Onafhankelijk magazine van Tilburg University
Onafhankelijk magazine van Tilburg University
Onafhankelijk magazine van Tilburg University
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ook al kom je op de uni een heel eind met een gezond<br />
stel hersens, de beste prestaties lever je als je<br />
ratio en je gevoel in balans zijn. Dat beweert tenminste<br />
I<strong>van</strong> Nyklicek, hoofddocent Medische psychologie<br />
en Neuropsychologie én de leider <strong>van</strong> de cursus<br />
Mindfulness in het Zwijsengebouw. Is meditatie een<br />
modeverschijnsel?<br />
met zes medewerkers,<br />
drie vrouwen, drie<br />
mannen, sta ik op mijn<br />
sokken, door mijn knieën<br />
“Samen<br />
gebogen, met mijn kont<br />
naar achter en armen naar voren. Alsof<br />
ik op een stoel ga zitten die er helaas<br />
niet is. Het duurt niet lang voordat ik de<br />
spieren in mijn benen voel verkrampen.<br />
Maar iedereen in de kring staat nog in<br />
zithouding. Ik kan toch niet als eerste<br />
omhoog gaan? Volgens mij ben ik zelfs de<br />
jongste aanwezige hier. En zo ratelen m’n<br />
gedachten nog even door. Tot de stem<br />
<strong>van</strong> I<strong>van</strong> Nyklicek, universitair hoofddocent<br />
Medische psychologie en Neuropsychologie,<br />
ze onderbreekt. ‘Merk je<br />
gedachten op, als je bijvoorbeeld denkt:<br />
ik zal zeker niet de eerste zijn die weer<br />
naar boven gaat,’ spreekt hij kalm. Ik lach<br />
in mezelf en kom langzaam weer rechtop<br />
staan. Inmiddels niet als eerste. En daar<br />
ben ik stiekem toch blij om.”<br />
In de Black Box geeft I<strong>van</strong> de cursus<br />
mindfulness gecombineerd met lichte<br />
staande yoga-oefeningen. De les is een<br />
fijne reminder voor me. Twee jaar geleden<br />
volgde ik een cursus mindfulness, oftewel<br />
aandachtsgerichte meditatie ontdaan <strong>van</strong><br />
ieder geloof, en sindsdien merk ik dat het<br />
een goede houvast is in tijden <strong>van</strong> stress<br />
en gepieker. Maar ook in rustige tijden<br />
probeer ik een paar keer per week te<br />
mediteren. Meestal thuis op een kussen.<br />
Maar ook in de trein of in de tuin. Omdat<br />
ik ervaar dat ik er rustiger <strong>van</strong> word, ik kan<br />
onderzoeken waar mijn gedachten blijven<br />
steken en ik minder wordt meegesleept<br />
door emoties. Vooral als je erg rationeel<br />
bent ingesteld, kan meditatie ervoor<br />
zorgen dat je meer gaat vóelen. En<br />
dat maakte me nieuwsgierig naar wat<br />
meditatie biedt voor andere studenten en<br />
medewerkers <strong>van</strong> de universiteit. Ook al<br />
worden je rationele vermogens constant<br />
Daarnaast zijn er legio andere<br />
meditatietechnieken zoals<br />
inzichtmeditatie waarbij je jezelf<br />
bejubeld op de uni, lever je niet juist de<br />
beste prestaties als je gevoel en ratio in<br />
balans zijn?<br />
Creatiever<br />
Ik ga in gesprek met onderzoeker I<strong>van</strong>.<br />
Drie jaar geleden toonde hij al aan dat<br />
het volgen <strong>van</strong> een mindfulnesstraining<br />
leidt tot minder stress. En hij is niet de<br />
enige die positief resultaat laat zien. Over<br />
de hele wereld verschijnen steeds meer<br />
onderzoeken waaruit blijkt dat mensen<br />
die consistent mediteren een grotere hersenom<strong>van</strong>g<br />
hebben, emotioneel stabiel<br />
zijn en zich beter kunnen concentreren.<br />
I<strong>van</strong> mediteert sinds negen jaar zelf ook,<br />
dagelijks een half uur. En dat brengt heel<br />
veel voor hem, vertelt hij. “Ik kan makkelijker<br />
dingen loslaten. Deadlines of doelen<br />
