Waarom Boeddhisme? - Buddhist Maha Vihara Malaysia

Publication of the
Sasana Abhiwurdhi Wardhana Society
Buddhist Maha Vihara,
123, Jalan Berhala, Brickfields,
50470 Kuala Lumpur, Malaysia
Tel: 603-22741141 Fax: 603-22732570
E-Mail: info@buddhistmahavihara.com
Website: www.buddhistmahavihara.com
www.ksridhammananda.com
Published for Free Distribution
Permission to reprint for free distribution can be
obtained upon request.
1 st Print – December 2009 (1,000 copies)
The Society gratefully acknowledges the efforts of
Mr. Carlo E. A. Jochems for translating the English text and
Mr. Arjan J. Schrier for editing the translation
Printed by Uniprints Marketing Sdn. Bhd. (493024-K)
(A member of Multimedia Printing & Graphics (M) Sdn Bhd)
ISBN: 978-967-5168-37-6

Waarom Boeddhisme?
Een publicatie van de
Sasana Abhiwurdhi Wardhana Society
Buddhist Maha Vihara
123, Jalan Berhala
50470 Kuala Lumpur, Maleisië
Tel: 0060-3-22741141 / -22741886
Fax: 0060-3-22732570
E-Mail: yannaperera@yahoo.com
premaseri@gmail.com
Eerste Maleisische Editie 1997
ISBN: 967-9920-76-3
Oorspronkelijke titel: Why Buddhism?
© 1997 K. Sri Dhammananda
Alle rechten voorbehouden
Uit het Engels vertaald door Carlo E. A. Jochems
Bewerkt en van noten en appendices voorzien door Arjan J. Schrier.
Nederlandstalige editie: © 2009 K. Sri Dhammananda
Eerste druk Oktober 2009 Oplage: 1.000 stuks
Alle rechten voorbehouden.
Toestemming voor herdruk voor gratis distributie
kunnen op aanvraag verkregen worden.
Uitgegeven voor gratis distributie

Het doel van het Boeddhisme
“Vrij ben ik, bhikkhus 1 , van alle bindingen 2 , zowel menselijke als hemelse.
Jullie, bhikkhus, zijn ook vrij van alle bindingen, zowel menselijke als
hemelse. Ga, bhikkhus, en trek rond, voor het welzijn van de massa, voor het
geluk van de massa, uit mededogen met de wereld, voor het welzijn en geluk
van goden en mensen. Laten er niet twee hetzelfde pad nemen. Verkondig
de Dhamma 3 , bhikkhus die lieflijk is in het begin, lieflijk is in het midden en
lieflijk is in haar einde. Vertel over het volmaakte leven, zowel naar letter als
geest, dat perfect puur is en geheel volbracht. Er wezens van wie het mentale
oog nauwlijks bestoft is, die te niet zullen gaan wanneer zij de Dhamma niet
vernemen. Zij zullen inzicht in de Dhamma krijgen 4 ”.
Voorwoord
Met groot plezier blader ik door dit prachtige boekje over Boeddhisme.
Bijna elke zin verlicht het bedrukte hart van de Lezer. Het geeft korte
maar nauwkeurige antwoorden op twee vragen – Waarom is er religie?, en
Waarom is er Boeddhisme? De afzonderlijke pagina’s scheppen een kleurrijk
beeld van het Boeddhisme in zijn natuurlijke kleuren, een beeld dat rijker
is dan een schilderij als fantasie van een kunstenaar. Hoe vaker men het
leest, hoe meer dingen de nieuwsgierige geest erin ontdekt. De gedachten
zijn wel-overwogen en vol waarheid. De auteur’s jarenlange ervaring als
Hoofd Boeddhistische Hogepriester in Maleisië en zijn lange, geleerde en
vrome leven als gerespecteerde Boeddhistische monnik zijn uitstekende
ingrediënten voor het schrijven van dit beknopte en toch zeer bruikbare en
leerzame boekje. De vraag “Waarom Boeddhisme ?” wordt hierin uitstekend
beantwoord.
Dikwela Piyananda, M.A., PhD Buddhist Vihara, 5017, 16th Street, N.W.,
Washington, D.C. 20011, U.S.A.
1

Het fundament van religies
Voor we de vraag “Waarom Boeddhisme ?” aan de orde stellen, moeten
we eerst enig begrip hebben van de verhouding tussen mens en religie in het
algemeen.
Toen de primitieve mens vele duizenden jaren geleden bewust begon na
te denken over zijn omgeving en de verschillende natuurverschijnselen in
deze wereld, werd hij geraakt door vele wonderlijke ervaringen. Hij leed, als
bepaalde natuurkrachten of natuurlijke fenomenen zich tegen hem keerden.
Hij maakte rampen en vreselijke ongelukken mee, die niet alleen angst maar
ook achterdocht, onzekerheid, spanning en lijden veroorzaakten. De mens
begon na te denken over een mogelijke oplossing en hoe deze narigheid
uit zijn leven te bannen. Maar hij wist dat deze zaken zijn begrip te boven
gingen. Hij begon zich voorstellingen te maken van onzichtbare machten,
bovennatuurlijke krachten en wezens die de wereld en de natuur onder
hun controle hebben. Hij begon deze machten te vereren en bidde tot deze
wezens. Hij begon dieren te offeren om de woeste krachten te sussen. Hij
sprak zijn dank uit als bepaalde omstandigheden in zijn voordeel waren,
aannemende dat er goden achter zaten. Zodoende was het doel van deze
handelingen om bescherming te verkrijgen en om gezegend te zijn met een
voorspoedig leven met weinig moeilijkheden. Dit is, waar religieus geloof
en handelen hun oorsprong in vinden, en waarom de vroege mens begon te
bidden. Terwijl dit vroege concept van religie zich begon te ontwikkelen
zijn in de tijd andere belangrijke handelingen opgenomen, zoals religieuze
riten, rituelen, ceremonies en festivals. Deze ontwikkelden zich volgens de
gebruiken, praktijken en tradities welke gangbaar waren in een bepaalde stad
of streek.
De basis van religie werd dus zodoende gelegd door de mens, die het
zag als een methode tot zelfbehoud in antwoord op zijn fundamentele
angsten, onzekerheden en misinterpretaties van natuurverschijnselen en
levensgebeurtenissen. De menselijke angsten deden dus dienst als de
bouwstenen van religie, van alle religies. Maar zoals een huis meer dan
bakstenen is, is een religie meer dan voornoemde bouwstenen. Het was
met de introductie van vertrouwen, dat het huis dat religie heet kon worden
vervolmaakt. Vertrouwen samen met offerandes, gebeden, geloften, straffen,
ethiek en moraal – dit alles in naam van god. Bovendien was er de belofte
2

van een plaats van eeuwige vrede genaamd paradijs, om de mensen in toom
te houden.
Het fundament van het Boeddhisme
Bij de bestudering van de ontwikkeling van het Boeddhisme zullen we
ontdekken dat de Boeddha geen van deze eeuwenoude geloofscomponenten
en - praktijken overnam. Hij introduceerde geen concept van god, geen theorie
van een ziel, van eeuwigdurende hel of hemel om het Boeddhisme gestalte
te geven. Hij maakte geen gebruik van menselijke angsten of verwrongen
gezichtspunten aangaande natuurverschijnselen en levensgebeurtenissen om
zijn religie te funderen. Hij vroeg evenmin om blind vertrouwen of onnodige
riten en rituelen. Hij geloofde niet in zelf-kastijding, of in het opleggen van
straffen of geboden in de opbouw van het Boeddhisme. Bovenal maakte
hij geen aanspraak op een goddelijke openbaring. Hij gebruikte nieuwe
bouwstenen, zoals morele en spirituele ontwikkeling, discipline, mentale
training en zuivering, kennis, wijsheid en verlichting, en een Juist Begrijpen 5
van het leven, de wereld, van natuurverschijnselen, de kosmische orde, de
ware eigenschappen van geest en stof, elementen en energieën, deze allen als
bouwstenen van zijn religieuze huis. Het is waar dat hij bepaalde religieuze
principes leende van andere religies uit zijn tijd, zoals Dhamma (een oprechte
wijze van leven), Karma (actie en reactie), Punabbawa (wedergeboorte),
evenals bepaalde morele principes, maar hij gebruikte ze nimmer op de
oorspronkelijke manier of in de orginele context. In feite verfijnde hij ze en
introduceerde ze op een meer rationele, wetenschappelijke en psychologische
wijze.
Een onafhankelijke religie
Het Boeddhisme is geen eclectisch religieus mengsel van verschillende
religies. Het heeft zijn eigen unieke eigenschappen en identiteit. Zich
realiserend dat geen enkele religieuze leraar de absolute waarheid had
gevonden noch de uiteindelijke bevrijding van de mens, wees de Boeddha
erop dat ze slechts bepaalde wereldlijke macht hadden opgebouwd, en hooguit
slechts beperkte graden van spirituele ontwikkeling konden bereiken maar
3

niet de volledige zuivering van de geest, laat staan verlichting. Deze leraren
waren dus niet vrij van onzuiverheiden, illusies, verbeelding, onwetendheid
en vormen van bijgeloof. Maar wat is religie werkelijk?
De ware betekenis van religie kan alleen worden begrepen als we de
door Boeddha geïntroduceerde “religieuze manier van nobel leven” nader
beschouwen. Als we het woord “religie” gebruiken om de Boeddha’s
leerstellingen te beschrijven, dan moeten we de verschillende definities van
deze term kennen zoals die door gelovigen uit verschillende religies zijn
toegepast. Dan kunnen we begrijpen waarom Boeddhisme nodig is.
Geen dogma’s
De Boeddha wist bepaalde eeuwenoude misvattingen door te prikken.
In de vroege dagen geloofde men bijvoorbeeld dat de zon dagelijks om de
aarde draaide. Men hield vast aan deze gedachte omdat men simpelweg niet
over de juiste kennis beschikte van ons zonnestelsel. Pas toen de Poolse
astronoom Nicolaus Copernicus (1473 – 1543) aantoonde dat de zon zich in
het centrum van ons zonnestelsel bevind, zagen de mensen de onwaarheid
van dit bijgeloof in, en langzaamaan accepteerde men de waarheid.
Zo bestond er nog een andere misvatting over de aarde. Duizenden jaren
geloofden mensen dat de aarde plat was. Toen kwam de gevierde Italiaanse
astronoom Galileo Galilei (1564 – 1642) naar buiten met zijn waarneming
dat de aarde helemaal niet plat is, maar rond 6 . Ook deze ontdekking werd
door de toenmalige Kerk zwaar bekritiseert. Galilei werd verhoord door
de inquisitie en onder bedreiging van marteling werd hij gedwongen zijn
beweringen te herroepen, en werd daarna gevangen gezet. Veel later pas zag
de mensheid de juistheid van Galilei’s ontdekking in.
Tot in de 19e eeuw geloofden filosofen en wetenschappers dat het atoom
de kleinste eenheid van een stof was, onmogelijk om te splitsen. Maar deze
theorie werd naar de prullenbak verwezen toen kernfysici erin slaagden het
atoom te splijten. Zo geloofde men voor duizenden jaren in het oude India
dat de ziel iets eeuwigs was, geschapen door god. Dit geloof moest worden
opgegeven toen de Boeddha aantoonde dat dat slechts een denkbeeld was.
Dit denkbeeld blijft tot op de dag van vandaag nog hardnekkig hangen in de
4

geest van vele mensen. De Boeddha verklaarde dat het concept van de ziel
slechts een misvatting is in het bewustzijn van de mens. Als er daadwerkelijk
een ziel zou bestaan, zou er voor de Boeddha dan enige reden zijn ons dat
belangrijke inzicht onthouden? Zeker niet, temeer daar het concept van ziel
zeer belangrijk is voor gelovigen uit vele religies.
De evolutietheorie van Charles Darwin (1809 – 1882) weerlegde
het toen populaire scheppingsverhaal dat leven is geschapen door god.
Geologie, biologie en fysiologie laten zien dat het miljoenen jaren heeft
geduurd vooraleer de eerste levensvormen op deze planeet verschenen. Er
is geen tegenspraak tussen deze moderne vindingen en het Boeddhisme.
De ontdekking van geleidelijke ontwikkelingen van minerale afzettingen,
plantaardig en dierlijk leven zijn volledig in overeenstemming met het
Boeddhisme.
Op de vraag hoe een leven tot stand komt, gaf de Boeddha een simpel
en redelijk antwoord. Hij zei dat leven een combinatie is van stof en geest.
Hij odnerkende in de processen van de geest vier groepen, de groep van
gevoelens, van herkenningen, van wilskrachtige formaties en van de diverse
bewustzijnstypen. De groep van materie ontlede hij in vier elementen: alle
gradaties van omvang/vastheid, vloeibaarheid/cohesie, temperatuur en druk/
beweging en de daarvan afgeleide materie.
Als we de logische analyse van de Boeddha over de Kosmos bestuderen,
dan zien we dat hij het bestaan van bepaalde wezens noemt, zowel gelukkige
als ongelukkige, op deze planeet alswel op bepaalde andere planeten.
Moderne wetenschappers hebben een ruime blik en sluiten de mogelijkheid
van levende wezens op andere planeten niet uit.
Veel antieke en traditionele religieuze inzichten zijn precies hetzelfde als de
voor-wetenschappelijke inzchten ten aanzien van de kosmos en het ontstaan
van het leven. Hoewel de leer van de Boeddha uit de antieke periode stamt,
stemt deze reeds overeen met de moderne ontdekkingen. Het voornaamste
doel van de Boeddha was het mensdom te bevrijden van de ketenen van
religieuze slavernij. Zijn invloed op sociaal gebied was groot. Hij verbeterde
de positie van vrouwen door ze de vrijheid te geven opgenomen te worden in
zijn heilige orde. Daarnaast hief de Boeddha een stukje sociale verdeling op
door ook mensen uit de lage kaste te benoemen tot volwaardige monniken.
5

