling van 

deze kenmerken kan veranderen. 88 Zo is het denkbaar 

dat een markt die aanvankelijk niet transparant is, dit 


84 Ibid., punten 77 e.v. 

85 Cf. een hecht oligopolie leent zich gemakkelijker tot afstemming. 

86 Cf. afstemming is eenvoudiger met betrekking tot de prijs van één 

enkel homogeen product (bv. steenkool) dan in een markt met veel 

gedi erentieerde producten (bv. merkkledij). 

87 D.w.z. dat ondernemingen homogeen zijn wat hun kosten, vraag, 

marktaandelen, productassortiment, capaciteiten, enz. betre . 

88 Sommige respondenten stelden in het raam van de publieke consultatie 

over de ontwerprichtsnoeren echter vragen bij de praktische 

uitvoerbaarheid van een dergelijke «voor-en-na-analyse». Zo ook de 

American Bar Association, geciteerd supra, voetnoot 82, 20-21: « e 

di culties in applying before-and-a er analysis in practice could be 

daunting, and success would depend upon near-laboratory conditions». 


wel wordt als gevolg van frequente uitwisselingen van 

informatie, zodat mogelijk toch sprake is van mededingingsbeperkende 

e ecten. 

Tot slot zal een heimelijke verstandhouding in de 

regel maar duurzaam zijn wanneer de dreiging van 

snelle en doortastende tegenmaatregelen in geval van 

afwijkend gedrag voldoende geloofwaardig is. 89 

2° Kenmerken van de informatie-uitwisseling 

Wat de kenmerken van de informatie-uitwisseling 

zelf betre , identi ceert de Commissie zeven relevante 

criteria. 

Het eerste daarvan is de commerciële gevoeligheid 

of de «strategische bruikbaarheid» van de uitgewisselde 

informatie. Strategische informatie kan betrekking 

hebben op «prijzen (bijvoorbeeld actuele prijzen, kortingen, 

prijsverhogingen, prijsverlagingen, rabatten), 

klantenbestanden, productiekosten, hoeveelheden, 

omzet, verkopen, capaciteit, kwaliteit, marketingplannen, 

risico’s, programma’s, investeringen, technologieën, 

alsmede O&O-programma’s en de resultaten 

daarvan». 90 Daarbij wordt vooral informatie inzake 

prijzen en hoeveelheden als het meest strategisch beschouwd, 

gevolgd door informatie over kosten en 

vraag. 91 

Een tweede factor is de dekking van de markt. Dit 

criterium spreekt voor zichzelf: hoe groter het marktaandeel 

van de aan de uitwisseling deelnemende 

ondernemingen, des te groter het risico op mededingingsbeperkende 

e ecten (bv. doordat het gemakkelijker 

wordt om afwijkend gedrag te bestra en). 

In derde instantie moet men kijken naar de mate 

waarin de uitgewisselde gegevens geaggregeerd dan 

wel geïndividualiseerd zijn. Anders gezegd: uitwisseling 

van gegevens waaruit zeer moeilijk informatie op 

het niveau van de individuele onderneming kan worden 

afgeleid, leidt veel minder snel tot een beperking 

van de mededinging dan de uitwisseling van gegevens 

op ondernemingsniveau. 92 Uitzonderlijk echter kan 

ook de uitwisseling van geaggregeerde gegevens de 

mededinging beperken, wanneer zij plaatsvindt in de 

context van een hecht monopolie of zelfs in een oligo- 

89 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 85. Het gevolg is dat men 

moet veri ëren of andere ondernemingen er eventueel belang bij hebben 

om tegenmaatregelen te nemen en dat men tevens oog moet hebben 

voor het mogelijke afschrikkende/corrigerende e ect ervan. 


91 Ibid. Anderzijds: «indien ondernemingen op het gebied van O&O 

concurreren, zijn wellicht de technologische gegevens het meest strategisch 

voor de mededinging». 

92 Ibid., punt 89. Zie ook: T. Björkroth, «Exchange of Information 

and Collusion – Do Consumer Switching Costs Matter?», European 

Competition Journal 2010, 195. 

475


polie, namelijk wanneer zij het mogelijk maakt om afwijkend 

gedrag op te sporen. 

Andere relevante criteria zijn respectievelijk de ouderdom 

van de gegevens en de frequentie van de informatie-uitwisseling. 

Hoe actueler de gegevens, des 

te groter het risico op mededingingsbeperkende gevolgen, 

en vice versa. In dezelfde zin zal het risico normaliter 

ook toenemen naarmate uitwisseling op een meer 

frequente basis plaatsvindt. Dit is vooral het geval in 

niet-stabiele markten en/of markten met kortlopende 

contracten. In stabielere markten en/of markten waar 

men met langlopende contracten werkt kan ook een 

minder frequente uitwisseling mededingingsbeperkende 

gevolgen teweegbrengen. 

Ook de vraag of de uitgewisselde gegevens al dan niet 

openbaar zijn, speelt een rol. Over het algemeen zal de 

uitwisseling van openbare informatie geen schending 

uitmaken van art. 101 VWEU (tenzij als onderdeel van 

een kartel). Van de andere kant moet de term «openbare 

informatie» beperkend worden uitgelegd. Wanneer 

het voor ondernemingen die niet bij het uitwisselingssysteem 

zijn aangesloten aanzienlijk duurder is om informatie 

– die theoretisch vrij beschikbaar is – te verwerven, 

wordt zij bijvoorbeeld niet als echt openbaar 

beschouwd. 93 Het belang van dit criterium wordt treffend 

geïllustreerd door één van de voorbeelden opgenomen 

in de Richtsnoeren, betre ende de telefonische 

uitwisseling van actuele benzineprijzen tussen diverse 

grote ondernemingen die tankstations uitbaten: «De 

telefonisch uitgewisselde prijsgegevens zijn niet echt 

openbaar, want dezelfde informatie op andere wijze 

verkrijgen zou veel tijd en transportkosten vergen. Men 

zou vaak grote afstanden moeten a eggen om de prijzen 

te verzamelen die op de borden bij tankstations over 

het hele land vermeld staan. De kosten hiervan zijn potentieel 

zo hoog dat de informatie in de praktijk slechts 

via uitwisseling kan worden verkregen». 94 

Een zevende en laatste factor is de openbaarheid van 

de informatie-uitwisseling zelf, d.w.z. de mate waarin 

de uitgewisselde gegevens voor alle concurrenten en 

kopers onder dezelfde voorwaarden (in termen van 

kosten) toegankelijk zijn. Wanneer diverse concurrenten 

bijvoorbeeld op een vrij toegankelijke website 

actuele prijsgegevens publiceren, is er in de regel meer 

93 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 92. Ook het feit dat informatie 

via klanten kan worden verkregen, betekent niet noodzakelijk dat 

zij «openbaar» is. De Commissie acht het in de praktijk overigens onwaarschijnlijk 

dat echt openbare informatie wordt uitgewisseld. 

94 Ibid., punt 109. Het voorbeeld van de Commissie is des te frappanter 

nu het ten dele lijkt in te gaan tegen een eerder arrest van het Hof 

van Beroep te Parijs aangaande uitwisseling van prijsgegevens tussen 

de uitbaters van tankstations (Parijs 9 december 2003, Total S.A. t/ 

Conseil de la concurrence (Frankrijk), Bulletin o ciel de la Concurrence, 

de la Consommation et de la Répression des fraudes 12 maart 2004). 

476 

ruimte voor pro-competitieve e ecten – doordat de 

zoekkosten van gebruikers worden verminderd en hun 

keuzemogelijkheden worden uitgebreid – en minder 

risico op ongeoorloofde collusie. 

De hierboven opgesomde criteria geven een bruikbare 

leidraad voor ondernemingen en beroepsverenigingen 

om zelf door middel van een eerste analyse 

uit te maken of een bepaalde informatie-uitwisseling 

in de mededingingsrechtelijke «gevarenzone» komt. 

Van de andere kant valt op dat de Commissie er zorg 

voor hee gedragen om geen vrijgeleides toe te kennen 

voor bepaalde vormen van informatie-uitwisseling en 

zij haar manoeuvreerruimte qua vervolgingsbeleid bewust 

vrijwaart. Zo beklemtoont de Commissie dat het 

niet valt uit te sluiten dat een echt openbare uitwisseling 

van informatie of een uitwisseling van echt openbare 

informatie toch een heimelijke verstandhouding 

kan bevorderen. 95 Ook hoedt de Commissie zich ervoor 

om bepaalde «safe harbours» af te bakenen. In het 

algemeen lijkt deze aanpak gerechtvaardigd. 

Zo oordeelt de Commissie terecht dat er geen vaste 

grens is van waaraf gegevens «oud» genoeg worden om 

geen mededingingsrisico meer in te houden. 96 Hoewel 

in eerdere zaken werd gesuggereerd dat gegevens die 

meer dan één jaar oud zijn als «historisch» kunnen worden 

gekwali ceerd, 97 is het immers denkbaar dat men te 

maken hee met een markt waar de gemiddelde looptijd 

van contracten aanzienlijk langer is. In een dergelijk 

scenario kunnen ook gegevens van twee of drie jaar of 

zelfs langer terug, nog strategisch bruikbaar zijn. Ook 

wat betre de frequentie van de informatie-uitwisseling 

of de dekkingsgraad van de markt zijn er logischerwijze 

geen drempels beneden welke informatie-uitwisseling 

per de nitie ongevaarlijk zou zijn. 

Toch kan men zich afvragen of de Commissie in 

bepaalde opzichten geen safe harbours dan wel een 

grotere mate van positieve houvast had kunnen verscha 

en. 98 Wat het onderscheid tussen geaggregeerde 

95 Ibid., punten 93-94. 


97 Zie o.a.: Europese Commissie, 29ste Mededingingsverslag 1999 

(2000), 178 (m.b.t. de tractorenzaak: «De individuele gegevens mogen 

slechts worden uitgewisseld nadat twaalf maanden verlopen zijn tussen 

de desbetre ende gebeurtenis en het tijdstip van de informatieuitwisseling»). 

