blok 8 les 2 - Malmberg

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
handleiding groep 5 blok 7 en 8

6
blok 8 De supermarkt
8
De 1000ste klant
mag 1 minuut gratis
boodschappen doen!
2
Inleiding
Dit blok heeft als thema ‘De supermarkt’. In een klassengesprek
kunt u bespreken welke werkzaamheden in een supermarkt
worden verricht. Denk bijvoorbeeld aan bestellen, vakken
vullen en werken achter de kassa. Mogelijk kunt u een hoek
inrichten met supermarktartikelen. Laat kinderen daarvoor
artikelen meenemen die qua gewicht en inhoud van elkaar
verschillen.
Misschien kunt u met de groep een bezoek aan een supermarkt
in de buurt brengen. Zoek daar een groot aantal dezelfde
verpakkingen en vraag welke keersom daarbij hoort,
bijvoorbeeld bij een doos met blikken of met pakken melk.
Laat kinderen zelf verpakkingen zoeken die een mooie keersom
laten zien. Ook kunt u ze het gewicht of de inhoud van bepaalde
artikelen laten schatten. Ze kunnen dit zelf controleren door te
wegen of de inhoud op de verpakking te lezen.
U kunt bij dit blok een meettafel inrichten die helpt bij het
onthouden van referentiematen. Denk daarbij bijvoorbeeld
aan: keukenweegschaal, personenweegschaal, maatbekers
met verschillende inhoud en schaalverdeling, diverse soorten
thermometers, rolmaat en liniaal.
Laat de kinderen met de meetinstrumenten experimenteren.
Ze kunnen bijvoorbeeld verschillende hoeveelheden wegen en
vergelijken. Hiervoor kunt u m.b.v. een kledinghanger en twee
plastic tasjes een balans maken.
Bij les 11 werken de kinderen met recepten. U kunt dan de
kinderen ook echt iets laten bakken. U kunt ze tijdens de les de
ingrediënten die daarvoor nodig zijn laten afwegen.
1
3
193
3
11
bij 10 bloemen:
gratis 5 bloemen
extra!
860
klanten
Voor rekensterke kinderen sluiten de volgende
verrijkingsopdrachten uit de methode ‘Kien’ aan bij het blok
‘De supermarkt’:
– Betalen (Thema)
– Plaatjesrekenen (Redeneren)
De volgende thema’s zijn vrij te kiezen:
– Van alles wat (Getallen)
– Eerlijk of niet? (A en B) (Redeneren)
– Wie pakt de laatste? (A en B) (Redeneren)
– Teken in één keer (Meten en meetkunde)
Preteaching
Bespreek aan de hand van de praatplaat van les 1 met de taalen/of
rekenzwakke kinderen het thema en de nieuwe doelen
van het blok. Bespreek de volgende woorden en begrippen:
– analoog en digitaal
– het gewicht
– de inhoud
– gram
– kilogram
– liter
– milliliter
De nieuwe doelen van dit blok zijn verwerkt in de praatplaat
(zie hierna). Wijs de onderdelen uit de praatplaat aan en
bespreek de nieuwe doelen:
38 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
8
1

Les 1
Getallen aanvullen tot en met 1000 - Vertel dat het aantal
klanten bijgehouden wordt via een teller. Hoeveel klanten zijn
er al geweest? (860). Na hoeveel klanten staat de teller op 900?
(40). Hoeveel klanten is het dan nog tot 1000? (100). Vertel dat
ze in les 1 leren hoe je getallen aanvult tot en met 1000.
Les 3
Maataanduidingen aflezen - Vraag hoeveel soorten weegschalen
er op de plaat te zien zijn (2). Geef aan welke een analoge
en welke een digitale weegschaal is. Wat meet je met een
weegschaal? (gewicht zoals gram en kilogram). Waarmee kun
je de inhoud van een beker melk meten? (maatbeker). Wat
meet je dan bijvoorbeeld? (liter en milliliter). Zeg dat ze in les 3
weegschalen en maatbekers leren aflezen.
Les 6
Vermenigvuldigingen - Vraag in hoeveel vakken de bakker een
zak broodjes kan leggen. (twaalf vakken). Met welke keersom
of tafelsom kun je dat uitrekenen? (3 × 4 en 4 × 3) Vraag
hoeveel broodjes in de vakken zullen liggen. (120). Zeg dat ze
in les 6 een manier gaan leren om dat uit te rekenen.
Les 8
Vermenigvuldigingen - Wijs op de pakken koek in het vak
rechtsboven. Hoeveel pakken liggen er? (3 × 15 = 15). Zeg
dat er in één pak zes koeken zitten. Hoeveel koeken zijn er in
totaal? Welke som hoort erbij? (15 × 6). Vertel dat ze in les 8
keersommen als 15 × 6 leren maken.
Les 11
Weegschalen gebruiken en referentiematen ontwikkelen -
Wijs nogmaals op de weegschalen van les 3. Zeg dat ze in les 11
hiermee echt gaan werken.
Overzicht extra materialen
Les Materiaal
1 – Per kind een kladblaadje
blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 39
2
3
4
5
– Per tweetal kopieerblad Samen 1000 (kopieerbladen Bij
de lessen)
– Eventueel Verliefde harten, Vrienden van 100 en Vrienden
van 1000 (kopieerbladen Algemeen)
– Kleurpotloden
– Gekleurd bordkrijt (bij voorkeur negen kleuren)
– Per kind kopieerblad Staafgrafieken (kopieerbladen
Algemeen)
– Per groepje een analoge keukenweegschaal en een
maatbeker
– Pak suiker (1 kg), pak vruchtensap (1 l), flesje cola
(0,5 l), pakje boter (250 g) en melkpakje (200 ml) of
andere artikelen met hetzelfde gewicht/inhoud
– Per tweetal kopieerblad Pak een vak (kopieerbladen
Algemeen)
– Per groepje van vier: een set getalkaartjes 500 tot en met
630 en twee kaartjes met een vraagteken (kopieerbladen
Algemeen, zie ook Samen oefenen blok 4, les 9)
– Kopieerblad Staafgrafieken (kopieerbladen Algemeen)
– Handpop
– Per kind een kladblaadje
6 – Een pittenzakje
7 – Per tweetal een kladblaadje
8
– Een pittenzakje
– Per kind een kladblaadje
9 – Per kind een kladblaadje
10
11
Punt- en
plusbladen
– Per kind een kladblaadje en een schaar (of gebruik de
kaartjes uit Samen oefenen, blok 7, les 9)
– Per groepje een analoge of digitale keukenweegschaal
– Personenweegschaal
– Per groepje een kledinghanger en twee plastic
boodschappentasjes
– Voorwerpen om te wegen, van verschillend gewicht
– Meerdere soorten maatbekers, bijvoorbeeld een babyfles,
hoestdrankbekertje of wasbolletje
– Verpakkingen met verschillende inhouden (bekertjes,
mokken, melkpakken, een emmer )
– Een smal hoog glas en een breed glas
– Puntblad 1, opgave 3: per tweetal één dobbelsteen
– Puntblad 2, opgave 2: kopieerblad Staafgrafieken
(kopieerbladen Algemeen)
– Plusblad 2, opgave 1: kopieerblad Staafgrafieken
(kopieerbladen Algemeen)
– Plusblad 3, opgave 2: kopieerblad Verhoudingstabellen
(kopieerbladen Algemeen)

lok 8 les 1
Materiaal
Lesboek bladzijde 88 en 89
Extra Materiaal
Per kind een kladblaadje
Doelen
− Nieuw doel (opgave 1 en 2)
Kinderen kunnen getallen aanvullen tot en met 1000.
− Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000.
> Start
Oriëntatie thema
De kinderen bekijken de praatplaat en maken opgave 1. Ze
schatten wie de duurste boodschappen heeft, klant 1, 2 of 3.
En ze rekenen uit hoeveel klanten het nog is tot de duizendste
klant.
Interactie
Nieuw doel (opgave 1 en 2)
■ Bekijk samen de praatplaat en bespreek het thema ‘De
supermarkt’. Herhaal de opdrachten en vragen uit de
preteaching.
■ Bespreek opgave 1 na. Vertel dat ze in deze opgave leren
hoe je getallen aanvult tot en met 1000. Laat bij onderdeel
a vertellen welke klant volgens hen het meest moet betalen
en waarom. Praat met elkaar over mogelijke prijzen
van artikelen. Vertel bijvoorbeeld bij onderdeel b dat de
duizendste bezoeker één minuut gratis mag winkelen. Wijs
op de teller bij de kassa. Hoeveel klanten zijn er al geweest?
(860). Bespreek verschillende manieren waarop ze hebben
uitgerekend hoeveel klanten het nog is tot de duizendste en
noteer die op het bord, bijvoorbeeld:
+ 40 + 100
860 —> 900 —> 1000, dus nog 140 klanten
+ 100 + 40
860 —> 960 —> 1000, dus nog 140 klanten
1000 – 860 = 140 klanten
■ Vraag bij de eerste oplossing welke Vrienden van 100
(60 + 40) en welke Vrienden van 1000 zijn gebruikt.
(900 + 100). Bij de tweede oplossing tellen ze eerst door met
sprongen van 100.
■ Doe een doorteloefening. Laat bijvoorbeeld vanaf 130
doortellen met sprongen van 100 tot 930. Hoeveel moet er
nog bij tot 1000? (70).
■ Teken op het bord vier tellers die het aantal klanten
1
2
88
8
De 1000ste klant
mag 1 minuut gratis
boodschappen doen!
samen 1000
490
840
360
190
910
De supermarkt
a Welk karretje heeft de duurste boodschappen?
Leg uit waarom je dat denkt.
Reken uit.
2
1
samen 1000
230
260
650
180
770
3
193
b Hoeveel klanten nog tot de 1000ste klant?
samen 1000
520
30
410
70
380
bijhouden met de getallen 450, 730, 130 en 270. Laat
in tweetallen uitzoeken hoeveel klanten er nog tot de
duizendste komen bij die aantallen. Bespreek dit kort na.
Noteer oplossingen waarbij ze aanvullen in pijlentaal op het
bord. Laat bij 130 ook de oplossing 1000 − 130 = 870 aan bod
komen.
■ Maak samen de eerste tabel van opgave 2. Vraag welke
manier van uitrekenen ze het handigst vinden en waarom.
Bij 490 is het bijvoorbeeld handig om eerst met 10 aan te
vullen tot 500 en dan nog 500 erbij. In hun schrift noteren ze
de twee getallenparen die samen 1000 zijn. Ze gebruiken zo
nodig een kladblaadje om het uit te rekenen.
> De kinderen maken opgave 2 zelfstandig af.
Interactie
Toetsdoel (opgave 3 en 4)
■ Vertel dat ze bij opgave 3 verder gaan oefenen met rekenen
tussen streepjes. Start de opgave met het spel ‘Antwoorden
flitsen’. Vraag hoeveel honderdtallen er in 483 zitten, laat het
antwoord flitsen. Vraag hoeveel tientallen er in 391 zitten
en vraag hoeveel eenheden er in 298 zitten. Doe hetzelfde
met 380, 207 en 451. Vraag afwisselend naar honderdtallen,
tientallen en eenheden. Vraag zeker ook eens naar een
antwoord 0, kinderen moeten dan twee vuisten omhoog
steken. Kinderen die dit niet kunnen, komen in aanmerking
voor verlengde instructie.
■ Bespreek de voorbeelden bij opgave 3. Leg daarbij de link
met de illustratie: als je losse eieren tekort komt, breek je
een nieuwe eierdoos aan en als je tien volle eierdozen hebt,
kun je een doos van honderd eieren vullen. Laat kinderen bij
de sommen 423 − 281 en 253 + 659 verwoorden hoe ze dit
tussen streepjes uitrekenen. Noteer de oplossingen van de
sommen tussen streepjes op het bord:
423 − 281 = | 200 | − 60 | 2 | → |140|2| → 142 en
253 + 659 = | 800 | 100 | 12 | → 912.
40 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
bij 10 bloemen:
gratis 5 bloemen
extra!
860
klanten