Het populaire geloof dat men religieuze riten en rituelen verplicht dient uit
te voeren om überhaupt in aanmerking te komen voor bevrijding werd door
de Boeddha tegengesproken. Volgens hem zijn het ontwikkelen van moraal
en zuivering van de geest de twee belangrijkste punten in het bereiken van
uiteindelijke bevrijdining. Hij liet zien dat een mens, om religieus te zijn, een
onschuldig, onberispelijk, respectabel, nobel en zuiver leven moet leiden.
Bidden of offerandes an sich maken een mens niet religieus noch dragen ze
bij aan zijn perfectie en verlossing.
Ook raadde hij de mensen aan zich niet in te laten met kwade praktijken.
Kwaad moet worden voorkomen ten bate van alle levende wezens, niet
uit angst voor god of zijn straffen. Verder adviseerde hij ons om humane
kwaliteiten te ontwikkelen, goede daden te verrichten en anderen te helpen
zonder enig zelfzuchtig motief.
De Boeddha was klaarblijkelijk de enige religieuze leraar die het hoog
op had met de menselijke intelligentie. Hij adviseerde ons geen slaven van
externe krachten te worden maar om met zelfvertrouwen onze verborgen
mentale krachten te ontwikkelen.
Hij liet ook zien dat de mens zelf verantwoordelijk is voor alles in de
wereld. Zowel pijn als geluk worden door de mens zelf veroorzaakt, en de
mens heeft ook de mogelijkheid om zijn lijden te doen verdwijnen. De mens
kan zijn eigen geluk en vrede ondersteuenen door zijn wijsheid toe te passen,
zonder afhankelijk te zijn van krachten van buitenaf. Het is de ongetrainde
geest van de mensen die verantwoordelijk is voor alle problemen, onheil,
verstoringen, wrijvingen en ongunstige omstandigheden. Tegelijkertijd is het
de menselijke geest die de onfortuinlijke toestand van de wereld kan omzetten
in een vredige, welvarende en gelukzalige toestand – als men zijn geest maar
op de juiste manier gebruikt. Door de mens veroorzaakte problemen moeten
door de mens zelf worden opgelost. Dit kan slechts worden bereikt door het
zuiveren van zijn mentale energie.
De feiten onder ogen zien
Het Boeddhisme is een religie die de mensen steeds heeft bijgebracht
om de feiten des levens onder ogen te zien, zonder afhankelijk te zijn van
6

inbeeldingen, en om de waarheid te accepteren wat deze ook mag zijn.
Daarom verwerpen Boeddhisten de feiten van de aardse werkelijkheid zoals
ontdekt door grote filosofen en wetenschappers niet. Hoewel zijn aandacht
vooral uitging naar spirituele ontwikkeling, heeft de Boeddha menselijke
vooruitgang op het aardse niveau nimmer verontachtzaamt. Zijn wijze en
praktische adviezen laten zien hoe men goed kan werken zonder verspilling
van tijd en moeite, en hoe juist te handelen in het kader van de vooruitgang
van de mensheid. Hij zei dat de mens zijn verplichtingen moet voldoen ten
aanzien van zijn familie, vrienden, bekenden, de plaatselijke gemeenschap,
zijn stad, zijn land en de hele wereld! Daarom moeten Boeddhisten hun
verplichting om deze wereld een stukje gelukkiger en vrediger te maken niet
uit het oog verliezen, door op een vreedzame manier binnen hun vermogen
een steentje bij te dragen. De Boeddha bemoeide zich nooit met politiek of
met redelijke wetten die door de regering werden afgekondigd. Hij was niet
tegen sociale gebruiken en tradities zolang ze maar geen schade toebrachten
en bruikbaar waren voor de maatschappij. Het moet ook worden gezegd dat
de Boeddha nimmer persoonlijke, militaire of politieke macht heeft gezocht
om zijn spirituele manier van leven te verspreiden, hoewel er vele koningen
en ministers onder zijn volgelingen waren.
Hier hebben we een religieuze manier van leven welke ons leert anderen
lief te hebben en onze eigen luxes op te offeren in het belang van de lijdende
mensheid. Het vraagt van ons om religieuze voorschriften of principes
vrijwillig in acht te nemen, niet als geboden die ons worden opgelegd door
bepaalde hogere wezens. Door zulke principes van goeddoen te leven volgens
onze eigen overtuigingen, krijgen we de kans onszelf te perfectioneren terwijl
we anderen helpen een vredig leven te leiden. Deze staat van perfectie moet
een mens bereiken alvorens hij waarlijke bevrijding zal kunnen vinden.
Waarlijke bevrijding kan niet worden verkregen door inmenging van enige
god.
Direct resultaat
Volgens deze religie kunnen we meestal de resultaten van onze goede en
slechte daden nog in dit leven meemaken, evenals de zaligheid van hemel of
nirvana. Je hoeft hierop niet te wachten tot je dood bent.
7

Dit is waarom de Boeddha altijd alle mensen welkom heette om zijn
nieuwe methode te zien en na te leven; niet om alles in één keer voor waar
aan te moeten nemen. Hij gaf mensen advies over hoe een juiste religie te
kiezen, namelijk door religies op verschillende manieren te bestuderen,
analyseren en onderzoeken zonder iets klakkeloos te accepteren door emotie
of blind vertrouwen. Uiteraard verkondigen alle religies vertrouwen. Maar
vertrouwen betekent in het Boeddhisme geen overgave aan het onbekende,
het is geen onderwerping aan angst en afstraffing. Vetrouwen betekent in
het Boeddhisme een dapper accepteren van datgene waar men op uitkomt
door nauwkeurige waarneming en analyserend onderzoek. Daarom heet
Boeddhisme een doctrine van analyse. Deze religie, welke door vele
grote denkers werd en wordt bewonderd, bevat als prominent onderdeel
wetenschappelijke en psychologische analyse van geest en stof.
Universele wetten
Over de eerste oorzaak van deze wereld en kosmos zei de Boeddha dat
het niet mogelijk is een eerste oorzaak aan te wijzen. Alles is namelijk aan
verandering onderhevig, wederzijds afhankelijk en elkaar beïnvloedend. Iets
dat in het heden ‘oorzaak’ is, kan in de toekomst ‘effect’ zijn. Later kan dit
effect weer oorzaak worden. Een dergelijk verschijnsel van oorzaak en effect
gaat oneindig door, en wordt de wet van Anicca genoemd, ofwel de wet van
tijdelijkheid (impermanentie).
Wat betreft de oorsprong van de wereld, stelde de Boeddha niet dat dit
een Boeddhistische creatie was, of dat de bestaande wereldsystemen en haar
levende wezens gecontroleerd worden volgens een Boeddhistische Orde,
maar dat dit juist volgens een universele wet verloopt en in haar natuurlijke
fenomenen voordoet. De mens moet simpelweg zijn plaats in de wereld
accepteren en zichzelf, zoals alle andere dingen, levend of levenloos, als
iets verandeerlijks en uit elementen samengestelds. Professor Rhys Davids
(1843-1922) zei hierover: “In ieder individu, zonder één uitzondering,
veranderen de verhoudingen tussen alle samenstellende delen continue,
zodat het individu voor geen twee opeenvolgende momenten hetzelfde is.
Zodra er sprake is van onderscheid is er ook sprake van uit elkaar vallen,
desintegratie; er kan geen individualiteit zijn zonder een samen-stellen; er
8

kan geen samen-stellen zijn zonder een worden; er kan geen worden zijn
zonder een anders, zichzelf onderscheidend worden; en uiteindelijk, er kan
geen onderscheidend worden zijn zonder desintegratie, een vervallen, een
voorbijgaan, welke zich vroeger of later onontkoombaar zal voltooien”.
De Boeddha was de leraar die de ware aard van de universele morele
kosmische wet doorzag, en mensen adviseerde zich naar deze wet te richten.
Volgens hem kunnen mensen die deze wet aan hun laars lappen, en een
immoreel leven leiden, verwachten met de consequenties van hun gedrag
geconfronteerd te worden. Het is onmogelijk om aan de reactie’s van de
kosmische wetten te ontkomen door eenvoudigweg tot god te bidden, daar de
universele wet onbevooroordeeld is. Echter, de Boeddha liet zien dat reacties
op bepaalde slechte daden kunnen worden gestopt door het verrichten van
meer en meer goede daden, door de geest te trainen en slechte gedachten keer
op keer uit de geest te verbannen. Na het schenden van de kosmische orde of
de universele wet is er geen andere methode om de reactie te stoppen dan dan
door zich naar diezelfde kosmische wet te schikken en ernaar te leven.
Geestelijke energie
De Boeddha’s beginselen over Karma zijn door de wereldberoemde
Zwitserse psycholoog Carl Gustav Jung (1875-1961) gevat in de term
“collectief onderbewuste”. Dit is niets anders dan de neerslag van
karmische zaden in mentale energie. Zolang het collectief bewustzijn en de
“bestaansdrift” in de geest aanwezig blijven, zoals genoemd door filosofen,
zal wedergeboorte plaatsvinden – ongeacht of mensen daar nou in geloven
of niet. De bouwstenen van het stoffelijke lichaam mogen vroeger of later
uiteenvallen, maar de geestelijke lading en de “wil tot leven” zal overslaan
en een ander leven zal worden gevormd volgens dat collectieve onbewuste
of Karma. Zwaartekracht en de wetten op behoud van energie zoals ontdekt
door wetenschappers als Isaac Newton (1642-1727) staven de leer van
Karma, of, zoals de Boeddha het noemde, de leer van actie en reactie.
9

Mens en Goddelijkheid
In het Boeddhisme is de mens het belangrijkste wezen. Zelfs de devas
(goden) kunnen hem niet evenaren in wijsheid en kracht. De Boddhisatta
(Boeddha-in-wording) verliet de hemel en daalde af naar deze wereld
teneinde Zijn Volledige Verlichting te bereiken. Waarom? Omdat goden
noch de zuiverheid noch de intelligentie bezitten om zo’n hoge graad
van ontwikkeling als de Volledige Verlichting te bereiken. Deze status is
voorbehouden aan de mens.
Het Boeddhisme geeft dus eer aan de mens. De mens neemt namelijk
een unieke plaats in temidden van alle andere levende wezens. Het ligt
in de mogelijkheden van de mens zich te kunnen aanpassen aan nieuwe
situaties, evenals het kunnen beheersen van de omgeving. De Boeddha
erkende de morele en intellectuele ontwikkeling van de mens en gaf aan
hoe deze te vervolmaken. De geboorte van een mens is geen toeval. Het
bestaan van een mens is het resultaat van zijn karma. Zodoende erkent het
Boeddhisme het belang van geboren worden als mens. Geen enkel ander
levend wezen bezit de gave van rationeel denken. Daarmee is de superioriteit
van de mens aangetoond. De mogelijkheden van de mens zijn enorm. De
eigenschap van ‘denken’ kan tot grote hoogte ontwikkeld worden. In de ogen
van het Boeddhisme moet een mens zich niet afhankelijk wanen van één
of ander bovennnatuurlijk superieur wezen. Men bezit zelf de capaciteiten
om zichzelf te ontwikkelen tot het stadium van alwetendheid. De Boeddha
gaf deze uitleg na zijn eigen Verlichting, die Hij bereikte zonder enige hulp
van een bovennatuurlijke kracht van buitenaf. Volgens de Boeddha kan een
mens zelfs een god worden als hij een fatsoenlijk en deugdzaam leven leid,
ongeacht zijn religieuze voorkeur. Andere religies echter, zeggen dat de mens
slechts tot god moet bidden voor zijn zegen.
Deze religies zeggen ook dat de mens pas na zijn dood naar de hemel
kan gaan. Echter, of de mens nou wel of niet naar de hemel gaat, god zal
hij in deze optiek nooit worden. De Boeddha echter, zei dat de mens in dit
leven hemelse zaligheid kan ervaren, mits men fatsoenlijk leeft. Let wel, het
Boeddhistische concept van god is anders dan dat van andere religies.
10