98 Bennet en Collins bespreken bijvoorbeeld de mogelijkheid van een 

safe harbour voor informatie-uitwisselingen die (1) geen mededingingsbeperkende 

strekking hebben en (2) waarvan de deelnemers een 

gezamenlijk marktaandeel hebben van niet meer dan 30%. De auteurs 

erkennen dat een dergelijke safe harbour de rechtszekerheid ten goede 

zou komen, maar wijzen ook op mogelijke onvoorziene implicaties: 

«A threshold may provide justi cation for rms to refuse to share important 

information with smaller competitors, thus restricting their 

ability to compete. Furthermore, creating a safe harbour for rms – 

at the smaller end of the market – may suggest by implication that 

any sharing of information above this threshold is not safe, even if

en geïndividualiseerde gegevens betre , bijvoorbeeld, 

lijkt het enigszins betreurenswaardig dat de Commissie 

geen minimale aggregatiedrempel hee vastgesteld 

die het onmogelijk maakt om, direct dan wel indirect, 

individuele gegevens/afwijkend gedrag te achterhalen, 

en die bijgevolg het mededingingsrisico in principe 

uitsluit. 99 Het ontbreken hiervan kan mogelijk als 

een gemiste kans worden beschouwd, temeer daar de 

Commissie zelf erkent dat marktstudies, waarbij men 

geaggregeerde marktgegevens (zoals verkoopgegevens, 

gegevens over capaciteiten of gegevens over kosten van 

inputs en onderdelen) gaat verzamelen en publiceren via 

een handelsorganisatie of een marktonderzoekbureau, 

zowel leveranciers als consumenten ten goede kunnen 

komen. 100 Ook wat betre het criterium inzake de 

«strategische bruikbaarheid» van de informatie rijst de 

vraag of de Commissie niet in onbedekte termen had 

kunnen bevestigen dat de uitwisseling van niet-strategische 

gegevens als zodanig geen aanleiding gee tot 

schending van art. 101 VWEU. Zelfs al verschillen de 

concurrentieparameters uiteraard van markt to markt 

– in sommige sectoren concurreert men strikt op prijs, 

in andere eerder op bv. reclame of innovatie –, toch lijkt 

het niet overdreven moeilijk om bepaalde informatieuitwisselingen 

te identi ceren (bv. lobbyen n.a.v. nieuwe 

ontwerpwetgeving) die principieel geoorloofd zijn. Zo 

vindt men in de Richtsnoeren inzake Zeevervoerdiensten 

wel een verwijzing naar «besprekingen die op legitieme 

basis binnen brancheorganisaties worden gevoerd 

over onderwerpen als bijvoorbeeld technische en 

milieunormen». 101 In het bijzonder ten aanzien van beroepsverenigingen, 

die vaak door de nationale overheid 

of zelfs door de Europese instanties in het leven worden 

those schemes do not create focal points and risks of collusion» (zie: 

M. Bennet en P. Collins, o.c., European Competition Journal 2010, 

331-332). 

99 In de UK Tractor-zaak bijvoorbeeld suggereerde de Commissie dat 

de aggregatie betrekking moest hebben op minstens drie verkopers. 

Zie het 29ste Mededingingsverslag van de Commissie (2000), 178 

(m.b.t. de tractorenzaak: «Samengevoegde marktgegevens die minder 

dan twaalf maanden oud mogen zijn, kunnen worden uitgewisseld 

indien zij a omstig zijn van minstens drie verkopers die tot verschillende 

industriële of nanciële groepen behoren. Is het aantal verkopers 

kleiner, dan mogen slechts gegevens worden uitgewisseld indien 

het minder dan tien verkochte eenheden betre »). 

100 Horizontale Richtsnoeren 2010, punt 89: «Dit kan zowel leveranciers 

als consumenten ten goede komen doordat dit hen in staat 

stelt een duidelijker beeld van de economische situatie in de sector 

te krijgen. Dat verzamelen en publiceren kan marktdeelnemers in 

staat stellen beter geïnformeerd individuele keuzes te maken om hun 

strategie e ciënt aan de marktomstandigheden aan te passen». Zie 

ook Richtsnoeren Zeevervoerdiensten, punt 39: «Het is in vele sectoren 

gebruikelijk dat geaggregeerde statistische gegevens en algemene 

marktinformatie voor de gehele sector worden verzameld, uitgewisseld 

en gepubliceerd. De publicatie van marktinformatie is een goed 

middel om de markttransparantie en de kennis van de klanten te vergroten, 

en kan daardoor e ciëntieverbeteringen tot stand brengen». 

101 Richtsnoeren Zeevervoerdiensten, punt 59. 


geroepen, blij er een legitieme verzuchting bestaan 

naar bijkomende duidelijkheid over welke onderwerpen 

(van juridische, technische, administratieve aard, enz.) 

zonder gewetensbezwaren aan de orde kunnen worden 

gesteld. 102 

D. Evaluatie: nuttige leidraad of maat voor niets? 

Tot besluit dient te worden vastgesteld dat het nieuwe 

hoofdstuk over informatie-uitwisseling tussen concurrenten 

in grote mate tegemoetkomt aan de vraag 

naar meer rechtszekerheid betre ende dit thema. 103 

De ontwerptekst werd bovendien op diverse punten 

aangepast op grond van de reacties n.a.v. de consultatieprocedure. 

De Commissie is er derhalve in geslaagd 

om op een toegankelijke en bondige wijze haar 

bestaande beschikkingspraktijk evenals de Europese 

rechtspraak te concretiseren. Zij doet dit in het bijzonder 

aan de hand van een restrictieve invulling van het 

concept «informatie-uitwisseling met mededingingsbeperkende 

strekking» (in principe beperkt tot het 

communiceren van toekomstige prijzen en hoeveelheden) 

en door de identi catie van duidelijke criteria die 

het mogelijk maken om de potentiële mededingingsbeperkende 

e ecten van informatie-uitwisseling in kaart 

te brengen. Vanuit dit oogpunt bieden de Richtsnoeren 

alleszins een nuttige leidraad voor de rechtspracticus. 

Van de andere kant hebben de Richtsnoeren onvermijdelijk 

een aantal beperkingen, die allicht voortvloeien 

uit de keuze van de Commissie om het hoofdstuk 

over informatie-uitwisseling op dezelfde wijze op 

te bouwen als de hoofdstukken betre ende productieovereenkomsten, 

O&O-overeenkomsten, standaardiseringsovereenkomsten, 

enz., evenals de wens van de 

Commissie om haar manoeuvreerruimte qua vervolgingsbeleid 

te vrijwaren. 

Wat de structuur van het hoofdstuk betre is het opvallend 

dat de Commissie voor eenzelfde opbouw hee 

gekozen als voor de diverse in de Richtsnoeren behandelde 

horizontale overeenkomsten, en dit ondanks het 

fundamenteel verschillend karakter (in tegenstelling 

102 Zie bv. International Chamber of Commerce, o.c. (voetnoot 75), 4: 

«As for the type of information exchanged, the Dra gives guidance 

on what is commercially sensitive or strategically useful information 

(…). Overall, ICC recommends that this section could be substantially 

improved by use of more detailed and borderline examples». 

103 Zie bv. Autorité de la concurrence (Frankrijk), Avis du 25 juin 

2010 sur la révision des règles européennes applicables aux accords de 

coopération horizontale, beschikbaar op http://ec. europa.eu/competition/consultations/2010_horizontals/index.html, 

p. 5: «L’Autorité salue 

donc cette initiative, qui devrait contribuer, d’une part, à renforcer 

la sécurité juridique des entreprises et, d’autre part, à fournir à l’ensemble 

des autorités du Réseau européen de la concurrence (REC) un 

guide d’analyse commun, qui devrait également être utile aux juges de 

droit commun». 

477


tot de diverse horizontale overeenkomsten hoe informatie-uitwisseling 

immers niet gepaard te gaan met 

enige vorm van praktische samenwerking tussen concurrenten). 

Een eerste gevolg is het eerder verwarrende 

onderscheid tussen informatie-uitwisseling met mededingingsbeperkende 

strekking enerzijds en met mededingingsbeperkende 

e ecten anderzijds. 104 Zoals hierboven 

uiteengezet, zal uitwisseling tussen concurrenten 

van informatie betre ende toekomstige prijzen of hoeveelheden 

in principe immers steeds als kartel worden 

vervolgd en is het concept van een doelbewust mededingingsbeperkende 

informatie-uitwisseling als autonome 

schending van het mededingingsrecht allicht een 

ctie. Men kan zich in deze context afvragen of het niet 

consequenter ware geweest de omstandigheden te verduidelijken 

waaronder informatie-uitwisseling als autonome 

schending van het mededingingsrecht zal worden 

behandeld, dan wel als onderdeel van een kartel. 

Een ander nevene ect is dat weinig aandacht wordt 

besteed aan de vorm waarin informatie-uitwisseling 

plaatsvindt. De Commissie erkent weliswaar dat uitwisseling 

verschillende vormen kan aannemen: zij kan 

rechtstreeks plaatsvinden tussen concurrenten, dan 

wel indirect, bijvoorbeeld via een beroepsvereniging, 

een organisatie voor marktonderzoek of via distributeurs. 

105 De Commissie verwijst voorts expliciet naar 

de eerder vermelde rechtspraak volgens welke een onderneming 

die «van een concurrent strategische informatie 

ontvangt (in een bijeenkomst, per post of via 

elektronische weg)» wordt geacht «deze informatie te 

hebben aanvaard en haar marktgedrag dienovereenkomstig 

te hebben aangepast, tenzij zij ondubbelzinnig 

te kennen hee gegeven dat zij dergelijke gegevens 

niet wenst te ontvangen». 106 Voor het overige worden 

er echter weinig gevolgtrekkingen verbonden aan de 

wijze van informatie-uitwisseling. 

Zo gaat men eerder licht over de problematiek inzake 

«echt openbare» aankondigingen (bv. publieke aankondigingen 

van tariefwijziging in een krant), waarop 

voormeld vermoeden in principe niet van toepassing 

is. De Commissie erkent dat dergelijke aankondigingen 

normaliter geen onderling afgestemde feitelijke gedragingen 

vormen en bijgevolg buiten art. 101, eerste 

lid, VWEU vallen. Van de andere kant wordt hier onmiddellijk 

aan toegevoegd dat zulks niet geldt wanneer 

«dergelijke aankondigingen een uitnodiging tot collu- 

104 Zie hierover ook: P. Camesasca, A. Schmidt en M. Clancy, o.c., 

Journal of European Competition Law & Practice 2010, 413: « e 

Commission is applying the legal standards created in cartel decisions 

to cases focused on information exchange without a corresponding 

analysis of whether such standards are appropriate». 