3
4
5
Reken uit tussen streepjes.
683 – 367 = |300|20|– 4| |300|16| 316
423 – 281 = .....
368 + 483 = |700|140|11| |800|50|1| 851
253 + 659= .....
635 – 427 =
545 – 364 =
312 – 108 =
917 – 719 =
251 – 180 =
Reken uit tussen streepjes.
648 + 361 =
503 + 207 =
317 + 233 =
420 + 380 =
356 + 454 =
435 + 383 =
591 + 473 =
872 + 145 =
702 + 189 =
346 + 438 =
718 – 326 =
536 – 228 =
263 – 182 =
406 – 284 =
832 – 571 =
894 – 576 =
402 – 284 =
575 – 384 =
985 – 693 =
293 – 185 =
683 + 248 =
547 + 387 =
216 + 398 =
465 + 187 =
329 + 293 =
Maak 4 optelsommen en 4 aftreksommen.
Kies steeds een getal van de blauwe kaartjes en een getal van de gele kaartjes.
Doe het zo:
638 – 309 = |300|30|– 1| 329
973
123
245
857
309
732
749
638
460
10
10 10
213 – 139 =
740 – 258 =
587 – 398 =
603 – 385 =
545 – 387 =
505
10
10 10
10
les 1 blok 8
100
eieren
■ Laat de kinderen zelfstandig werken aan opgave 3. Loop rond
en observeer. Kinderen die een tekort niet goed noteren en
niet weten hoe ze met een tekort verder moeten rekenen,
komen ook in aanmerking voor verlengde instructie.
■ Licht kort opgave 4 en 5 toe. Kinderen die geen verlengde
instructie krijgen, maken van opgave 4 alleen het derde en
vierde rijtje.
Differentiatie:
■ Bied de kinderen die moeite hebben met opgave 3 verlengde
instructie aan.
■ De overige kinderen maken zelfstandig opgave 4 (derde en
vierde rijtje) en opgave 5.
Verlengde instructie
Toetsdoel (opgave 3 en 4)
■ Bespreek met de kinderen een optelsom en een aftreksom
van opgave 3 na, bijvoorbeeld 702 + 189 en 894 − 576. Vraag
ze de getallen te splitsen in honderdtallen, tientallen en
eenheden. Laat vervolgens stap voor stap verwoorden wat ze
moeten uitrekenen en hoe ze dat opschrijven. Bespreek dat je
bij aftreksommen een tekort kunt hebben en dat je dat tekort
opschrijft met een minteken ervoor. Verduidelijk het begrip
tekort eventueel in een geldcontext. Bijvoorbeeld: je hebt
€ 4,–. Het kost € 14,–. Hoeveel kom je te kort? Bekijk nu wat er
tussen de streepjes staat. Een tekort wordt eerst weggewerkt
door het te verrekenen met de honderdtallen of tientallen
ervoor. Vervolgens tellen ze de getallen tussen de streepjes bij
elkaar op. Voorbeelden:
702 + 189 = | 800 | 80 | 11 | → | 800 | 90 | 1 | → 891
894 − 576 = | 300 | 20 | −2 | → | 300 | 18 | → 318
■ Vervolgens maken ze, eventueel met uw hulp, van opgave 4
de eerste som van het eerste en tweede rijtje. De kinderen
maken van opgave 4 alleen het eerste en tweede rijtje
zelfstandig af.
10
10
10
10
10
10
10
10
10
89
> Zelfstandig werken
Toetsdoel (opgave 4 en 5)
De kinderen maken opgave 4 en 5 af.
les 1 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 41

lok 8 les 2
Materiaal
− Werkboek bladzijde 44
− Opdrachtenboek bladzijde 102
Extra materiaal
− Per tweetal kopieerblad Samen 1000 (kopieerbladen Bij de
lessen)
− Eventueel: Verliefde harten, Vrienden van 100 en Vrienden
van 1000 (kopieerbladen Algemeen)
− Kleurpotloden
− Gekleurd bordkrijt (bij voorkeur negen kleuren)
Voorbereiding
Teken onderstaande tabel op het bord:
Doelen
− Toetsdoel (werkboek opgave 1, 2, 3, 4 en opdrachtenboek
opgave 3)
Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2)
Kinderen kunnen getallen aanvullen tot en met 1000.
Samen oefenen
Samen 1000
■ Zeg dat de kinderen getallenparen gaan bedenken die samen
1000 zijn. Noteer een getal kleiner dan 1000 in een vakje in
het linker deel van de tabel op het bord, bijvoorbeeld 720.
Vraag de kinderen hoeveel erbij moet om er 1000 van te
maken. (280). Laat dit getal in een willekeurig vakje in het
rechter deel van de tabel op het bord schrijven. Vervolgens
mag een kind een ander getal, kleiner dan 1000, bedenken
en dit in het rechter deel van de tabel noteren, bijvoorbeeld
1. Nu moet van dit getal de wederhelft worden gezocht zodat
het samen 1000 is. (999). Laat dit getal in een vakje van
de linkerhelft van de tabel noteren. De tabel kan er nu zo
uitzien:
blok 8 les 2
1
2
3
4
Reken uit tussen streepjes.
333 + 253 = |.................|.................|.................| .................
723 + 205 = |.................|.................|.................| .................
661 + 118 = |.................|.................|.................| .................
323 + 357 = |.................|.................|.................| .................
624 + 214 = |.................|.................|.................| .................
Reken uit tussen streepjes.
454 – 227 = |.................|.................|.................| .................
681 – 338 = |.................|.................|.................| .................
757 – 218 = |.................|.................|.................| .................
457 – 117 = |.................|.................|.................| .................
751 – 542 = |.................|.................|.................| .................
a Reken uit tussen streepjes.
b Trek een lijn tussen de sommen met hetzelfde antwoord.
355 + 159 = |.................|.................|.................| .................
659 – 282 = |.................|.................|.................| .................
269 + 278 = |.................|.................|.................| .................
385 + 337 = |.................|.................|.................| .................
644 – 182 = |.................|.................|.................| .................
Bedenk zelf sommen bij de getallen tussen streepjes.
Maak steeds een andere som.
................. + ................. =|400|170|16| 586
................. + ................. =|400|170|16| 586
................. + ................. =|400|170|16| 586
................. + ................. =|400|170|16| 586
227 + 163 = |.................|.................|.................| .................
208 + 409 = ....................................................................................
423 + 192 = ....................................................................................
365 + 305 = ....................................................................................
416 + 374 = ....................................................................................
518 – 246 = |.................|.................|.................| .................
427 – 293 = ....................................................................................
266 – 180 = ....................................................................................
642 – 182 = ....................................................................................
618 – 295 = ....................................................................................
44 Ga verder op bladzijde 102 van het opdrachtenboek.
839 – 292 = |.................|.................|.................| .................
296 + 166 = |.................|.................|.................| .................
772 – 258 = |.................|.................|.................| .................
941 – 219 = |.................|.................|.................| .................
129 + 248 = |.................|.................|.................| .................
................. – ................. =|600|–20|6| 586
................. – ................. =|600|–20|6| 586
................. – ................. =|600|–20|6| 586
................. – ................. =|600|–20|6| 586
999 280
720
■ Leg zo nodig uit hoe je met behulp van kennis van de
Verliefde harten en/of Vrienden van 100 en/of Vrienden
van 1000 kunt weten dat de getallenparen samen 1000 zijn.
Bijvoorbeeld: 720 en 280 zijn samen 1000, omdat
700 + 200 = 900, 20 + 80 = 100 (dat weet je van de
Vrienden van 100), en 900 + 100 = 1000 (dat weet je van
de Vrienden van 1000). Schrijf de genoemde tussensommen
onder elkaar op het bord.
Verwijs om uit te leggen dat 720 en 280 samen 1000 zijn
eventueel ook naar de analoge som 72 + 28 = 100.
■ Ga door totdat de hele tabel gevuld is. Deel vervolgens de
negen gekleurde krijtjes uit. Kinderen met een gekleurd
krijtje komen naar het bord en omcirkelen met hun
krijtje twee getallen die samen 1000 zijn. Minder kleuren
krijtjes kan ook, maar dan moeten de getallenparen die bij
elkaar horen op een andere manier gemarkeerd worden,
bijvoorbeeld door middel van omcirkelen of onderstrepen.
■ Laat de kinderen per tweetal de lege tabel op het kopieerblad
gebruiken. Speler 1 vult de linkerkant van de tabel in en
speler 2 de rechterkant. Benadruk dat als speler 1 een getal
heeft bedacht en speler 2 er samen 1000 van heeft gemaakt,
speler 2 daarna aan de beurt is om een getal te bedenken en
42 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
1

lok 8
1 Maak de tabellen af
2
3
102
les 2
600 g
Kijk op de weegschaal. Schrijf op of de schep er nog bij kan.
Maar meer dan 1000 gram mag niet!
Doe het zo:
a: 1 - ja, 2 - .....
Reken uit tussen streepjes.
Kies steeds uit het mandje en het karretje 1 getal
en maak daarmee een som.
Doe het zo:
649 + 173 = |700|110|12| 822
samen 1000
600
500
300
100
10
a b
c
1
340
2
450
a Maak 5 optelsommen waar
meer dan 800 uitkomt.
b Maak 5aftreksommen waar
minder dan 400 uitkomt.
649 617 568
434 504 607
samen 1000
750
890
970
160
80
samen 1000
645
995
725
185
35
650 g 730 g 545 g
3
400
1
250
2
260
3
173 295
speler 1 er samen 1000 van moet maken. Getallenparen die al
aan de beurt zijn geweest, mogen niet nog een keer.
■ Loop rond en breng bij een fout getallenpaar de Verliefde
harten en/of Vrienden van 100 en/of Vrienden van 1000 in
herinnering.
Zelfstandig werken
De kinderen maken van het werkboek opgave 1 tot en met 4 en
van het opdrachtenboek opgave 1 en 2.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen maken van het werkboek van
opgave 1 en 2 het eerste rijtje en ze kiezen opgave 3 of opgave
4. Van het opdrachtenboek maken ze van opgave 1 de eerste
twee tabellen.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 3.
Refl ectie
■ Kies één of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 4 van het werkboek en
opgave 2 van het opdrachtenboek.
■ Werkboek, opgave 4: Welke sommen hebben de kinderen
bedacht bij dezelfde tussenantwoorden en antwoorden? Laat
ze hun mooiste vondst benoemen. Noteer deze sommen
op het bord en bespreek samen na of het klopt. Let op
of de kinderen die deze opgave niet hebben gemaakt, de
bespreking ervan kunnen volgen.
■ Opdrachtenboek, opgave 2: Laat vertellen of de schep er wel
of niet bij kan. Laat ook uitleggen waarom het wel of niet
gaat. Kunnen ze een hoeveelheid bedenken die er precies bij
kan om 1000 te maken?
280
1
396
500
204
2
545 g
189
450
124
3
460
les 2 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 43

lok 8 les 3
Materiaal
− Werkboek bladzijde 90 (oefenen)
− Lesboek bladzijde 90 en 91
Extra materiaal
− Per kind kopieerblad Staafgrafieken (kopieerbladen Algemeen)
− Per groepje een analoge keukenweegschaal en een maatbeker.
Deze mogen verschillend zijn van capaciteit en schaalverdeling.
− Pak suiker (1 kg), pak vruchtensap (1 l), flesje cola (0,5 l),
pakje boter (250 g) en melkpakje (200 ml) of andere artikelen
met hetzelfde gewicht/inhoud.
Voorbereiding
Teken op het bord weegschaal a en b en twee maatbekers zoals
bij opgave 1. Teken de weegschalen nog zonder wijzer en de
maatbekers zonder inhoud.
Doelen
− Nieuw doel (opgave 1 en 2)
Kinderen kunnen maataanduidingen aflezen op liniaal (cm),
maatbeker (l, ml) en weegschaal (kg, g).
− Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken.
> Start
Zelf oefenen
De kinderen werken zelfstandig aan de opgaven op bladzijde 90
van het werkboek (automatiseren en flexibiliseren). Ze vullen
twee opteltabellen en een vermenigvuldigtabel in.
Interactie
Nieuw doel (opgave 1 en 2)
■ Zeg dat ze in deze opgave leren meten. Speel het spel ‘Zitten
of staan’. Als u een foute uitspraak doet, gaan de kinderen
staan, als het goed is, gaan ze zitten. Laat diverse artikelen
zien (zie Voorbereiding) en doe zowel goede als foute
uitspraken over inhoud en gewicht. Bijvoorbeeld: In deze
fles cola zit 500 liter (fout is staan), dit pakje boter weegt
250 ml (fout is staan), in dit melkpakje zit 200 ml (goed is
zitten). Spreek hierbij de maat steeds volledig uit. Zien de
kinderen in dat bij vloeibare producten de hoeveelheid wordt
weergegeven in liters en milliliters en dat ze een schatting
kunnen maken van de juiste hoeveelheid?
■ Geef ieder groepje een weegschaal en een maatbeker en
laat ze bekijken welke maat er gebruikt wordt en wat de
grootste hoeveelheid is die je ermee kunt meten. Laat zien
dat bijvoorbeeld een pak vruchtensap één liter bevat of
een melkpakje 200 milliliter, door het leeg te gieten in een
geschikte maatbeker. Laat zo ontdekken dat 1 liter evenveel is
als 1000 milliliter. Introduceer hierbij ook het begrip deciliter.
blok 8 les 3
1 Lees de maat af.
a 1000g b
2
90
750g 250g
500g
1000g
Kijk bij opgave 1. Reken uit.
c d
750g 250g 1000g
500g
750g 250g
a Hoeveel gram is het verschil tussen weegschaal a en b?
b Hoeveel gram is het verschil tussen weegschaal c en d?
c Hoeveel deciliter is het verschil tussen maatbeker e en f?
d Hoeveel milliliter is het verschil tussen maatbeker g en h?
500g
1000g
750g 250g
e f
In het melkpakje zit dus 2 deciliter en 1 liter is 10 deciliter.
■ Wijs op de tekeningen op het bord. Laat ze situaties noemen
waarin ze deze meetinstrumenten gebruiken. Bijvoorbeeld
bij het koken, of in de supermarkt (de weegschaal). Bespreek
de maatverdeling op deze analoge weegschaal. Een kwart
cirkel (wijs aan) is steeds 250 gram en ieder kwart is weer
verdeeld in vijf stukjes van 50 gram. Een stukje van 50 gram
is weer verdeeld in vijf stukjes van 10 gram. Zeg dat een
tros druiven 250 gram weegt en laat de wijzer in de eerste
weegschaal op het bord tekenen.
■ Zeg dat een zak appels 750 gram weegt. Laat een kind dit
gewicht in de tweede weegschaal op het bord aangeven. Laat
in de eerste weegschaal vanaf 250 met 10 stappen van 50 tot
en met 750 tellen en wijs daarbij aan waar de wijzer staat.
Hoeveel gram zijn de appels zwaarder dan de druiven?
(10 × 50 gram = 500 gram).
■ Bespreek opgave 1. Laat de gewichten op volgorde in het
schrift noteren. Laat op het bord in de eerste maatbeker
aangeven tot waar een liter en een halve liter water komt.
Laat zien dat 1 liter 1000 ml is en een halve liter 500 ml.
Vraag ook hoeveel deciliter daarbij hoort en noteer dat
ernaast. (10 dl en 5 dl). Teken in de tweede maatbeker eerst
een lijn bij 400 ml en laat dit aflezen. Teken daarna de lijn
bij 850 ml en laat ook dit aflezen. Teken nu drie uitvergrote
stukjes maatverdeling van 800 tot 900 ml. Vraag hoeveel
milliliter één streepje verder aangeeft en hoe ze dat bepalen.
(100 verdelen in 10, 5 en 4 gelijke delen).
■ Laat ze bij opgave 1 de inhoud van maatbekers in milliliters
(ml) aflezen en in hun schrift noteren.
■ Vraag bij opgave 2 wat bedoeld wordt met de vraag ‘Wat is
het verschil’. Het zijn dezelfde weegschalen en maatbekers.
Leg uit dat ze moeten uitrekenen hoeveel gram of milliliter
het meer of minder is. Maak opgave 2a samen.
> De kinderen maken opgave 2 zelfstandig af.
44 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
500g
10 dl
5 dl
g
10 dl
5 dl
1000 ml
500 ml
h
1000 ml
500 ml