De aard van de psyche
De snelle veranderingen in de geest en in de delen van het lichaam
zijn allemaal uitgelegd in het Boeddhisme. Volgens de Boeddha ontstaat
en verdwijnt geestelijke energie iedere fractie van een seconde. Biologie,
fysiologie en psychologie bevestigen dit fenomeen van het leven, dat er
één is van een snel voorbijgaan. Het leven is niet iets statisch. De bekende
psycholoog Williams James (1842 – 1910) noemde in zijn werk over
bewustzijn het zogenaamde punt-moment. Volgens hem is het bewustzijn
een voortdurende, snelle opeenvolging van een worden en verdwijnen
van dergelijke bewustzijnsmomenten. Zodra een gedachte een gedachte is
geworden, veroorzaakt het een andere gedachte en verdwijnt. De nieuwe
gedachte veroorzaakt op zijn beurt weer een nieuwe gedachte alvorens te
verdwijnen, enzovoorts.
Het Boeddhsime gaat ook in op de vraag waar kwade gedachten hun
oorsprong vinden. De oorzaak van alle kwade gedachten is de zelfzuchtighid
van de mens, welke bestaat door een verlangen naar bestaan en zintuiglijk
genot.
Alles is natuurlijk
Als we het leven en de leer van de Boeddha bestuderen zien we dat alles
toegankelijk is voor iedereen. Er zijn geen geheime doctrines of leerstellingen 7 .
De gebeurtenissen welke plaatsvinden gedurende het leven van de Boeddha
waren als een open boek zonder verborgen en geheimzinnige gebeurtenissen.
Wat veel mensen als ‘bovennatuurlijke krachten 8 ’ beschouwen, zijn helemaal
niet ‘boven’-natuurlijk maar natuurlijk, alleen de gewone man kan het
niet vatten. Als alle dingen onderworpen zijn aan de natuurlijke wet van
verandering, hoe kan men dan iets ‘boven’-natuurlijk noemen? Zelfs de
geboorte, het leven en het verscheiden van de Boeddha vond plaats onder
gewone omstandigheden. Hij leefde als iedere andere spirituele leraar.
11

Evoluerende levens
De Boeddha wees op het ontwikkelingsproces van een levend wezen:
van dierlijk leven tot een menselijke geboorte, van menselijk tot goddelijk
bestaan, van god tot Brahma wezen, en van Brahma tot Perfectie 9 . Men kan
zich ook van een nobel en zuiver leven direct ontwikkelen tot een perfect
heilig leven. De omgekeerde volgorde is ook mogelijk, dat wil zeggen
afdalend van menselijk naar dierlijk leven.
Gematigdheid
Iedere religie heeft een manier om het innerlijke ‘zelf’ tot ontwikkeling
te brengen. Het voorkómen van uitersten zoals zelfmarteling enerzijds en
mateloosheid in het bevredigen van de eigen behoeften anderzijds is in de
sfeer van Boeddhistische zelf-ontwikkeling. De middenweg bestaat uit het
mijden van beide extreme visies, zowel dat van onvergankelijkheidsgeloof
als van annihilatiegeloof.
De Boeddha adviseerde mensen om altijd de middenweg te bewandelen.
Veel mensen hebben echter de ware betekenis en bruikbaarheid van de
nobele middenweg niet begrepen. De diepere betekenis van de nobele
middenweg gaat overwegingen als juist gedrag, voorkómen van extremen
en het aannemen van een gematigde manier van leven te boven. De diepere
betekenis betreft het aanleren hoe onze menselijke zintuigen effectiever te
gebruiken, zonder omjuist gebruik of misbruik. De ontwikkeling van de
zintuigen is zowel voor onze eigen bescherming als die van anderen. Als
dat bereikt wordt kunnen we allen in vrede en veiligheid leven. Alle religies
zeggen dat we ons innerlijke ‘zelf’ tot ontwikkeling moeten brengen, maar
ongelukkig genoeg doen veel mensen hun hele leven weinig anders dan
het behagen van hun begeertes en het misbruiken van hun zintuigen om
hun lusten te bevredigen. Uiteindelijk word de drang naar bevrediging zo
intens, dat zij als een obsessie het leven gaat overheersen. Veel immorele
praktijken, wrede daden, psychische afwijkingen, zenuwinzinkingen,
ongezonde competitiedrang, spanningen en rusteloosheid – welke aan de
orde van de dag zijn in de moderne maatschappij – zijn terug te voeren op
deze ontevreden geest welke uit pure gewoonte zijn begeertes misbruikt.
Vervolgens beginnen de vermogens van de zintuigen in verval te geraken,
met als gevolg dat ziekten de menselijke organen aan gaan tasten. Dat is de
12

prijs die de mens betaald voor het misbruiken of overwaarderen van zijn
eigen zinnen. Als men in deze wereld teveel waarde hecht aan lichamelijke
bevredigingen, heeft men geen tijd om zichzelf te vormen en voor te bereiden
op het toekomstige leven of op de volgende wereld.
Zachtaardigheid
Volgens de Boeddha is het wreed en oneerlijk om levende wezens te
doden, voor welk doel dan ook. Vele andere religieuze leraren hebben dit
belangrijke aspect van sympathie verontachtzaamt. Het leven kapot maken
van andere wezens bijvoorbeeld omdat wij ze lastig of hinderlijk vinden, is
niet de oplossing voor hun lastig zijn. Eigenlijk zijn het de mensen die tot
hinder en last zijn geworden voor alle andere levende wezens.
De ware aard van het leven
Het doel van het Boeddhsime is niet om bepaalde wilde fantasieën
te scheppen – en ook niet om slechts onze emoties te plezieren of om te
zwelgen in bepaalde wereldlijke behoeften. Het doel van het Boeddhisme is
de mensheid te wijzen op de mogelijkheid het hoogste geluk te bereiken door
een duidelijk begrip van leven en natuur. De zin van het leven is niet eenduidig
aan te wijzen, daar verschillende mensen verschilende interpretaties aan dit
complexe vragstuk geven. Het Boeddhistische gezichtspunt is, dat het doel
van het leven eruit bestaat een oplossing te vinden voor alle problemen van het
leven alsmede het bereiken van eeuwigdurend geluk. Medische wetenschap
en technologie hebben nog geen enkele oplossing voor geestelijk lijden,
frustraties en ontevredenheid in het leven. Hier kan het Boeddhisme uitkomst
bieden door haar duidelijke leer: Lijden heeft een oorzaak, en Geluk ook.
Wat is wijsheid?
Het Boeddhisme stelt dat wijsheid is gebaseerd op juiste gedachten, juist
begrip, het volbrengen van de universele wet en het ontwikkelen van inzicht.
Inzicht betekent naast het zien van de waarheid ook het zien van het pad van
gehele bevrijding van de toestand van ontevredenheid met het leven.
13

Daarom kan ware wijsheid niet worden gevonden in universiteiten of
in laboratoria van wetenschappelijk onderzoek, zelfs niet op een plek van
religieuze aanbidding zoals een tempel, synagoge, moskee of kerk, waar de
mensen heen gaan om hun rites en rituelen te verrichten. Wijsheid bevind
zich in de geest zelf. Zodra ervaring, begrijpen, realisatie en zuivering
volbracht zijn, dan zal deze wijsheid van de hoogste perfectie zich ontpoppen
en openbaren. Het doel van het leven is het verkrijgen van deze wijsheid, die
in het innerlijk ligt verborgen en in het innerlijk gevonden wordt. Slechts
dan kan de mens zijn doel bereiken.
Door de geest te versterken en te zuiveren kan de mens de wereldse
krachten die zijn vooruitgang in de weg staan overwinnen. Hierdoor zal hij
een bovenwereldse staat van geluk bereiken waarin onheilzame impulsen
onmogelijk meer in de geest kunnen opkomen.
Een praktische methode
Er zijn filosofen die zeggen dat religie in strijd is met alles wat de mens
uit persoonlijke ervaring kent. Als dat waar is, dan behoort het Boeddhisme
niet tot een dergelijk type religie, daar alles wat de Boeddha onderwees was
gebaseerd op persoonlijke ervaring.
Veel filosofen en wetenschappers hebben zich uitsluitend gebaseerd
op hun wereldse kennis en intellectuele vermogens. Aan hun intellectuele
inspanningen danken we vele nieuwe ontdekkingen en inzichten. Maar
zelfs met zulke intellectuele kennis is het moeilijk om de ware aard van
verschijnselen te doorgronden zonder de eigen geest te zuiveren. Als we
theoriën van geleerden bestuderen zullen we er enige waarheid in ontdekken.
Maar veel van hun beweringen blijven droge overpeinzingen, omdat zij
slechts hun intellect en hun voorstellingsvermogen gebruikten. De Boeddha
gebruikte naast zijn hersens echter ook zijn hart, hij verbond zijn verfijnde
intelligentie met compassie. Zodoende kon hij de wijsheid verwerven die
nodig is om dingen in het juiste perspectief te zien en te begrijpen. Daarom
is de leer van de Boeddha geen droge theorie, maar een praktische methode
voor het oplossen van de problemen van de mens. Religie is bedoeld voor
de ontwikkeling en emancipatie van alle levende wezens. Daarom moeten
alle religies zich gezamenlijk inzetten om de leegte die wordt veroorzaakt
14

door menselijke beperkingen, op te vullen met spirituele inzichten en morele
training van het innerlijke zelf. Religie en ethiek zijn onafscheidbaar.
Staat religie de vooruitgang van de mens in de weg?
Er zijn veel wetenschappers en filosofen die religie afkeuren. Zij beweren
dat religie de menselijke vooruitgang hindert en de mens misleidt, omdat
haar belachelijke rituelen en bijgeloof de mensen onwetend houden van
wetenschappelijke, ‘vaststaande’, feiten. Wanneer we hun definitie van religie
bekijken, zien we echter dat het Boeddhisme daar niet onder valt. Vanuit
intellectueel standpunt is het Boeddhisme duidelijk een wetenschappelijke
religie die niet kan worden afgedaan als bijgeloof. Bovendien ontvouwde de
Boeddha niet alleen de wereldse waarheid, maar ook de absolute spirituele
waarheid. De Waarheid is eeuwige waarheid. Als een waarheid in de tijd
verandert kan dat niet de Waarheid zijn. Daarom wordt de waarheid die door
de Boeddha is ontvouwd de nobele waarheid genoemd – de onveranderlijke
waarheid die ertoe leidt een nobel mens te worden. Er zal altijd een nobele,
rechtschapen manier van leven zijn die sterk genoeg is om elke kritiek
van wetenschap en intellect te weerstaan. In dit opzicht is de boodschap
van de Boeddha onwankelbaar. Geleerden zullen deze manier van leven
zeker respecteren, als men maar goed op de hoogte is van de leer van de
Boeddha. Hoeveel verschillende religies er ook mogen bestaan, de leer van
de Boeddha zal er altijd boven uit blijven steken als het nobele pad dat leidt
tot het perfecte leven. De tand des tijds heeft immers geen vat op de nobele
waarheid. De edele waarheid is evenmin persoonsgebonden.
Een liberale religie
Een punt dat de Boeddha altijd benadrukte, is het samen-leven en samenwerken
met volgelingen van andere religies, zonder hun religieuze praktijken
en overtuigingen te verstoren of belachelijk te maken. Een dergelijke
liberale en begrijpende stijl van religie is zeer belangrijk als we op deze
aarde in vrede willen samen-leven, in plaats van te vervallen tot religieuze
vooroordelen, ruzies en conflicten. De Boeddha’s boodschap van vrede en
tolerantie is inderdaad opmerkelijk. Tolerantie is een verheven, prachtige
15

deugd: zij is essentieel voor een vreedzaam samen-leven en samen-werken
van verschillende volkeren, waar dan ook, wanneer dan ook.
Een religie van vrijheid
Vrijheid is een centraal punt voor volgelingen van de Boeddha. In feite
hebben veel Boeddhisten dat zelf niet eens door. We hebben volledige
vrijheid om zelf na te denken en te beoordelen of we iets verwerpen of
accepteren. We zijn niet verplicht iets uit naam van een geloof zonder
meer te accepteren, of we daarbij nou denken aan de grootsheid van een
bepaalde religieuze leraar of aan de woorden van heilige boeken en teksten,
of eeuwenoude tradities. Boeddhisten hebben de vrijheid om na te denken
over leerstellingen en tradities, en om deze te accepteren of verwerpen in
overeenstemming met hun eigen overtuigingen. Boeddhisten zeggen nooit
dat het hen verboden is dit of dat te doen, zij zeggen dat ze er voor kiezen
iets liever niet te doen omdat het problemen, pijn, schade of andere vormen
van disharmonie teweeg brengt. Omgekeerd verrichten ze geen goede daden
omdat het Boeddhisme dat van hen vraagt, maar omdat ze zelf tot het inzicht
zijn gekomen van de waarde en betekenis van goede daden voor het welzijn
van henzelf en anderen.
Dit is een religie van persoonlijke vrijheid welke nimmer iets van het
doen of laten van haar volgelingen aan banden legt, zolang hun handelen
maar niet immoreel of schadelijk is. Het staat Boeddhisten volledig vrij hun
familieleven in te richten zoals het hen goeddunkt, indachtig de waardevolle
basisprincipes van het Boeddhisme. Vanuit intellectueel oogpunt is het
Boeddhisme ook een goudmijn, waarin het goed toeven is voor diepgaand
onderzoek op het gebied van de psychologie, filosofie, natuurwetenschap en
de universele wet. Boeddhisme bevat de grootste rijkdom voor de mensheid,
namelijk de sleutel voor spirituele ontwikkeling en de bevrijding van
ontevredenheid en onrust. Dat is de reden waarom het Boeddhisme al 2500
jaar lang in staat is mensen in alle delen van de wereld te overtuigen zonder
de hulp van politieke of militaire krachten. Indertijd werden de leringen van
de Boeddha beschouwd als een goodwill boodschap van vrede en harmonie,
die de moeite waard is over de wereld verspreid te worden. Daarom hebben
16