478 

sie inhouden», 107 en verklaart de Commissie voorts dat 

«a ankelijk van de achterliggende feiten in de concrete 

zaak» niet kan worden uitgesloten dat «wanneer een 

dergelijke aankondiging gevolgd wordt door publieke 

aankondigingen van andere concurrenten» er toch 

sprake is van een mededingingsbeperkende afstemming. 

108 Deze vaststelling is natuurlijk erg vrijblijvend. 

Nog los van de discussie over de mogelijke invloed op 

de mededinging van publieke aankondigingen, 109 dient 

te worden vastgesteld dat de Commissie niet ingaat op 

de vaste Europese rechtspraak die oordeelt dat ondernemingen 

zich intelligent mogen aanpassen aan het 

waargenomen marktgedrag van hun concurrenten en 

dat parallel marktgedrag (bv. opeenvolgende en gelijke 

prijsverhogingen door diverse ondernemingen) – behoudens 

bewijs van onderlinge contacten – slechts dan 

als onderlinge afstemming kan worden aangemerkt, 

wanneer er geen enkele andere verklaring voorhanden 

is. 110 De Richtsnoeren bieden echter geen concrete aanknopingspunten 

om uit te maken wanneer publieke 

aankondigingen wel of niet onder art. 101, eerste lid, 

VWEU kunnen vallen. Integendeel, de Commissie lijkt 

zich te vergalopperen in de mate waarin zij publieke 

aankondigingen van toekomstige prijzen als informatie-uitwisseling 

met mededingingsbeperkende strekking 

kwali ceert. 111 De Commissie verliest hierbij uit 

het oog dat een publieke aankondiging van toekomstige 

prijzen door een onderneming ipso facto nog geen aanleiding 

gee tot een onderling afgestemde feitelijke gedraging. 

Conform de Woodpulp-rechtspraak moet het 

uitgangspunt immers zijn dat een onderneming – zeker 

wanneer zij niet dominant is en er een legitieme reden 

voor bestaat – publieke aankondigingen kan doen, ongeacht 

de reacties die daar mogelijkerwijze op volgen, 

mits zij zich strikt van verder direct of indirect contact 

met haar concurrenten onthoudt. 112 

De Richtsnoeren behandelen evenmin de vraag 

wanneer «indirecte» informatie-uitwisseling aanlei- 


108 Ibid., punt 63. Zie ook punt 94. 

109 Zie bijvoorbeeld: M. Bennet en P. Collins, o.c., European Competition 

Journal 2010, 333-335. 

110 Zie i.h.b. HvJ 31 maart 1993, Ahlström Oy t/ Commissie, zaak 

C-89/85, Jur. 1993, I, 1307; HvJ 14 juli 1972, ICI t/ Commissie, zaak 

48/69, Jur. 1972, 619. 

111 Dit volgt o.a. uit voetnoot 5, bij punt 74, waarin de Commissie 

verklaart dat publieke aankondigingen van voorgenomen individuele 

prijzen kunnen leiden tot e ciëntieverbeteringen en dat de partijen 

bij een dergelijke informatie-uitwisseling mogelijk in aanmerking komen 

voor art. 101, derde lid, VWEU. De Commissie gaat er m.a.w. 

impliciet vanuit dat een publieke aankondiging van voorgenomen individuele 

prijzen aanleiding gee tot een onderling afgestemde feitelijke 

gedraging die onder art. 101, eerste lid, VWEU valt. 

112 HvJ 31 maart 1993, Ahlström Oy t/ Commissie, zaak C-89/85, Jur. 

1993, I, 1307, rechtsoverwegingen 64-65; HvJ 14 juli 1972, ICI t/ Commissie, 

zaak 48/69, Jur. 1972, 619, rechtsoverwegingen 100-103.

ding gee tot een onderling afgestemde gedraging. 113 

Wat «rechtstreekse» uitwisseling betre – bijvoorbeeld 

op bilaterale basis of in het raam van een beroepsvereniging 

– rijzen weinig problemen. Wat daarentegen 

indirecte uitwisseling betre , moet wellicht een 

onderscheid worden gehanteerd tussen informatieuitwisseling 

die het gevolg is van een «wilsovereenstemming» 

tussen concurrerende ondernemingen (bv. 

wanneer men op gezamenlijk initiatief een organisatie 

voor marktonderzoek inschakelt) en die waar geen eigenlijke 

«wilsovereenstemming» aan te pas komt. De 

vraag naar de totstandkoming van deze «wilsovereenstemming» 

in het raam van informatie-uitwisseling 

via distributeurs of leveranciers, vormt de essentie van 

de controverse over de zogenaamde «hub and spoke»kartels. 

114 Deze vraag lijkt steeds vaker aan de orde 

te komen in het raam van procedures voor nationale 

mededingingsautoriteiten. In de eerder aangehaalde 

JJB Sports-zaak stelde het Britse Competition Appeals 

Tribunal een relatief exibele standaard voorop: 

« us, for example, if one retailer A privately discloses 

to a supplier B its future pricing intentions in circumstances 

where it is reasonably foreseeable that B might 

make use of that information to in uence market conditions, 

and B then passes that pricing information on 

to a competing retailer C, then in our view A, B and 

C are all to be regarded on those facts as parties to a 

concerted practice having as its object or e ect the 

prevention, restriction or distortion of competition. 

e prohibition on direct or indirect contact between 

competitors on prices has been infringed». 115 

Het Londense Hof van Beroep repliceerde echter dat 

het Competition Appeals Tribunal mogelijk te ver ging 

(«may have gone too far»). 116 In het licht van de toenemende 

controverse over «hub and spoke»-collusie 117 is 

113 Verschillende respondenten uitten in het raam van de publieke 

consultatie over de ontwerprichtsnoeren kritiek op het gebrek aan een 

meer precieze analyse van «indirecte» informatie-uitwisseling. Zie bijvoorbeeld: 

American Bar Association, o.c. (voetnoot 82), 19: «Because 

information ows are so o en bene cial in typical market interactions, 

including every-day procompetitive negotia tions between buyers 

and sellers, the Commission should take care to avoid placing any 

cloud over such «indirect» information exchange». 

114 Zie hierover o.a.: P. Whelan, «Trading Negotiations between Retailers 

and Suppliers: A Fertile Ground for Anti-competitive Horizontal 

Information Exchange?», European Competition Journal 2009, 823-845. 

115 Competition Appeal Tribunal 1 oktober 2004, JJB Sports PLC t/ 

OFT and Allsports plc t/ OFT (Replica Kit), beschikbaar op http:// 

www.catribunal.org.uk/ les/Jdg1021Umbro011004.pdf. 

116 Court of Appeal Londen 19 oktober 2006, Argos Ltd, Littlewoods 

Ltd t/ O ce of Fair Trading & JJB Sports PLC t/ O ce of Fair 

Trading, beschikbaar op http://www.catribunal.org.uk/ les/Jdg_ 

CoA_1014Argos_Little_JJB191006.pdf. Het Court of Appeal van 

Londen bevestigde niettemin dat er inderdaad sprake was van een 

kartel. 

117 Zie bijvoorbeeld voor een kritiek op de uitspraak van de Competition 

Appeal Tribunal: A. Albors-Lorens, «Horizontal Agreements 


het jammer dat de Commissie er bewust voor hee gekozen 

geen standpunt in te nemen. De verklaring hiervoor 

is dat de Commissie het, bij gebrek aan bestaande «hub 

and spoke»-precedenten in de Europese rechtspraak en in 

de eigen beschikkingspraktijk, prematuur achtte om een 

duidelijker standpunt in te nemen. Maar vanuit een andere 

hoek bekeken, zou men kunnen stellen dat de Commissie 

een mooie kans hee laten liggen door niet aan te 

sturen op een meer consistente benadering door de nationale 

mededingingsautoriteiten. 

Naast het feit dat de Richtsnoeren, wegens hun opbouw, 

een aantal prangende vragen onbeantwoord laten, 

dient te worden vastgesteld dat de Commissie niet 

al te diep in haar kaarten laat kijken en er zorg voor 

draagt haar manoeuvreerruimte qua vervolgingsbeleid 

te vrijwaren. Deze aanpak is grotendeels begrijpelijk. 

Horizontale informatie-uitwisseling is een erg contextgebonden 

fenomeen dat zich niet eenvoudigweg leent 

tot pasklare «safe harbours». Zo kan men niet zomaar 

stellen dat eender welke informatie-uitwisseling tussen 

ondernemingen toelaatbaar is beneden een gezamenlijk 

marktaandeel van bijvoorbeeld 30% (naar analogie 

met O&O-overeenkomsten). Toch kan men zich afvragen 

of de Commissie niet een grotere mate van houvast 

had kunnen verscha en aangaande bepaalde types van 

informatie die zonder mededingingsbezwaren kunnen 

worden besproken in een beroepsvereniging of het 

voorwerp kunnen uitmaken van marktstudies, of nog, 

vanaf welke aggregatiegraad informatie-uitwisseling 

geen schending kan uitmaken van art. 101, eerste lid, 

VWEU. 118 Het gevolg is dat, de praktische bruikbaarheid 

van de Richtsnoeren ten spijt, zij niet steeds pasklare 

antwoorden bieden. Wanneer ondernemingen of beroepsverenigingen 

bepaalde publieke aankondigingen 

willen doen of uitvoerige marktstudies willen initiëren, 

kan het bijgevolg nog steeds raadzaam zijn om vooraf 

(intern of extern) juridisch advies in te winnen. 

and Concerted Practices in EC Competition Law: Unlawful and Legitimate 

Contacts between Competitors», Antitrust Bulletin 2006, 837; 

A. Jones en B. Sufrin, EU Competition Law, Oxford, Oxford University 

Press, 2011, 167-168. 

118 Zie in dezelfde zin: P. Camesasca, A. Schmidt en M. Clancy, 

o.c., Journal of European Competition Law & Practice 2010, 416. Met 

betrekking tot de ontwerp-richtsnoeren kwamen de auteurs tot het 

volgende strenge oordeel: «In sum, the authors conclude that the dra 

Horizontal Guidelines take a handful of highly restrictive precedents 

resulting from very particular market situations and mixing cartellike 

behaviour with information exchange, and turn these into a policy 

document generally applicable to all kinds of information exchanges. 

e result is an intervention standard that resembles the lowest 

common denominator, whereby the Commission’s dra Horizontal 

Guidelines move away from providing «guidance» to the public on 

how the Commission intends to enforce EU Competition law (…) to 

providing the widest possible blanket cover for the Commission to 

intervene at its leisure». 

