Archeologische Kroniek 1990 - Geschiedenis van Zuid-Holland

W.A.M. Hessing
II Zuid-Holland
Prehistorie
's-Gravenhage: ziekenhuis Bronovo (afb. 1, 2 en 3) De opgraving op het parkeerterrein
van het ziekenhuis Bronovo was een vervolg op een eerder onderzoek in 1986 (zie Hallewas
1987, 311). In de bouwput voor een nieuwe vleugel van het ziekenhuis zijn toen aardewerkscherven
uit de Bronstijd en Ijzertijd aangetroffen. Bij het onderzoek van dit jaar kwamen
wederom vondsten uit deze beide perioden aan het licht, maar speciaal op die uit de Midden-
Bronstijd (Hilversum-cultuur) zal hier worden ingegaan.
Bronovo ligt op een smalle strandwal, net buiten het overstuivingsgebied van de Jonge
Duinen. De bronstijdbodem bleek alleen in het zuiddeel van het terrein, het overgangsgebied
tussen strandwal en de nabijgelegen natte strandvlakte, goed bewaard te zijn gebleven.
Uit ditzelfde niveau zijn op andere plaatsen in Den Haag al eerder vondsten gedaan (van
Ginkel & Magendans 1991). Op de plaats van de opgraving was een zeer homogene donkergrijze
en houtskoolrijke laag van 20-50 cm, met uitschieters tot bijna één meter dikte, aanwezig.
Onder de laag bevonden zich hier en daar smalle veendepressies. De indruk bestaat dat
in elk geval één daarvan ten tijde van de komst van de eerste 'kolonisten' nog als een klein
waterplasje open lag. Vervolgens is het gebruikt als dumpplaats voor afval. Het laaggelegen
nattere deel van het terrein was vooral voor agrarische activiteiten geschikt. Overal waren
de krassen van het eergetouw te zien. Ook de poel werd, toen die eenmaal dichtgegroeid was
en tot veen verworden, in het landbouwareaal opgenomen.
Hoe lang het terrein beakkerd is geweest valt niet precies te zeggen, maar langer dan enige
jaren achter elkaar kan dat niet geweest zijn. De bodem was daar simpelweg te arm voor.
Wel lijkt de op sommige plaatsen in het terrein geconstateerde gelaagdheid in de akker er
op te wijzen dat men de grond een aantal malen, na een periode van braak, opnieuw in cultuur
heeft gebracht. De grote hoeveelheden houtskoolsplinters die overal in de akkers gevonden
zijn, kunnen waarschijnlijk in verband worden gebracht met het platbranden van de
vegetatie vóór de hernieuwde ingebruikname.
Door het herhaalde proces van ploegen en bemesten werd de bodem langzamerhand
steeds dikker. Dat had gevolgen voor de waterhuishouding in de lagere gedeelten, waar het
veen onder het gewicht van de bovengrond werd samengedrukt. Omdat het daar te nat werd,
moesten in de laatste akkerfase ontwateringsgreppels worden gegraven. Ze lijken al spoedig
weer te zijn dichtgegooid. Mogelijk waren ze alleen bedoeld om hier en daar het veen te doorgraven.
Andere sporen van bewoning zijn vrij beperkt. Eén werkput bevatte veel paalsporen en
kuilen. Uit deze sporen kon echter geen gebouw gereconstrueerd worden. Twee kuilen bleken
gevuld met grote stukken kiezelsteen. Uit de constatering dat ze allemaal ietwat roodgekleurd
waren en veel kleine barstjes en scheurtjes vertoonden mag worden afgeleid dat de
kiezels als hittestenen hebben dienst gedaan (afb. 1).
Het totaal van de vondsten getuigt niet van een echt welvarende bevolking. Bijna alles
zal ter plekke zijn vervaardigd, zoals het aardewerk met zijn karakteristieke grove kwart sgruismagering.
Ook twee bijzondere vondsten, hamers van edelhertengewei, kunnen hier
heel goed zijn bewerkt. De vuurstenen werktuigjes, voornamelijk knoopschrabbers van ten
hoogste 2 cm lang, zijn van 'pebble flint' dat in de omgeving kan worden gevonden. Alleen
het materiaal voor de twee vuurstenen pijlpunten met schachtdoorn en weerhaken is hier
329