Boeddhisten hun religie zonder slag of stoot aan anderen kunnen introduceren,
en is men hiervoor nimmer vervallen tot geweld of manipulatie.
De Boeddha predikte uit zijn eigen, persoonlijke ervaringen
Dit is de enige religie die haar uitleg en principes baseerd op de menselijke
ervaring, realisatie, wijsheid en verlichting van zijn grondlegger, en nooit op
goddelijke openbaring of opgelegd gebod. Het beaamt dat de problemen van
mensen begrepen moeten worden door andere mensen via eigen ervaringen
en door het ontwikkelen van onbaatzuchtige deugden. Oplossingen voor deze
problemen kunnen slechts worden gevonden na zuivering en ontwikkeling
van de geest. Om deze reden zien sommige mensen Boeddhisme niet als
religie maar als humanisme. Echter, humanisme ligt aan de basis van elke
religie. De Boeddha introduceerde zichzelf niet als een bovennatuurlijke
bevrijder. Volgens de Boeddha bestaat er geen bevrijder, want ieder moet
zichzelf bevrijden.
Deze houding maakt het Boeddhisme de minst dogmatische van alle
religies. De Boeddha gaf uitleg over de aard van lijden, de oorzaak van
lijden, en oplossingen voor lijden. Ook vertelde hij over de aard van de
gelukzaligheid die mensen ervaren zodra ze zichzelf hebben bevrijd van
lijden. Krachten van buitenaf kunnen de mens nooit bevrijden; gelukzaligheid
kan slechts worden bereikt als men er zelf moeite voor doet.
De drie universele eigenschappen
De drie eigenschappen 11 van alles wat bestaat in dit universum worden
duidelijk uitgelegd in het Boeddhisme. Het gaat om Anicca, d.i. de tijdelijkheid
(‘impermanentie’) van alles, Dhukka, d.i. het lijden, de onbevredigendheid en
alles wat daarmee samenhangt, en Anatta, de zelf-loosheid of ziel-loosheid
van alles (volgens de Boeddha bestaat er niet zoiets als een eeuwigdurende
ziel). Dit drieluik is de meest opmerkelijke ontdekking van de Boeddha.
Echter, door onwetendheid of beperkte intellectuele vermogens zijn slechts
enkelen in staat deze edele en verheven leer te begrijpen.
17

De oorzaak van onze problemen
Een ander belangrijk aspect van deze religie is de uitleg van de grootste
oorzaak van de problemen en het lijden van de mens. Volgens de Boeddha
worden onze problemen in deze profane wereld veroorzaakt door sterke
begeerten in onze geest. Er bestaan drie soorten begeertes: verlangen naar
bestaan en worden (bhava tanha), een verlangen naar wereldse of lichamelijke
behoeftenbevrediging (kama tanha), en een verlangen naar niet-bestaan
(vibhava tanha). Deze drie verlangens zijn verantwoordelijk voor ons bestaan,
onze wedergeboorte, en al die andere duizenden problemen en negatieve
geestestoestanden. Om de volledige betekenis van deze hunkeringen te
begrijpen moet men ze nauwkeurig bestuderen, teneinde zichzelf te kunnen
realiseren.
Wereldberoemde psychologen en filosofen hebben deze drie krachten
ook geïnterpreteerd, maar zij gaven er andere namen aan. De Duitse filosoof
en schrijver Arthur Schopenhauer (1788 – 1860) noemde ze sexualiteit,
zelf-behoud en zelfmoord. De Oostenrijkse psycholoog Sigmund Freud
(1856 – 1939) betitelde ze als libido, ego instinct en doodsinstinct. De
reeds genoemde Carl Gustav Jung, Freud’s beroemde student, zei: “Al het
creatieve komt voort uit het instinct”. Zodoende steunen vele grote denkers
de waarheid die door de Boeddha 25 eeuwen geleden werd ontvouwd, met
dat verschil dat deze moderne denkers bij lange na niet zover doordenken als
de Boeddha dat deed.
De oorzaak van lijden: vragen en antwoorden
In deze wereld neemt lijden een waaier van vormen aan, zoals dood,
verval, zorgen, leed, verdriet, pijn, wanhoop, smart. De Boeddha wees erop
dat geboorte (jati) ten grondslag ligt aan lijden. Als er geen geboorte is, is er
geen ruimte voor lijden 11 .
Vraag : Waarom is er geboorte?
Antwoord : Het onderbewuste proces van het (willen) worden van een
combinatie van geest en lichaam (Narna-rupa) (bhava)
veroorzaakt geboorte. Met andere woorden, waar bhava is, is
geboorte.
18

Vraag : Wat initieert het proces dat leidt tot de combinatie van lichaam
en geest?
Antwoord : Verlangen (upadana) 12 leidt tot het ontstaan van een
bepaalde karmische toestand welke leidt tot de lichaam-geest
combinatie.
Vraag : Wat leidt tot gehechtheid?
Antwoord : Verlangen (tanha) leidt tot gehechtheid.
Vraag : Wat veroorzaakt verlangen?
Antwoord : Verlangen wordt veroorzaakt door gevoelens (vedana) 13 .
Vraag : Wat veroorzaakt gevoelens?
Antwoord : Het contact tussen zintuig 14 (van de zintuigen met hun
zintuigobjecten) veroorzaakt gevoelens.
Vraag : Waarom is er zulk contact?
Antwoord : De zes zintuigen (salayatana) zijn de oorzaak van dat
contact.
Vraag : Wat brengt de zes zintuigen voort?
Antwoord : De zes zintuigen zijn gefundeerd op psycho-fysiologische
combinaties (nama-rupa).
Vraag : Hoe komen deze psycho-fysiologische combinaties tot
stand?
Antwoord : Met het verschijnen van het inactief of het wedergeboorte
bewustzijn komen de psycho-fysieke processen tot stand.
(viňňāna of vipāka citta) 15 .
Vraag : Hoe verschijnt het wedergeboortebewustzijn?
Antwoord : Wedergeboorte bewustzijn is het gevolg van de zich bij
sterven manifesterende wil (de latente kammische energie
(sankhāra) 16 .
Vraag : Waar komt die karmische energie vandaan?
Antwoord : Het verschijnen van karmische energie hangt af van
onwetendheid (avijja) 17 , d.i. het niet doorzien van de Vier
Nobele Waarheden, welke een aspects is van tanha.
19

Zodoende lijkt het dat avijja, onwetendheid, ten grondslag ligt aan het
proces van geboorte ofwel originatie. Dit begin moet echter niet worden
gezien als de prima causa (de eerste oorzaak), een metafysische oorzaak of
een kosmisch principe. Het moet worden gezien als voorwaarde voor deze
ontwikkeling. In afhankelijkheid van het een, kan het ander ontstaan. Deze
voorwaarde wordt paticca samuppada genoemd, in het Engels ‘dependent
co-arising’. Er ontstaat een cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte, die
bhava cakka genoemd wordt, de cyclus van het bestaan. Deze opeenvolging
van cycli komt tot uitdrukking in het Wiel der Waarheid, of Wiel der Wet.
Deze bevat twaalf spaken, waaronder karmische energie en onwetendheid.
De spaken dragen bij aan de stevigheid van het wiel, met andere woorden, de
spaken zijn de twaalf negativa die ontstegen moeten worden om bevrijding
te kunnen bereiken. Om deze bevrijding te bereiken, begaat men het Edele
Achtvoudige Pad, namelijk: juist begrip, juiste gedachten, juiste spraak,
juist handelen, juiste wijze van levensonderhoud, juiste inspanning, juiste
indachtigheid, en juiste concentratie. Hierdoor kan het Wiel uiteindelijk tot
stilstand worden gebracht.
Verder staan de spaken van het Wiel in verbinding met verleden, heden en
toekomst. Aangaande een vorig leven vinden we de invloed van onwetendheid
en karmische energieën. In de context van het heden treffen we reagerende
vormen van bewustzijn, psychofysiologische combinaties, de zes zintuigen,
contact, waarneming, begeerte, gehechtheid, vorming van karmische
energieën. In de toekomst zien we weder-geboorte en lijden. Zodoende is
de cyclus van bestaan gekoppeld aan heden, verleden en toekomst: het gaat
door en door, totdat men de waarheid ziet en het wiel tot stilstand probeert
te brengen.
We zien hier een korte introductie tot een religie met ware religieuze
principes die kunnen worden nageleefd zonder de essenties en principes te
veranderen, wanneer dan ook, waar dan ook, onder welke omstandigheden
dan ook. Echter, het vermogen van de mensen om deze religieuze ideeën
op waarde te schatten zou wel eens af kunnen nemen met de tijd 18 . Het is
niet onwaarschijnlijk dat mensen het steeds moeilijker zullen vinden deze
principes na te leven in een bedorven maatschappij. Maar de waarde van deze
verheven discipline zal onaangetast blijven, en tot lichtend voorbeeld zijn
20

voor mensen die haar begrijpen. Hopelijk geeft de inhoud van dit boekje een
antwoord op de vraag die aan het begin werd gesteld, “Waarom Boeddhsime?”
– en waarom het Boeddhisme zo nodig is in het huidige tijdsgewricht van
snel toenemende interculturele en interreligieuze contacten.
Aanbevolen literatuur:
1 K. Sri Dhammananda; Wat Boeddhisten geloven.
2 K. Sri Dhammananda; Hoe te leven zonder angst en zorgen?
3 Boeddhistisch begrippenboek, Thera Dhammaviranatha
4 Anguttara Nikaya De verzameling van Predikingen met nummerieke
rangschikking.
5 Patticca Samupadda, Afhankelijk ontstaan, Thera Piyadassi.
De 5 bovenstaande titels worden uitgegeven door Boeddhayana
uitgeverij, p.a. SBU administraties sbu@sbu-administraties.nl,
Oosterwolde.
6 Frits Koster; Het web van wijsheid, inleiding tot de abhidhamma, uitg.
Asoka. ISBN 90 5670 106 1.
7 Thera Piyadassi: The Buddha’s Ancient Path. De Nederlandse editie is
uit druk.
8 Buddhist Dictionary, Nyanatiloka http://www.buddhanet.net/budsas/
ebud/bud-dict/dic_idx.htm
De vertaler dankt Acariya Dhammaviranatha voor de toestemming uit
deze publicaties te citeren.
1 Bhikkhu - Lett.: man die van aalmoezen leeft; monnik. Hier dient het
woord aalmoes niet uitgelegd te worden als iets waarvoor gebedeld
wordt. In dit geval wordt niet gevraagd, maar door de lekevolgeling
uit eigen initiatief gegeven. Daarom is ook de term ‘bedelmonnik’ niet
geheel juist. Bhikkhuni, boeddhistische non.
21

2 Samyojana - binding. Er zijn tien bindingen aan samsāra zie ook
appendix 3 noot 6.
3 Dhamma (Pali) Dharma (Sanskriet), (1) - De Leer van de Boeddha.
Letterlijk betekent de term ‘datgene wat in staat stelt te dragen’ en is het
geneesmiddel tegen dukkha (datgene wat moeilijk te dragen is). - (2)
Veelbetekenedde term. Een paar betekenissen zijn: aard, voorwaarde,
hoedanigheid, karakteristiek, functie, praktijk, plicht, object, ding, idee,
verschijnsel en deugd.
4 Māhavagga 11.1
5 Juiste mening, Samma ditthi, eerste factor van het Nobele achtvoudige
pad. Zie appendix 2.
6 De bolvorm van de aarde en het heliocentrische wereldbeeld zijn reeds in
de Griekse antieke wereld door respectievelijk Eratosthenes van Cyrene
en Heraclides geopperd en door de eerstgenoemde geschat. Galileï’s
observatie van de omgang van Jupiter’s manen en de schijngestaltes
van Venus is een bewijs voor het heliocentrisch wereldbeeld.
7 De Boeddha noemde zich de leraar met de open hand. Alles is
verifieerbaar, opanayiko. Een van de eigenschappen van de Dhamma
zie dhammanusati.
8 Iddhi. – Psychische kracht. Krachten die door meditatieve oefeningen
ontwikkeld worden. Er worden 10 soorten iddhi onderscheiden,
waaronder de karcht om door de lucht te vliegen, materialisatie, enz.
9 Nibbāna (Pali) Nirvana (Sanskriet) - Het uiteindelijke doel van de
Boeddhist; lett.: het uitgedooft zijn. Er zijn twee soorten van Nibbāna
saupādisesa~ = Nibbāna met overblijfsel (dat wil zeggen vanaf
het moment dat iemand de Verlichting bereikt tot aan de dood) en
anupādisesa~ = Nibbāna zonder overblijfsel (d.w.z. na de dood). Iemand
die de verlichting bereikt wordt niet meer wedergeboren; zo iemand
“gaat op in” het Mahāparinibbāna. Nibbāna wordt omschreven als het
hoogste geluk, de hoogste vrede en de hoogste veiligheid.
10 Tilakkhana - De drie karakteristieken: de onbestendige aard (annica), de
onbevredigende aard (dukkha) en het niet-zelf karakteristiek (anattā).
22

