Onafhankelijk magazine van Tilburg University

14. Science & School
tekst Lieke Steijvers illustratie Bas van der Schot
Univers 12 mei 2011
E-humanities
is booming
Alfa's en bèta's: een van oudsher slechte
combinatie. Waar de een in de boeken
duikt, vindt de ander zijn heil in cijfers,
techniek en computers. Maar die scheidslijn
wordt steeds dunner door de populariteit
van masterspecialisaties die de
twee werelden combineren. Ruim baan
voor de alfa-nerds.
Gaan mensen braver leven als
ze in de gaten gehouden
worden? Ruud Mattheij,
masterstudent HAIT (Human
aspects of information
technology) hoopt van wel. Voor zijn
masterscriptie sleutelde hij een computerpersonage
in elkaar, die mensen bij
een waterkraan nauwlettend in de gaten
houdt. Het personage kijkt nog best
vriendelijk als mensen de kraan normaal
gebruiken, maar loopt pimpelpaars aan
als mensen te veel warm water verspillen.
De hamvraag: gaan mensen zich energiebewuster
gedragen als ze worden
begluurd?
Een dergelijke case-study is typisch voor
het relatief nieuwe vakgebied e-humanities.
E-humanities combineert een
ict-denkwijze en ict-toepassingen met
cases uit de geesteswetenschappen. In
het geval van Mattheij gaat om een
onderwerp uit de psychologie, maar het
kan ook gaan om onderwerpen die met
taal, kunst of cultuur te maken hebben.
Mattheij schaart zijn thesis onder de
noemer persuasive technology. Hierbij
wordt techniek ingezet om mensen te
verleiden tot een bepaald gewenst
gedrag. De psychologie van de mens is
altijd het uitgangspunt, de techniek volgt
daaruit, zegt Mattheij.
Wiki-leaksaffaire
HAIT is een van de vier specialisaties
Typisch Tilburgse specialisaties
De master Communicatie- en informatiewetenschappen in zijn brede
vorm is uniek in Nederland. Met name de combinatie geesteswetenschappen
(taal, cultuur, kunst, communicatie) met technologie is typisch
binnen de master Communicatie- en
informatie Wetenschappen. Die master,
die gedeeltelijk het vakgebied van de
e-humanities beslaat, is sinds enkele jaren
booming. De afgelopen drie jaar is de
master gegroeid van 90 naar maar liefst
140 studenten. Opleidingsdirecteur Anne
Vermeer verwacht dat die stijging doorzet
tot 180 studenten komend studiejaar, een
verdubbeling in vier jaar tijd.
Verreweg de grootste afstudeerrichting
binnen Communicatie- en informatiewetenschappen
is Bedrijfscommunicatie en
digitale media (BDM). Daarna volgen
Communicatie design, Interculturele
communicatie en Human aspects of
information technology (HAIT). BDM gaat
voornamelijk over de toepassingen van
nieuwe media en laat studenten nadenken
over de effecten daarvan. "Ontzettend
actueel natuurlijk", zegt Vermeer.
"Denk alleen al aan de gevolgen van de
Wiki-leaks affaire. Wij hebben er komend
jaar zelfs een nieuwe richting over:
Data-journalism. Welk effect heeft
informatiegaring door de gewone man,
vanaf zijn mobieltje op het Tahrirplein?
Van wie zijn die data? Hoe kunnen we de
juistheid nagaan? Ik vrees dat we binnen
no-time een volle collegezaal hebben."
In het verdomhoekje
Maar het succes van e-humanities komt
niet alleen door de actualiteit van de
onderwerpen. Ook de voorheen achtergestelde
rol van de geesteswetenschappen
speelt een rol, denkt HAIT-coördinator
Menno van Zaanen. "De
geesteswetenschappen zitten sinds lange
tijd in het verdomhoekje. Wetenschap is
veel pragmatischer geworden. Iedereen
moet mee in de technologische ontwikkelingen.
Om geesteswetenschappen een
meer modern en toekomstgericht elan te
geven, is deze technische draai ontstaan."
Een draai waar ook zeker behoefte aan is,
aldus Van Zaanen. Er mag dan minder
geld en minder aandacht zijn voor
onderwerpen uit de geesteswetenschappen,
het trekt studenten en onderzoekers
nog zeker aan. "Ik heb nu een studente die
geïnteresseerd is in muziekstijlen. Samen
met een etnomusicoloog heeft ze een
systeem ontwikkeld dat volksliedjes
indeelt naar afkomst: Europees of
Aziatisch. Op die manier kan onderzoek in
de geesteswetenschappen snel en
concreet worden uitgevoerd, zonder
ingewikkelde handmatige vergelijkingen.
Het is ook voor bedrijven zeer interessant."
Nerds
Het voordeel van communicatie- en
informatietechnologen? "Het zijn geen
nerds, maar mensen die midden in de
maatschappij staan", denkt Ruud Mattheij.
"Wij willen in de eerste plaats weten hoe
mensen denken en werken, daarna komt
de technologie pas om de hoek kijken."
De combinatie technologie en geesteswetenschappen
trekt bijzondere studenten
aan, vindt ook Van Zaanen. "Ze zijn
geïnteresseerd in taal, in geschiedenis, in
kunst en in psychologie. Maar tegelijkertijd
willen ze voor hun onderzoek
moderne toepassingen gebruiken. Het is
toch gaaf om een toepassing te bedenken
die schilderijen van Van Gogh herkent,
identificeert en de authenticiteit ervan
controleert?”
Maar Communicatie- en informatiewetenschappen
is in wezen geen technische
master. "De meeste studenten hebben
wel enige kennis van computers en
programmeren, maar er zijn er ook die er
niks vanaf (willen) weten", zegt Van
Zaanen. "Dat is ook niet nodig als je
techneuten slim voor je laat werken!"
Tilburgs. Vergelijkbare opleidingen zijn bijvoorbeeld Informatiekunde,
Kunstmatige Intelligentie of Cognitive Science, die ook uitgaan van
menselijk gedrag en toepassingen daarvan in ict, maar die geen focus op
taal en communicatie bieden.