479

INFORMATIE-UITWISSELING 

EN DE MEDEDINGINGSREGELS


EN DE MEDEDINGINGSREGELS

WOORD VOORAF 

Philippe Lambrecht 

Bestuurder - Secretaris-generaal van het VBO 

Voorzitter van de BSC 

Het Verbond van Belgische 

Ondernemingen (VBO) steunt 

de Brussels School of 

Competition (BSC) die het eerste vormingsprogramma 

in Brussel organiseert 

dat volledig gewijd is aan het mededingingsrecht 

en de mededingingseconomie. 

Voor de ondernemingen is de 

beheersing van deze strategische materie 

van essentieel belang. Het BSC-programma 

past dan ook volkomen in het 

takenpakket van het VBO. 

Het mededingingsrecht is intrinsiek verbonden 

met het bedrijfsleven. Eerst en 

vooral zijn de mededingingsregels, op 

enkele zeldzame uitzonderingen na, op 

iedere onderneming van toepassing, 

ongeacht haar grootte of activiteitssector. 

Voorts kunnen haast al haar marktgedragingen 

door de mededingingsautoriteiten 

worden aangepakt, of het nu 

gaat om contracten, promotieacties, 

informatie-uitwisseling, structurele toenadering, 

e.d.m. 

VBO 2 BSC 


Met meer dan honderd deelnemers in 

het eerste jaar komt deze lessencyclus 

mededingingsrecht en mededingingseconomie 

duidelijk tegemoet aan een zeer 

grote vraag. De lessenreeks trekt studenten 

met uiteenlopende achtergronden 

aan, bedrijfsjuristen, advocaten of 

ambtenaren, en telt een groot aantal 

buitenlandse studenten. 

De BSC is niet van plan ermee te stoppen 

nu ze zo goed op dreef is. Naast 

haar onderwijsactiviteiten heeft de BSC 

nog andere ambities, met name op het 

gebied van onderzoek en ‘compliance’. 

In het kader van dit laatste onderwerp 

hoort de brochure thuis die u in handen 

heeft. Zij is de eerste van een, naar ik 

hoop, lange reeks ‘BSC Compliance brochures’, 

die de ondernemingen tools 

moet aanreiken om na te gaan of hun 

praktijken in overeenstemming zijn met 

de mededingingsregels.

Nicolas Petit 

Hoogleraar, Universiteit van Luik 

Directeur van de BSC 

Met deze eerste ‘BSC complian - 

ce brochure’ opent de Brus sels 

School of Compe tition een 

reeks publicaties die de on derne mingen 

moeten helpen de mededingingsregels 

na te leven. Na tuur lijk is deze brochure 

helemaal niet bedoeld als vervanging van 

een juridisch consult. Het is gewoon een 

eerste hulp voor ondernemingen die 

hun praktijken willen aftoetsen aan het 

mededingingsrecht. 

Deze eerste brochure gaat over uitwisseling 

van informatie. Een voor de hand 

liggend thema omdat het van nabij be - 

trekking heeft op federaties van on der - 

nemingen en de leden ervan die elkaar 

binnen hun koepel ontmoeten. 

In januari 2011 heeft de Europese Com - 

missie voor het eerst haar interpretatie 

neergeschreven van de regels inzake uitwisseling 

van informatie (in ‘richtsnoeren 

inzake horizontale samenwerkingsover - 

Charles Gheur 

Hoofd van het Departement Communicatie, VBO 

Directeur van de BSC 

eenkomsten’). Deze nieuwe bepalingen, 

die door alle belanghebbende partijen 

worden erkend, bieden extra rechtszekerheid. 

Ze hanteren echter begrippen 

en instrumenten die vaak ver verwijderd 

zijn van de taal van de onderneming. 

Daarom moet deze brochure vooral 

gezien worden als een soort van ‘vulgarisatie’ 

van de regels die de Commissie in 

de richtsnoeren heeft neergelegd. Ze 

tracht de ondernemingen duidelijke signalen 

te geven in deze tak van het mededingingsrecht 

die zo rijk is aan grijze 

zones. Ze probeert in het bijzonder een 

‘checklist’ aan te reiken die het mogelijk 

maakt ‘goede’ en ‘slechte’ informatie-uitwisselingsovereenkomsten 

te sorteren, en 

geeft nuttige voorbeelden en enkele praktische 

aanbevelingen. 

VBO 3 BSC 


WOORD VOORAF


EN DE MEDEDINGINGSREGELS 

1. Basisprincipes 6 

2. Informatie-uitwisseling tussen concurrenten 8 

3. Informatie-uitwisseling via tussenpersonen 

(distributeurs, leveranciers, klanten, enz.) 16 

4. Joint ventures 20 

5. Risico’s waaraan ondernemingen zich blootstellen 22 

Bijlage 24 

VBO 5 BSC 


INHOUDSOPGAVE

BASISPRINCIPES 

1 

Basisprincipes 

Volgens het mededingingsrecht moet 

iedere ondernemer zijn commercieel 

beleid zelfstandig bepalen. Strikte ve reis - 

te is dus zelfstandigheid waarop de me - 

dedingingsautoriteiten moeten toezien. 

Uitwisseling van informatie is doorgaans 

verboden, want ze vermindert de onzekerheid 

die op de markt moet heersen. 

Bedrijven moeten dus op hun hoede zijn 

voor horizontale uitwisseling van informatie, 

dat wil zeggen tussen directe of 

indirecte concurrenten. Maar ze moeten 

ook aandacht hebben voor het minder 

voor de hand liggende geval van verti- 

VBO 6 BSC 


cale uitwisseling van informatie: hierbij 

krijgt een onderneming informatie over 

haar concurrenten dankzij een derde 

partij (leveranciers, klanten, partners, 

distributeurs, enz. ). 

Federaties van ondernemingen zijn voor 

veel ondernemers een ontmoetingsplaats. 

Ze hebben vaak de taak om 

informatie en statistieken te verspreiden. 

Hierbij moeten zij in het bijzonder 

aandacht hebben voor de problematiek 

van informatie-uitwisseling, om geen 

sancties van de nationale en Europese 

mededingingspolitie op te lopen.

Let op: de zelfstandigheidsvereiste moet niet 

te licht worden opgenomen! Naast de 

risico’s van een verslechterend bedrijfs imago 

bij het grote publiek en van interne ont - 

wrich ting van het bedrijf, zijn er aanzienlijke 

financiële risico’s in geval van schending van 

het mededingingsrecht. Een bedrijf dat 

schuldig bevonden wordt aan het meedelen 

van strategische informatie kan bijvoorbeeld 

worden veroordeeld tot een boete van 

maximaal 10% van zijn wereldwijde omzet. 

Het is daarom van cruciaal belang te weten 

hoe dergelijke situaties kunnen worden 

voorkomen en vermeden. 

Uitwisseling van informatie heeft soms voordelen 

voor bedrijven op het stuk van efficiëntie, 

kostenbesparing, risicospreiding, enz. 

Ook de consument kan er baat bij hebben 

dankzij lagere kosten en een grotere keuze. 

Alles hangt af van geval tot geval. 

De mededingingsautoriteiten zullen uitwisselingen 

van informatie die te veel nadelen 

hebben in vergelijking met voordelen, doorgaans 

verbieden. Dit zal het geval zijn telkens 

wanneer de uitwisseling van informatie, 

doordat ze de transparantie op de markt 

kunstmatig vergroot, de coördinatie (dat 

wil zeggen afstemming) van het concurren- 

tiegedrag van ondernemingen in de hand 

werkt en mededingingsbeperkende gevolgen 

heeft: bijvoorbeeld eenvormigmaking 

van de prijzen en verdeling van de markten. 

‘DE MINIMIS’ 

De mededingingsautoriteiten verbieden de 

uitwisseling van zogenaamde strategische 

informatie. Deze brochure zal u helpen uitmaken 

welke informatie als strategisch 

wordt beschouwd, en die u in geen geval 

mag meedelen, dit om een daadwerkelijke 

mededinging op de markt te handhaven. 

Toch is niet elke mededeling verboden! 

Daarom vindt u concrete voorbeelden en 

diagrammen ter illustratie van de bestaande 

manoeuvreerruimte waarvan u het recht 

heeft om er gebruik van te maken. 

VBO 7 BSC 


BASISPRINCIPES 

Volgens de mededingingsautoriteiten is uitwisseling 

van gegevens tussen concurrerende bedrijven 

met een gezamenlijk marktaandeel van niet meer 

dan 10%, niet strafbaar, op voorwaarde dat de 

uitwisseling geen merkbare beperking vormt 

door bijvoorbeeld de prijs direct of indirect te 

beïnvloeden. 

WAAROM MOET ER OP EEN MARKT ONZEKERHEID ZIJN? 

Een onderneming zou zich niet strijdbaar opstellen indien ze wist dat haar concurrenten elke agressieve 

strategie van haar kant onmiddellijk zouden kennen en imiteren. Onzekerheid blijft ondernemingen 

dus stimuleren om een agressief commercieel beleid te voeren. Soms zegt men dat ‘verdoken 

concurrentie’ nodig is.

INFORMATIE-UITWISSELING TUSSEN CONCURRENTEN 

Informatie-uitwisseling 

tussen concurrenten 

2Uitwisseling van informatie vermindert 

de onzekerheid doordat 

ze de transparantie op de 

markt en dus de controlemogelijkheden 

tussen de verschillende 

concurrenten vergroot. 

Dat is dan concurrentievervalsing. 

Maar niet elke vermindering 

van de onzekerheid is problematisch. 

De uitgewisselde 

informatie moet namelijk gerelateerd 

zijn aan het commercieel 

en industrieel gedrag van 

VBO 8 BSC 


de concurrenten op de markt, 

zoals bijvoorbeeld hun prijsbeleid. 

Niet elke informatie-uitwisseling 

is dus mededingingsverstorend. 

Integendeel! Ze kan ook 

de mededinging bevorderen, 

want de ondernemingen krijgen 

zo een beter zicht op de werking 

van de markt, wat een aanzienlijke 

efficiëntiewinst kan 

opleveren.

Aard van de markt 

De kans op schending van het mededingingsrecht 

is recht evenredig met de concentratiegraad 

van de markt, want op geconcentreerde 

markten heerst al een zekere transparantie 

en is de onzekerheid dus gering. 

Hoe minder spelers er op de markt zijn, 

des te groter is de kans dat de wet wordt 

overtreden. De mededingingsautoriteiten 

gaan markten die er niet versnipperd uitzien 

dan ook aandachtiger onderzoeken. 