3 Maak een staafgrafiek met de getallen in de tabel.
Gebruik het kopieerblad. Maak stappen van 10.
4
5
soort frisdrank Sinaas Updrank Bubbels Slokkie Pep-up Renja Finti
aantal fl essen 90 75 100 80 65 95 50
Kijk in de grafiek en beantwoord de vragen.
a Op welke dagen zijn de meeste zakken gewone chips
verkocht?
b Op welke dag zijn de meeste zakken paprikachips
verkocht?
c Op welke dagen zijn er meer zakken paprikachips dan
gewone chips verkocht?
d Maak de tabel af.
dagen van de week ma di wo do vr za zo
zakken chips 30
Kijk in de tabel. Hoeveel fruit is er verkocht?
Teken de staafgrafiek die erbij hoort.
Gebruik het kopieerblad.
Maak stappen van 10.
verkochte chips gewone chips
paprikachips
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
ma di wo do vr za zo
soort fruit appels sinaasappels druiven kiwi’s bananen mandarijnen perziken
aantal kilo’s 85 45 30 15 95 60 25
900 ml
800 ml
10 ml
Tip! Kort de woorden af: schrijf
alleen de eerste letter onder elke staaf.
Bijvoorbeeld: appels = a.
900 ml
800 ml
20 ml
les 3 blok 8
900 ml
800 ml
25 ml
Interactie
Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
■ Vertel dat ze in deze opgave verder gaan oefenen met
staafgrafieken. Laat de kinderen naar de staafgrafiek van
opgave 4 kijken. Stel de volgende vragen en laat ze het
antwoord in hun schrift schrijven:
– Hoeveel staven zijn er getekend? (6).
– Op welke dag is er geen chips verkocht? (zo).
– Op welke twee dagen is evenveel chips verkocht? (vr en za).
– Op welke dag zijn er veertig zakken chips verkocht? (di).
– Hoeveel zakken chips zijn verkocht op donderdag? (70).
Kinderen die hier meer dan één fout in maken, komen in
aanmerking voor verlengde instructie.
■ Bespreek de tabel bij opgave 3:
– Hoeveel flessen Updrank zijn er verkocht? (75).
– En hoeveel flessen Slokkie? (80).
– Wat is het meeste aantal flessen dat verkocht is? (100).
■ Deel het kopieerblad Staafgrafieken uit en vertel dat ze de
staafgrafiek gaan maken die hoort bij de tabel. Hoeveel
staven moet je tekenen? (7). Welke staaf is het hoogst? (de
derde, van Bubbels).
Maak de staafgrafiek ook stap voor stap op het bord. Laat de
91
getallen van 0 tot en met 100 langs de verticale as schrijven.
Let op dat ze dit van beneden naar boven doen. Laat de
namen (of eerste letter) van het soort frisdrank onder de
horizontale as schrijven. Teken samen de staven van Sinaas
en Updrank en kleur ze in. Laat ze zelfstandig de volgende
twee staven tekenen. Loop rond en kijk welke kinderen dit
niet kunnen. Ook zij komen in aanmerking voor verlengde
instructie.
■ Licht kort opgave 4 en 5 toe. Vraag bij opgave 5 tot hoeveel
kilo de verticale as moet lopen. (tot en met 100, want de
hoogste staaf is 95).
Differentiatie:
■ Bied de kinderen die moeite hebben met opgave 3 verlengde
instructie aan.
■ De overige kinderen maken opgave 3 af en vervolgens
zelfstandig opgave 4 en 5. Bij opgave 5 gebruiken ze het
kopieerblad Staafgrafieken.
Verlengde instructie
Toetsdoel (opgave 3 en 4)
■ Maak stap voor stap de staafgrafiek van opgave 3 op het bord
af. De kinderen doen mee op het kopieerblad. Verwoord
steeds opnieuw de volgende stappen:
1 Kijk in de tabel (de volgende kolom).
2 Wat moet er onder de staaf?
3 Hoe hoog moet de staaf worden?
4 Teken de staaf.
■ Laat de kinderen naar hun staafgrafiek kijken en stel de
volgende vragen:
– Hoeveel staven zijn er getekend? (7).
– Van welk soort frisdrank is er het meest verkocht? (Bubbels).
– Van welke soort het minst? (Finti).
– Hoeveel Pep-up is er verkocht? (65 flessen).
– Van welke soort frisdrank zijn 80 flessen verkocht? (Slokkie).
Laat aanwijzen hoe ze hun antwoord in de staafgrafiek
kunnen zien.
■ Bespreek opgave 4. Laat de vragen voorlezen en vraag hoe ze
het antwoord in de staafgrafiek kunnen zien. Doe opgave 4d
mondeling.
> Zelfstandig werken
Toetsdoel (opgave 4 en 5)
De kinderen maken opgave 4 en 5 af.
les 3 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 45

lok 8 les 4
Materiaal
− Werkboek bladzijde 45
− Opdrachtenboek bladzijde 103
Extra materiaal
−Per tweetal kopieerblad Pak een vak (kopieerbladen Algemeen)
− Per groepje van vier: set getalkaartjes 500 tot en met 630 en
twee kaartjes met een vraagteken (kopieerbladen Algemeen,
zie ook Samen oefenen blok 4, les 9)
− Kopieerblad Staafgrafieken (kopieerbladen Algemeen)
Doelen
−Toetsdoel (werkboek opgave 1, 2 en opdrachtenboek opgave 4)
Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2, 3)
Kinderen kunnen maataanduidingen aflezen op liniaal (cm),
maatbeker (l, ml) en weegschaal (kg, g).
Samen oefenen
Pak een vak
■ Dit spel is eerder gespeeld in Samen oefenen blok 4, les 9.
■ Spelregels:
De kinderen spelen dit spel twee tegen twee. Schud de
kaarten, stop ze in een envelop en leg ze in het midden op
tafel. Ieder tweetal neemt het kopieerblad voor zich en start
met de eerste rij vakjes. In elk vakje wordt een getal ingevuld
zodat de rij getallen oploopt van laag naar hoog. Om de beurt
nemen de tweetallen een getalkaart uit de envelop. Het getal
dat het eerste tweetal trekt, schrijven ze in een vakje op de
eerste rij. Nu is het andere tweetal aan de beurt. Het getal dat
zij trekken, schrijven zij in een vakje op de eerste rij van hun
blad. Ze kunnen het getal opschrijven waar ze willen, zolang
het de ordening maar niet verstoort. Als ze het getal hebben
genoteerd, mogen ze het niet meer verplaatsen. Als het getal
niet meer past, schrijven ze het in de volgende rij. Eenmaal
verder gegaan met een volgende rij mogen ze niet meer terug
naar een vorige rij. Trekken ze een kaart met een vraagteken
dan mogen ze zelf weten welk getal ze opschrijven. Dit getal
mag nog niet eerder zijn opgeschreven. Trekt een tweetal
later een kaart met dit gekozen getal, dan hoeven ze die beurt
niets op te schrijven. De getalkaarten die zijn getrokken,
worden tijdens het spel niet teruggelegd in de envelop. De
winnaar is het tweetal dat als laatste een getal in een vakje
kan noteren.
■ Vraag of ze nog weten hoe dit spel gespeeld moet worden.
Stel daarbij vragen als:
– Hoeveel vakjes zitten er in een rij? (10).
– Hoeveel getallen zitten in het spel? (130).
– Welke getallen zou je willen reserveren voor het eerste
vakje? (500 tot en met 509/510). En voor het tweede vakje?
(510/511 tot en met 520).
– Stel je hebt 523 en 526 in het derde en vierde vakje geplaatst.
Nu trek je 547. Is het slim om aan je eerste strategie vast te
1
2
In de tabel zie je hoeveel
klanten in week 10 in de
supermarkt zijn geweest.
Maak de grafiek af.
Kijk in de grafiek en vul de
goede antwoorden in.
a Op ..................................dag
zijn er de meeste
klanten.
b Op ..................................dag
zijn er ’s ochtends de
meeste klanten.
c Op ..................................dag
zijn er ’s middags de
meeste klanten.
d Op ..................................dag
zijn er ’s ochtends en
’s middags evenveel
klanten.
e Maak de tabel af.
aantal
klanten
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aantal
klanten
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
klanten in week 10
ma di wo do vr za zo
klanten in week 11
les 4 blok 8
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal klanten in week 10 100 90 60 95 115 120 0
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal klanten in week 11 80 0
0 dagen
ma di wo do vr za zo
Ga verder op bladzijde 103 van het opdrachtenboek. 45
dagen
ochtend
middag
houden en dit getal dus in het vijfde vakje te plaatsen? (nee,
je kunt beter één of zelfs twee vakjes overslaan).
■ Geef de suggestie om ook eens bij de medespelers te kijken
welke getallen er al uit zijn en vraag ze daar hun keuze op te
baseren. Naarmate het spel vordert, wordt het belangrijker te
kijken naar de getallen die de tegenpartij al heeft genoteerd
en die al op je eigen speelbord staan. Kinderen kunnen de
stand bijhouden door op een lege getallenlijn de getallen te
noteren die aan de beurt zijn geweest.
Zelfstandig werken
De kinderen maken van het werkboek opgave 1 en 2 en van het
opdrachtenboek opgave 1 tot en met 3.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen maken van opgave 1 van het
werkboek alleen de staven van woensdag en vrijdag, en
opgave 2. Van het opdrachtenboek maken ze van opgave 1 tot
en met 3 alleen vraag a en b.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 4. Hierbij
gebruiken ze kopieerblad Staafgrafieken. Ze kiezen zelf
de stapgrootte op de verticale as en bepalen zelf of ze een
staafgrafiek maken van de totalen per dag, of werken met
dubbele staven.
46 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

