DONOR IN HART EN NIEREN - Biomaatschappij

l i j v e n w e r o e i e n m e t d e r i e m e n d i e w e h e b b e n ? m i k e b o s
steeds op circa 1100, bedraagt het aantal overleden donoren
nog steeds slechts tweehonderd per jaar en is de gemiddelde
wachttijd voor een nier verder opgelopen naar vier tot vijf jaar.
Dat het totale aantal niertransplantaties desondanks toch is
gestegen van vijfhonderd in 1997 naar 650 in 2007, is vooral
te danken aan de introductie van non-heartbeating donatie
en het grote aantal donaties bij leven. Ook voor hart, lever en
alvleeskliertransplantatie is het aantal beschikbare donorganen
niet echt toegenomen; een gunstige uitzondering is de
longtransplantatie.
In mijn ogen vormt het grootste nadeel van de Wet zijn vrijblijvendheid.
Hoewel zelfbeschikkingsrecht het uitgangspunt was,
geeft de Wet de individuele burger de (legitieme) mogelijkheid
om niet te beslissen, dan wel de beslissing over donatie voor zich
uit te schuiven. Van de ruim dertien miljoen inwoners ouder dan
achttien jaar hebben zich momenteel slechts zo’n vijf miljoen
geregistreerd (39%), van wie 47% met toestemming, 10% met
toestemming met uitzondering van een of meerdere organen/
weefsels, en 31% met bezwaar, terwijl 13% de beslissing over-
laat aan nabestaanden of aan een specifiek persoon. Dus feitelijk
spreekt slechts één op de vijf volwassen Nederlanders zijn
bereidheid uit om te doneren. Ook vóór de invoering van de
Wet had ongeveer 20% van de Nederlanders een (positief)
donorcodicil, dus erg opgeschoten zijn wij niet. Anders gezegd:
wanneer bij een medisch geschikte overledene het Donorregister
wordt geraadpleegd, dan zal bij ruim 75% van de mogelijke
donoren de beslissing afhangen van de nabestaanden. Daarmee
is het uitgangspunt van de zelfbeschikking toch behoorlijk uitgehold.
Een tweede nadeel dat aan de Wet kleeft, is het hoge percentage
weigeringen door diezelfde nabestaanden. Uit onderzoek naar
de reacties van nabestaanden van potentiële donoren op
IC-afdelingen in 73 ziekenhuizen, die werden benaderd na
raadpleging van het Donorregister, bleek dat zo’n 57% van
De Raad van Europa propageerde een geen-bezwaar-systeem.
deze nabestaanden de donatie weigert. Wanneer de overledene
echter niet geregistreerd stond, steeg dit percentage tot wel 70%.
Ook bleek van de nabestaanden van mensen die zelf in donatie
hadden toegestemd, nog 7% tegen deze toestemming bezwaar
te maken. In hoeverre is de Wet op de Orgaandonatie nu debet
aan dit hoge percentage weigeringen? Uit de dagelijkse praktijk
met zowel geen-bezwaar- als toestemmingssystemen blijkt dat
altijd een deel van de familieleden de donatie zal weigeren; in
de meeste landen ligt dat percentage echter tussen 20 en 40%.
Nederland springt er met 60 tot 70% dus wel opvallend ongunstig
uit.
Eén mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat Nederlanders,
méér dan andere Europese burgers, sterk negatief staan tegenover
orgaandonatie, of dat nu na overlijden is of bij leven. Het grote
aantal levende-donortransplantaties spreekt dat echter
Donor in hart en nieren 2 | 2008
69