In gedachten verzonken - hjk

gebleken dat kleuters zeker plezier hebben in het filosoferen. Een van
hen zei na afloop van de lessen: ‘Filosoferen is fantastisch!’
Nuttig
Zoals in het voorgaande is beschreven, komen jonge kinderen nog
niet echt tot een abstracte filosofische discussie. En toch willen we het
belang van filosoferen met kleuters benadrukken. Zowel uit de wetenschappelijke
literatuur als uit het onderzoek is duidelijk geworden dat
kinderen veel plezier hebben in het filosoferen. Ze worden echt aan
het denken gezet en de gesproken taal wordt gestimuleerd. Daarnaast
heeft het filosoferen een sterk sociaal karakter. Door met elkaar van
gedachten te wisselen, leren kinderen zichzelf en elkaar beter kennen
en leren zij elkaar meer te waarderen. Het zelfvertrouwen van kinderen
groeit wanneer zij regelmatig het woord krijgen en zij zich gehoord
voelen.
Het onderzoek naar filosoferen en de invloed op zowel het denken
en de taal als op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen,
bevindt zich nog in het beginstadium. Wij pleiten ervoor dat er meer
aandacht komt voor het filosoferen in het (basis)onderwijs en het
onderzoek naar de effecten van filosoferen met kleuters en oudere
kinderen.
Anne Constant, Lieke de Man en Hester van der Schee zijn
studenten aan de Universiteit Utrecht, zij volgen momenteel
de masteropleiding Orthopedagogiek.
Dr. J.H.M. Hamers is opgetreden als begeleider in het bacheloronderzoek
naar filosoferen met kleuters.
Literatuur
Anthone, R., F. Mortier (1997), Socrates op de speelplaats. Filosoferen
met kinderen in de praktijk. Acco, Leuven/Amersfoort.
Aufenanger, J. (1998), Beknopte inleiding in de filosofie. Het Spectrum,
Utrecht.
Bodegraven, N., van (2000), Spelenderwijs filosoferen met kinderen.
Elsevier, Maarssen.
Bodegraven, N., van, T.Kopmels (2002), Kriebels in je hersens. Activiteiten
en gesprekken met jonge kinderen. SWP, Amsterdam.
Constant, S.E., L. de Man, H. van der Schee (2006), Filosoferen met
Kleuters. In Gedachten Verzonken. Pedagogiek Bachelor Thesis.
Universiteit Utrecht.
Heesen, B. (1996), Als het elke dag regent storten argumenten op
ons neer. In: Vernieuwing, 55.
Heesen, B. (1998), Filosoferen met kinderen. Damon, Best.
Lipman, M. (1998). Teaching students to think reasonably: some
findings of the philosophy for children program. In: The Clearing House,
71, 5.
Martens, E. (2000), Spelen met denken. Over filosoferen met kinderen.
Lemniscaat, Rotterdam.
Matthews. G. (1994), Willen planten ook baby’s? Lemniscaat,
Rotterdam.
Murris, K. (2000), Can children do philosophy? In: Journal of Philosophy
of Education, 34.
Nickerson, R.S., D.N. Perkins, E.E. Smith
(1985), The teaching of thinking. Lawrence
Erlbaum Associates, Hinsdale.
Pardoen, J. (2002), Deel 1: Inleiding- Door te
filosoferen leert een kind denken. www.ouders.
nl/mfil2002-1.htm.
Gespreksregels bij filosoferen
Filosoferen gebeurt op basis van gelijkwaardigheid;
er worden wezenlijke
dingen besproken. Bij gesprekken zijn
er vooraf geen bepaalde uitkomsten.
Wel is het belangrijk gespreksregels te
hanteren.
Regels voor leerkrachten:
• De leerkracht is gespreksleider/procesbegeleider.
• Er zijn geen foute antwoorden.
• Vat regelmatig samen wat er is gezegd.
• In een samenvatting wordt het laatstgezegde
en het eerder gezegde in zinvol
verband gebracht.
• Verwijs kinderen naar elkaar en laat ze op
elkaar reageren.
• De leerkracht stelt zich terughoudend op.
Regels voor leerlingen:
• Als iemand praat, is de rest stil en luistert.
• Als je iets wilt zeggen, steek je je vinger op.
• Je mag alles zeggen wat je denkt.
• Je lacht niemand uit.
• Vertel aan de hele groep, niet alleen aan de
juf of meester.
Op de volgende pagina’s wordt een
filosofieles weergegeven uit het
lesprogramma In Gedachten Verzonken.
Aanleiding is het prentenboek De plant
van Jan van Harrie Geelen. Het gaat over
een kleine jongen, Jan, die een potplant
vindt. Hij neemt hem mee naar huis,
verzorgt hem en voert gesprekken met
de plant. Op een dag wordt Jan verrast:
de plant bloeit.
De wereld van het jonge kind | december 2007 115