De laatste karakteristiek is op alles (incl. nibbāna) van toepassing.
De eerste twee alleen op alle geconditioneerde en samengestelde
verschijnselen, d.w.z. alles behalve nibbāna.
11 Samsāra - Lett: onophoudelijk ronddolen. De term wordt gebruikt
om de kringloop van geboorte en dood aan te geven. Samsāra is het
voortdurend wisselend samenstromen van de mentale en stoffelijke
processen die wezens samenstellen. Samsāra is een rondgang zonder
begin door de verschillende bestaanstoestanden.
12 Ūpādāna - gehechtheid. Er zijn vier soorten gehechtheid: gehechtheid
aan zinnelijkheid (kāma~), gehechtheid aan meningen (ditthi~),
gehechtheid aan riten en rituelen (sīlabata~), gehechtheid aan het geloof
in een zelf of ziel (attāvāda~).
13 Vedanā - gevoel, niet in de betekenis van emotie. Er worden
verschillende klassen van gevoel onderscheiden, o.m.: tweevoudig:
mentaal en lichamelijk gevoel (een mentaal gevoel als gevolg van een
lichamelijke impressie); drievoudig: prettig, pijnlijk en noch prettignoch-pijnlijk
(neutraal) gevoel; vijfvoudig: prettig lichamelijk, pijnlijk
lichamelijk, prettig mentaal, pijnlijk mentaal, en neutraal mentaal
gevoel; zesvoudig: een gevoel dat opkomt bij zien, horen, ruiken,
proeven, voelen, denken.
14 Phassa - Contact of impressie. Door het samenkomen van het zintuiglijk
orgaan, het zintuiglijk object en het zintuiglijk bewustzijn is er een
impressie. Als er een oog, het oogbewustzijn en een zichtbaar object
bij elkaar komen wordt er gezien. De impressie is hier iets anders dan
herkennen of merken (saňňā).
15 Viňňāna - Bewustzijn. In dit geval het wedergeboorte bewustzijn.
Belangrijk is te beseffen dat bewustzijn niet een staat van zijn is,
maar een momentaan verschijnsel dat voor geen twee opeenvolgende
momenten gelijk is. De belangrijkste onderverdelingen zijn:
1. De zes typen bewustzijn die overeenkomen met de zes zinnen.
Deze worden bedoeld met viňňāna als vijfde aggregaat of groep
van hechten (khandha).
23

2. De Abhidhamma geeft een opsomming van 89 typen bewustzijn,
geclasificeerd naar morele lading (heilzaam, onheilzaam of
neutraal) en naar het gebied (zintuiglijk gebied, fijnstoffelijk
gebied, niet-stoffelijk gebied en het bovenwereldse).
16 Sankhāra - deze term wordt in de Geschriften op verschillende manieren
en met verschillende betekenissen gebruikt, wat het gevolg is van
een verwoorden van de subjectieve en objectieve kijk op de wereld.
Sankhāra kan als een filosofische en als psychologische term gebruikt
worden. Sankhāra kan vertaalt worden als ’formatie’, want sankhāra is
de houdanigheid die vormt, gevormd is en die zowel vormt als gevormd
is. In de Geschriften worden onder meer de volgende betekenissen
aangetroffen:
1. De groep van wilskrachtige formaties, een van de vijf
khanda’s.
2. Wilskrachtige formaties als schakel in het Afhankelijk Ontstaan.
Hiermee worden alle heilzame en onheilzame handelingen
(kamma) bedoeld. Dit zijn alle wilskrachtige activiteiten
(cetanā) d.m.v. het lichaam, de spraak, en het denken. In
deze contect wordt verwezen naar de vormende kracht van
sankhāra. Er worden drie typen van sankhāra onderscheiden a.
Verdienstelijke wilskrachtige formaties, b. Onverdienstelijke
wilskrachtige formaties, en c. Onverstoorbare handeling.
17 Avijja - Onwetendheid. Met onwetendheid wordt niet bedoeld dat we
niet op de hoogte zijn (gebracht) van iets. Het verwijst naar het niet
begrijpen van de werkelijkheid van het bestaan zoals het is. Hier wordt
niet bedoeld dat er een gebrek aan kennis is, maar een feitelijk niet
begrijpen in de zin dat zelfs als er een juiste mening is, deze niet in de
praktijk van alledag gebruikt kan worden.
18 Sāsana - de Boodschap, de leer van de Boeddha. Zoals alles wat
opkomt ook weer vergaat geldt dat ook voor de sāsana. 5.000 jaar na
de eerste verkondiging zal deze uit de wereld verdwenen en onbekend
zijn. De volgende Boeddha, Boeddha Metteya ontdekt en verkondigt de
Dhamma daarna weer.
24

Appendix 1
Drie sectarische leerstellingen
Er zijn, monniken, drie sectarische leerstellingen 1 die, als zij volledig
onderzocht, nauwkeurig bekeken en besproken worden, blijken neer te
komen op (een leerstelling van) inactiviteit 2 , zelfs als ze uit traditie 3 worden
aangenomen. Wat zijn de drie leerstellingen?
Sommige asceten en brahmanen, monniken, onderwijzen en houden er
de mening op na dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig,
een pijnlijk of een neutraal gevoel is, dit allemaal veroorzaakt wordt door
handelingen uit het verleden 4 . Anderen onderwijzen en houden er de mening
op na dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig, een pijnlijk of een
neutraal gevoel is, dit allemaal veroorzaakt wordt door de schepping Gods 5 .
En er zijn ook asceten en brahmanen die onderwijzen en er de mening op na
houden dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig, een pijnlijk of
een neutraal gevoel is, dit niet veroorzaakt en niet afhankelijk bepaald 6 is.
Monniken, ik benaderde nu de asceten en brahmanen (die er de eerste
mening op na hielden) en zei tot hen:
“Is het waar wat er gezegd wordt dat u, eerwaarden, de mening onderwijst
en erop nahoudt dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig,
een pijnlijk of een neutraal gevoel is, dit allemaal veroorzaakt wordt door
handelingen uit het verleden 7 ?”
Toen zij dit bevestigden, zei ik tot hen: “Als dat zo is, eerwaarden, dan
is het als gevolg van handelingen uit het verleden (die in een vorig leven
verricht zijn) dat mensen moorden, diefstal en onzedelijke handelingen
verrichten; dan is het als gevolg van handelingen uit het verleden dat zij
zich overgeven aan leugens, aan lasterlijke, ruwe en ijdele taal; dan is het als
gevolg van handelingen uit het verleden dat zij begerig of boosaardig zijn en
er verkeerde meningen op na houden.”
“Maar in degenen die hun toevlucht hebben genomen tot handelingen uit
het verleden als beslissende factor zullen de impuls en de inspanning om dit
te doen of te laten ontbreken. Aangezien er voor hen waarachtig geen (motief)
bestaat om dit te doen of dat te laten, is de term ‘asceten’ niet met recht van
toepassing op hen die zonder achtzaamheid en zelfbeheersing leven.”
26

Dit, monniken, is mijn eerste gerechtvaardigde berisping aan de asceten
en brahmanen die zo’n mening onderwijzen en erop na houden.
Daarop, monniken, benaderde ik de asceten en brahmanen (die er de
tweede mening op na hielden) en zei tot hen:
“Is het waar wat er gezegd wordt dat u, eerwaarden, de mening onderwijst
en erop nahoudt dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig, een
pijnlijk of een neutraal gevoel is, dit allemaal veroorzaakt wordt door de
schepping Gods?”
Toen zij dit bevestigden, zei ik tot hen: “Als dit zo is, eerwaarden, dan
is het als gevolg van de schepping Gods dat mensen moorden, diefstal en
onzedelijke handelingen verrichten; dan is het als gevolg van de schepping
Gods dat zij zich overgeven aan leugens, aan lasterlijke, ruwe en ijdele taal;
dan is het als gevolg van de schepping Gods dat zij begerig of boosaardig
zijn en er verkeerde meningen op na houden.”
“Maar in degenen die hun toevlucht hebben genomen tot de schepping
Gods als beslissende factor zullen de impuls en de inspanning om dit te
doen of te laten ontbreken. Aangezien er voor hen waarachtig geen (motief)
bestaat om dit te doen of dat te laten, is de term ‘asceten’ niet met recht van
toepassing op hen die zonder achtzaamheid en zelfbeheersing leven.”
Dit, monniken, is mijn tweede gerechtvaardigde berisping aan de asceten
en brahmanen die zo’n mening onderwijzen en erop na houden.
Verder, monniken, benaderde ik de asceten en brahmanen (die er de derde
mening op na hielden) en zei tot hen:
“Is het waar wat er gezegd wordt dat u, eerwaarden, de mening onderwijst
en erop nahoudt dat wat een persoon ook ervaart, of het nu een prettig,
een pijnlijk of een neutraal gevoel is, dit allemaal niet veroorzaakt en niet
afhankelijk bepaald is?”
Toen zij dit bevestigden, zei ik tot hen: “Als dat zo is, eerwaarden, dan
is het zonder oorzaak en zonder voorwaarde dat mensen moorden, diefstal
en onzedelijke handelingen verrichten; dan is het zonder oorzaak en zonder
voorwaarde dat zij zich overgeven aan leugens, aan lasterlijke, ruwe en
27

ijdele taal; dan is het zonder oorzaak en zonder voorwaarde dat zij begerig of
boosaardig zijn en er verkeerde meningen op na houden 8 .”
“Maar in degenen die hun toevlucht hebben genomen tot een niet
veroorzaakte en niet aan voorwaarden gebonden (aard van gebeurtenissen)
als beslissende factor zullen de impuls en de inspanning om dit te doen of te
laten ontbreken. Aangezien er voor hen waarachtig geen (motief) bestaat om
dit te doen of dat te laten, is de term ‘asceten’ niet met recht van toepassing
op hen die zonder achtzaamheid en zelfbeheersing leven.”
Dit, monniken, is mijn derde gerechtvaardigde berisping aan de asceten
en brahmanen die zo’n mening onderwijzen en erop na houden.
Dit, monniken, zijn de drie sectarische leerstellingen die, als zij volledig
onderzocht, nauwkeurig bekeken en besproken worden, blijken neer te
komen op (een leerstelling van) inactiviteit, zelfs als ze uit traditie worden
aangenomen.
Deze Dhamma nu, die door mij onderwezen wordt 9 , is niet te weerleggen,
onbezoedeld, onberispelijk en niet bekritiseerd door de wijze asceten en
brahmanen 10 . En wat is die Dhamma?
“Dit zijn de zes elementen”, dat is de Dhamma die door mij onderwezen
wordt, is niet te weerleggen, onbezoedeld, onberispelijk en niet bekritiseerd
door de wijze asceten en brahmanen.
“Dit zijn de zes velden van zintuiglijke impressie”, dat is de Dhamma die
door mij onderwezen wordt, is niet te weerleggen, onbezoedeld, onberispelijk
en niet bekritiseerd door de wijze asceten en brahmanen.
“Dit zijn de achttien mentale toenaderingen”, dat is de Dhamma die door
mij onderwezen wordt, is niet te weerleggen, onbezoedeld, onberispelijk en
niet bekritiseerd door de wijze asceten en brahmanen.
“Dit zijn de vier Nobele Waarheden”, dat is de Dhamma die door mij
onderwezen wordt, is niet te weerleggen, onbezoedeld, onberispelijk en niet
bekritiseerd door de wijze asceten en brahmanen.
Op welke grond werd er gezegd dat de zes elementen Dhamma zijn die
door mij onderwezen wordt? Dit zijn de zes elementen: het element van
aarde, water, vuur, wind, ruimte en bewustzijn 11 .
28