De toepasselijke teksten verstrekken echter 

geen minimumdrempel. Elke markt dient dus 

op zijn concentratiegraad te worden beoordeeld. 

OPMERKINGEN 

• Eenzijdige mededeling van informatie is 

volgens het mededingingsrecht geoorloofd. 

De luchtvaartmaatschappijen, bijvoorbeeld, 

werden door de mededingingsautoriteiten 

niet lastig gevallen toen 

zij zich de dag na 11 september haastten 

om over de radio een tariefverhoging 

aan te kondigen als gevolg van de gestegen 

kerosineprijs. Het effect is hetzelfde 

als wanneer er vooraf uitwisseling van 

informatie tussen concurrenten was 

geweest, maar deze informatie-uitwisseling 

neemt niet de ‘vorm’ aan van een 

overeenkomst of onderling afgestemd 

gedrag. Ze is dus niet illegaal. 

• Bij informatie-uitwisseling tussen 

concurrenten kan het feit alleen van aan 

een vergadering deel te nemen volstaan 

om de mededingingsregels van toepassing 

te maken. Het is niet nodig een ge - 

schreven document te hebben. 


Aard van de informatie 

Private gegevens en publieke 

gegevens 

Alleen de uitwisseling van private gegevens 

kan de principes van het mededingingsrecht 

schenden, wat niet het geval is voor 

iedere uitwisseling van publiek beschikbare 

informatie, zoals de cijfers die een ministerie 

bekendmaakt. 

Wanneer, bijvoorbeeld, een nationale dienst 

voor toerisme op zijn website de prijzen van 

de verschillende autocarbedrijven voor culturele 

excursies publiceert, is de latere uitwisseling 

van informatie over de prijzen tussen 

deze concurrenten in principe geen probleem. 

Deze gegevens zijn namelijk publiek 

en voor iedereen toegankelijk, want ze stemmen 

overeen met de prijzen die de vervoerbedrijven 

van de regio werkelijk toepassen. 

Gevoelige gegevens 

Alleen de uitwisseling van informatie met 

betrekking tot gevoelige gegevens is mededingingsbeperkend. 

Doorgaans spreekt men 

van gevoelige gegevens: 

• wanneer ze betrekking hebben op essentiële 

elementen van commercieel beleid: 

prijzen, kortingen, prijslijsten, percentage en 

datum van de tariefwijzigingen, bijzondere 

afwijkingen, kasfaciliteiten, krediet, leveringsvoorwaarden, 

service, enz.; 

VBO 9 BSC 


Pas op voor markten die een 

oligopolie, en in het bijzonder die 

welke een duopolie zijn! 

>


> 

• wanneer ze informatie over verkoopvolumes 

en marktaandelen verstrekken die 

indirect aanwijzingen geven over het commercieel 

beleid van concurrenten; 

• wanneer het gaat om industriële gegevens 

over productievolumes, kosten of investeringsbeslissingen. 

Pas op voor private, gevoelige, 

geïndividualiseerde en recente 

gegevens! 

Geïndividualiseerde gegevens en 

geaggregeerde gegevens 

Alleen de uitwisseling van informatie van 

geïndividualiseerde gegevens, dat wil zeggen 

met betrekking tot een welbepaalde 

concurrent op een markt, kan de principes 

van het mededingingsrecht schenden. 

Uitwisseling van geaggregeerde gegevens is 

echter volkomen geoorloofd als het niet 

mogelijk is uit die globale informatie, bijvoorbeeld 

geaggregeerde statistische gegevens 

op sectorniveau, informatie over een 

welbepaalde concurrent te halen. 

In de praktijk zal de uitwisseling waarbij 

slechts twee concurrenten betrokken zijn, 

niet aanvaardbaar zijn volgens het mede - 

dingingsrecht, want elke onderneming zal 

haar eigen gegevens van de geaggregeerde 

informatie kunnen aftrekken om geïndividualiseerde 

informatie over de andere te 

verkrijgen. 

VBO 10 BSC 


Een federatie mag de door haar verzamelde 

geïndividualiseerde of individualiseerbare 

gegevens van elke onderneming niet 

bekendmaken, als zij het mededingingsrecht 

niet wil schenden. 

Recente gegevens 

Alleen de uitwisseling van informatie 

met betrekking tot recente gegevens kan 

de principes van het mededingingsrecht 

schenden. 

Zo heeft de rechtspraak gegevens als 

recent kunnen beschouwen als ze minder 

dan 12 maanden oud zijn, want zij kunnen 

van invloed zijn op het gedrag van de 

concurrenten op een markt. Deze recht - 

spraak suggereert dat gegevens van meer 

dan een jaar oud historisch zijn en dus 

zouden kunnen worden uitgewisseld zonder 

afbreuk te doen aan de principes van 

het mededingingsrecht. 

>


Overzichtstabel 

Deze tabel geeft een overzicht van a priori geoorloofde en ongeoorloofde informatie-uitwisselingen. 

Let op: de in deze tabel gehanteerde principes blijven vatbaar voor aanpassingen en uitzonderingen van 

spitsvondige aard. 

Geaggregeerde 

gegevens 

Globale cijfers van een 

statistische studie over 

minstens drie 

ondernemingen 

Geïndividualiseerde 

gegevens 

Elk gegeven dat toegerekend 

wordt aan één concurrent, 

globale cijfers van een sta - 

tistische studie over twee 

ondernemingen 

Publieke gegevens 

Informatie verspreid door een 

ministerie, een regelgever, een instelling 

voor opinieonderzoek, een financieel 

dagblad 

Geoorloofde 

uitwisselingen 

Historische gegevens 

Alle informatie die meer dan 

een jaar oud is 

Private gegevens 

Bijeenkomst van twee concurrenten 

om vertrouwelijke informatie uit 

te wisselen 

Ongeoorloofde 

uitwisselingen 

Recente gegevens 

Alle toekomstige of minder dan een 

jaar oude informatie 

VBO 11 BSC 


Niet-strategische 

gegevens 

Niet-strategische 

aankopen (meubilair, 

kantoormateriaal ...) 

Gevoelige gegevens 

Prijzen, kortingen, tarief - 

wijzigingen, afwijkingen, 

kasfaciliteiten, krediet, 

leveringsvoorwaarden, 

kosten, enz.


> 

Vrijstellingen 

Ondernemingen die mededingingsverstorende 

informatie-uitwisselingsovereenkomsten sluiten, 

kunnen in theorie vrijstelling genieten van 

het verbod van het mededingingsrecht. 

Daartoe moeten zij bewijzen dat hun overeen- 

komst efficiëntieverbeteringen doet ontstaan die 

afnemers en gebruikers rechtstreeks ten goede 

komen (op de markt brengen van een nieuw 

product, verlaging van de productiekosten, optimale 

planning van de investeringen, enz.). Ook 

mogen de mededingingsbeperkingen niet verder 

gaan dan wat strikt noodzakelijk is voor de verwezenlijking 

van de efficiëntieverbeteringen en 

mogen de ondernemingen niet de mogelijkheid 

krijgen de mededinging helemaal uit te schakelen. 

Zoals altijd worden uitzonderingen strikt geïnterpreteerd. 

De mededingingsautoriteiten zijn 

dus doorgaans erg terughoudend om dergelij ke 

vrijstellingen te erkennen. Ze eisen van de partijen 

bij de overeenkomst zeer zware eco no - 

mische bewijzen. Een grondig individueel on - 

derzoek is ter zake dus minstens noodzakelijk. 

Groepsvrijstellingen 

Bepaalde soorten informatie-uitwisselingen 

wor den verondersteld een vrijstelling te genieten, 

als ze in het kader passen van over een - 

koms ten (of bepaalde sectoren) die onder 

VBO 12 BSC 


een groepsvrijstellingsverordening vallen. 

Overeenkomsten die voornamelijk onder deze 

verordeningen vallen, zijn bepaalde zogenaam de 

‘verticale’ overeenkomsten (distributieover - 

eenkomsten, bijvoorbeeld), overeenkomsten 

voor gezamenlijk onderzoek en ontwikkeling 

(O&O), en overeenkomsten betreffende gezamenlijke 

productie (inclusief specialisatieover - 

eenkomsten). 

Er moet aan welbepaalde voorwaarden (onder 

meer naleving van ‘marktaandeeldrempels’) 

worden voldaan om het voordeel van een 

groeps vrijstelling te kunnen genieten. 

De voornaamste groepsvrijstellingen zijn opgenomen 

in de volgende teksten: 

- verordening (EU) nr. 330/2010 van de Com - 

mis sie van 20 april 2010 betreffende de toepassing 

van artikel 101, lid 3, van het Ver drag 

betreffende de werking van de Euro pe se Unie 

op groepen verticale overeenkomsten en 

on derling afgestemde feitelijke gedragingen 

(cf. p. 17); 

- verordening (EU) nr. 1217/2010 van de 

Commissie van 14 december 2010 betreffende 

de toepassing van artikel 101, lid 3, van 

het Verdrag betreffende de werking van de 

Europese Unie op bepaalde groepen onderzoeks- 

en ontwikkelingsovereenkomsten; 

- verordening (EU) nr. 1218/2010 van de 

Commissie van 14 december 2010 betreffende 

de toepassing van artikel 101, lid 3, van 

het Verdrag betreffende de werking van de 

Europese Unie op bepaalde groepen specialisatieovereenkomsten. 

Andere teksten zijn van toepassing op be paal de 

sectoren van de economie (bijvoorbeeld op 

verzekeringsgebied).

Praktische aanbevelingen 

De beste oplossing om elk risico van illegaliteit 

weg te nemen, is de problematische 

kenmerken van de informatie-uitwisseling te 

wijzigen. 

Het is raadzaam: 

• om inzake uitwisseling van geïndividualiseerde 

(of individualiseerbare) informatie 

geen gegevens op naam te publiceren. 

Een federatie moet bijvoorbeeld zorg dragen 

voor de vertrouwelijkheid van de 

informatie; 

• om de significantie van gevoelige gegevens 

te veranderen. Bij uitwisseling van 

informatie is het bijvoorbeeld beter om 

informatie te bundelen tot een globaal kostencijfer 

dan voor elke post een 

gedetailleerd cijfer te geven; 

• om informatie over de 

pu bliek beschikbare officiële 

prijzen (catalogusprijzen, 

enz.) uit te wisselen 

in plaats van over 

de effectieve transactieprijzen; 

• om benaderende gegevens, 

zoals verkoopvolumemarges, 

uit te wisselen in 

plaats van precieze cijfers; 

• om lang genoeg te wachten vooraleer 

de informatie mee te delen. Hoe 

gevoeliger de gegevens zijn, des te langer 

zal de onderneming moeten wachten. 