1 Hoe lang is elke plank?
Schrijf het op in centimeters.
Doe het zo:
a 80 cm
2
3
4
Hoeveel wijst de weegschaal aan?
a
c
a b
c d
1000g 0g
750g 250g
500g
Hoe vol wordt de maatbeker?
Kies voor elke soep het beste antwoord.
1000g
750g 250g
500g
Maak een staafgrafiek met de getallen in de tabel.
Gebruik het kopieerblad.
Refl ectie
b
d
1000g
750g 250g
500g
e
d
c
b
a
les 4
1000g
750g 250g
500g 0
1000 ml
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal klanten ‘s ochtends 15 40 45 50 60 50 0
aantal klanten ‘s middags 35 30 25 20 50 80 0
900
800
700
600
500
400
300
200
100
blok 8
■ Kies één of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 2 van het werkboek en
opgave 1 van het opdrachtenboek.
■ Werkboek, opgave 2: Waarom is er bij zondag geen staaf
getekend? (winkel gesloten). Hoe komt het dat er op vrijdag
de meeste klanten zijn (weekendboodschappen) en op
woensdag de minste? (kinderen vrij, restjes opmaken, eten
halen of eten buitenshuis). Zien ze dat evenveel klanten in
de ochtend en in de middag betekent dat de beide delen van
de staaf even lang moeten zijn? Wanneer is zo’n grafiek nu
handig? Bijvoorbeeld als je snel wilt zien wanneer er veel of
weinig klanten zijn geweest. Kun je in zo’n grafiek zien of er
65 of 66 mensen zijn geweest? (nee, zulke kleine verschillen
zie je niet).
■ Opdrachtenboek, opgave 1: Laat de kinderen vertellen hoe je
kunt bepalen hoeveel er tussen twee opvolgende streepjes op
de liniaal zit: bepaal eerst hoeveel er tussen twee opvolgende
lange streepje zit (10) en vervolgens hoeveel tussen twee
opvolgende korte streepjes (2). Zijn ze vanaf 50 verder gaan
tellen of soms ook vanaf 100 terug? Laat eventueel nog enkele
voorwerpen in het lokaal opmeten. Weten ze nog waar je op
moet letten? (bij 0 beginnen en goed aflezen).
103
les 4 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 47

lok 8 les 5
Materiaal
− Werkboek bladzijde 46
− Opdrachtenboek bladzijde 104
Extra materiaal
− Handpop
− Per kind een kladblaadje
Doelen
− Toetsdoel (werkboek opgave 1 en 2 en opdrachtenboek
opgave 3)
Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000.
Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2)
Kinderen kunnen getallen aanvullen tot en met 1000.
Kinderen kunnen maataanduidingen aflezen op liniaal (cm),
maatbeker (l, ml) en weegschaal (kg, g).
Samen oefenen
Handpop zegt ‘1000’
■ Deze activiteit is een herhaling van Samen oefenen, blok 3,
les 7.
■ Pak de handpop en vertel dat deze vandaag alleen maar
‘1000’ kan zeggen. Om hem nu slim te laten lijken, bedenken
de kinderen zoveel mogelijk sommen waar 1000 uitkomt.
Geef de kinderen kort de tijd om sommen op een kladblaadje
te schrijven waar 1000 uitkomt.
■ Bespreek de sommen die zijn bedacht als volgt: De handpop
antwoordt met ‘1000’ als de uitkomst echt 1000 is. Is het
antwoord op de bedachte som geen 1000, dan schudt hij ‘nee’.
Is de som al door een ander kind genoemd, dan knikt hij ‘ja’.
Noteer ‘mooie’ producties zoals 250 + 250 + 250 + 250,
499 + 501, 2300 − 1300, 2 × 500 en 2000 : 2 op het bord. Laat
de kinderen na de bespreking kort reageren op alle sommen.
Vraag wie er nu nog meer sommen kan bedenken.
■ Geef aan dat wie klaar is met zelfstandig werken nog meer
sommen mag bedenken. Deze noteren ze ook op hun
kladblaadje. Kom hierop terug in de reflectie.
Let op: gooi de gemaakte sommen voor de handpop niet
weg. Deze zijn nog nodig voor de voorbereiding van Samen
oefenen les 9.
Zelfstandig werken
In les 5 worden de doelen van les 1 tot en met 4 gecombineerd.
Leg uit dat de sommen daarom net iets anders zijn dan in de
lessen ervoor.
De kinderen maken van het werkboek opgave 1 en 2 en van het
opdrachtenboek opgave 1 en 2.
blok 8 les 5
1
2
Vul de tabel in.
aantal klanten in de supermarkt
dag ochtend middag totaal som
ma 184 249 184 + 249 = |300|120|13|
di 239 367 239 + 367 =
wo 323 278
do 181 354 354 – 181 = |200|–30| 3|
vr 174 336 336 – 174 =
za 286 478
Kijk in de grafiek en vul het goede antwoord in. aantal
middag
ochtend
klanten klanten in week 11
a Op ..................................dag zijn
380
er de meeste klanten.
360
340
b Op ..................................dag zijn
320
er de minste klanten.
300
280
c Op ..................................dag zijn
er ‘s ochtends de minste klanten.
260
240
220
200
d Vul de tabel in.
180
Reken uit tussen streepjes.
160
140
e Schrijf de dagen van de week
120
op de goede plaats in de tabel.
100
80
60
40
20
0
ma di wo do vr za zo
dagen
klanten in week 11
dag ochtend middag totaal som
158 194 = | | | |
109 179 = | | | |
169 129
84 302
106 233
ma 217 252
46 Ga verder op bladzijde 104 van het opdrachtenboek.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen kunnen een deel van de opgaven
maken:
− Werkboek, opgave 1: helemaal.
− Werkboek, opgave 2: a, b en c .
− Opdrachtenboek, opgave 1: helemaal.
− Opdrachtenboek, opgave 2: alleen het gewicht aflezen en
dat in de tabel schrijven.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 3.
Refl ectie
■ Kies één of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 2 van het werkboek.
■ Werkboek, opgave 2: In de staven zie je geen verschil tussen
bijvoorbeeld 106 en 109. In een tabel kun je veel preciezer
werken, maar dat is niet altijd nodig. Hebben kinderen naar
de verschillen in de ochtend en de middag gekeken om een
beslissing te nemen als twee staven even lang waren?
■ Kom terug op het Samen oefenen. Laat kinderen hun
moeilijkste sommen voor de handpop noemen. De handpop
reageert weer zoals bij Samen oefenen is beschreven.
48 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

lok 8
1
2
3
104
les 5
Maak de tabel af.
Kijk hoeveel er al op de weegschaal ligt.
a b c d
800 g 940 g 645 g 380 g
Maak de tabel af.
Kijk hoeveel er al op de weegschaal ligt.
a b c d
1000g
750g 250g
500gg
Maak de tabel af.
1000g
750g 250g
a Schrijf de namen van de dagen erin. Gebruik de grafiek.
b Reken uit hoeveel klanten er ’s middags zijn geweest.
500g
dagen van de week ochtend middag totaal
109 501
237 504
197 355
89 351
maandag 25 201
147 303
0 0
1000g g
750g 250g
500g
aantal
klanten
600
500
400
300
200
100
0
1000g
750g 250g
500g
samen 1000 gram
a 800
b 940
ochtend
middag
ma di wo do vr za zo
c
d
samen 1000 gram
a 450
b
c
d
dagen
les 5 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 49

lok 8 les 6
Materiaal
Werkboek bladzijde 90 (oefenen)
Lesboek bladzijde 92 en 93
Extra materiaal
Een pittenzakje
Voorbereiding
Teken onderstaande drie tafelpleinen op het bord:
3
4
3
40
10 10 10 10
10 10 10 10
10 10 10 10
50
60
Doelen
− Nieuw doel (opgave 1 en 2)
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 3 × 20
en 20 × 4 uitrekenen.
− Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder
vermenigvuldigen.
> Start
Zelf oefenen
De kinderen werken zelfstandig aan de opgave op bladzijde 90
van het werkboek (automatiseren en flexibiliseren). Ze maken
een vermenigvuldigingstabel met de tafels van 1 tot en met 10.
blok 8 les 6
1 Reken uit.
In elke zak zitten 10 broodjes.
2
92
3
3
a
c
10
10
10
Reken uit.
3 x 40 =
2 x 50 =
5 x 80 =
7 x 30 =
6 x 60 =
10
10
10
40
10
10
10
50
3 x 50 =
10
10
10
4 x 70 =
8 x 20 =
9 x 30 =
1 x 70 =
10 x 40 =
4
b
10
10
10
10
10
10
10
10
5 x 60 =
8 x 80 =
10 x 70 =
0 x 20 =
7 x 20 =
5 x 40 =
8 x 30 =
3 x 70 =
10
10
10
60
10 10 10
3 x 50 =
4 x 90 =
6 x 20 =
Interactie
Nieuw doel (opgave 1 en 2)
■ Vertel dat ze bij deze opgave tientaltafels leren. Dat zijn
tafelsommen met tientallen, zoals 4 × 50. Start de opgave
kort met het spel ‘Tafels vangen’. Noem een tafelsom en gooi
het pittenzakje naar een kind. Het kind dat het pittenzakje
vangt, geeft binnen (bijvoorbeeld) drie tellen antwoord op de
som. Daarna gooit deze het pittenzakje terug. Noem bij een
fout het goede antwoord en geef het kind later nog een kans.
Vraag tafelsommen uit de tafels van 1 tot en met 10.
■ Vraag wie er ook een tientaltafelsom kan noemen en noteer
een rijtje van die sommen op het bord. Zeg dat ze deze
sommen straks gaan maken.
■ Bekijk en bespreek de afbeelding bij opgave 1. Wijs op de
tafelpleinen op het bord en benoem deze als tafelpleinen. Zeg
dat u drie rijen van vier zakken met broodjes in de vakken
legt. Teken daarbij steeds een cirkel om het getal 10. Hoeveel
broodjes liggen er in de vakken? Laat het antwoord noemen
en vertellen hoe ze het hebben uitgerekend. Mogelijke
oplossingen zijn:
– De broodjes tellen met sprongen van 10: 10, 20, 30, …,
110, 120.
– Herhaald optellen van de rijen of kolommen (40 + 40 + 40
of 30 + 30 + 30 + 30).
– 3 × 4 =12 zakken (groepen) met 10 broodjes, dus
12 × 10 =120 broodjes.
■ Vraag welke tientaltafelsom bij opgave 1a kan horen. (3 × 40
en ook 4 × 30). Wijs aan en zeg dat er vier kolommen van 30
broodjes zijn. Noteer deze sommen met antwoord onder het
tafelplein.
■ Ga verder met opgave 1b. Teken de bovenste rij met zes
zakken en vertel dat het te veel werk is om alle vakken te
tekenen. Teken alleen nog de zakken in de eerste kolom.
Vraag welke tientaltafels hierbij horen. (4 × 60 en 6 × 40).
Noteer deze sommen onder het tweede tafelplein op het
bord. Dit kun je uitrekenen via herhaald optellen, maar je
kunt ook aan de bijbehorende tafelsom onder de tien denken:
50 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
2 x 90 =
7 x 30 =
6 x 90 =