Op welke grond werd er gezegd dat de achttien mentale toenaderingen de
Dhamma zijn die door mij onderwezen wordt? Dit zijn de achttien mentale
toenaderingen: bij het zien van een visueel object met het oog heeft men
een toenadering tot een visueel object dat of blijdschap of verdrietelijkheid
of onverschilligheid kan veroorzaken. Bij het horen van een geluid met het
oor heeft men een toenadering tot een auditief object dat of blijdschap of
verdrietelijkheid of onverschilligheid kan veroorzaken. Bij het ruiken van
een geur met de neus heeft men een toenadering tot een ruikbaar object dat
of blijdschap of verdrietelijkheid of onverschilligheid kan veroorzaken. Bij
het proeven van een smaak met de tong heeft men een toenadering tot het
proefbare object dat of blijdschap of verdrietelijkheid of onverschilligheid
kan veroorzaken. Bij het voelen van een indruk met het lichaam heeft men
een toenadering tot een tactiel object dat of blijdschap of verdrietelijkheid
of onverschilligheid kan veroorzaken. Bij het kennen van een mentaal object
met de geest heeft men een toenadering tot het respectievelijke object dat of
blijdschap of verdrietelijkheid of onverschilligheid kan veroorzaken. Dit zijn
de achttien mentale toenaderingen.
Op welke grond werd er gezegd dat de vier Nobele Waarheden de Dhamma
zijn die door mij onderwezen wordt?
Gebaseerd op de zes elementen is er een afdalen in de moederschoot.
Als zo’n afdaling plaatsvindt, is er geest-en-lichaam. Geconditioneerd door
geest-en-lichaam is er de zesvoudige zintuiglijke basis; geconditioneerd door
de zesvoudige basis is er gevoel. Het is nu aan hem die voelt dat ik leer: “Dit
is lijden”, “dit is de oorsprong van het lijden”, “ Dit is het ophouden van het
lijden”, “Dit is het pad dat leidt tot het ophouden van het lijden”.
Wat nu, monniken, is de Nobele waarheid van het lijden?
Geboorte is lijden, ouder worden is lijden, ziekte, dood, verdriet, gejammer,
pijn, leed en wanhoop zijn lijden; verbonden te zijn met het onaangename
is lijden; gescheiden te zijn van het aangename is lijden; kortom; de vijf
aggregaten van hechten zijn lijden.
En wat, monniken, is de Nobele Waarheid van de oorsprong van lijden?
Door onwetendheid geconditioneerd zijn er kamma-formaties. Door
kamma-formaties is er (wedergeboorte-) bewustzijn. Door bewustzijn
29

geconditioneerd zijn er geest-en-lichaam. Door geest-en-lichaam
geconditioneerd zijn er de zes zintuiglijke basis. Door de zes zintuiglijke basis
geconditioneerd is er gevoel. Door gevoel geconditioneerd is er begeerte.
Door begeerte geconditioneerd is er hechten. Door hechten geconditioneerd
is er het wordingsproces. Door het wordingsproces geconditioneerd is er
wedergeboorte. Door wedergeboorte geconditioneerd is er verval en dood,
verdriet en gejammer, pijn, leed en wanhoop. Zo komt dit gehele samenstelsel
van lijden op 12 .
Dit, monniken, wordt de Nobele waarheid van de oorsprong van lijden
genoemd.
En wat, monniken is de Nobele waarheid van het ophouden van lijden?
Door het volkomen verdwijnen en uitdoven van deze onwetendheid
worden kamma-formaties uitgedoofd. Door het ophouden van kammaformaties
wordt (wedergeboorte-) bewustzijn uitgedoofd. Door het ophouden
van bewustzijn wordt geest-en-lichaam uitgedoofd. Door het ophouden van
geest-en-lichaam worden de zes zintuiglijke basis uitgedoofd. Door het
ophouden van de zes zintuiglijke basis wordt gevoel uitgedoofd. Door het
ophouden van gevoel wordt begeerte uitgedoofd. Door het ophouden van
begeerte wordt hechten uitgedoofd. Door het ophouden van hechten wordt
het wordingsproces uitgedoofd. Door het ophouden van het wordingsproces
wordt wedergeboorte uitgedoofd. Door het ophouden van wedergeboorte
wordt verval en dood uitgedoofd en ook verdriet en gejammer, pijn, leed
en wanhoop. Zo vindt het uitdoven van dit gehele samenstelsel van lijden
plaats 13 .
Dit, monniken, wordt de Nobele Waarheid van het ophouden van het
lijden genoemd.
En wat, monniken, is de Nobele Waarheid van het Pad dat leidt tot het
ophouden van lijden?
Dat is het Nobele Achtvoudige Pad, te weten: juist begrip, juist denken,
juist spreken, juist handelen, juist levensonderhoud, juiste inspanning, juiste
oplettendheid, juiste concentratie.
30

Dit, monniken, wordt de Nobele waarheid van het pad dat leidt tot het
ophouden van het lijden genoemd.
Deze vier Nobele waarheden – deze vormen de Dhamma die door mij
onderwezen wordt en die niet te weerleggen 14 is, onbezoedeld, onberispelijk
en niet bekritiseerd door de wijze asceten.
Uit: Anguttara Nikaya III, 61. De Verzameling Predikingen met
Numerieke Rangschikking, een selectie, Nyanaponika Mahathera. Vertaling
Boeddhayana uitgeverij. Uitgegeven door Boeddhayana uitgeverij. ISBN
90-71329-69-0 Eerste druk 1997/ 2540
1 Titthayatanāni. Tittha (Skt: tīrtha; lett. Een doorwaadbare plaats) is een
figuurlijke term voor de speculatieve opinies van niet- Boeddhistische
asceten en denkers. Vergelijk met de Jaïn titel Tirthankara, iemand die de
doorwaadbare plaats oversteekt. De eerste van deze drie leerstellingen
is in feite die van de Nigantha’s (Jaïns).
2 Akiriye santhahanti. De leer van inactiviteit (akiriyavādha) leert de
morele ondoeltreffendheid van handelingen en houdt de ontkenning
in van kamma, wat de mens aan zijn lot overlaat zonder motivatie
om betekenisvolle morele handelingen te verrichten. Dit werd onder
andere onderwezen door Purana Kassapa (zie Majjhima Nikāya 60,
Boeddhayana Publicaties 42).
3 Param gantvā pi wordt in het Commentaar verklaard als het accepteren
van een opinie uit eerbied voor de traditie die door iemands leraar
opgehouden wordt.
4 Pubba-kata-hetu, ‘veroorzaakt door wat eerder gedaan is’, d.w.z. het
kamma dat in het verleden is opgebouwd.
5 Issara-nimmāna-hetu
6 Ahetu-apaccaya, Deze opinie van het niet-oorzakelijk zijn (ahetukaditthi)
werd o.a. onderwezen door Makhali Gosāla (een tijdgenoot van
de Boeddha), die een fatalist was. Deze leerstelling behoort net als die
van inactiviteit tot de ‘verkeerde opinies met vastgestelde bestemming’
(niyata-micchā-diithi).
31

7 Degenen die deze opinie erop nahielden waren o.a. de Jaïns. In
Majjhima Nikaya 101. (Devadahasutta) confronteert de Boeddha de
Jaïns met hetzelfde argument als in de navolgende zin van deze tekst
wordt uitgedrukt. Volgens het commentaar verwerpen degenen die
deze mening hebben twee typen gevoel: het kammisch actieve (kamma
vedanā) en het functionele (of kammisch niet werkzame; kiriya) gevoel;
zij accepteren alleen maar kamma-resultaat (vīpāka) gevoel (d.w.z.
gevoel dat door voorgaande handelingen geconditioneerd wordt). Van
de acht oorzaken voor ziekten (zie Anguttara Nikaya IV, 87), wordt er
slechts één, de ziekte die ontstaat door uit het verleden geaccepteerd..
Van de drie typen kamma (d.w.z. kamma dat tot rijping komt in dit
leven, in een volgend leven of in volgende levens) wordt alleen het
laatste type geaccepteerd. Ook van de vier typen wilskracht (d.w.z. als
heilzaam of onheilzaam resultaat, onheilzaam, heilzaam of functioneel)
wordt alleen maar wilskracht als kamma-resultaat geaccepteerd.
De acht oorsprongen van ziekte zijn: Gal, slijm, wind of de combinatie
daarvan. Door de wisseling van de seizoenen, ongeregeld leven,
verwondingen of een kamma resultaat.
8 Dit zijn de tien vormen van onheilzame handelingen (akusala-kammapatha):
het nemen van leven, het nemen van wat niet gegeven is, seksueel
wangedrag, liegen, laster, ruwe taal, leegpraat, begeerte, kwade wil en
verkeerde meningen.
9 Comm.: “na te hebben laten zien dat deze drie meningen leiden tot
inactiviteit (in morele zin) en leeg zijn, niet verwezenlijkt en niet
bevorderlijk voor bevrijding, begint de Gezegende nu zijn eigen Leer
uit te leggen, die goed verwezenlijkt is en leidt tot bevrijding.”
10 Comm.: Aangezien er geen eind komt aan wat onverstandige mensen
kunnen zeggen zonder juist begrip, worden hier de verstandigen
genoemd.
11 Comm.: “hiermee wordt verwezen naar het meditatie onderwerp van
de elementen. (dhatu-kammatthana). Als we dit opvatten als de zes
elementen luidt de korte verklaring als volgt: De elementen aarde,
water, hitte en wind zijn de vier ‘grote primairen’. Het element van
32

uimte vertegenwoordigt afgeleide stoffelijkheid (het element van
begrenzing) Als dit ene deel van de afgeleide stoffelijkheid begrepen
is, worden daardoor ook de andere 23 begrepen; vandaar dat dit ene
overwogen moet worden. Het element van bewustzijn is ‘de geest’ ofwel
het aggregaat van bewustzijn. Het conascente gevoel is het aggregaat
van gevoel; herkenning is het agregaat van herkenning; van zintuiglijke
impressies en wilskracht zijn het aggregaat van de mentale formatives.
Dit zijn de vier niet-stoffelijke aggregaten (arupino khandha) De vier
primairen en de stoffelijkheid die daarvan wordt afgeleid vormen het
aggregaat van stoffelijkheid. De vier niet-stoffelijke aggregaten zijn
‘geest’ (ofwel ‘naam’, nāma) en het aggregaat stoffelijk is ‘lichaam’
(ofwel ‘vorm’ rūpa). Zodoende zijn er slechts deze twee dingen: naam
en vorm (geaardheid en stoffelijkheid, (nāma- rūpa). Daarbuiten is
er noch een (substantieel) wezen (satta), noch een ziel (jiva). Op die
manier moet de korte verklaring van het onderwerp van meditatie van
de zes elementen, dat leidt tot Arahatschap (verhevenheid uit samsāra),
begrepen worden.” Op eenzelfde wijze worden de andere classificaties
die in de sutta gegeven worden in het Commentaar verder uitvoerig
toegelicht als een voorbereiding op de praktijk van analytisch inzicht.
12 Hoewel de gebruikelijke formule voor de Vier Waarheden alleen
maar begeerte (tanhā) aangeeft als de oorsprong van het lijden, dient
de formule van het Afhankelijk Ontstaan hier als een gedetaileerdere
verklaring.
13 Hoewel de gebruikelijke tekst het ophouden van leed verklaart als het
ophouden van begeerte en het bereiken van Nibbāna, wordt hier de
volledige formule van het Afhankelijk ontstaan, of de omgekeerde
volgorde van de Paticca Samuppāda, gegeven. Het Commentaar zegt
dat elk van de 12 termen (d.w.z. ophouden van onwetendheid, ophouden
van kamma-formatie, enz.) genomen kan worden als een aanduiding
van Nibbāna.
14 Hier houdt ‘niet te weerleggen’ volgens het commentaar in dat de Vier
Nobele Waarheden niet verminderd of vermeerderd kunnen worden
in aantal, noch kunnen zij door vier andere waarheden vervangen
worden.
33

Appendix 2
SACCA - Waarheid.
1. De Vier Nobele Waarheden (ariya-sacca). Deze vier waarheden
vormen de kern, de basis van de hele leer. Alle andere uitspraken van
de Boeddha zijn niets anders dan verdere uitwerkingen ervan.
a. Dukkha (leed, onvrede, holheid): De eerste Nobele Waarheid is
de Waarheid dat alle samengestelde dingen, wanneer ze verkeerd
gehanteerd worden, leed brengen.
b. Samudaya (de oorzaak): De tweede Nobele Waarheid is de Waarheid
dat al het leed en de gebondenheid aan de kringloop van geboorte en
dood (samsāra) veroorzaakt worden door begeerte.
c. Nirodha (het ophouden): De derde Nobele Waarheid is de Waarheid
van het ophouden van alle begeerte, en dus van al het leed en de
gebondenheid aan de kringloop van geboorte en dood door de
verwerkelijking van Nibbāna.
d. Magga (het Pad): De vierde Nobele Waarheid is de Waarheid
van het Pad dat leidt tot het ophouden van al het leed en tot de
verwerkelijking van Nibbāna.
In de Predikingen worden de Vier Nobele Waarheden als volgt
gedefinieerd:
,,Wat, bhikkhu’s, is de Nobele Waarheid van het lijden?
,,Geboorte is lijden, ouder worden is lijden, sterven is lijden, smart,
gejammer, pijn, leed en wanhoop zijn lijden, het niet krijgen wat men wenst
is lijden, kortom de vijf groepen van hechten zijn lijden.
,,En wat, bhikkhu’s, is geboorte? De geboorte, het geboren worden, de
conceptie, de voortbrenging, de manifestatie van de groepen en het verkrijgen
van de zintuiglijke bases van welk wezen dan ook, behorende tot welke
klasse van wezens dan ook – dit, bhikku’s, wordt geboorte genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is ouder worden? Veroudering, afgeleefdheid, slijtage
van het gebit, grijze haren en rimpels, het afnemen van de vitaliteit en het
34

