DONOR IN HART EN NIEREN - Biomaatschappij

x e n o t r a n s p l a n t a t i e
n i e n k e b e i n t e m a
ment-eiwitten hechten zich dan aan het oppervlak van lichaamsvreemde
cellen en beginnen die af te breken.’
Op het celoppervlak zitten echter ook controle-eiwitten. Die zijn
soortspecifiek. Ze controleren of de complement-eiwitten niet
per ongeluk een lichaamseigen cel willen gaan afbreken. Breng
je nu een varkenshart, met varkens-controle-eiwitten, over naar
een mensenlichaam, dan zullen de varkens-controle-eiwitten het
menselijke complement-eiwit niet tegenhouden. ‘Daar ligt de
sleutel tot de oplossing voor de acute afstoting’, zegt Grosveld.
‘Als je nu het varken genetisch zodanig verandert dat het mense-
lijke controle-eiwitten gaat maken, dan zullen die de menselijke
complement-eiwitten herkennen en de dodelijke complementreactie
stoppen. Het hart zal dan niet acuut worden afgestoten.’
Grosveld deed hier jarenlang onderzoek naar, samen met Britse
collega’s. ‘Het begon er aardig uit te zien’, vertelt hij trots. ‘Die
genetische modificatie bleek inderdaad mogelijk: er zijn in Engeland
varkens gefokt die menselijke complement-eiwitten maakten.
Er zijn zelfs experimenten gedaan waarbij die varkensharten in
apen zijn overgebracht. De organen werden niet onmiddellijk
afgestoten – wat bij gewone varkensharten wel gebeurde. De apen
met de gemodificeerde varkensharten bleven vrij lang in leven.
Ze kregen wel een hogere dosis afweerremmende medicijnen dan
voor mensen gezond zou zijn.’
Aan het voorkómen van acute afstoting moet dus nog verder
worden gesleuteld, wil xenotransplantatie voor de mens geschikt
zijn. En dan is er nog het probleem van afstoting op langere
termijn. Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, is er daarom
in elk geval nog een lange weg te gaan.
Ingebouwde virusdeeltjes
Dan is er nog een ander probleem op te lossen. Alle zoogdieren
dragen in hun lichaam virussen met zich mee. ‘Losse’ virussen in
bloed en organen zou je kunnen kwijtraken door varkens in een
absoluut steriele omgeving te fokken en groot te brengen, maar er
(Bron: www.ars.usda.gov)
zijn ook virussen die je op die manier niet kwijtraakt. Sommige
hebben hun genetisch materiaal namelijk ingebouwd in het DNA
van hun gastheercel. Deze zogenaamde endogene retrovirussen
zijn voor de gastheer in principe niet gevaarlijk: ze liggen meestal
‘in ruste’.
Wetenschappers zijn er echter niet van overtuigd dat ze ook
ongevaarlijk zijn zodra ze terechtkomen in het lichaam van een
andere diersoort, bijvoorbeeld de mens. Daar zouden ze naar
buiten kunnen komen en de nieuwe gastheer kunnen besmetten
– zeker als die gastheer medicijnen gebruikt die zijn immuunsysteem
onderdrukken. Als het virus dan ook dusdanig verandert
dat het van mens op mens overdraagbaar wordt, dan zou er een
epidemie kunnen ontstaan. Veel van de gevaarlijkste ziekten van
dit moment, zoals AIDS, ebola en vogelgriep, zijn eveneens
afkomstig uit de dierenwereld. Het HIV-virus dat AIDS veroorzaakt,
is een berucht retrovirus.
‘Er zijn oplossingen te bedenken die kunnen voorkomen dat
endogene retrovirussen actief worden’, merkt Grosveld op. ‘We
hebben bijvoorbeeld antilichamen ontwikkeld die de structurele
opbouw van virusdeeltjes verhinderen. Je zou in varkens genen
kunnen inbouwen die ervoor zorgen dat de varkens deze
antivirus-antilichamen gaan maken. Zulke transgene varkens
zijn nog nooit gefokt, maar celproeven wijzen uit dat het werkt.’
Deze methode is echter nooit honderd procent waterdicht.
Je weet nooit of er toch niet virusdeeltjes tussendoor glippen.
Theoretisch gezien is één virusdeeltje genoeg om een gastheer te
Donor in hart en nieren 2 | 2008
39