DONOR IN HART EN NIEREN - Biomaatschappij

m i k e b o s
e q u i r e d re q u e st
70
b i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
tegen en ook wordt het niet bevestigd door het regelmatige opinieonderzoek.
Een waarschijnlijker verklaring is dat nabestaanden
die worden geconfronteerd met het ontbreken van een donorregistratie,
aannemen dat hun overleden dierbare twijfelde over
donatie – reden waarom ook zij zich willen onthouden van een
beslissing of bezwaar maken, wat dus de facto resulteert in een
weigering.
Wat betreft de vrijblijvendheid en de gevoeligheid voor weigering
scoort een geen-bezwaar-systeem beslist beter dan ons huidige
beslissysteem. In de eerste plaats kent het geen-bezwaar-systeem
slechts twee opties: bezwaar maken (dus geen donor zijn), of geen
bezwaar maken (dan dus donor zijn). De keuzes zijn simpel en
helder, en men kan de keuze ook niet voor zich uitschuiven: wie
zich niet als bezwaarde laat registreren, is daarmee automatisch
donorbereid. In de meeste landen met een dergelijke wetgeving
laat minder dan 10% van de bevolking een bezwaar registreren.
Zoals gezegd: ook de geen-bezwaar-wetgeving laat meestal
ruimte voor toestemming of instemming door de nabestaanden.
In de praktijk blijkt echter dat het merendeel van de nabestaanden
het als prettig ervaart dat men niet op een emotioneel moeilijk
moment een beslissing over donatie hoeft te nemen. De overledene
heeft de nabestaanden die beslissing uit handen genomen.
Het aantal weigeringen door nabestaanden blijft daardoor
beperkt.
Een pluspunt van het huidige beslissysteem in de Wet op de
Orgaandonatie is de mogelijkheid om zich al vanaf de leeftijd
van twaalf jaar te kunnen uitspreken over orgaandonatie en
dit in het Donorregister vast te leggen. Vanaf zestien jaar is
deze eigen keuze zelfs doorslaggevend. Helaas zijn de meeste
jongeren hiervan helemaal niet op de hoogte. Lang niet alle
scholen besteden aandacht aan orgaandonatie en -transplantatie
om de adolescent voor te bereiden op zijn keuze. Dat verkleint
de kans dat jongeren zich vóór of op hun achttiende jaar goed
act i e v e do n o r r e g i s t r at i e
2 | 2008 Donor in hart en nieren
geïnformeerd uitspreken over donatie en dit in het Donorregister
laten vastleggen. Vroegtijdige schoolverlaters worden zelfs
helemaal niet met informatie bereikt.
Al met al deel ik de mening van de Rotterdamse jurist Hans
Akveld, die stelde: de Wet op de Orgaandonatie is zorgvuldig,
maar onvoldoende effectief. Er moet dus iets veranderen.
Enkele conclusies
Het is voor mij wel duidelijk dat wij in Nederland niet kunnen
blijven ‘doormodderen’ met de huidige Wet op de Orgaandonatie.
Kleine wetsaanpassingen, zoals die van 2006, zullen – hoe
nuttig en wenselijk ook – geen wezenlijke toename van het
donoraanbod tot stand brengen. We zullen ons moeten blijven
richten op de logistiek van de donorherkenning, de aanmelding
van donoren en het effectueren van donorprocedures onder
alle omstandigheden: ook ’s nachts en in het weekend. Daarin
is de laatste jaren al een belangrijke verbetering opgetreden,
maar daarvoor is geen wetswijziging nodig. Ik verwacht het
meeste effect wanneer we inzetten op het terugdringen van de
vrijblijvendheid in de registratie, en vermindering van het aantal
weigeringen door nabestaanden. Daarbij kan aanpassing van de
Wet wel degelijk verschil maken. Verschillende oplossingen zijn
daarvoor in de afgelopen jaren al aangedragen:
- required request: De verplichting voor artsen om bij elk overlijden
de nabestaanden om toestemming te vragen. In feite is
deze verplichting al in de Wet opgenomen, zij het dat deze niet
letterlijk in de wetstekst is vastgelegd. Maar de artikelen 19 en 20
maken duidelijk dat van artsen verlangd wordt dat zij ten tijde van
(of al voorafgaand aan) het overlijden zowel het Donorregister
raadplegen als de potentiële donor melden bij het orgaancentrum.
Dit impliceert dat de nabestaanden ook daadwerkelijk om donatie
worden benaderd.