verval van de vermogens bases van welk wezen dan ook, behorende tot welke
klasse van wezens dan ook – dit, bhikku’s, wordt ouder worden genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is sterven? Het overlijden, het heengaan, het
uiteenvallen, het verdwijnen, de dood, het sterven, het aan het einde van het
leven zijn, het uiteenvallen van de groepen en het afdanken van het lichaam
van welk wezen dan ook, behorende tot welke klasse van wezens dan ook –
dit, bhikku’s, wordt sterven genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is smart? De smart, het verdriet, de droefheid, het
hartzeer, de droefenis als gevolg van een of andere tegenslag die iemand
overkomt – dit, bhikkhu’s, wordt smart genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is gejammer? Het geklaag, en gejammer, het klagen
en jammeren, het beklagen en bejammeren als gevolg van een of ander
verlies of een of andere tegenslag die iemand overkomt – dit, bhikku’s, wordt
gejammer genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is pijn? Wat voor lichamelijke pijn, lichamelijk
ongemak, pijnlijk en onaangenaam gevoel dan ook dat voortkomt uit een
lichamelijke impressie – dit bhikkhu’s, wordt pijn genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is leed? Wat voor mentaal leed, mentaal ongemak,
pijnlijk en onaangenaam gevoel dan ook, dat voortkomt uit een mentale
impressie – dit, bhikkhu’s, wordt leed genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is wanhoop? De kwelling en de wanhoop, het gekweld
en wanhopig zijn als gevolg van een of ander verlies of door een of andere
tegenslag die iemand overkomt – dit, bhikku’s, wordt wanhoop genoemd.
,,En wat, bhikku’s, is het lijden van het niet krijgen wat men wenst?
Bhikkhu’s, in wezens die onderworpen zijn aan geboorte ontstaat deze
wens: ’ach, waren we maar niet onderworpen aan geboorte! Ach, werden we
maar niet meer opnieuw geboren!’ Maar niet alleen maar door dit te wensen,
wordt dit verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst lijden. In
wezens die onderworpen zijn aan ouder worden ontstaat deze wens: ’ach,
waren we maar niet onderworpen aan ouder worden! Ach, werden we maar
niet meer oud!’ Maar niet alleen maar door dit te wensen, wordt dit verkregen
en aldus is het niet krijgen wat men wenst lijden. In wezens die onderworpen
35

zijn aan ziekte ontstaat deze wens: ’ach, waren we maar niet onderworpen
aan ziekte! Ach, werden we maar niet meer ziek!’ Maar niet alleen maar door
dit te wensen, wordt dit verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst
lijden. In wezens die onderworpen zijn aan sterven worden ontstaat deze
wens: ’ach, waren we maar niet onderworpen aan sterven worden! Ach,
gingen we maar niet dood!’ Maar niet alleen maar door dit te wensen, wordt
dit verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst lijden. In wezens
die onderworpen zijn aan smart ontstaat deze wens: ’ach, waren we maar
niet onderworpen aan smart! Ach, hadden we maar geen smart meer!’ Maar
niet alleen maar door dit te wensen, wordt dit verkregen en aldus is het niet
krijgen wat men wenst lijden. In wezens die onderworpen zijn aan gejammer
ontstaat deze wens: ’ach, waren we maar niet onderworpen aan gejammer!
Ach, hadden we maar geen gejammer meer!’ Maar niet alleen maar door dit
te wensen, wordt dit verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst
lijden. In wezens die onderworpen zijn aan pijn ontstaat deze wens: ’ach,
waren we maar niet onderworpen aan pijn! Ach, hadden we maar geen pijn
meer!’ Maar niet alleen maar door dit te wensen, wordt dit verkregen en
aldus is het niet krijgen wat men wenst lijden. In wezens die onderworpen
zijn aan leed ontstaat deze wens: ’ach, waren we maar niet onderworpen aan
leed! Ach, hadden we maar geen leed meer!’ Maar niet alleen maar door dit
te wensen, wordt dit verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst
lijden. In wezens die onderworpen zijn wanhoop worden ontstaat deze wens:
’ach, waren we maar niet onderworpen aan wanhoop! Ach, hadden we maar
geen wanhoop meer!’ Maar niet alleen maar door dit te wensen, wordt dit
verkregen en aldus is het niet krijgen wat men wenst lijden.
,,En wat, Bhikkhu’s, betekent: ’kortom, de vijf groepen van hechten zijn
lijden’? Dit zijn de groep van hechten aan lichamelijkheid, de groep van
hechten aan gevoel, de groep van hechten aan herkenning (waarneming),
de groep van hechten aan mentale formaties en de groep van hechten aan
bewustzijn, van deze bhikkhu’s wordt gezegd: ’kortom, de vijf groepen van
hechten zijn lijden’.
,,En wat, bhikkhu’s, is de Nobele Waarheid van de oorzaak van lijden?
,,Dit is de begeerte die leidt tot wedergeboorte, die begeleid wordt door
genot en wellust en zich in van alles en nog wat verrukt, te weten de begeerte
naar zinnelijk genot, de begeerte naar bestaan en de begeerte naar niet-
36

estaan.. Dit, bhikkhu’s wordt de Nobele Waarheid van de oorzaak van het
lijden genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is de Nobele Waarheid van het ophouden van het
lijden?
,,Dat is het volkomen ophouden van deze begeerte, het opgeven, het
verzaken, het zich ervan bevrijden en het er niet aan hechten. Dit, bhikkhu’s,
wordt de Nobele Waarheid van het ophouden van het lijden genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is de Nobele Waarheid van het Pad dat leidt tot het
ophouden van het lijden? Dat is het Nobele Achtvoudige Pad, te weten de
Juiste Visie, het Juiste Denken, het Juiste Spreken, het Juiste Handelen, het
Juiste Levensonderhoud, de Juiste Inspanning, de Juiste Achtzaamheid 2 , en
de Juiste Concentratie.
,,En wat, bhikkhu’s is de Juiste Visie? Bhikkhu’s, dit is het inzicht in
lijden, het inzicht in de oorzaak van lijden, het inzicht in het ophouden van
het lijden en het inzicht in het Pad dat leidt tot het ophouden van het lijden.
Dit, bhikkhu’s wordt de Juiste Visie genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is het Juiste Denken? De gedachte van verzaking,
de gedachte van geen-kwaadwilligheid en de gedachte van geweldloosheid.
Dit, bhikkhu’s, wordt het Juiste Denken genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is het Juiste Spreken? Het zich onthouden van
liegen, het zich onthouden van laster, het zich onthouden van ruwe taal en
het zich onthouden van leegpraat. Dit, bhikkhu’s, wordt het Juiste Spreken
genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is het Juiste Handelen? Het zich onthouden van het
nemen van leven, het zich onthouden van het nemen wat niet is gegeven,
het zich onthouden van seksueel wangedrag. Dit, bhikkhu’s wordt het Juiste
Handelen genoemd.
,,En wat, bhikkhu’s, is het Juiste Levensonderhoud? Hierin, bhikkhu’s
heeft een nobele discipel het verkeerde levensonderhoud1 opgegeven en
voorziet hij op de juiste wijze in zijn levensonderhoud. Dit, bhikkhu’s wordt
het Juiste Levensonderhoud genoemd.
37

,,En wat, bhikkhu’s, is de Juiste Inspanning? Hierin, bhikkhu’s, roept
een bhikkhu de wil op om slechte, onheilzame toestanden die nog niet zijn
opgekomen niet te laten opkomen, hij spant zich hiervoor in en ontwikkeld
energie, hij richt zijn gedachten erop en zet zich hiervoor in. Hij roept de wil
op om slechte, onheilzame toestanden die reeds opgekomen zijn op te geven,
hij spant zich hiervoor in en ontwikkeld energie, hij richt zijn gedachten
erop en zet zich hiervoor in. Hij roept de wil op om heilzame toestanden
die nog niet zijn opgekomen te doen opkomen, hij spant zich hiervoor in
en ontwikkeld energie, hij richt zijn gedachten erop en zet zich hiervoor in.
Hij roept de wil op om de heilzame toestanden die reeds opgekomen zijn in
stand te houden, hij spant zich hiervoor in en ontwikkeld energie, hij richt
zijn gedachten erop en zet zich hiervoor in. Dit, bhikkhu’s, wordt de Juiste
Inspanning genoemd.
En wat, bhikkhu’s, is de Juiste Achtzaamheid 2 ? Bhikkhu’s, hierin leidt
een bhikkhu een leven van contemplatie op het lichaam bij het lichaam;
volijverig, met helder begrip en achtzaamheid, bevrijd van begeerte naar
en smart over de wereld. Hij leidt een leven van contemplatie van gevoel
bij gevoel; volijverig, met helder begrip en achtzaamheid, bevrijd van
begeerte naar en smart over de wereld. Hij leidt een leven van contemplatie
op het denken bij het denken; volijverig, met helder begrip en achtzaamheid,
bevrijd van begeerte naar en smart over de wereld. Hij leidt een leven van
contemplatie op mentale objecten bij mentale objecten; volijverig, met helder
begrip en achtzaamheid, bevrijd van begeerte naar en smart over de wereld.
,,En wat, bhikkhu’s, is de Juiste Concentratie? Bhikkhu’s, hierin gaat een
bhikkhu, door zich niet meer te hechten aan zinnelijke objecten en zich niet
meer te hechten aan onheilzame dingen, op in de eerste meditatieve absorptie
die begeleid wordt door gedachtevorming en het nadenken hierover, geboren
is uit afzondering en vervuld van verrukking en vreugde. Door het tot rust
komen van de gedachtevorming en het nadenken gaat hij, door innerlijke
kalmte en eenpuntigheid van geest op in de tweede meditatieve absorptie
die vrij is van gedachtevorming en nadenken, geboren is uit concentratie en
vervuld van verrukking en vreugde. Bij het wegvallen van verrukking leidt
hij een leven in gelijkmoedigheid, volkomen achtzaam en met helder begrip
en hij ervaart in zichzelf die gelukzaligheid, waarvan de nobelen zeggen:
’Gelukkig is hij die gelijkmoedig en achtzaam leeft’ en zo gaat hij op in de
38

derde meditatieve absorptie. Na het opgeven van eerdere vreugde en leed
gaat hij nu op in de vierde meditatieve absorptie, die volledig gezuiverd
is door gelijkmoedigheid en achtzaamheid. Dit, bhikkhu’s, wordt de Juiste
Concentratie genoemd.
,,Bhikkhu’s, dit wordt de Nobele Waarheid van het Pad dat leidt tot het
ophouden van lijden genoemd.
2. Er zijn twee soorten waarheid: Sammuti~ (conventionele waarheid)
en Paramatta~ (eigenlijke waarheid). Sammuti-sacca is de waarheid
in de zin van algemeen taalgebruik en gaat uit van de aanduidingen 3
voor dingen en samengesteldheden als bijvoorbeeld mens, mensheid,
boom en auto. Deze waarheid wordt gebruikt om te communiceren.
Paramatta-sacca is de waarheid in relatie tot de werkelijkheid, de
werkelijke aard van iets. Zo is de aanduiding ’mens’ conventioneel
gezien juist (hij is geen dier), maar is het in feite een aanduiding voor
een samengesteldheid die we mens noemen. In eigenlijke zin bestaat er
niet zoiets als een mens, maar is er sprake van een samenstromen van
voortdurend veranderende mentale en stoffelijke processen (nāmarūpa)
waarin geen essentie gevonden kan worden die we mens kunnen
noemen.
1 Anguttara Nikaya V, 83:
Deze vijf soorten van handel, monniken, zouden door een lekevolgeling
niet uitgeoefend moeten worden: handel in wapens, handel in levende
wezens, handel in vlees, handel in bedwelmende middelen, handel in
gif.
Comm.: ,,Deze soorten van handel zou men niet moeten uitoefenen,
noch zou men moeten veroorzaken dat anderen ze uitoefenen.” Het zich
afzijdig houden van deze verkeerde soorten van handel behoort tot de
beoefening van juist levensonderhoud, de vijfde factor van het Nobele
Achtvoudige Pad.
2 Sati – Achtzaamheid, oplettendheid, opmerkzaamheid, onderkennen,
attentie, tegenwoordigheid van geest, mindfulness.
3 Paňňati – Manifestatie, verklaring, idee, aanduiding. Bijv.
39

nāma~ = aanduiding voor namen
upāda~ = aanduiding voor ideeën, zoals mensen, wezen, zoon,
dochter, vrienden
samūha~ = aanduiding voor groepen en verzamelingen
santhāna~ = aanduiding van vormen, zoals huis, auto en kopje
desa~ = aanduiding van plaats, zoals Den Haag
kāla~ = aanduiding van tijd, zoals vandaag, gisteren, ‘de nieuwe
tijd’
ākāsa~ = aanduiding voor ruimten, zoals gat in het dak, een grot
santati~ = aanduiding voor continuïteit, zoals film, stroom van een
rivier
abhāva~ = aanduiding voor dingen die niet bestaan, zoals de veren
van een kikker.
Uit het Boeddhistische begrippen boek, Thera Dhammawīranātha
40

