taal blokken - Malmberg

76
Taalblokken Taalwijzer Nederlands
▶ De hoofdgedachte
De hoofdgedachte van een tekst is de belangrijkste boodschap van de tekst in één zin.
Om de hoofdgedachte te vinden, zoek je eerst het onderwerp van de tekst. Dat staat vaak in
de inleiding van de tekst. Het onderwerp in tekst 1 is: Studiefinanciering voor inwoners van
Nederland die niet de Nederlandse nationaliteit hebben.
De hoofdgedachte vind je vervolgens door in één zin op te schrijven wat er in de tekst over
het onderwerp verteld wordt. Dat staat in de kern van de tekst. Maar omdat de hoofdgedachte
maar één zin is, kan de informatie in de hoofdgedachte niet heel uitgebreid zijn. Je moet dus
kiezen welke informatie het belangrijkst is. De titel, de inleiding en het slot kunnen je helpen om
dat te bepalen.
De hoofdgedachte van de tekst van de IB-Groep is bijvoorbeeld: Als je niet de Nederlandse
nationaliteit hebt, bepalen het type verblijfsdocument en de reden waarom je in Nederland bent
of je studiefinanciering krijgt. De informatie over de verschillende types verblijfsvergunningen is
samengevat met ‘het type verblijfsdocument’. De informatie over verschillende redenen waarom
iemand in Nederland is, is samengevat met ‘de reden waarom je in Nederland bent’.
Je kunt in een tekst onderscheid maken tussen hoofdzaken en bijzaken. Het onderwerp en
alle belangrijke dingen die daarover worden gezegd zijn de hoofdzaken. Voorbeelden, anekdotes
en grapjes zijn bijzaken. Die maken de tekst leuk of interessant om te lezen maar geven
geen belangrijke informatie over het onderwerp. In de hoofdgedachte van de tekst staat alleen
informatie over hoofdzaken. Ook wanneer je een langere samenvatting van een tekst maakt,
kun je de bijzaken weglaten.
1.3 Leesstrategieën
Als je een tekst moet kennen voor je opleiding, lees je die op een andere manier dan wanneer
je in een tekst iets op wilt zoeken. Afhankelijk van je doel, kun je verschillende leesstrategieën
gebruiken bij het lezen van een tekst.
▶ Verkennend lezen
Bij verkennend lezen probeer je erachter te komen wat er ongeveer in een tekst staat. Deze
strategie gebruik je als je wilt beoordelen of een tekst interessant is om helemaal te lezen. Of
als je wilt weten of de tekst geschikt is voor een opdracht die je moet doen. Ook wanneer je al
weet dat je de tekst helemaal wilt gaan lezen, is het goed om eerst verkennend te lezen. Dan
heb je een beter overzicht van wat je gaat lezen.
Als je verkennend leest, lees je niet de hele tekst. Je kijkt bijvoorbeeld naar de titel, de tussenkopjes,
dikgedrukte woorden en afbeeldingen. Soms lees je ook de inleiding en het slot. Bij
langere teksten of boeken kun je de inhoudsopgave lezen. Op die manier kom je erachter wat
het onderwerp van de tekst is, wat het doel van de schrijver is en hoe de tekst is opgebouwd.
Zo kun je bepalen of het zin heeft om de tekst helemaal te lezen. Als je de tekst helemaal gaat
lezen, weet je wat je ongeveer kunt verwachten.
▶ Zoekend lezen
Bij zoekend lezen ga je op zoek naar het antwoord op een vraag die je hebt. Je leest dan
alleen het deel van de tekst dat met jouw vraag te maken heeft. Bijvoorbeeld wanneer je een
nummer zoekt in het telefoonboek, of een onderwerp in de encyclopedie. Of als je in een leerboek
naar informatie zoekt over één bepaald onderwerp.