Rondom bestand van 2001 18-3 dd 17-11-09 - Atlantis

More documents

Recommendations

Info

gehouden. Een voortijdige afkoeling danwei een te grote toetreding van zuurstof zou dan ook funest kunnen zijn voor het proces van verkoling en dit gemakkelijk kunnen doen mislukken. Om ook al deze werkzaamheden ook op de zon- en feestdagen door te kunnen laten gaan, had Van Sonsbeeck de pastoor Muller van Slagharen om toestemming gevraagd om de werklieden ook op die dagen door te laten werken. Van Sonsbeeck - hij was ook Minister van R.K. eredienst geweest -kreeg die toestemming. Nadat het proces van verkoling was voltooid werden de turfkolen vermalen en vervolgens met kalk als bindmiddel vermengd en tenslotte geperst tot cokes of briketten. Een economisch succes leverde de productie niet op. Uiteindelijk bleken de productiekosten te hoog om tegen de steenkool te kunnen concurreren. Al na een jaar werd de fabriek stilgelegd. De grote boosdoener was hier met name de in 1834 ingevoerde belasting op turf (de turfaccijns), die de opbrengsten van de veenderijen sterk drukte. Hierdoor was de concurrentie met het buitenland, waar men een dergelijke belasting niet kende, moeilijk. Niettemin zou eind 1856 de fabriek nogmaals worden opgestart 'om de alhier bestaande turfcokes-fabriek weder in werking te stellen'. Uit Amsterdam kwamen toen twee machinisten naar Lutten over om de machines weer aan het draaien te krijgen. Kennelijk was in die tijd de afzet van turfcokes wel weer lonend geworden. Ook bouwde Van Sonsbeeck c.s. in datzelfde jaar naast de fabriek twee kalkovens. Hierdoor kon de firma zelf in de behoefte voorzien van Overzichtskaartje Heemser-, Lutter- en Collendoornerveen ca 1858. Aan de fabriekswijk de turfcokes fabriek en kalkovens van Van Sonsbeeck; zijn veenderij lag aan de Schuinesloot. Ook de Dedemsvaartse vervener-aannemer-kalkbranders E. Zwiers en A. Berends hadden hun veenderij aan de Schuinesloot. Evenals naar Van Sonsbeeck is daar een wijk naar hen vernoemd. kalk als bindmiddel voor de te vervaardigen producten. De fabriek zou het echter niet redden; al weer na een jaar te hebben geproduceerd leverde de fabriek opnieuw grote verliezen op. Na drie jaren bleek het onverantwoord de verliezen nog langer te laten oplopen en werd de productie definitief gestaakt. In 1859 werd de fabriek geliquideerd. De stoommachine, ketels en installaties werden in 1860 verkocht en naar Groningen overgebracht. Volgens de berekeningen zou de fabriek de beide firmanten een verlies van fl. 80.000,- hebben opgeleverd. 5
Deze fabriek, de eerste veenindustrièle fabriek in Nederland en enig in zijn soort stond in het Heemserveen aan een zij wijk (de Fabriekswijk) van de Dedemsvaart. De beide daar gebouwde kalkovens waren een langer leven beschoren. Zij werden eerst na het overlijden van Van Sonsbeeck in 1867 verkocht. De nieuwe eigenaren waren de reeds hierboven genoemde Dedemsvaartse verveners Arend Berends en Egbert Zwiers. Deze bezaten toen reeds kalkovens (onder andere door overname van Van Royen) te Dedemsvaart. Het Bergentheimer veen Ook in de oostelijk van de rivier de Vecht gelegen venen ontstond een bedrijvige turfindustrie. Anders dan bij de venen aan de Dedemsvaart zou de ontwikkeling in de venen aan het Overijsselse Kanaal later van start gaan. Dit kwam doordat de aanleg van het kanaal tientallen jaren vertraagd werd. Vooruitlopend op de aanleg van het kanaal hadden al in 1826 de gebr. Hendrik en Jelle Meinesz uit het Friese Balk meer dan driehonderd hectaren veengronden onder Bergentheim en Sibculo (waaronder de zgn. '80 bunders' bij de Foelen) gekocht. Begin jaren dertig verwierf ook mr. LA. van Royen veengronden in dit gebied. Hij bracht deze door middel van een door hem gegraven veenwijk in verbinding met de Vecht. De wijk verzandde al spoedig. Evenals