Non-verbale Communicatie - Smits & Beerends

Stemtaal
Na gezichtsuitdrukking geeft de stemtaal uw gevoelens voor anderen en uw
stemming het beste weer. Aan iemands stem kunt u horen of hij opgewekt is,
verdrietig, woedend of alleen maar ontstemd. Onder stemtaal vallen alle aspecten
van de besproken taal behalve de woorden. Het gaat dus niet om wat men zegt,
maar om hoe men het zegt. Stemtaal omvat; volume, toonhoogte, articulatie, nadruk,
stemkwaliteit (hees, helder, resonerend, schril), melodieusheid of eentonigheid,
spreektempo, ritme en dialect. Dan zijn er nog de bijgeluiden: zuchten, keelschrapen,
snuiven, lachen, ‘eh’s’, ‘hm’s’, aarzelingen en pauzes.
Mensen zijn zich vaak niet bewust van hun stem. Daarom zijn gevoelens zo goed te
horen aan de stemklank. Het komt ook doordat gevoelens, net als de stem, veel met
ademhaling te maken hebben. U hoort eerder dat de ander gaat huilen (of tegen zijn
tranen vecht), dan u zal zien aan de bibberende mondhoeken of vochtige ogen.
Onderzoek laat zien dat woede, zenuwachtigheid, verdriet en geluk goed gehoord
worden; trots, jaloezie, liefde en angst minder goed. Mensen verschillen sterk in hun
vermogen om alleen op basis van stemklank gevoelens over te dragen én te
begrijpen.
Al zijn we ons doorgaans niet bewust van onze stem, we gebruiken hem ook bewust,
zoals in sarcasme of ironie.
‘Ik vind je werk geweldig!’ kan juist het omgekeerde betekenen.
Stemklank en demografische kenmerken
Alleen aan de hand van iemands stem kunt u onderscheid maken tussen mannen en
vrouwen, blanken en zwarten, kleine en grote en jonge en oude personen. Ook
opleidingsniveau, sociale klassen en de streek van herkomst zijn hoorbaar.
We hoeven iemands stem maar tien seconden te horen om hem maatschappelijk te
kunnen plaatsen. Griezelig: zodra u uw mond open doet, geeft u zich bloot. Maar het
werkt ook andersom. U kunt er veel belang bij hebben om goed naar de stem van
anderen te luisteren maar ook die van uzelf.
Stem en persoonskenmerken
Anderen lezen uw persoonlijkheid aan uw stem af, of beter: ze denken dat ze dat
kunnen. In onderzoeken zijn beoordelaars het opvallend eens over de
persoonlijkheidskenmerken die ze toeschrijven op grond van stemgeluid. Mannen
met keelstemmen worden gezien als gerijpt, evenwichtig en wereldwijs. Vrouwen met
hetzelfde stemgeluid worden geschat als minder intelligent, mannelijk, vervelend, lui
en lelijk. Soms klopt dat, soms niet. Maar dergelijke stereotypen beïnvloeden de
interactie wel. U kunt dus pech hebben met uw stem.
Maar als telefoniste kunt u er wel voor zorgen dat u niet te snel persoonskenmerken
toeschrijft op grond van stemgeluid.
8