De Waarde van Betrokkenheid

verhalen en culturele gebruiken waarvan zijn werk een orgaan is) heeft als ethische basis
gefungeerd (dat wil zeggen: heeft een bepaalde visie op de subjectiviteit van de mens
gegenereerd) voor een humanistische visie op het goede leven: vooruitgang, historisch
bewustzijn, technologische ontwikkeling en actieve heerschappij over de wereld zijn de
morele uitgangspunten van de verdere ontwikkeling van een humanistische ethiek, die haar
wortels vindt in een renaissancistische vorm van subjectiviteit, die wordt gekarakteriseerd
door het groteske beeld van een kosmisch-menselijk lichaam in het centrum van het
universum 9 . De groteske mothode waarmee dit mensbeeld tot stand heeft kunnen komen
wordt hier verder uit het oog verloren. De affirmatieve en creatieve aard van een ambivalente
vorm van degradatie en regeneratie (de groteske methode, de reis naar de onderwereld, de
therapeutische functie van de dubbele beweging van negatie en affirmatie en haar relatie tot
het belichaamd materialisme dat deze methode mogelijk maakte) is niet langer operationeel
in het humanistische mensbeeld. We zullen een sprong in de tijd moeten maken, naar onze
huidige post-industriële en posthumanistische maatschappij, om te kunnen zien wat de
ontwikkeling van respectievelijk het groteske lichaam en de groteske methode is geweest.
9 Misschien ten overvloede: hierbij impliceer ik natuurlijk geen direct causaal verband tussen een enkel
literair werk en de ontwikkeling van een humanistische ethiek. Het literaire werk is ingebed in de
socioculturele en temporele context van de Renaissance. Zoals Michael Gardiner opmerkt: “Bakhtin
uses the figure of Rabelais as a kind of sounding-board through which to interrogate his real subject:
the "thousand year old development of popular culture," which he feels has energized significant forms
of European literature and culture since pre-classical times and which continues to be a potent (albeit
somewhat dissipated) force even today.” Cf. Gardiner (1993), p. 766/7