3 Maak het boodschappenlijstje voor de sportdag.
Gebruik de tabellen om uit te rekenen hoeveel je nodig hebt.
4
5
a
c
Hoeveel heb je nodig voor 6 appeltaarten?
Gebruik de tabellen om het uit te rekenen.
a
c
zakken 1 2 3 4 6
lolly’s 7
fl essen 1 2 3 4 8
bekers 10
x2 x3 x4
:2 x3
appeltaart 1 2 3 4 5 6
appels 2
x2 x3
Reken uit. Gebruik de tabel.
1 appeltaart is genoeg voor 10 stukken taart.
:2
appeltaart 1 2 3 4 5 6
meel (gram) 200
zakken 1 2 3 6 7
appels 6
zakken 1 2 4 6 8
broodjes 20
a Hoeveel taarten heb je nodig om alle kinderen in jouw klas een stuk te geven?
b Hoeveel taarten heb je nodig om alle kinderen in jouw hele school een stuk te geven?
..... ..... ..... ..... .....
appeltaart 1 ..... ..... ..... ..... .....
stukken 10 ..... ..... ..... ..... .....
x3
b
d
b
appeltaart 1 2 3 4 5 6
boter (gram) 50
x2
:2
x3
x4
x2 x3
les 6 blok 8
Voor de sportdag
Nodig voor
6 appeltaarten
bij 4 × 60 denk je aan 4 × 6 = 24. 4 × 60 is tien keer zoveel,
dus 240. Noteer groot het getal 240 met een cirkel eromheen
in het rooster.
■ Bespreek tot slot de som 3 × 50. Vraag hoe de broodjes liggen
bij 3 × 50. (3 rijen van elk 5 zakken). Aan welke makkelijke
tafelsom kun je nu denken? (3 × 5 =15). Hoeveel broodjes
zijn er dus in totaal? (150). Schrijf groot het getal 150 met
een cirkel eromheen in het lege tafelplein.
■ Kom terug op de tientaltafelsommen die u in het begin van
de les op het bord hebt geschreven. Vraag de kinderen naar
het antwoord. Geef meerdere kinderen de beurt ook al is
het goede antwoord al genoemd. Laat ze vertellen hoe ze het
uitgerekend hebben. Vervolgens maken de kinderen opgave
1 in tweetallen af. Om de beurt vertellen ze elkaar aan welke
makkelijke tafelsom ze kunnen denken.
■ Leg kort opgave 2 uit. Is het nodig om bij 0 × 20 een
makkelijkere tafelsom te zoeken? (nee, 0 keer iets is altijd 0).
> De kinderen maken opgave 2 zelfstandig af.
Interactie
Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
■ Vertel dat ze bij deze opgave verder gaan oefenen met
tabellen. Bespreek de context van opgave 3: er zijn twee
groepen 5 met in totaal 40 kinderen. Ieder kind krijgt één
lolly, één appel, één beker ranja en twee broodjes. Hoeveel
heb je in totaal nodig? Dit kun je uitrekenen met tabellen.
Herhaal de regel die geldt bij rekenen met een
verhoudingstabel: wat je boven in de tabel doet, moet je ook
onderin doen. Teken tabel a en c op het bord en vul deze
samen in. Laat daarbij vertellen hoe ze rekenen, bijvoorbeeld
bij tabel a: van 1 naar 2 is twee keer zoveel, dus ‘× 2’, dus
onderin doe je ook ‘× 2’: 7 × 2 = 14. Bij tabel c: je wilt weten
hoeveel bekers uit één fles gaan, van 2 naar 1 is de helft, dus
‘: 2’, onderin doe je ook ‘: 2’, dus 10 : 2 = 5.
■ Vervolgens maken de kinderen zelfstandig tabel b en d.
Kinderen die niet weten hoe ze de tabellen moeten invullen,
93
komen in aanmerking voor verlengde instructie. Bepaal tot
slot samen wat er op het boodschappenlijstje ingevuld moet
worden.
■ Licht kort opgave 4 en 5 toe. Noteer voor opgave 5 op het
bord hoeveel kinderen er op uw school zitten.
Differentiatie:
■ Bied de kinderen die moeite hebben met opgave 3 verlengde
instructie aan.
■ De overige kinderen maken zelfstandig opgave 4 en 5.
Verlengde instructie
Toetsdoel (opgave 3 en 4)
■ Bespreek kort opgave 3b en 3d. Laat kinderen vertellen hoe
ze uitrekenen hoeveel appels in zes zakken zitten en hoeveel
broodjes in acht zakken. (6 × 6 en 8 × 10). Ze moeten daarbij
steeds vanuit 1 rekenen. Besteed bij tabel 3d aandacht aan
het terugrekenen naar 1. Van 1 naar 2 is verdubbelen, je doet
dan ‘× 2’, van 2 naar 1 is halveren, je doet dan ‘: 2’.
■ Bespreek de context van opgave 4 en bekijk de tabellen.
Vraag hoeveel appels en boter je nodig hebt voor één
appeltaart. (2 appels, 50 gram boter). Maak samen tabel 4a.
Teken deze op het bord en laat de kinderen vertellen hoe ze
de tabel moeten invullen. Verwoord daarbij dat wat je boven
in de tabel doet, je ook onderin moet doen. Bijvoorbeeld: van
1 naar 3, is drie keer zoveel, dus ‘× 3’. Welk getal moet je dus
onder in de tabel ‘× 3’ doen? (2).
■ Besteed bij tabel 4c aandacht aan het terugrekenen naar 1.
Van 2 naar 1, is de helft, dus delen door 2. Onderin deel je ook
200 door 2. Hoeveel is dat? (100). Vraag, nu ze weten dat voor
1 appeltaart 100 gram meel nodig is, hoe ze hiermee de tabel
verder kunnen invullen.
> Zelfstandig werken
Toetsdoel (opgave 4 en 5)
De kinderen maken opgave 4 en 5 af.
les 6 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 51

lok 8 les 7
Materiaal
− Werkboek bladzijde 47
− Opdrachtenboek bladzijde 105
Extra materiaal
Per tweetal een kladblaadje
Doelen
− Toetsdoel (werkboek opgave 1, 2 en opdrachtenboek opgave
4)
Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder
vermenigvuldigen.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2, 3)
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 3 × 20
en 20 × 4 uitrekenen.
Samen oefenen
Nullen tellen!
■ Noteer onder elkaar op het bord:
3 × 4
3 × 40
3 × 400
■ Leg uit dat als je weet hoeveel 3 × 4 is, 3 × 40 ook niet meer
moeilijk is, namelijk: 3 × 4 =12, 40 is tien keer zo groot als 4,
dus 3 × 40 is ook 10 keer zo veel als 3 × 4 en dus ook 10 keer
zoveel als 12. Het antwoord is 10 × 12 = 120.
Op dezelfde manier kun je 3 × 400 weten: er komt nu nog
een nul bij, dus 3 × 400 is 100 keer zo veel als 3 × 4 en dus
100 keer zo veel als 12. Dus 3 × 400 = 1200.
■ Noteer de antwoorden overzichtelijk achter de sommen:
3 × 4 = 12
3 × 40 = 120
3 × 400 = 1200
■ Vraag de kinderen keersommen te bedenken die ook in dit
rijtje thuishoren en noteer deze op het bord. Bijvoorbeeld:
30 × 4
30 × 40
300 × 4
300 × 40
3000 × 400
■ Besteed kort aandacht aan de antwoorden. Het gaat erom dat
ze soortgelijke keersommen kunnen bedenken en niet zozeer
dat ze 3000 × 400 kunnen uitrekenen. Wel moeten ze weten
dat de keersom van de eerste twee cijfers van deze som als
uitkomst 12 zal hebben.
■ Vraag ze vervolgens in tweetallen keersommen te bedenken
die horen bij 5 × 6. Wie het blaadje vol heeft, noteert zoveel
mogelijk antwoorden. Bespreek tot slot op het bord de
vondsten en leg de nadruk op: een nul erachter, maakt het
antwoord 10 keer zo groot!
1
2
Vul in.
€ 3,–
peren 1 kg
€ 4,–
appels 2 kg
a Vul de tabellen in.
1 pak is genoeg
voor 12 bekertjes
soep
genoeg voor 8 bekers
40 koeken
b Maak het boodschappenlijstje af.
Gebruik de tabellen.
Zelfstandig werken
gewicht (kg) 1 2 3 4 5 7 10
prijs (€) 3,–
x2 x3
gewicht (kg) 1 2 3 4 5 7 10
prijs (€) 4,–
:2 x3
blikken 1 2 3 4 5 8 9
bekers 8
x2 x3
pakken 1 2 3 4 5 6 10
bekertjes 12
x2 x3
rollen 1 2 3 4 5 6 10
koeken 40
:2 x3
Nodig voor het schoolfeest:
75 bekers soep, dus ................. blikken.
120 bekertjes appelsap, dus ................. pakken.
120 koeken, dus ................. rollen.
les 7 blok 8
Ga verder op bladzijde 105 van het opdrachtenboek. 47
De kinderen maken van het werkboek opgave 1 en 2 en van het
opdrachtenboek opgave 1 tot en met 3.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen maken van het werkboek
opgave 1 en van opgave 2a de eerste en derde tabel. Van het
opdrachtenboek maken ze opgave 1, 2a en 2b en van opgave
3 het eerste rijtje.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 4.
Refl ectie
■ Kies een of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 2 uit het werkboek.
■ Werkboek, opgave 2: Heeft iedereen hetzelfde
boodschappenlijstje? Hebben ze de gegevens uit de
tabellen daarbij gebruikt? Is dit een handige manier als je
boodschappen voor bijvoorbeeld een groot feest moet doen?
Of koop je dan gewoon heel veel? Zien de kinderen nog
andere relaties in de tabellen waar ze handig gebruik van
kunnen maken? Bijvoorbeeld: verdubbelen van 2 naar 4 en
van 4 naar 8, halveren van 10 naar 5.
Op welke manieren rekenen ze het aantal bekertjes bij zes
pakken appelsap uit? Bijvoorbeeld: 6 × 12 of 2 × 36, (aantal
bekertjes bij drie pakken verdubbelen), 60 + 12 (aantal
bekertjes bij 5 pakken en 1 pak bij elkaar optellen).
52 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

1 Reken uit. Doe het zo:
10 10 10 10 10
10 10 10
10 10
10 10 10 10 10
4 pakjes 4 x 10 = 40
2
3
4
a Hoeveel stroopwafels?
4 pakjes
6 pakjes
7 pakjes
12 pakjes
20 pakjes
Reken het antwoord steeds op 2 manieren uit.
a 4 x 50 =
5 x 40 =
c 5 x ..... =
3 x ..... =
Reken uit.
3x40=
2x70=
5x50=
Maak de tabel af.
10 10 10 10 10
10 10 10 10 10
10 10 10 10 10
10 10 10 10 10
6x30=
4x80=
40 x 6 =
b Hoeveel eieren?
3 dozen
5 dozen
8 dozen
10 dozen
13 dozen
10 10 10 10 10
10
10
10
10 10 10 10 10
10
aantal krentenbollen 1 2 4 8 10 20
prijs (in €)
10
b 5 x ..... =
6 x ..... =
d ..... x ..... =
..... x ..... =
50 x3=
70 x3=
90 x4=
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10
10
10
10
10
60 x6=
10 x10=
0x50=
3,60
4x50=
5x60=
8x90=
les 7
10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10
10 10 10 10 10 10 10
8 stuks
€ 3,60
blok 8
105
Hebben ze het aantal blikken soep dat nodig is goed bepaald?
Zien ze dat negen blikken drie bekers te weinig is en tien
blikken vijf bekers te veel?
les 7 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 53

lok 8 les 8
Materiaal
− Werkboek bladzijde 91 (oefenen)
− Lesboek bladzijde 94 en 95
Extra materiaal
− Een pittenzakje
− Per kind een kladblaadje
Doelen
− Nieuw doel (opgave 1 en 2)
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 4 × 23
uitrekenen.
− Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is.
> Start
Zelf oefenen
De kinderen werken zelfstandig aan de opgaven op bladzijde 91
van het werkboek (automatiseren en flexibiliseren). Ze maken
in vlot tempo aftreksommen en keersommen. Bij de derde
opgave bepalen ze welk getal erbij moet om samen 100 of 1000
te krijgen.
Interactie
Nieuw doel (opgave 1 en 2)
■ Vertel de kinderen dat ze bij deze opgave tafelsommen als
4 × 38 leren uitrekenen. Deel aan ieder kind een
kladblaadje uit. U noemt een uitkomst van een tientaltafel.
De kinderen schrijven op hun blaadje de bijbehorende
tientaltafelsom met het antwoord. Er zijn soms meerdere
sommen mogelijk. Bij 320 hoort bijvoorbeeld 4 × 80 en 8 ×
40, bij 490 hoort alleen 7 × 70.
Noem de uitkomsten 120, 160, 180, 200, 240, 320, 420 en
490. Haal de blaadjes op en doe vervolgens de activiteit
‘Vang de tafel’. Noem een som die de kinderen opgeschreven
hebben, bijvoorbeeld 6 × 30. Daarna gooit u het pittenzakje
naar een kind. Degene die het pittenzakje vangt, noemt het
antwoord (180) en gooit het pittenzakje naar u terug. Bij
een fout antwoord geeft u zelf het goede antwoord. U geeft
het kind later nog een kans.
■ Laat de afbeelding bij opgave 1 bekijken. Vertel dat je bij
de supermarkt bloemen kunt kopen. Welke bloemen?
(zonnebloemen, tulpen en rozen). Er zitten tien
zonnebloemen in een bos. Hoeveel zonnebloemen zitten in
vijf bossen? (50, 5 × 10). Teken hierbij een tafelplein met
verdeling van 10 op het bord (zie hierna). Vraag vervolgens
hoeveel bloemen in drie bossen tulpen (60, 3 × 20) en in
vier bossen rozen zitten. (120, 4 × 30). Teken ook deze
tafelpleinen op het bord, maar dan zonder verdeling.
■ Wijs op de aanbiedingen en zeg dat ze nu gaan uitrekenen
hoeveel bloemen ze krijgen. Hoeveel zonnebloemen krijg
je als je één bos van tien bloemen koopt? (14, 10 + 4 = 14).
blok 8 les 8
1
2
94
5
3
4
Reken uit.
Reken uit. Doe zoals bij opgave 1.
2 x 25 =
3 x 21 =
3 x 18 =
5
halen,
gratis20
10 halen,
4 extra
14
10 4
5 x 14 =
10 4
10
10
10 20
10
10
23
20 3
60
14
38
30 8
120
9
32
5 x 18 =
6 x 12 =
7 x 44 =
3 extra gratis
3
23
20 3
3 x 23 =
8 x 28 =
7 x 43 =
9 x 38 =
30 halen,
8 extra gratis
4
38
30 8
4 x 38 =
Hoeveel zonnebloemen krijg je als je vijf bossen van tien
wilt kopen? Welke keersom hoort hierbij? (5 × 14). Schrijf
5 × 14 bij het eerste tafelplein en breid het eerste tafelplein
uit door er een stukje van 4 aan te tekenen. Zeg dat je 14
verdeelt in 10 en 4. Hoeveel is 5 × 10 (50). En 5 × 4? (20).
Hoeveel is dan 5 × 14? (50 + 20 = 70). Laat op dezelfde
manier uitrekenen hoeveel bloemen je krijgt als je drie
bossen van twintig tulpen koopt (3 × 23) en vier bossen
van dertig rozen (4 × 38). Op het bord komen de volgende
tafelpleinen te staan:
5 × 14 = 5 × 10 + 5 × 4
dus 50 + 20 = 70
3 × 23 = 3 × 20 + 3 × 3
dus 60 + 9 = 69
4 × 38 = 4 × 30 + 4 × 8
dus 120 + 32 = 152
54 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
14 = |10| 4|
x 5 |50|20| .....