dit bij de venen van Meinesz het geval was, zouden ook Van Royens venen nog tientallen jaren onaangeroerd blijven. Toen medio jaren vijftig met de aanleg van het kanaal was begonnen breidde Van Royen zijn veenbezit aanzienlijk uit. Hij deed dit door aankoop van naastgelegen venen van de Hardenberger vervener Berend Venebrugge. Van Royen, die toen al enkele jaren (sinds 1853) als Commissaris des Konings te Groningen woonde, begon in die jaren steeds meer belangstelling te tonen voor zijn Bergentheimer venen. Dit was kort nadat het door hem gepromote plan van een Nederlands/Engelse Maatschappij om de Dedemsvaart via Z.O.Drenthe met de Duitse wateren te verbinden in duigen was gevallen. Van Royen zat zelf in de Raad van Bestuur van die kanaalmaatschappij. 6 Eerste Nederiandsche Veen Mij In 1862 verkochten de gebr. Meinesz hun Bergentheimerveen aan het Overijssels kanaal aan de Almelose textielmagnaat Godfried Salomonson. Deze was evenals Van Royen mede-oprichter van de Overijsselse Kanalisatie Maatschappij. In 1864 richtte Salomonson samen met Van Royen en enkele anderen, waaronder dr S. Sarphati te Amsterdam en en de wel als grondlegger van de veenkunde bekend staande dr W.C.H. Staring, een nieuwe veenmaatschappij op. Dit was de te Amsterdam opgerichte N.V Eerste Nederiandsche Veen Maatschappij. Het ging hier om een enorme veenmaatschappij met een maatschappelijk kapitaal van 2 miljoen gulden. Ook hier nam Van Royen zitting in de Raad van Bestuur. Naast het van de familie Meinesz afkomstige veen bij Bergentheim lag een groot deel van de aan de maatschappij toebehorende venen echter in de gemeenten Den Ham en Hellendoorn. Zij produceerde met name in Vroomshoop machinale turf en turf cokes. Dit laatste vond op de primitieve wijze van het in brand steken van met zand overdekte hopen turf plaats. Hoewel de turfaccijns in 1863 was afgeschaft, bleek de maatschappij economisch niet succesvol te zijn. Ze werd al in 1869 geliquideerd. Bij de scheiding en deling van de bezittingen van de maatschappij in 1870 werd de ene helft van de venen verworven door de vooraanstaande Dedemsvaartse verveners gebr. Arend en Berend Berends, terwijl de andere helft werd verkregen door de gebr. Van Royen te Zwolle, allen zoons van de kort daarvoor overleden mr. LA. van Royen. Onder de aan de Van Royens toegevallen veengronden behoorden ook de bovengenoemde '80 bunders' bij de Foelen bij Sibculo. N.V. Veenderij Erven mr. I.A. van Royen In 1872 werd de firma Van Royen omgezet in de N.V. Veenderij Erven mr. I.A. van Royen te Bergentheim. Een van de directieleden was Hendrikus Nicolaus van Royen, die tevens fungeerde als burgemeester van Hardenberg. Vanaf 1862 was reeds als administrateur voor de firma werkzaam geweest Johannes Gerhardus Antonius van der Sanden. Deze was een uit
Page 1 and 2: 2001 18/3 RONDOM DEN HERDENBERGH Ti
Page 3 and 4: De Hardenberger Turfindustrie Een v
Page 5: Hierbij zou de aspirant koper gehou
Page 9 and 10: de brikettenmaatschappij. Op de ach
Page 11 and 12: een akkoord te komen over de afzet
Page 13 and 14: Royen ging, in 1933, op de vervaard
Page 15 and 16: An de winnende haand Ik köttel alw
Page 17 and 18: Onzen teuverlanteern Onderstaand ve
Page 19 and 20: d.d. 05-04-1909, door ds. Wichem We
Page 21 and 22: Vries, Sierink, Hofsink en Hoving,
Page 23 and 24: lukten. "Zo Trui, zee mien va, kom
Page 25 and 26: Detail uit de Kadastrale Atlas Over
Page 27 and 28: Sijzo van Delden, Harm Hendrik Karp
Page 29 and 30: De grens in beeld (3) De rijksgrens
Page 31 and 32: laatsten, met opzigt tot de souvere
Page 33 and 34: 116 Hoofdpaal type 1824, dus met ja
Page 35 and 36: Brugwachter was Gait Smit, links op
Page 37: 32 HET LUTTER VOLKSLIED (melodie: T

Rondom bestand van 2001 18-3 dd 17-11-09 - Atlantis

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?