'We moeten durven te melden als er iets gigantisch misgaat'

De ethiek van de be
NOAB
Activa 6
Het is begin november en de Europacrisis slaat in volle omvang om zich heen. Tweede Kamerlid
Pieter Omtzigt (CDA, met financiën in zijn portefeuille) maakt zich buitengewoon veel zorgen.
“Er is sprake van een grote hoeveelheid onzekerheden die onze reële economie keihard kunnen
gaan raken.” Hij kijkt echter ook al vooruit, over hoe het verder moet als deze crisis ten einde
komt. Ethiek speelt voor hem daarbij een belangrijke rol, zowel op bestuurlijk niveau als in het
bedrijfsleven.
Door: Henk Poker
Van oudsher is Pieter Omtzigt geïnteresseerd in overheidsfinanciën
en hoe markten functioneren dan wel
niet functioneren. Wat dat betreft bevinden we ons in
een boeiende tijd waarin de markten niet datgene doen
wat ze decennialang daarvoor wel deden. “Het financieeleconomisch
systeem kent geen regierol meer”, geeft
Omtzigt aan. “Transnationale ondernemingen zijn actief
in transnationale
markten, maar wie
‘We moeten durven
te melden als er iets
gigantisch misgaat’
is er verantwoordelijk?
Wat zijn de gevolgen
voor Europa
als er in de Verenigde
Staten een bank
omvalt?”
Het heeft Omtzigt verbaasd welke invloed het faillissement
van Lemann Brothers had op de economie van
Europa. “De omvang van de gevolgen was nieuw voor
iedereen. Dat was vroeger namelijk ondenkbaar, omdat
onze economieën niet zo intens met elkaar waren verweven.
Dat maakt het er nu wel ingewikkelder op.”
Dienstbaar
De vraag is nu hoe Europa uit de financiële crisis komt
en naar welk financieel stelsel we willen. Omtzigt: “De
financiële sector moet dienstbaar zijn aan de reële sector,
zoals we dat vroeger ook kenden. Wat mij betreft
mag er goed worden verdiend, maar dat mag nooit ten
koste gaan van de reële economie. Ja, een deel van de
financiële sector is te dominant geworden en we moeten
nadenken over ieders rol in de toekomst.”
Ondertussen maakt Omtzigt zich grote zorgen over de
huidige crisis, omdat deze enorme gevolgen voor de reële
economie kan hebben. “Denk alleen maar eens aan de
gevolgen voor de pensioenfondsen.” Hij uit echter ook
zijn zorgen over de politieke leiders in Europa waarvan
een aantal volgens hem niet het vermogen heeft de problemen
op te lossen. “Dan hoef ik de politieke leider van
Italië maar als voorbeeld te noemen. Het is het land met
de grootste schuldenlast van Europa en het is cruciaal
dat dit niet uit de hand loopt.”
Discrepantie
Volgens Omtzigt begon het deze eeuw allemaal met de
accountancyschandalen, zoals bij Enron in de Verenigde
Staten en Albert Heijn in ons eigen land. “Er bleek toen
een discrepantie te zijn tussen wat er werd gerapporteerd
en wat er gebeurde. Echter niet alleen bij bedrijven gebeurde
dat, maar ook bij landen. Eurostat kon van enkele
landen de cijfers niet boven tafel krijgen. Dat is toch
onbestaanbaar? Dat is desastreus. De boeken moeten
open en de cijfers moeten betrouwbaar en transparant
zijn.”
Het heeft volgens Omtzigt allemaal met ethiek te maken.
“Ik houd een pleidooi voor een discussie binnen
allerlei beroepsgroepen hoe je ethiek moet vormgeven.
Ook binnen de groep waar ik zelf uit afkomstig ben – de
academici – en waar we nu te maken hebben met de
heer Stapel die willens en wetens de boel heeft bedonderd,
terwijl er in de wetenschap altijd sprake is van
een geformuleerde controle. Waar het om gaat is of we
durven te melden wanneer er ergens iets gigantisch aan