in mijn werk bijvoorbeeld die ik mezelf<br />
heb gesteld. Door middel <strong>van</strong> meditatie<br />
zie ik dat het spinsels zijn. Ik relativeer<br />
daardoor beter.”<br />
Maar er is nog een voordeel, laat hij weten:<br />
mediteren kan je creativiteit vergroten.<br />
”Er komt gemakkelijker een frisse blik.<br />
Ik ben er<strong>van</strong> overtuigd dat je creatiever<br />
wordt omdat je niet meer vastzit in een<br />
gedachtepatroon. Je ziet nieuwe invalshoeken,<br />
volgt nieuwe paden.” En dat werkt<br />
niet alleen door in onderzoek, maar ook<br />
in onderwijs. “Als er een nieuwe cursus<br />
opgezet moet worden, ga ik sneller terug<br />
naar de basis. Waar gaat het echt om?<br />
Wat wil ik studenten bijbrengen? Waar<br />
hebben ze later echt iets aan? Dat kan<br />
dus ook buiten de lesstof om zijn. Zoals<br />
een kritische blik werpen op de lesstof<br />
zelf. Want meditatie helpt om kritisch te<br />
blijven kijken. De dingen los te laten.”<br />
Ongewenste gedachten<br />
Dat ik creatiever word <strong>van</strong> meditatie<br />
heb ik nooit zo direct gezien. Maar als<br />
ik er even over nadenk, besef ik dat dit<br />
inderdaad het geval is. Hoe meer rust ik<br />
observeert, of Zen, waarbij<br />
concentratie op de ademhaling<br />
centraal staat.<br />
Je hoeft niet in lotushouding te<br />
zitten om te mediteren. Je kunt<br />
het ook doen terwijl je rent, fietst,<br />
ervaar, hoe sneller nieuwe ideeën voor<br />
artikelen <strong>van</strong>uit het niets opkomen. Terwijl<br />
ik vaak vastloop in gedachtecirkels zodra<br />
ik wanhopig probeer op zoek te gaan<br />
naar een interessante invalshoek voor een<br />
artikel.<br />
Maar geeft een nachtje slapen niet<br />
hetzelfde effect? Of een andere ontspannende<br />
bezigheid, zoals hardlopen of<br />
boetseren? “Dat kan zeker ook meditatief<br />
zijn,” bevestigt I<strong>van</strong>. “Maar toch is er<br />
een verschil met mediteren. Bij andere<br />
ontspannende bezigheden is er een grote<br />
kans dat je daarna weer in dezelfde gedachten<br />
terugschiet. Zeker bij problemen<br />
die met stress te maken hebben blijf je<br />
hangen in je gedachten. Het voordeel <strong>van</strong><br />
meditatie is dat je systematisch oefent<br />
om gedachtecirkels actief los te laten. Je<br />
bevrijdt jezelf <strong>van</strong> ongewenste gedachten.”<br />
En qua praktische haalbaarheid:<br />
mediteren kun je altijd en overal.<br />
Het blijkt trouwens ook uit onderzoek, dat<br />
je hersenen meer thetagolven produceren<br />
in dromerige of meditatieve toestand. En<br />
die golven worden in verband gebracht<br />
met creativiteit. En de oude filosofen<br />
wisten het ook al, lees ik in het dagboek<br />
Windstilte <strong>van</strong> Joke J. Hermsen. Plato<br />
noemde rust de belangrijkste voorwaarde<br />
voor het denken. ‘Pas dan ervaren we dat<br />
we méér zijn dan een bewust, handelend<br />
wezen, en juist dit surplus kan ons denken<br />
<strong>van</strong> binnenuit vernieuwen.’ En dat is ook<br />
het mooie <strong>van</strong> mediteren, besef ik, dat je<br />
leert om naar jezelf te kijken en zo ervaart<br />
wat er in je onbewuste allemaal speelt.<br />
Hoezo zweverig?<br />
‘Mediteren? Dat kan ik niet,’ krijg ik te<br />
horen <strong>van</strong> vriendinnen. Dan leg ik uit dat<br />
het geen kwestie is <strong>van</strong> je gedachten<br />
totaal loslaten, wat vaak wordt gedacht.<br />
Want nee, dat kan ik ook niet. Ik kan niet<br />
eens vier tellen mijn adem volgen, zonder<br />
dat mijn gedachten zijn weggeschoten.<br />
ligt of staat.<br />
Coverstory .11<br />
Univers 21 april 2011