• dat federaties alleen publieke informatie 

(catalogusprijzen, enz.) inzamelen en 

door spelen; 

• dat federaties firewalls installeren (cf. 

p. 21) om de over elk lid verzamelde infor- 


matie niet toegankelijk te maken voor de 

andere leden, en dat ze een geheimhoudingsverbintenis 

aangaan met betrekking 

tot hun personeel dat instaat voor het verzamelen 

van de informatie; 

• en het kan nuttig zijn om bij bepaalde discussies 

tussen concurrenten voor de aanwezigheid 

van een bedrijfsjurist en/of 

een advocaat te zorgen om er zeker van 

te zijn dat de inhoud van de uitgewisselde 

informatie en de wijze waarop de informatie 

wordt uitgewisseld, de principes van het 

mededingingsrecht niet schenden. 

Benchmarking 

Toetsingmethodes (benchmarking) worden 

courant gebruikt door bedrijven die zich ten 

aanzien van hun concurrenten willen 

positioneren. 

Dit proces, dat erin bestaat 

de beste praktijken van 

organisaties te verzamelen, 

kan echter de principes 

van het mededingingsrecht 

schenden, aangezien 

het kan leiden tot 

het opzetten van een informatie-uitwisseling 

met het 

andere geïdentificeerde bedrijf 

om op zijn beurt vergelijkbare 

resultaten te behalen. 

De mededingingsautoriteiten onderstrepen 

dus in het bijzonder dat de aftoetsing van de 

eigen prestaties aan de markt enkel mag 

gebeuren met geaggregeerde en anonieme 

gegevens. Elke informatie-uitwisseling die het 

mogelijk maakt de individuele prestaties van 

concurrenten te achterhalen, is dus verboden. > 

VBO 13 BSC 

INFORMATIE-UITWISSELING


> 

A. Concreet voorbeeld 

Van 1997 tot 2003 wisselden drie mobieletelefoonoperatoren 

van eenzelfde land een 

groot aantal inlichtingen met elkaar uit over 

het aantal verkochte abonnementen en het 

aantal opzeggingen. 

Is de informatie-uitwisseling 

geoorloofd? 

NEEN 

• De uitgewisselde gegevens zijn privaat 

en zijn dus niet toegankelijk zonder 

informatie-uitwisseling. 

• Het zijn gevoelige, strategische en recente 

gegevens die in de raden van bestuur werden 

besproken en die gebruikt werden om 

de marktaandelen te stabiliseren. 

• Vervolgens wordt een ongeveer gelijke 

evolutie van de forfaitprijzen vastgesteld 

die mededingingsbeperkend kan zijn. 

B. Concreet voorbeeld 

Vier ondernemingen die alle tankstations van 

een land bezitten, wisselen telefonisch actuele 

benzineprijzen uit. Volgens hen kan deze informatie-uitwisseling 

geen mededingingsbeper- 

FOCUS OP PRIJSVERGELIJKERS 

VBO 14 BSC 


kende gevolgen hebben omdat de informatie 

openbaar is; ze staat immers op grote borden 

in elk tankstation. 

Is de informatie-uitwisseling 

geoorloofd? 

NEEN 

• De telefonisch uitgewisselde prijsgegevens 

zijn niet echt openbaar, want diezelfde 

informatie met andere middelen verkrijgen 

Een onderneming besluit eenzijdig een prijsvergelijker te lanceren om te tonen dat zij betere prijzen 

hanteert dan haar concurrenten. Er wordt geen informatie uitgewisseld. De mededingingsautoriteiten 

kunnen dit soort van praktijk dus niet verbieden. 

Een opmerking over het gebruik van prijsvergelijkers is hier echter op zijn plaats. Het volstaat dat een 

concurrent een handje helpt bij dit initiatief, opdat er sprake zou zijn van informatie-uitwisseling. En 

zelfs als die gegevens publiek zijn, kan de inzameling ervan een dure zaak zijn. In dat geval is het dus 

voordelig ze rechtstreeks van de concurrenten te verkrijgen, wat mededingingsbeperkend is.

zou veel tijd en transportkosten vergen 

(om de prijzen te verzamelen die op de 

borden bij tankstations over het hele land 

vermeld staan). In de praktijk zouden 

deze gegevens alleen door uitwisseling 

van informatie kunnen worden ver - 

kregen. 

• Bovendien gaat het om een systematische 

uitwisseling die de hele relevante markt 

omvat. De informatie-uitwisseling zal dus 

waarschijnlijk een klimaat van wederzijdse 

zekerheid creëren ten aanzien van het 

prijsbeleid van de concurrenten en zo vermoedelijk 

een heimelijke verstandhouding 

in de hand werken. 

• Het is derhalve waarschijnlijk dat deze 

informatie-uitwisseling mededingingsbeperkende 

gevolgen zal hebben. 


VBO 15 BSC 


INFORMATIE-UITWISSELING VIA TUSSENPERSONEN 

3Informatie-uitwisseling via 

tussenpersonen 

(distributeurs, leveranciers, klanten, enz.) 

Verticale informatie-uitwisseling 

gebeurt via een zogenaamd ‘huband-spokemechanisme’, 

dat 

concurrerende bedrijven de mogelijkheid 

biedt om elkaar informatie 

door te spelen via tussenpersonen 

(leveranciers, klanten, partners, distributeurs, 

enz.). 

Leverancier Leverancier 

VBO 16 BSC 


‘Hub and spoke’, dat zowel door 

de leveranciers als door de distri - 

buteurs van de betrokken entiteit 

kan worden toegepast, kan een (al 

dan niet) mededingingsbeperkend 

gevolg hebben naargelang van de 

situatie waarin informatie wordt 

uitgewisseld. 

Leverancier 

Distributeur Distributeur Distributeur

Algemeen voorbeeld 

Er bestaan particuliere financiële instellingen 

die informatie verzamelen over de solvabiliteit, 

het in gebreke blijven en het krediet 

van leners bij de banken, en deze dan in 

de vorm van lijsten doorspelen aan andere 

concurrerende banken. 

Het gaat hier om een ‘hub-and-spokepraktijk’: 

een tussenpersoon (de particuliere 

financiële instelling) speelt informatie door 

aan concurrerende ondernemingen (de 

banken). 

Hoewel het om uitwisseling van gevoelige 

informatie gaat, hebben de mededingingsautoriteiten 

aangegeven dat deze praktijk niet 

laakbaar is op voorwaarde dat: 

• de identiteit van de schuldeisers (banken) 

van de insolvente leners niet kenbaar 

gemaakt wordt; en 

• de uitwisseling niet-discriminerende voorwaarden 

aan de toegang tot de lijsten 

verbindt. 

Engelse clausule 

De Engelse clausule is een clausule die het 

de koper mogelijk maakt het gunstiger bod 

van een concurrent te doen gelden op de 

GROEPSVRIJSTELLINGSVERORDENING 

VBO 17 BSC 



prijs van de verkoper. Als de verkoper aanvaardt 

om zijn prijs aan te passen aan die 

van de concurrent, loopt het contract door 

op de nieuwe voorwaarden. Zoniet kan de 

koper een nieuw contract sluiten met de 

concurrent, en zal het contract tussen 

koper en verkoper doorgaans worden ontbonden. 

Deze clausule brengt dus onrechtstreeks 

een uitwisseling van gegevens tussen concurrenten 

met zich via de inlichtingen die de 

klanten gaan doorspelen. 

Een dergelijke praktijk kan zonder gevolg zijn 

voor de mededinging wanneer de informatie 

over de prijzen van de verkoper openbaar is 

(voorbeeld 1). Zoniet kan de Engelse clausu le 

mededingingsbeperkend zijn (voorbeeld 2). 

Voorbeeld 1 

Het bekendste voorbeeld van de 

Engelse clausule is de ‘akte van vertrouwen’ 

van een grote distributeur van elektrische 

huishoudapparaten waarin bijvoorbeeld 

wordt bepaald dat het prijsverschil tussen 

de prijs van de concurrent en de eigen prijs 

zal worden terugbetaald, wanneer de prijs 

van de concurrent lager is. 

Leverancier en distributeur kunnen een zogeheten vrijstellingsregeling genieten, dat wil zeggen dat zij 

aan verticale informatie-uitwisseling kunnen doen op voorwaarde: 

• dat geen van hen een marktaandeel van meer dan 30% heeft; en 

• dat de uitwisseling geen uitgesproken mededingingsverstorende beperkingen, zoals de vaststelling van 

de doorverkoopprijzen, verheelt. 

>


> 

De klant kan terugbetaling van het verschil 

vragen aan de eerste distributeur die zo 

indirect de prijs te weten komt die zijn 

concurrent voor hetzelfde product vraagt. 

Deze praktijk, die op het eerste gezicht als 

mededingingsverstorend kan worden be - 

stempeld wegens de uitwisseling van informatie 

via een derde, wordt door de mededingingsautoriteiten 

aanvaard, aangezien de 

prijzen van de eerste distributeur en zijn 

concurrenten openbaar zijn. 

Voorbeeld 2 

Onderneming A, wereldleider in de 

spoorwegindustrie, heeft een leverancier 

van remsystemen. In het contract dat beide 

entiteiten bindt is een Engelse clausule 

opgenomen, volgens welke de leverancier 

zijn prijs zou aanpassen aan een lagere prijs 

die een concurrent aan A biedt. 

Na het sluiten van het contract stelt de 

voornaamste concurrent van de leverancier 

van A aan deze laatste een betere prijs 

voor. Onderneming A zal haar leverancier 

dan informeren over dit prijsvoor - 

stel, wat neerkomt op het meedelen van 

niet-publieke informatie aan de leverancier. 

De mededingingsautoriteiten kunnen dergelijke 

praktijken laken, want ze dreigen de 

mededinging te beperken. 

Categoriemanagementovereenkomsten 

Categoriemanagementovereenkomsten zijn 

overeenkomsten waarmee een distributeur 

zijn leverancier (de ‘category captain’) met 

het afdelingsbeheer van een categorie pro- 

VBO 18 BSC 


ducten belast, ook die van zijn concurrenten 

(een sodaproducent beheert het assortiment 

van de afdeling ‘koolzuurhoudende 

dranken’ van een supermarktketen). 

