korstmossen Vlaams-Brabant rapport studie 2007 - Natuurpunt

Daarnaast werd de soortensamenstelling van alle opnamepunten niet alleen voor alle boomsoorten
berekend maar ook nog eens apart voor de punten met Zomereiken en die met populieren
(bijlagen 5 en 6).
24 soorten werden uitsluitend op Zomereik gevonden en 14 soorten uitsluitend op populier.
In de meeste gevallen gaat het over slechts enkele locaties: (0,3 à 0,5%, met uitzondering
van Roestbruin schorssteeltje op 10,7% van de locaties voor unieke soorten op eiken), en
0,4 à 1,7% met uitzondering van Donkere schotelkorst op 3,5% en Rookglimschoteltje op
8,2% voor unieke soorten op populieren. Voor zeldzame soorten zijn Zomereiken dus meer
van belang dan populieren.
Sommige soorten komen beduidend meer (> 25% verschil) voor op populier dan op Zomereik:
Rond schaduwmos (Phaeophyscia orbicularis, 43% verschil), Schoorsteentje
(Anisomeridium polypori, 36%), Dun schaduwmos (Hyperphyscia adglutinata, 34%), Verborgen
schotelkorst (Lecanora dispersa, 33%), Grauw rijpmos (Physconia grisea, 28%), Gewone
kraterkorst (Caloplaca obscurella, 28%), Gewoon purperschaaltje (Lecidella elaeochroma,
28%) en Ammoniakschotelkorst (Lecanora barkmaniana, 28%).
Omgekeerd is dit niet het geval. Het maximale verschil wordt gevormd door Gewone poederkorst
(Lepraria incana) die slechts 15% meer voorkomt op Zomereiken dan op populieren.
Deze bevindingen zijn deels wel en deels niet in overeenstemming met de verwachtingen.
Op basis van literatuurgegevens worden op populieren gemiddeld meer nitrofyten dan op
eiken verwacht (wegens de van nature minder zure schors). Deels is dit wel het geval. De
meeste nitrofyten (17 op 21 soorten) komen meer op populieren dan op eiken voor. Maar
drie onder hen, namelijk Heksenvingermos (Physcia tenella), Klein dooiermos (Xanthoria
polycarpa) en Kroezig dooiermos (Xanthoria candelaria) werden vaker op Zomereik dan op
populier aangetroffen. Van deze drie is bekend dat zij een schors verkiezen die iets zuurder
is. Dit is bij afwezigheid van ammoniakbelasting bij Zomereiken het geval. Dit wordt grotendeels
bevestigd door de pH-voorkeur (voor zover bekend) van de andere soorten die meer
op populieren voorkomen: Dun schaduwmos (Hyperphyscia adglutinata, Ellenberg voor
pH=7) en Grauw rijpmos (Physconia grisea, 7). De enige uitzondering wordt gevormd door
Gewoon purperschaaltje (Lecidella elaeochroma, Ellenberg voor pH=5). Hoffmann gebruikt
dit taxon nochtans in zijn formule om de ammoniakbelasting te bepalen. En ook van Herk
(1990) kwam op basis van een ordinatie verkregen door middel van een canonische analyse
tot de conclusie dat Inktspatkorst (Arthonia radiata), Bolle schotelkorst (Lecanora symmicta)
en Gewoon purperschaaltje (Lecidella elaeochroma) duidelijk nitrofytisch blijken te zijn terwijl
dit in de literatuur niet wordt opgegeven. Gewone kraterkorst, waar geen Ellenberggetallen
van beschikbaar zijn, is een soort die gevonden wordt op min of meer voedselrijke, basische
schors (Purvis et al, 1994). Ook Ammoniakschotelkorst groeit bij voorkeur op een dergelijke
schors (van Herk & Aptroot, 2004c). Alleen van Schoorsteentje wordt nergens iets vermeld
over de pH-voorkeur.
Roestbruin schorssteeltje, die uitsluitend op eiken blijkt voor te komen, en Gewone poederkorst
die meer op eiken dan op populieren groeit zijn uitgesproken acidofyten. Donkere schotelkorst
en Rookglimschoteltje zijn soorten van basische substraten (van Herk & Aptroot,
2004c).
Uit de figuren blijkt geen noord-zuidgradiënt, zoals deze in de drie voorafgaande studies
vastgesteld werd, ook niet in het Denderstreek gedeelte. Men kan verschillende rijkere regio’s
onderscheiden. Deze lijken niet met de ecodistricten te corresponderen (figuur 6).
3.2.2 Rode Lijst
Momenteel bestaat er geen Rode Lijst van de korstmossen in Vlaanderen. Op basis van literatuurgegevens
m.b.t. het voorkomen van korstmossen in België en Nederland en op basis
van de talrijke excursies die de laatste jaren in de andere provincies van Vlaanderen plaatsgevonden
hebben, is het toch mogelijk uitspraken te doen over de zeldzaamheid en waarde
van een aantal gevonden soorten in de provincie Vlaams-Brabant.
Korstmossen Vlaams-Brabant 44