3
4
5
Reken uit.
Schrijf de som op.
a Hein heeft 41 pakken rijst.
Hoeveel volle rijen kan hij maken?
Hoeveel pakken heeft hij nog over?
b Hein heeft 42 fl essen ketjap.
Hoeveel volle rijen kan hij maken?
Hoeveel flessen heeft hij nog over?
c Hein heeft 26 potten pastasaus.
Hoeveel volle rijen kan hij maken?
Hoeveel potten heeft hij nog over?
d Hein heeft 67 fl essen melk.
Hoeveel volle rijen kan hij maken?
Hoeveel flessen heeft hij nog over?
Reken uit.
49 : 5 = ..... rest .....
21 : 9 = ..... rest .....
44 : 6 = ..... rest .....
40 : 3 = ..... rest .....
51 : 8 = ..... rest .....
Wat staat er onder de vlek?
Schrijf dat getal op.
35 : = 5 rest 0
40 : = 5 rest 0
64 : = 8 rest 0
24 : = 4 rest 0
72 : = 9 rest 0
26 : 8 = ..... rest .....
67 : 7 = ..... rest .....
15 : 2 = ..... rest .....
99 : 10 = ..... rest .....
50 : 8 = ..... rest .....
41 : = 4 rest 1
25 : = 6 rest 1
19 : = 2 rest 1
37 : = 4 rest 1
101 : = 10 rest 1
41
34 : 4 = ..... rest .....
46 : 5 = ..... rest .....
60 : 6 = ..... rest .....
65 : 9 = ..... rest .....
29 : 3 = ..... rest .....
29 : = 9 rest 2
38 : = 9 rest 2
56 : = 9 rest 2
47 : = 9 rest 2
74 : = 9 rest 2
42
26
67
73 : 9 = ..... rest .....
39 : 3 = ..... rest .....
80 : 9 = ..... rest .....
47 : 6 = ..... rest .....
49 : 1 = ..... rest .....
les 8 blok 8
■ Schrijf de eerste som van opgave 2 als voorbeeld op het bord.
Verwoord hoe je deze som uitrekent en voer de handelingen
uit op het bord: Ik verdeel eerst 25 in 20 en 5, dan doe ik
2 × 20 = 40 en 2 × 5 = 10. Ik tel nu alles bij elkaar:
40 + 10 = 50.
2 × 25=
25 = |20| 5 |
—>
×2 = |40|10| —> 50
■ Vraag een kind op dezelfde manier de volgende som (3 × 21)
voor te doen op het bord.
> De kinderen maken opgave 2 zelfstandig af.
Interactie
Toetsdoel (opgave 3, 4 en 5)
■ Vertel dat ze bij deze opgave verder gaan oefenen met
deelsommen met rest. Start opgave 3 met het flitsen van
antwoorden. Noem een deelsom zonder rest. De kinderen
flitsen op uw teken het antwoord op hun vingers. Geef
voldoende bedenktijd. Vraag deelsommen waarbij kennis van
de tafels van 1 tot en met 10 nodig is, bijvoorbeeld
10 : 2, 35 : 5, 60 : 10, 24 : 6 en 32 : 4. Kinderen die hier veel
fouten in maken of er duidelijk langer over doen, komen in
aanmerking voor verlengde instructie.
■ Bespreek opgave 3. Vertel dat Hein werkt als vakkenvuller
in de supermarkt. Er kan maar een bepaald aantal
verpakkingen naast elkaar staan. Laat noemen wat ze in de
vakken zien en hoeveel er naast elkaar kunnen.
Maak samen opgave 3a en 3b. Stel daarbij de volgende
vragen: Hoeveel pakken/flessen heeft Hein? Hoeveel pakken/
flessen mogen naast elkaar? Hoeveel volle rijen kan Hein
95
maken? Hoeveel pakken/flessen heeft Hein over? Schrijf de
antwoorden op het bord: 41 : 6 = 6 rest 5 en 42 : 4 = 10 rest 2.
Laat ze zelfstandig opgave 3c en 3d maken. Observeer wie er
welke fout maakt en besteed daar met die kinderen tijdens de
verlengde instructie aandacht aan.
■ Licht kort opgave 4 en 5 toe. Doe uit het tweede rijtje van
opgave 5 een som als voorbeeld voor.
Differentiatie:
■ Bied de kinderen die moeite hebben met opgave 3 verlengde
instructie aan.
■ De overige kinderen maken zelfstandig opgave 4 en 5.
Rekenzwakke kinderen kunnen het laatste rijtje van opgave 4
overslaan.
Verlengde instructie
Toetsdoel (opgave 3 en 4)
■ Oefen de deeltafels tot en met 10 met antwoorden flitsen.
Noem de deelsom en geef kinderen wat langere bedenktijd.
Ze flitsen op uw teken het antwoord op hun vingers.
■ Bespreek de eerste som van opgave 4. Laat ze een context
bedenken die bij 49 : 5 past. Bijvoorbeeld: Er zijn 49 pakken.
In één rij staan 5 pakken. Hoeveel volle rijen zijn er en
hoeveel pakken zijn er over? Reken samen de som uit.
Besteed aandacht aan hoe ze het antwoord op de deelsom
kunnen vinden. Laat ze bij 49 : 5 zoeken naar een som in
de tafel van 5 waarvan het antwoord het dichtst bij 49 ligt,
maar niet meer is dan 49. (9 × 5 = 45). Hoeveel rijen vol? (9).
Hoeveel over? (4). Het antwoord is dus 9 rest 4.
■ Maak samen het eerste rijtje sommen van opgave 4. Geef er
zo nodig een context bij.
> Zelfstandig werken
Toetsdoel (opgave 4 en 5)
De kinderen maken opgave 4 en 5 af.
les 8 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 55

lok 8 les 9
Materiaal
− Werkboek bladzijde 48
− Opdrachtenboek bladzijde 106
Extra materiaal
Per kind een kladblaadje
Voorbereiding
Bekijk de eigen producties die de kinderen maakten voor de
handpop in Samen oefenen, les 5. Sommige kinderen hebben
handige manieren gevonden om snel veel sommen met
als antwoord 1000 te maken. Ze werken volgens een bepaalde
systematiek en ontdekken structuren in de getallenrij. Noteer
een paar van dergelijke rijtjes op het bord. Hieronder staat een
voorbeeld. U kunt de naam van de bedenker(s) erboven
schrijven. Bijvoorbeeld:
Devon J urjen Zeinab
500 + 500 10 + 990 1000 − 0
501 + 499 20 + 980 1001 − 1
502 + 498 30 + 970 1002 − 2
1003 − 3
Emre Marit S tijn
1100 − 100 1 × 1000 1000 : 1
1200 − 200 2 × 500 2000 : 2
1300 − 300 3 × 300 + 100 3000 : 3
4 × 250
5 × ...
De eigen producties van Stijn lopen vooruit op de lesstof. Als
kinderen dit niet direct oppakken, hoeft u er geen extra uitleg
aan te besteden.
Doelen
− Toetsdoel (werkboek opgave 1, 2, 3 en opdrachtenboek
opgave 4)
Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2, 3)
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 4 × 23
uitrekenen.
Samen oefenen
Voortzetten rijtjes volgens bepaalde
systematiek
■ In de beschrijving van deze activiteit wordt van de rijtjes
sommen hierboven uitgegaan.
■ Vraag welke som de volgende van Devon zou kunnen zijn.
En van Jurjen? En Zeinab, Emre, Marit en Stijn? Vinden
kinderen dit lastig? Noteer dan een aantal sommen onder de
rijtjes waaruit ze kunnen kiezen. In het voorbeeld van Devon
kunt u het volgende rijtje sommen noteren:
blok 8 les 9
1
2
3
Reken uit.
27 :5=5rest2
13 :6=................. rest .................
17 :3=................. rest .................
7:6=................. rest .................
16 :2=................. rest .................
Reken uit.
39 :8=................. rest .................
26 : 5=................. rest .................
21 :6=................. rest .................
54 :7=................. rest .................
35 :9=................. rest .................
a Joris heeft 75 pakken.
Er kunnen 7 pakken hagelslag op een rij.
Hoeveel rijen kan hij vol maken? ................. rijen.
Hoeveel pakken houdt hij over? ................. pakken.
De som is 75 : 7 = ................. rest .................
b Joris heeft 25 potten.
Hij zet 6 potten pindakaas op een rij.
Hoeveel rijen kan hij vol maken? ................. rijen.
Hoeveel potten houdt hij over? ................. potten.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
Reken uit.
a Er zijn 65 sinaasappels.
Jos maakt zakjes met steeds 6 sinaasappels.
Hij maakt ................. zakjes vol.
Hij houdt ................. sinaasappels over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
c Jos maakt zakjes met steeds 10 broodjes.
Hij heeft 98 broodjes.
Hij maakt ................. zakken vol.
Hij houdt ................. broodjes over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
48 Ga verder op bladzijde 106 van het opdrachtenboek.
37 :4=................. rest .................
20 :9=................. rest .................
28 :5=................. rest .................
33 :6=................. rest .................
14 :7=................. rest .................
c Joris heeft 34 potten.
Hij zet 8 potten jam op een rij.
Hoeveel rijen kan hij vol maken? ................. rijen.
Hoeveel potten houdt hij over? ................. potten.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
b Jos maakt zakjes met steeds 5 appels.
Hij heeft 54 appels.
Hij maakt ................. zakjes vol.
Hij houdt ................. appels over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
d Jos maakt zakjes met steeds 4 bananen.
Hij heeft 30 bananen.
Hij maakt ................. zakjes vol.
Hij houdt ................. bananen over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
490 + 10
1010 − 10
503 + 497
2 × 500
Vraag welke van deze sommen in het rijtje van Devon hoort.
(503 + 497). Vraag ter controle aan ‘Devon’ of het klopt.
Vraag waarom het 503 + 497 is en niet bijvoorbeeld 490 + 10.
Is dit nog te lastig, verwoord het dan eerst zelf: 490 + 10 = 500.
Het antwoord moet 1000 zijn. Dus die valt af. Evenzo met de
andere sommen uit dit rijtje: Waarom kan 1010 − 10 niet?
Devon heeft gekozen om optelsommen te maken. 1010 − 10
is een aftreksom. En 2 × 500? 2 × 500 is een tafelsom. Dus
die valt om dezelfde reden als 1010 − 10 af. Deze laatste twee
sommen hebben wel allebei als uitkomst 1000.
■ Laat zien hoe je de volgende som in het rijtje van Devon kunt
maken. Het eerste getal is eentje hoger dan het eerste getal
van de vorige optelsom. Het tweede getal is eentje lager dan
het tweede getal van de vorige optelsom. Het totaal blijft op
die manier hetzelfde.
■ Vraag de kinderen in ieder geval bij de eerste vier rijtjes twee
of drie volgende sommen te bedenken. Ze noteren deze op
hun kladblaadje. Laat ze daarna één rijtje kiezen en deze
volgens de aangegeven systematiek zo lang maken als ze
kunnen. Wie voor het rijtje sommen van Marit kiest, moet
nog een tweede rijtje maken.
■ Ze gaan verder met hun rijtje(s) als ze klaar zijn met het
zelfstandig werken.
56 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