Deze overeenkomsten worden gesloten 

met het doel de leveranciers te belasten 

met de marketingstrategie. Producenten 

kunnen het product beter promoten dan 

distributeurs. Deze laatsten sparen ook 

promotiekosten uit. 

Het gevaar schuilt in het informatieverkeer 

tussen leveranciers, die gedwongen 

zijn om samen te werken met de category 

captain, om hun producten in de 

afdeling te plaatsen. Er kan ook een risico 

zijn bij de distributeurs, indien deze 

dezelfde captain gebruiken.

Voorbeeld 

Voor het beheer van haar afdeling 

koolzuurhoudende dranken vertrouwt een 

supermarktketen de organisatie en de plaatsing 

van de producten toe aan een sodaproducent. 

De sodaproducent zal dus de mogelijkheid 

hebben zijn eigen producten en die van 

zijn concurrenten te promoten. 

Zo zal hij indirect toegang hebben tot informatie 

over zijn concurrenten op het gebied 

van prijzen en marketingstrategie. De 

mededingingsregels dreigen te worden 

geschonden. 

Agentuurovereenkomsten 

Een agent is een persoon die bevoegd is 

tot het onderhandelen over en/of het 

sluiten van contracten namens een 

VBO 19 BSC 



andere persoon (de principaal) betreffende 

de koop van goederen of diensten door de 

principaal. De mededingingsautoriteiten zijn 

van mening dat agentuurovereenkomsten 

niet mededingingsbeperkend zijn indien de 

agent geen enkel financieel of commercieel 

risico draagt. 

Voorbeeld 

Twee waterdistributiebedrijven 

gelasten een agent namens hen over 

contracten te onderhandelen in 

Griekenland. Beide bedrijven betalen alle 

kosten terug die de agent maakt bij de 

onderhandeling (aankoop van materieel, 

kosten in verband met het sluiten van het 

contract, enz.). Hoewel de agent over informatie 

beschikt die de marktprijzen kan 

beïnvloeden, zullen beide bedrijven niet op 

de vingers getikt worden door de mededingingsautoriteiten, 

aangezien de agent geen 

enkel financieel of commercieel risico 

draagt, en op voorwaarde dat via deze 

agent geen gevoelige informatie wordt uitgewisseld 

tussen de distributiebedrijven.

JOINT VENTURES 

4Concurrerende bedrijven binnen 

dezelfde markt kunnen in joint ventures, 

allianties, partnerschappen of 

gemeenschappelijke ondernemingen 

stappen om aan een specifiek project 

te werken (op de markt brengen van 

een nieuw product, gezamenlijke productie, 

gezamenlijke inkoop, enz.). 

Samenwerken binnen de joint venture 

brengt noodzakelijkerwijs verkeer van 

gevoelige informatie met zich. Het is 

belangrijk ervoor te zorgen dat de uitgewisselde 

informatie strikt beperkt 

blijft tot wat nodig is voor de werking 

van de joint venture. 

Joint ventures 

VBO 20 BSC 


Bedrijven moeten echter afzien van 

elke uitwisseling van gevoelige informatie 

die van invloed kan zijn op hun 

parallelle activiteiten op de markten 

waarop zij onafhankelijk en concurrerend 

blijven. Zo mogen farmaceutische 

bedrijven die een joint venture vormen 

om een gemeenschappelijke 

‘input’ (een chemische stof, bijvoorbeeld) 

te produceren, geen informatie 

uitwisselen over de prijzen van hun 

eindproducten (geneesmiddelen, bijvoorbeeld), 

hun recente investeringen 

(in O&O, bijvoorbeeld), enz.

Moederonderneming 

A 


B 

Gemeenschappelijke 

onderneming 

Informatie-uitwisseling tussen A en B, 

via een joint venture, over hun eigen 

commercieel beleid: coördinatierisico. 


A Onderneming 

B 

Dochteronderneming 

Uitwisseling van gevoelige informatie over 

concurrenten. 

Voorbeelden 

Productie joint venture: 

Twee ondernemingen besluiten een grotere, 

modernere en efficiëntere fabriek te 

bouwen dan hun huidige en ze door een 

gemeenschappelijke onderneming te laten 

exploiteren. Een dergelijke overeenkomst 

kan mededingingsbeperkend werken, 

indien zij in dat kader informatie uitwisselen 

over andere activiteiten waarvoor 

zij onafhankelijk blijven. 

R&D joint venture: 

Twee producenten van elektronische componenten 

besluiten een onderneming op te 

richten om hun R&D-inspanningen te bundelen. 

Een dergelijke overeenkomst kan 

mededingingsbeperkend werken, indien zij 

in dat kader informatie uitwisselen over 

hun tariefbeleid op de markt. 

Verkoop joint venture: 

Twee bedrijven produceren fietsbanden en 

besluiten een gemeenschappelijke verkoop - 

onderneming op te richten om de banden 

aan fietsfabrikanten te slijten. De gemeenschappelijke 

onderneming onderhandelt 

over de prijzen en wijst de orders toe aan 

de naaste productielocatie om de transportkosten 

bij de latere levering aan de 

klant te rationaliseren. Een dergelijke over - 

eenkomst kan mededingingsbeperkend 

werken, indien zij in dat kader informatie 

uitwisselen over hun toekomstige investeringen. 

 

‘FIREWALL’ 

VBO 21 BSC 


AANBEVELINGEN 

• Informatie die niet nodig is voor 

de joint venture apart opslaan. 

• Het personeel opleiden om de ge - 

heim houdingsgaranties na te leven. 

• De verantwoordelijkheid van de be - 

stuurders van de joint venture in de 

moederondernemingen beperken. 

Denk eraan zogenaamde firewall- of 

chinese-wallmechanismen (derden die 

de niet-openbaarmaking van gegevens 

garanderen, data-encryptie, enz.) te 

installeren om het risico van coördinatie 

van de partijen op basis van de 

ontvangen informatie van de joint venture 

weg te nemen. 

JOINT VENTURES

RISICO’S WAARAAN ONDERNEMINGEN ZICH BLOOTSTELLEN 

5Geldboete 

Risico’s waaraan onderne min gen 

zich blootstellen 

Er staat heel wat op het spel! 

De in 2010 opgetekende recordboetes 

die de Europese Commissie oplegde 

(3,1 miljard euro), bevestigen de stijgende 

trend die sinds de jaren 1990 

wordt waargenomen. 

Terwijl bedrijven vaak niet weten welke 

mechanismen tot hun veroordeling leiden, 

kunnen de boetes oplopen tot 10% 

van de totale omzet van het bedrijf dat 

VBO 22 BSC 


zich schuldig maakt aan concurrentiebeperkende 

praktijken. 

In het geval van een ondernemersvereniging 

wordt het tarief, dat niet hoger 

kan zijn dan 10%, toegepast op de som 

van de totale omzet behaald door elk 

lid dat actief is op de markt die door de 

inbreuk van de vereniging is getroffen. 

Wanneer de vereniging niet kan betalen, 

moet ze zich tot haar leden wenden. 

Indien dit niet lukt, kan de Europese 

Commissie zich wenden tot de onder-

nemingen die lid zijn van de vereniging, of tot 

een deel ervan. 

Het vooruitzicht van een faillissement 

behoedt een onderneming niet noodzakelijk 

voor het risico een hoge boete op te lopen. 

Strategische risico’s 

Het onderzoek van de zaken van een onderneming 

door de mededingingsautoriteiten kan 

haar werking sterk verstoren, de inzet van 

flink wat personeel vergen, en haar van haar 

strategische doelstellingen afbrengen. Temeer 

omdat de procedure lang kan duren (zelden 

minder dan 18 maanden). 

Het risico op reputatieschade is groot. De 

mediatisering van dergelijke praktijken kan 

klanten van de onderneming weghouden en 

argwaan opwekken bij beleggers en financieel 

analisten. Als de onderneming beursgenoteerd 

is, kan haar beurswaarde erdoor aangetast 

worden. 

Enkele cijfervoorbeelden 

In België werd in mei 2010 een boete van 3,6 

miljoen euro opgelegd aan vier producenten 

van plaatstalen radiatoren die een overeenkomst 

hadden gesloten voor de uitwisseling 

van gevoelige mededingingsinformatie en voor 

de coördinatie van de verhoging van de groothandelsprijzen 

van stalen radiatoren. 

In Duitsland werden in maart 2011 drie 

producenten van consumentenproducten, 

waaronder dochterondernemingen van twee 

ondernemingen uit de voedingsmiddelensector, 

veroordeeld tot een boete van 38 miljoen 

euro wegens ‘mededingingsbelemmerende 

informatie-uitwisseling’. 

RISICO’S WAARAAN ONDERNEMINGEN ZICH BLOOTSTELLEN 

VBO 23 BSC 


GEVAARLIJKE RELATIES TUSSEN 

INFORMATIE-UITWISSELING EN KARTEL 

Tussen informatie-uitwisseling en kartels 

bestaan nauwe banden. In het kader van 

een heimelijke verstandhouding die erop 

gericht is gezamenlijk prijzen vast te stellen, 

hoeveelheden te verkleinen of markten te 

verdelen, wisselen ondernemingen vaak 

informatie uit om erop toe te zien dat alle 

deelnemers de kartelregels wel degelijk 

naleven. Dergelijke informatie-uitwisselings - 

overeenkomsten werken aan de efficiëntie 

van het kartel. Ze zijn dus totaal verboden 

en worden door de mededingingsautoriteiten 

zwaar bestraft. Volgens dezelfde gedachtegang 

verdenken de me dedingings au to ri - 

teiten informatie-uitwisselingsovereenkom - 

sten vaak ervan geheime kartelpraktijken te 

verbergen alsof de in formatie-uitwisseling 

het topje van de ijsberg was. In voorkomend 

geval kunnen de bedrijven die aan 

een informatie-uitwisselingsovereenkomst 

deelnemen, zich blootstellen aan bijkomen - 

de onderzoeksmaatregelen (vragen om 

inlichtingen, onderzoek ter plaatse, enz.). 