Appendix 3
Vijf contemplaties voor iedereen
Er zijn vijf factoren, monniken, waarop vaak gecontempleerd zou moeten
worden door mannen en vrouwen, lekevolgelingen en monniken. Wat zijn
deze vijf factoren?
’Ik weet zeker dat ik ouder word. Ik kan ouder worden niet vermijden.’
’Ik weet zeker dat ik ziek word. Ik kan ziekte niet vermijden.’
’Ik weet zeker dat ik doodga. Ik kan de dood niet vermijden.’
’In alle dierbare en geliefde dingen zal verandering optreden en er zal
scheiding van zijn.’
’Ik ben de eigenaar van mijn handelingen (kamma) 1 , de erfgenaam van
mijn handelingen 2 , handelingen zijn de schoot (waaruit ik ontstaan ben) 3 ,
handelingen zijn mijn verwanten 4 , handelingen zijn mijn bescherming 5 .
Welke handeling, goed of slecht, ik zal er de erfgenaam van zijn.
Om welke goede reden nu, moet een man of vrouw, lekenvolgeling of
monnik, dikwijls contempleren op het feit dat ze ’er zeker van zijn ouder
te worden en ouder worden niet kunnen vermijden’? Wezens zijn als ze
jong zijn, trots op hun jeugdigheid; en verblind door die trots leiden ze een
slecht leven in handelingen, woorden en gedachten. Maar in degene die vaak
contempleert op dat feit (van de zekerheid van ouder worden), zal de trots
op de jeugdigheid ofwel geheel verdwijnen of afzwakken. Om deze goede
reden zou het feit (van ouder worden) dikwijls overdacht moeten worden.
Om welke goede reden nu, moet een man of vrouw, lekenvolgeling of
monnik, dikwijls contempleren op het feit dat ze ’er zeker van zijn ziek te
worden en het niet kunnen vermijden’? Wezens zijn als ze gezond zijn, trots
op hun gezondheid; en verblind door die trots leiden ze een slecht leven in
handelingen, woorden en gedachten. Maar in degene die vaak contempleert
op dat feit (van de zekerheid van ziekte), zal de trots op de jeugdigheid ofwel
geheel verdwijnen of afzwakken. Om deze goede reden zou het feit (van
ziekte) dikwijls overdacht moeten worden.
42

Om welke goede reden nu, moet een man of vrouw, lekenvolgeling of
monnik, dikwijls contempleren op het feit dat ze ’er zeker van zijn dood te
gaan en de dood niet kunnen vermijden’? Wezens zijn als ze in leven zijn,
trots op het levend zijn; en verblind door die trots leiden ze een slecht leven in
handelingen, woorden en gedachten. Maar in degene die vaak contempleert
op dat feit (van de zekerheid van de dood), zal de trots op de jeugdigheid
ofwel geheel verdwijnen of afzwakken. Om deze goede reden zou het feit
(van de dood) dikwijls overdacht moeten worden.
Om welke goede reden nu, moet een man of vrouw, lekenvolgeling of
monnik, dikwijls contempleren op het feit dat ’in alle dingen, dierbaar en
geliefd, verandering zal optreden en dat er scheiding van zal zijn’? Wezens
hebben een wellustig verlangen naar dat wat dierbaar en geliefd is; en
brandend door wellustig verlangen naar wat dierbaar en geliefd is leiden
ze een slecht leven in handelingen, woorden en gedachten. Maar in degene
die dikwijls contempleert (op verandering in en scheiding van dierbare en
geliefde dingen), zal het wellustig verlangen naar wat dierbaar en geliefd is
ofwel geheel verdwijnen of afzwakken. Om deze goede reden zou het feit
(van verandering en scheiding in wat geliefd is) dikwijls overdacht moeten
worden.
Om welke goede reden moet een man of vrouw, lekenvolgeling of monnik
dikwijls contempleren op het feit dat zij de ‘de eigenaren van hun handelingen
zijn, de erfgenamen van hun handelingen, dat hun handelingen hun schoot
zijn, handelingen hun verwanten zijn, handelingen hun bescherming zijn en
dat welke handeling ze ook verrichten, goed of slecht, zij er de erfgenamen
van zullen zijn? Er zijn wezens die een slecht leven leiden in handelingen,
woorden en gedachten. Maar in degene die dikwijls contempleert op het feit
(van bezit van zijn eigen handelingen)zal dat slechte gedrag ofwel geheel
verdwijnen of afzwakken. Om deze reden zou het feit dikwijls overdacht
moeten worden.
De nobele discipel nu, contempleert aldus: ’Ik ben niet de enige die er
zeker van is ouder te worden, ziek te worden en dood te gaan. Maar waar dan
ook wezens komen en gaan, vertrekken en weer tevoorschijn komen, ze zijn
allen onderhevig aan ouder worden, ziekte en dood. In degene die dikwijls
op deze feiten contempleert, komt het Pad van de stadia van heiligheid op 6 .
Hij begeeft zich nu regelmatig op het Pad, onderhoudt het en versterkt het.
43

Terwijl hij dit doet, zullen de bindingen geheel verdwijnen en zullen slechte
neigingen 7 ophouden te bestaan.
Verder contempleert de nobele discipel als volgt: ’Ik ben niet de enige
voor wie er verandering optreedt in wat dierbaar en geliefd is; ik ben niet
de enige die de eigenaar en erfgenaam van zijn handelen is. Maar waar dan
ook wezens komen en gaan, vertrekken en weer tevoorschijn komen, voor
hen allen is er verandering in wat dierbaar en geliefd is; en zij allen zijn de
eigenaar en de erfgenaam van hun handelingen. In degene die dikwijls op
deze feiten contempleert, komt het Pad op. Hij begeeft zich nu regelmatig
op dat Pad. Hij begeeft zich nu regelmatig op dat Pad, onderhoudt het en
versterkt het. Terwijl hij dat doet, zullen de bindingen geheel verdwijnen en
zullen de slechte neigingen ophouden te bestaan.
Onderworpen aan ouderdom, ziekte en dood, wezens in deze toestand
worden verafschuwd door de wereldling8. Maar hij zou beter kunnen
denken: ’Als ik weerzin zou voelen voor wezens van een dergelijke soort,
zou dit niet juist zijn voor mij, die evenzeer een dergelijk lot beschoren
is.
Terwijl ik in dergelijke gedachten verblijf en weet heb van (Nibbāna’s)
zorgeloze staat, zal ik de drievoudige trots verslaan, van gezondheid,
jeugdigheid en uitbundigheid van leven, omdat ik zie dat de zekere vrede
in verzaking ligt.
Turend naar Nibbāna, ontstaat er geestdrift in mij:
Nu kan ik nooit meer zwichten voor zintuiglijk verlangen!
Iemand die nooit meer terugkeert, zal ik worden.
Het verheven leven is nu mijn hoogste doel.’
1 Dit betekent dat men verantwoordelijk is voor zijn daden, die als het
ware onvervreemdbaar bezit zijn. De zelf gewilde daden worden door
iemand zelf gedaan, niet door iemand anders.
2 Men is erfgenaam van de consequenties van zijn daden, goed of
slecht.
44

3 Levensvoortbrengende kammische handelingen zijn de eeuwigvoortbrengende
schoot van continu bestaan.
4 Vanwege de nauwe associatie met iemands persoonlijkheid (als
karaktervorming e.d.) zijn kammische daden te vergelijken met iemands
verwanten.
5 Goede handelingen zijn een bescherming tegen wedergeboorte in
ellendige werelden of omstandigheden; en zij verzachten soms de
resultaten van onheilzame handelingen, of heffen ze op.
6 Er zijn vier stadia van heiligheid of Padmomenten die samenhangen
met het verbreken of afzwakken van de tien bindingen (samyojana)
die wezens aan samsāra binden; de stroomwinnaar verbreekt drie
bindingen: 1. het geloof in een zelf, 2. sceptische twijfel aan het feit dat
de verlichting bestaat en bereikbaar is, 3. het idee dat riten en rituele
handelingen tot bevrijding leiden. De eenmalig terugkerende verzwakt
de twee volgende bindingen: 4. zinnelijke gehechtheid en 5. boosheid
of kwaadwilligheid. De niet-terugkerende verbreekt binding 4. en 5.
Hij wordt niet meer in kāmaloka, de zinnelijke wereld geboren maar in
een vorm - of vormloze wereld en bereikt vandaar uit Nibbāna zonder
ooit nog in de wereld van zintuiglijkheid terug te keren. Een verlichte
verbreekt de laatste vijf bindingen: 6. gehechtheid aan vormwerelden,
7. gehechtheid aan vormloze werelden, 8.dunk (trots heeft drie vormen:
meerderwaardigheid ~, gelijkwaardigheid ~ of minderwaardigheid
dunk) synoniemen: aanmatigendheid, timiditeit, kapsones 9. onrust en
10. onwetendheid
7 Asāva - Overwoekerende kracht in de geest, bezoedeling. Er zijn vier
soorten: kām~ (zinnelijkheid), bhav~ (wording of bestaansdrift), ditth~
(menigen) en avijj~ (onwetendheid). In sommige gevallen worden
de laatste twee als één beschouwd. Er zijn zeven manieren om zich
van de asāva’s te ontdoen, door middel van: dassana (visie), samvara
(beheersing), patisevana (juist gebruik), adhivāsana (lijdzaamheid),
parivajjana (vermijden), vinodana (verwijdering), bhāvāna
(ontwikkeling).
45

8 Putthayana - wereldling, lett. Iemand uit velen. Een gewoon iemand
die nog beheerst wordt door de tien bindingen (samyojana). Er worden
twee typen wereldlingen onderscheiden:
1. De buitenstaander ofwel de niet-Boeddhist. Ook al gelooft hij in
bepaalde beginselen zoals morele oorzakelijkheid, dan is zijn visie
niet sterk genoeg om de ’kennis van de waarheid’ te hebben. Ofwel
assutava~ = de niet-onderwezen werelding.
2. De wereldling binnen de Sāsana (leer), ook wel sutava~ (onderwezen
wereldling genoemd). Hierin kunnen we eveneens twee typen
onderscheiden: a de blinde wereldling (andha~), d.i. degen die wel
Boeddhist is maar geen werkelijke belangstelling heeft voor de
feitelijke Leringen en er evenmin kennis van heeft, b. de nobele
wereldling (kalyāna~), d.i. degene die wel kennis heeft van de
Leer en zich met enthousiasme inzet om deze te beoefenen en te
begrijpen.
Uit: Anguttara Nikaya V, 57. De Verzameling Predikingen met
Numerieke Rangschikking.- Een selectie Nyanaponika Mahathera. Vertaling
Boeddhayana uitgeverij. Uitgegeven door Boeddhayana uitgeverij. ISBN
90-71329-69-0 Eerste druk 1997/ 2540.
Met noten uit het Boeddhistisch begrippenboek.
46

SERVICES AVAILABLE AT
THE BUDDHIST MAHA VIHARA
• Booking for Dana (Alms Giving) and Bana (Sermons)
• Blessing Services / Funeral Services by Monks
• Booking of Facilities for religious functions / events
• Marriage Registration
• Full Moon / New Moon Day Puja & Free Vegetarian Lunch
• Sunday Dhamma Classes for Children & Adults
• Buddhist & Pali University Courses
• K Sri Dhammananda Library
• Bookshop
• Kindergarten - Tadika Sudharma
• PARAMA Business & I.T. Training Centre
WEEkLy ACTIVITIES
• Daily Puja 6.30 a.m. & 7.30p.m.
• Choir Practice Tuesday 8.00p.m.
• Special Talk Friday 1.00p.m.
• Dhamma Talk Friday 8.00p.m.
• Meditation Mon, Tues & Thurs 8.00p.m.
• Bojjhanga Puja Saturday 7.30p.m. - 8.30p.m.
• Puja & Talk Sunday 8.30a.m.
• Dhamma School Sunday 8.30a.m. & 11.30a.m.
• Dharma for the Deaf Sunday 2.00p.m.
(forthnightly)
DONATION IN CASH OR kIND CAN BE MADE FOR:
• Propagation of Buddhism (Dhammaduta)
• Free Publications (Malaysia and Overseas) - Annually about 300,000
books in 19 Languages
• Education Fund
• Project Buddho Africa
• Full Moon and New Moon services sponsorship
• General Maintenance of the Buddhist Maha Vihara
• Utilities (Electricity, water, telephone, administration etc)
• Illumination (lighting) of the Main Shrine Hall
• Illumination (lighting) of the Awkana Buddha & Cakra
• Monks' Dana
• Monks' Requisites
• Welfare Fund (Malaysia and Overseas)
• Special Religious Events - Wesak
- Annual Blessing Service
- Annual Merit Offering
- Kathina Pinkama (ceremony)
- Monks’ Novitiate Programme
MAy THE BLESSINGS OF THE NOBLE TRIPLE GEM
BE WITH yOU AND yOUR FAMILy

I / We would like to make a donation to the Buddhist Maha Vihara.
Name :
Address :
Amount : RM
DONATION FORM
Buddhist Maha Vihara
123, Jalan Berhala, Brickfields,
50470 Kuala Lumpur, Wilayah Persekutuan, Malaysia.
Tel: 603-22741141 Fax: 603-22732570
Towards : Free Publications
(English, Mandarin, Malay, Tamil, Sinhalese, Spanish,
Thai, Vietnamese, Burmese, Hindi, Kannada, Telegu,
Oriya, Kishwahili, Chichewa, Luganda, Brazilian
Portugese, Dutch)
Others, please specify
All cheques can made payable to: BUDDHIST MAHA VIHARA
or TT to “BUDDHIST MAHA VIHARA” ACCOUNT NO.
0061-10-003018-0, EON BANK BERHAD, BRICKFIELDS,
KL. Kindly send us a copy of your BANK SLIP so that we can
send you an OFFICIAL RECEIPT.

Sasana Abhiwurdhi Wardhana Society
Buddhist Maha Vihara,
123, Jalan Berhala, Brickfields,
50470 Kuala Lumpur, Malaysia
Tel: 603-22741141 Fax: 603-22732570
E-Mail: info@buddhistmahavihara.com
Website: www.buddhistmahavihara.com
www.ksridhammananda.com