lok 8
1
2
3
4
106
a 37
b
4
les 9
Hoeveel krentenbollen?
Reken uit.
4 x 23 =
8 x 23 =
3 x 23 =
7 x 23 =
Hoeveel?
Reken uit.
30 7
4 x 37 =
37 = | 30| 7|
x4 |120|28| .....
Reken uit.
4 x 40 =
7 x 30 =
8 x 40 =
5 x 80 =
Reken uit.
..... : 4 = 2 rest 3
..... : 5 = 3 rest 4
..... : 7 = 4 rest 5
..... : 7 = 10 rest 1
2 x 44 =
3 x 31 =
7 x 11 =
4 x 21 =
4 x 23 = .....
Ik reken zo:
23 = |20| 3|
x 4 |80|12| 92
5
50 : ..... = 6 rest 2
45 : ..... = 6 rest 3
50 : ..... = 7 rest 1
45 : ..... = 11 rest 1
28
20 8
5 x 28 =
28 = | 20| 8|
x5 |.....|.....| .....
Zelfstandig werken
5 x 51 =
6 x 31 =
4 x 42 =
2 x 27 =
c
6
45
40 5
6 x 45 =
45 = | 40| 5|
x6 |.....|.....| .....
4 x 34 =
5 x 27 =
6 x 34 =
7 x 42 =
De kinderen maken zowel van het werkboek als van het
opdrachtenboek opgave 1 tot en met 3.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen maken opgave 1 van het werkboek
de eerste twee rijtjes en opgave 2. Van het opdrachtenboek
maken ze opgave 1, opgave 2 en van opgave 3 de eerste drie
rijtjes. Geef daarbij de tip om bij het tweede en derde rijtje
‘tafelpleintjes’ te tekenen.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 4
Refl ectie
■ Kies één of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 2 uit het werkboek.
■ Werkboek, opgave 2: Zien kinderen het verband tussen
het aantal rijen, het aantal dat over is en de som? Kunnen
kinderen uitleggen dat rest betekent dat er niet meer genoeg
is voor nog een volle rij en dat dit over is? Kun je bij een som
als … : 7 ook rest 8 krijgen? (nee, dit kan niet, want de rest is
altijd minder dan het getal waardoor wordt gedeeld).
■ Kom terug op het Samen oefenen. De kinderen kiezen hun
mooiste som uit de rijtjes volgens een bepaalde systematiek.
Welke som hadden ze niet verwacht vandaag te zullen
maken? Laat onder die som een streep zetten. Laat hun
moeilijkste som voorlezen. Laat deze sommen onder het
juiste rijtje noteren. Laat ze daarbij ook een schatting maken
van de precieze plaats waar je deze som tegenkomt, als je alle
sommen zou noteren die in het rijtje horen.
les 9 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 57

lok 8 les 10
Materiaal
Werkboek bladzijde 49
Opdrachtenboek bladzijde 107
Extra materiaal
Per kind een kladblaadje en een schaar (of gebruik de kaartjes
uit Samen oefenen blok 7, les 9)
Voorbereiding
Teken onderstaande tabel op het bord:
1 2 3 4
5 6 7 8
9 10 Ja Nee
Doelen
− Toetsdoel (werkboek opgave 1, 2, 3 en opdrachtenboek
opgave 3)
Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder vermenigvuldigen.
Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is.
− Nieuw doel (opdrachtenboek opgave 1, 2)
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 3 × 20
en 20 × 4 uitrekenen.
Kinderen kunnen vermenigvuldigingen van het type 4 × 23
uitrekenen.
Samen oefenen
In de tafel van... ?
■ Deze activiteit is een herhaling van Samen oefenen blok 7, les
9. Vraag ieder kind een blaadje in twaalf vakjes te vouwen en
in te vullen zoals de tabel op het bord. Vervolgens knippen ze
de vakjes langs de vouwlijnen uit. Noem getallen tot en met
100. Zit het genoemde getal in een of meerdere tafels dan
leggen ze het kaartje met ‘ja’ bovenaan de tafel en vervolgens
de kaartjes met getallen van de tafel(s) die erbij hoort/horen
eronder. Zit het getal in geen enkele tafel, dan leggen ze het
kaartje met ‘nee’ bovenaan de tafel. Daarna pakken ze de
kaartjes weer terug en noemt u het volgende getal. Noem de
volgende getallen:
24 47 49 25 32 48
81 54 63 28 72 58
4 56 43 42 38 36
■ Loop rond terwijl u de getallen noemt. Vraag geregeld
waarom een kaartje bij het genoemde getal hoort.
Bij 21 horen bijvoorbeeld de kaartjes met 3 en 7, want
1
2
3
Vul in.
a Je hebt 6 zegels nodig voor een bal.
ballen 1 2 4 5 10 12
zegels 6
b Je hebt 8 zegels nodig voor een popje.
popjes 1 2 4 5 10 11
zegels 8
Reken uit.
a Nina maakt steeds rijen van 8 zegels.
Hoeveel rijen maakt zij en hoeveel zegels houdt zij over?
27 : 8 = ................. rest .................
33 : 8 = ................. rest .................
23 : 8 = ................. rest .................
16 : 8 = ................. rest .................
Reken uit.
Kijk bij opgave 1.
80 : 8 = ................. rest .................
56 : 8 = ................. rest .................
7 : 8 = ................. rest .................
14 : 8 = ................. rest .................
b Jip maakt steeds rijen van 6.
Hoeveel rijen maakt hij en hoeveel zegels houdt hij over?
37 : 6 = ................. rest .................
23 : 6 = ................. rest .................
18 : 6 = ................. rest .................
16 : 6 = ................. rest .................
a Jip heeft 67 zegels.
Daarvoor kan hij ................. ballen krijgen.
Hij houdt ................. zegels over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
c Kees wil graag 10 ballen.
Hij heeft al 48 zegels.
Hij heeft nog ................. zegels nodig.
49 : 6 = ................. rest .................
46 : 6 = ................. rest .................
31 : 6 = ................. rest .................
55 : 6 = ................. rest .................
b Nina heeft 45 zegels.
les 10 blok 8
57 : 8 = ................. rest .................
20 : 8 = ................. rest .................
28 : 8 = ................. rest .................
41 : 8 = ................. rest .................
27 : 6 = ................. rest .................
30 : 6 = ................. rest .................
66 : 6 = ................. rest .................
4 : 6 = ................. rest .................
Daarvoor kan zij ................. popjes krijgen.
Zij houdt ................. zegels over.
De som is ................. : ............... = ................. rest ...............
d Marcia wil graag 5 popjes.
Zij heeft al 13 zegels.
spaaractie!
6 zegels =
een bal
8 zegels =
een popje
Zij heeft nog ................. zegels nodig.
Ga verder op bladzijde 107 van het opdrachtenboek. 49
3 × 7 = 21, 7 × 3 = 21. Moedig ze ookaan om met
deelsommen te verklaren waarom een kaartje erbij hoort.
Bijvoorbeeld: 21 kun je precies delen door 3 en ook door 7.
■ Vraag ook de kinderen een getal tot en met 100 te bedenken.
Een kind noemt een getal en de rest legt de kaartjes.
■ Laat ieder kind een getal in gedachte nemen en daar de
kaartjes bij leggen. De buur moet nu raden welk getal in
gedachte werd genomen. In het geval het kaartje ‘nee’ wordt
gelegd, mag het getal met aanwijzingen als meer, minder
worden geraden.
■ Let wel, het gaat hierbij om de tafels van 1 tot en met 10 die
lopen van 1 keer tot en met 10 keer. Het getal 72 zit volgens
deze spelregels dus niet in de tafels van 1, 2, 3, 4, 6 en 12,
maar alleen in die van 8 en 9.
Zelfstandig werken
In les 10 worden de doelen van les 6 tot en met 9 gecombineerd.
Leg uit dat de sommen daarom net iets anders zijn dan in de
lessen ervoor.
De kinderen maken van het werkboek opgave 1 tot en met 3 en
van het opdrachtenboek opgave 1 en 2.
Differentiatie:
■ De rekenzwakke kinderen kunnen een deel van de opgaven
maken:
− Werkboek, opgave 1: helemaal.
− Werkboek, opgave 2: van 2a en 2b alleen het eerste rijtje.
58 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

1 Hoeveel tulpen?
Reken uit.
2
3
Aanbieding:
bij 10 tulpen
gratis 5
tulpen extra!
Hoeveel?
Reken uit.
3
74
70 4
3 x 74 =
..... = |.....|.....|
x .....|.....|.....| .....
a Hoeveel heb je nodig voor 25 sneeuwpopjes?
Maak zelf een tabel.
sneeuwpopjes 1
spekbollen 2
snoeprondjes
rozijntjes
4 x 15 =
15 = | 10| 5|
x 4 |.....|.....| .....
8 x 15 =
15 = | 10| 5|
x 8 |.....|.....| .....
7 x 15 =
15 = | 10| 5|
x .....|.....|.....| .....
2 x 58 =
..... = |.....|.....|
x .....|.....|.....| .....
b Hoeveel zakken spekbollen en snoeprondjes heb je nodig
als je sneeuwpopjes maakt voor alle kinderen in jouw klas?
c Hoeveel spekbollen en snoeprondjes houd je dan over?
4x15=.....
Ik reken zo:
15 = |10| 5|
x 4 |40|20| 60
6 x 54 =
..... = |.....|.....|
x .....|.....|.....| .....
Nodig voor 1 sneeuwpopje:
9 x 15 =
15 = | 10| 5|
x .....|.....|.....| .....
les 10
blok 8
4 x 64 =
..... = |.....|.....|
x .....|.....|.....| .....
10 spekbollen
snoeprondjes
35 stuks
− Werkboek, opgave 3: alleen 3a en 3b.
− Opdrachtenboek, opgave 1: helemaal.
− Opdrachtenboek, opgave 2: eerste twee sommen.
■ De rekensterke kinderen maken ook plusopgave 3. Wanneer
de groep bestaat uit 25 kinderen, spreek dan een nieuw
aantal af. Als u bezwaar heeft tegen het trakteren op snoep
dan kunt u de opdracht aanpassen, bijvoorbeeld: maak
kaarten waarop de sneeuwpop van (gekleurd) papier geplakt
moet worden.
Refl ectie
■ Kies één of twee opgaven uit die u met de kinderen
bespreekt. Bijvoorbeeld opgave 2 van het werkboek.
■ Werkboek, opgave 2: Wat betekent rest 0? (allemaal volle
rijen, er is niets over). Laat een verhaaltje bedenken bij de
som 4 : 6. Bijvoorbeeld: Jip heeft 4 zegels. Hij kan een rij van
6 niet vol maken, want hij heeft twee zegels te weinig. Hij heeft
dus 0 volle rijen en 4 zegels over. Laat bedenken welke som
hierbij hoort: dus 4 : 6 = 0 rest 4. Weten ze nu ook 4 : 5, 4 : 4
en 4 : 3?
107
les 10 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 59

lok 8 les 11
Materiaal
−Kopieerblad blok 8 les 11 Oefenen (kopieerbladen Bij de lessen)
− Lesboek bladzijde 96 en 97
Extra materiaal
− Per groepje een analoge of digitale keukenweegschaal
− Personenweegschaal voor het wegen van zwaardere
voorwerpen
−Per groepje een kledinghanger en twee plastic boodschappentasjes
− Voorwerpen om te wegen, van verschillend gewicht
− Meerdere maatbekers, bijvoorbeeld een babyfles,
hoestdrankbekertje of wasbolletje
− Verpakkingen met verschillende inhouden (bekertjes,
mokken, melkpakken, een emmer )
−Een smal hoog glas en een breed glas
Voorbereiding
− Door aan een klerenhanger aan beide kanten een boodschappentasje
te hangen, is het te gebruiken als balans. De
kinderen kunnen gewichten vergelijken door in beide tasjes
een voorwerp te doen.
− In het lesboek wordt met fruit gewerkt. Het is leuk als er in
de klas ook fruit gewogen kan worden. Maar andere zaken
kunnen natuurlijk ook. Zorg voor alledaagse voorwerpen, die
ongeveer 100 gram, 200 gram, 500 gram, 1000 gram, 2 kilo,
5 kilo wegen (bijvoorbeeld een zak aardappelen).
− Zorg ook voor voorwerpen met een verrassend gewicht,
bijvoorbeeld iets wat heel klein maar toch heel zwaar is. En
iets wat juist heel groot is maar toch heel licht is zoals een
grote dichte doos met bijvoorbeeld veren of proppen papier.
Doel
Kinderen kunnen een weegschaal gebruiken en ontwikkelen
referentiematen.
Aandachtspunten
Er is bij deze doelen een aantal aandachtspunten die u
eenvoudig kunt observeren. De aandachtspunten geven aan dat
u tijdens deze les extra aandacht kunt geven aan kinderen die
daarmee moeite hebben.
− Kunnen kinderen bij gewichten als bijvoorbeeld 10 gram, 100
gram, 200 gram, 500 gram en 1000 gram voorwerpen
noemen die dat gewicht zouden kunnen hebben? Eventueel
ook bij 2 kilo, 5 kilo en 1 gram.
−Kunnen kinderen bij inhoudsmaten als bijvoorbeeld 1 centiliter,
1 deciliter, 25 centiliter en 1 liter voorwerpen noemen die deze
inhoud kunnen hebben?
− Kunnen kinderen een weegschaal gebruiken?
− Kunnen kinderen een (afgebeelde) maatbeker aflezen?
> Start
Oriëntatie les
Om zich te oriënteren op de les, maken de kinderen zelfstandig
blok 8 les 11
1 Hoeveel weegt het fruit?
Zoek bij elkaar.
Doe het zo:
a .....
a
2
96
d
b
Hoeveel stuks fruit zitten in elke zak?
125g 10g
80g
1500 g
a b
c
595g
100 g
f
c
e
998 g
200 g
1 2 3
4 5 6
150 g
900 g
180 g
de opgaven op het kopieerblad. Ze ordenen een aantal
verpakkingen. Bij opgave a moeten ze letten op het gewicht van
de voorwerpen. Bij opgave b gaat het om de inhoudsmaten.
Interactie
■ Bekijk het fruit op de plaat bij opgave 1. Vraag welk fruit is
afgebeeld en laat ze de verschillende soorten fruit van licht
naar zwaar opnoemen.
■ Wijs op de bonnen bij 1, 2 en 3. Laat de gewichten
uitspreken. Welke bon geeft het lichtste gewicht? (2). En
welke het zwaarste? (1).
■ Bekijk de weegschalen bij 4, 5, en 6 . Dit zijn weegschalen
zoals op de groenteafdeling van de supermarkt. Zijn dit
analoge of digitale weegschalen? (digitaal, zonder wijzer,
maar met cijfers). Vraag of ze weten ze hoe zo’n weegschaal
werkt. Laat de eerste weegschaal (4) bekijken. Vraag wat
1500 g betekent. (1 kg en 500 gram, 1,5 kg of anderhalve
kilogram). Laat ook de weegschaal met 1000 gram aanwijzen.
(6). Vraag hoeveel kilogram dat is. (1). Vraag of weegschaal 5
meer of minder dan weegschaal 4 aangeeft.
■ Bespreek hoeveel één stuk fruit op de plaat ongeveer
weegt en noteer dit op volgorde van licht naar zwaar als
geheugensteun op het bord:
1 aardbei 10 gram 1 appel 150 gram
1 pruim 80 gram 1 meloen 1 kg
1 mandarijn 125 gram 1 ananas 1,5 kg
■ Ga samen na of de volgorde die ze aan het begin van de les
hebben bedacht klopt. Vraag vervolgens: Hoeveel van deze
appels wegen samen bijna 1 kg?
(6, want 6 × 150 gram = 900 gram).
Hoeveel van deze aardbeien zitten in een doosje van 250
gram? (25, want 25 × 10 gram is 250 gram).
Kan een grotere meloen net zoveel wegen als een ananas? (ja,
want een ananas weeg 1,5 kg en dat is wat meer dan 1 kg).
60 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
1000 g