GECUMULEERDE BOETES WEGENS 

UITWISSELING VAN INFORMATIE IN HET 

KADER VAN EEN KARTEL 

• Vier glasproducenten: 1,38 miljard euro 

(2008) (EU) 

• Vier liftenfabrikanten: 992 miljoen euro 

(2007) (EU) 

• Acht fabrikanten van vitamines: 855 miljoen 

euro (2001), nadien door de Europese justitie 

teruggebracht tot 790 miljoen euro (EU) 

• Elf luchtvaartmaatschappijen: 799 miljoen 

euro (2010) (EU) 

• Elf fabrikanten van elektrische apparatuur: 

750 miljoen euro (2007) (EU) 

• Drie mobieletelefonieoperatoren: 

534 miljoen euro (2005)

BIJLAGE 

BIJLAGE 

Toepasselijke bepalingen van Belgisch 

en Europees recht 

• Artikel 101 van het VWEU (Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie) 

• Artikel 2 van de Belgische wet tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd 

op 15 september 2006 (WBEM) 

• Richtsnoeren inzake de toepasselijkheid van artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van 

de Europese Unie op horizontale samenwerkingsovereenkomsten, bekendgemaakt in het Pu bli ca - 

tieblad van 14 januari 2011 en beschikbaar op de website van het DG Mededinging. 

Artikel 101 van het Verdrag betreffende de 

werking van de Europese Unie (VWEU): 

(oud artikel 81 VEG) 

1. Onverenigbaar met de interne markt en 

verboden zijn alle overeenkomsten tussen 

ondernemingen, alle besluiten van ondernemersverenigingen 

en alle onderling afge - 

stemde feitelijke gedragingen welke de handel 

tussen lidstaten ongunstig kunnen beïn - 

vloeden en ertoe strekken of ten gevolge 

hebben dat de mededinging binnen de 

interne markt wordt verhinderd, beperkt of 

vervalst en met name die welke bestaan in: 

a) het rechtstreeks of zijdelings bepalen 

van de aan- of verkoopprijzen of van 

andere contractuele voorwaarden; 

b) het beperken of controleren van de 

productie, de afzet, de technische ontwikkeling 

of de investeringen; 

c) het verdelen van de markten of van de 

voorzieningsbronnen; 

d) het ten opzichte van handelspartners 

VBO 24 BSC 


toepassen van ongelijke voorwaarden 

bij gelijkwaardige prestaties, hun daarmede 

nadeel berokkenend bij de 

mededinging; 

e) het afhankelijk stellen van het sluiten 

van overeenkomsten van de aanvaarding 

door de handelspartners van bijkomende 

prestaties welke naar hun aard 

of volgens het handelsgebruik geen verband 

houden met het onderwerp van 

deze overeenkomsten. 

2. De krachtens dit artikel verboden over - 

eenkomsten of besluiten zijn van rechtswege 

nietig. 

3. De bepalingen van lid 1 van dit artikel kunnen 

echter buiten toepassing worden verklaard 

- voor elke overeenkomst of groep van 

overeenkomsten tussen ondernemingen, 

- voor elk besluit of groep van besluiten 

van ondernemersverenigingen, en 

- voor elke onderling afgestemde feitelijke

gedraging of groep van gedragingen die bijdragen 

tot verbetering van de productie of 

van de verdeling der producten of tot verbetering 

van de technische of economische 

vooruitgang, mits een billijk aandeel in de 

daaruit voortvloeiende voordelen de ge - 

bruikers ten goede komt, en zonder noch - 

tans aan de betrokken ondernemingen 

a) beperkingen op te leggen welke voor 

het bereiken van deze doelstellingen 

niet onmisbaar zijn; 

b) de mogelijkheid te geven, voor een 

wezenlijk deel van de betrokken producten 

de mededinging uit te schakelen. 

Artikel 2 van de wet tot bescherming van de 

economische mededinging, gecoördineerd op 

15 september 2006 (WBEM) 

Art. 2 § 1. Zijn verboden, zonder dat hiertoe 

een voorafgaande beslissing vereist is, alle over - 

eenkomsten tussen ondernemingen, alle besluiten 

van ondernemingsverenigingen en alle 

onderling afgestemde feitelijke gedragingen 

welke ertoe strekken of ten gevolge hebben 

dat de mededinging op de Belgische betrokken 

markt of op een wezenlijk deel ervan merkbaar 

wordt verhinderd, beperkt of vervalst en met 

name die welke bestaan in: 

1° het rechtstreeks of zijdelings bepalen van 

de aan- of verkoopprijzen of van andere 

contractuele voorwaarden; 

2° het beperken of controleren van de productie, 

de afzet, de technische ontwikkeling 

of de investeringen; 

3° het verdelen van de markten of van de 

voorzieningsbronnen; 

4° het ten opzichte van handelspartners 

toepassen van ongelijke voorwaarden bij 

gelijkwaardige prestaties, hen daarmee 

nadeel berokkenend bij de mededinging; 

5° het afhankelijk stellen van het sluiten van 

overeenkomsten, van de aanvaarding door 

de handelspartners van bijkomende prestaties 

welke naar hun aard of volgens het 

handelsgebruik geen verband houden met 

het onderwerp van deze overeenkomsten. 

§ 2. De krachtens dit artikel verboden over - 

eenkomsten of besluiten zijn van rechtswege 

nietig. 

§ 3. De bepalingen van § 1 zijn niet van toepassing 

op: 

1° elke overeenkomst of groep van over - 

eenkomsten tussen ondernemingen; 

2° elk besluit of groep van besluiten van 

ondernemingsverenigingen, en 

3° elke onderling afgestemde feitelijke 

gedraging of groep van gedragingen die 

bijdragen tot verbetering van de productie 

of van de verdeling of tot verbetering 

van de technische of economische 

vooruitgang of die de kleine en 

middelgrote ondernemingen de mogelijkheid 

bieden om hun con currentie - 

positie op de betrokken markt of op 

de internationale markt te verstevigen, 

mits een billijk aandeel in de daaruit 

voortvloeiende voordelen de gebruikers 

ten goede komt, en zonder nochtans 

aan de betrokken ondernemingen: 

a) beperkingen op te leggen welke 

voor het bereiken van deze doelstellingen 

niet on misbaar zijn; 

b) de mogelijkheid te geven, voor een 

we zenlijk deel van de betrokken 

producten de mededinging uit te 

schakelen. 

VBO 25 BSC 


BIJLAGE

AANTEKENINGEN 

Aantekeningen 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

VBO 26 BSC 


.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

.......................................................................................................................................................... 

VBO 27 BSC 


AANTEKENINGEN

VBO VZW 

Ravensteinstraat 4 

1000 Brussel 

T + 32 2 515 08 11 

F + 32 2 515 09 99 

info@vbo-feb.be 

www.vbo.be 

Vormgeving en productie 

Landmarks 

Publicatieverantwoordelijke 

Stefan Maes 

Verantwoordelijke uitgever 

Copyright © VBO 2011 

Charles Gheur 

Rue du Luxembourg 72 

B - 4000 Luik 

Redactie 

Charles Gheur 

Rue du Luxembourg 72 

B - 4000 Luik 

Nicolas Petit 

Leopoldlaan II, 231 

B - 1080 Brussel 

Wettelijk depot 

D/0140/2011/7 

Druk 

Geers Offset 

Exemplaren van deze uitgave kunt u bestellen bij Paola Bulot, 

fax 02 515 09 55, e-mail publicaties@vbo-feb.be of via de VBO-website 

(www.vbo.be - rubriek Publicaties / gratis brochures) 

Cet ouvrage est également disponible en français 

This brochure is also available in English 

Niets uit deze uitgave mag door elektronische of andere middelen, met inbegrip van automatische 

informatiesystemen, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schriftelijke 

toestemming van de uitgever. Uitgezonderd zijn korte fragmenten, die uitsluitend ten behoeve van 

recensies geciteerd mogen worden. 

Deze brochure kwam tot stand dankzij het werk van een groep studenten van Msc. Legal and 

Tax Management (EDHEC, Lille) onder leiding van professor N. Petit en mej. E. Provost. De 

studenten die aan het project meewerkten, zijn: Louise Bargibant, Melissa Boumezlag, Zineb 

Chabbi Mouizina, Pauline Combes, Arnaud Mouton, Valentine Rebérioux, Solène Richemont.

VBO VZW 

Ravensteinstraat 4 

B-1000 Brussel 

T + 32 2 515 08 11 

F + 32 2 515 09 99 

info@vbo-feb.be 

www.vbo.be

E FFECTIEVE L EDEN VAN HET VBO 

Belgische Federatie 

van de Automobiel- en 

Tweewielerindustrie 

Federatie van 

de Belgische Cementnijverheid 

Federatie van de Elektriciteits- en 

Gasnetbeheerders in België 

Creamoda 

Algemene 

Belgische 

Schoonmaakunie 

Beroepsvereniging van 

Verzeke rings ondernemingen 

Confederatie van de Autohandel 

en -reparatie en van de 

Aanverwante Sectoren 

Belgische Baksteenfederatie 

Belgische Federatie van 

de Chemische Industrie 

en Life Sciences 

Belgische Federatie 

van de Financiële 

Sector 

Organisatie van Raad ge ven de 

Ingenieurs, En gineering- en 

Consultancybureaus 

Federatie van 

Bedrijven voor 

Milieubeheer 

Beroepsvereniging van 

Verzeke rings makelaars 

Belgische Associatie 

van de Contactcenters 

Federatie van 

de Betonindustrie 

Verbond van de 

Glasindustrie 

comeos Werkgeversverbond 

Federatie Staalindustrie 

der Belgische 

van Partners Verbond 

Havens 

voor Werk 

Belgian Air Transport 

Association 

Federatie van 

de Technologische Industrie 

Belgische Petroleum 

Federatie 

Vereniging van de Bel gi sche 

Fabrikanten van Papierdeeg, 

Papier en Karton 

Federatie van 

de Textiel-, Hout- 

en Meubelindustrie 

Federatie Voedingsindustrie 

Bedrijfsgroepering 

Zandgroeven 

Confederatie Bouw 

Federatie van de Belgische 

Elektriciteits- en Gasbedrijven 

Federatie van de Belgische 

Grafische Industrie 

Verbond van Ont gin nings- 

en Vere de lings bedrijven van 

Onbrandbare Gesteenten 

Federatie der 

Papier- en Karton ver - 

werkende Bedrijven 

Werkgeversfederatie 

voor de Internationale Handel, 

het Vervoer en de Logistiek 

Koninklijke Belgische Redersvereniging 

Beroepsvereniging 

van Belgische Vezelcement 

Producenten

Documentatiebundel deel 2 - Contrast :::. Law Seminars

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?