3 Waar zit genoeg melk in om 20 cakejes te kunnen bakken?
4
5
50 cl
45
40
35
30
25
20
15
10
5
500 ml
a b c
Hoeveel cakejes kan elke leerkracht bakken?
Kijk naar het recept bij opgave 3 en reken uit.
Ik heb
450 gram meel.
a
Ik heb
250 gram boter.
b c
Reken uit hoeveel je nodig hebt van alles.
Gebruik het recept van opgave 3.
a Bak cakejes voor alle kinderen in jouw klas.
b Bak cakejes voor alle kinderen op jouw school.
c Bak cakejes voor alle leerkrachten op jouw school.
400
300
200
100
500 ml
400
300
200
100
les 11 blok 8
Nodig voor
20 cakejes
Ik heb
1 liter melk.
Zoek nu het juiste fruit bij de aangegeven gewichten.
■ Geef aan ieder groepje diverse voorwerpen en een balans
(zie Voorbereiding). Laat kinderen experimenteren en
gewichten vergelijken. Zijn er twee voorwerpen even zwaar?
Eventueel kunnen ze ook onderzoeken wie van het groepje
bijvoorbeeld het zwaarste stuk fruit bij zich heeft, of de
zwaarste (gevulde) broodtrommel, pennenbakje/etui.
■ Geef een voorwerp van ongeveer een kilogram en laat op die
manier ervaren wat een kilogram is. Laat dit voorwerp wegen
op een keukenweegschaal en laat zien hoe je juist weegt en
afleest. Geef vervolgens ieder groepje een keukenweegschaal
en een leeg blaadje. De kinderen maken eerst een schatting
in grammen van het gewicht van een voorwerp en vervolgens
wegen ze het op de keukenweegschaal. Hun bevindingen
noteren ze in drie kolommen:
Voorwerp Hoeveel weegt Wat zegt de
het denk je? weegschaal?
■ Bespreek opgave 2. Kinderen kijken op de weegschalen wat
één stuk fruit weegt en rekenen dan uit hoeveel stuks er in de
verpakking kunnen zitten. Maak opgave 2a samen. Geef aan
dat niet iedere kiwi altijd 100 gram weegt. Het kan ook iets
meer of iets minder zijn. Laat het gewicht uitspreken. Welk
rond getal ligt hier dichtbij? (600 gram). Vraag hoeveel kiwi’s
samen ongeveer 600 gram wegen. (zes, want 6 × 100 = 600).
Ze kunnen hierbij eventueel ook herhaald optellen totdat ze
bij het gewicht zijn. Laat opgave 2b en 2c zelf maken (vijf
sinaasappels, vijf bananen).
■ Bespreek vervolgens opgave 3. Laat het recept lezen en
bepaal hoeveel melk er nodig is. Vraag in welke maatbeker de
meeste melk zit. Kinderen die alleen op het vloeistofniveau
letten, zullen hier kiezen voor maatbeker a, maar als je
afleest, blijkt dat in maatbeker b het meeste zit. Laat dit
eventueel ook zien met glazen/maatbekers van verschillende
breedte.
97
■ Noteer de volgende onderzoeksvragen op het bord,
bijvoorbeeld:
– Onderzoek wat de inhoud is van alledaagse voorwerpen,
zoals koffiekopjes, limonadeglazen en plastic bekertjes.
– Bedenk welke voorwerpen een inhoud van 5 milliliter,
1 deciliter, 5 deciliter, 750 milliliter, 1 liter, 2 liter en 5 liter
kunnen hebben.
– Hoeveel glazen drink je op een dag? Is dat wel een emmer
vol?
– Zoek tot slot een groot en een klein voorwerp, waarbij het
kleine voorwerp het meest weegt.
> De kinderen experimenteren met de weegschalen en
maatbekers en proberen zo een antwoord te vinden op de
onderzoeksvragen.
Refl ectie
■ Laat kinderen vertellen wat ze hebben ontdekt. Bijvoorbeeld
dat iets kleins zwaarder kan zijn dan iets wat groter is.
Ga na of ze bij gewichten en bij inhoudsmaten juiste
referentiematen noemen.
■ Bespreek vervolgens opgave 4. Hoeveel cakejes kan elke
leerkracht bakken? Maak opgave 4a samen. In het recept
staat 125 gram boter. Zien kinderen dat dit dus een half pakje
is? Zijn er kinderen die bij deze opgave een verhoudingstabel
gebruiken om te zien dat het een half pakje is?
■ Bespreek kort opgave 5. Er wordt altijd een veelvoud van
twintig cakejes gebakken. Als er 25 kinderen in de klas zitten,
moeten er veertig cakejes gebakken worden. Schrijf op het
bord hoeveel kinderen en leerkrachten er op uw school zijn.
Laat rekenzwakke kinderen eventueel uitrekenen hoeveel
je nodig hebt voor honderd cakejes. Teken op het bord een
tabel en vul de aantallen bij twintig cakejes samen in. Met
deze tabel kunnen de kinderen uitrekenen hoeveel ze nodig
hebben bij andere aantallen cakejes.
aantal cakejes 20
boter (g) 125
suiker (g) 175
eieren 2
meel (g) 300
melk (ml) 125
> Zelfstandig werken
les 11 blok 8
De kinderen maken (in tweetallen) opgave 4 en 5 af.
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 61

lok 8 les 12
Materiaal
− Toetsboek bladzijde 16 en 17 (bloktoets)
− Kopieerblad Registratie blok 8
− Kopieerblad Taakbriefjes
− Kladpapier
De toetsen zijn ook digitaal beschikbaar. In het digitale toetsprogramma
kunt u de toetsen afnemen, maar ook als printblad
afdrukken. Ook bevat het digitale toetsprogramma schaduwtoetsen.
Dit zijn dezelfde toetsen, maar met andere getallen.
Doelen
− Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000. (opgave 1)
− Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken. (opgave 2)
− Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder
vermenigvuldigen. (opgave 3)
−Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is. (opgave 4)
Introductie
Voor elk doel is een aparte toetsopgave. Neem met de kinderen
de toets door om duidelijk te maken wat de bedoeling is van
elke opgave.
Kinderen die behoefte hebben aan kladpapier, kunnen dit
gebruiken. Indien u meer informatie wilt over het rekenproces
van een kind, kunt u de kladblaadjes innemen en bekijken.
Bloktoets
De kinderen maken de toets zelfstandig. Geef vooraf duidelijk
aan hoeveel tijd hiervoor staat. Geef voor elke opgave ongeveer
10 minuten de tijd.
Beoordeling en vervolg
■ U vult per kind de resultaten van de toets in op het
registratieblad of in het digitale toetsprogramma.
■ Naar aanleiding van de toets, maar ook op basis van
observatie, biedt u de kinderen differentiatiestof aan:
– Kinderen die bij een of meer opgaven ≥ 80% hebben
gescoord, werken zelfstandig aan de bijbehorende
plusbladen (verdieping).
– Kinderen die bij een of meer opgaven 60-80% hebben
gescoord, werken zelfstandig aan de bijbehorende
puntbladen (herhaling).
– Kinderen die bij een of meer opgaven uit de toets < 60%
hebben gescoord, herhalen de betreffende opgave(n) in les
13. Voeren deze kinderen de opgave(n) alsnog goed uit,
dan gaan zij in les 14 en 15 aan de slag met de puntbladen.
Kinderen die ook in les 13 nog moeite hebben met de
opgave(n) biedt u remediëring aan bij de betreffende doelen.
blok 8 toets
1 Reken uit tussen streepjes.
2 Hoeveel kratten zijn verkocht?
Maak de grafiek af.
frisdrank kratten
kratten
70
16
60
50
40
30
20
10
0
382 + 231 = |.................|.................|.................| 500 110 3 ................. 613
714 + 207 = |.................|.................|.................| 900 10 11 ................. 921
562 + 289 = |.................|.................|.................| 700 140 11 ................. 851
276 + 345 = |.................|.................|.................| 500 110 11 ................. 621
289 + 465 = |.................|.................|.................| 600 140 14 ................. 754
Kijk in de grafiek hieronder.
Vul de tabel in.
ma di wo do vr za zo
Pep-up 10
Slokkie 13
Updrank 11
Sinaas 18
Bubbels 8
dag ma di wo do vr za zo
kratten 15
Verkoop Slokkie
dagen
20 35 40 55 60 0
339 – 127 = |.................|.................|.................| 200 10 2 ................. 212
281 – 164 = |.................|.................|.................| 100 20 – 3 ................. 117
684 – 475 = |.................|.................|.................| 200 10 – 1 ................. 209
368 – 176 = |.................|.................|.................| 200 – 10 2 ................. 192
528 – 345 = |.................|.................|.................| 200 – 20 3 ................. 183
kratten
20
■ In les 13 maakt u met alle kinderen werkafspraken over hun
vervolgtaken. Hiervoor kunt u de taakbriefjes gebruiken.
62 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Pep-up
Slokkie
Updrank
Sinaas
Bubbels
frisdrank

3 Reken uit. Vul in.
rollen 1 2 4 8 10 5
koekjes 20
4 Reken uit. Vul in.
doosjes 1 2 4 8 9 10
theezakjes 100
40 80 160 200 100
Daan heeft 75 sinaasappels. Hij doet steeds 9 sinaasappels in een zakje.
Hoeveel zakjes kan hij vol maken? ................. 8 zakjes
Hoeveel sinaasappels houdt hij over? ................. 3 sinaasappels
toets blok 8
Er gaan 8 krentenbollen in een zak. Ik heb 74 krentenbollen.
Hoeveel zakken kan ik vullen ? ................. 9 zakken
Hoeveel krentenbollen houd ik over? ................. 2 krentenbollen
Lisa heeft 37 tulpen. Zij maakt bosjes van steeds 7 tulpen.
Hoeveel bosjes kan ze maken? ................. 5 bosjes
Hoeveel tulpen houdt ze over? ................. 2 tulpen
In een doosje gaan 6 bonbons. Ik heb 72 bonbons.
Hoeveel doosjes kan ik vullen? ................. 12 doosjes
Hoeveel bonbons houd ik over? ................. 0 bonbons
Er gaan 9 zegels op 1 spaarkaart. Sem heeft 34 zegels.
Hoeveel spaarkaarten plakt hij daarmee vol? ................. 3 spaarkaarten
Hoeveel zegels houdt hij over? ................. 7 zegels
200 400 800 900 1000
zakken 1 2 4 8 10 20
spekjes 25 50 100 200 250 500
17
les 12 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 63

lok 8 les 13
Materiaal
− Lesboek bladzijde 98 en 99
− Kopieerblad Registratie blok 8
− Kopieerblad Taakbriefjes
Voorbereiding
−Vul het registratieblad in.
− Bepaal op basis van de toetsresultaten en observatie welke
van de vier opgaven u in les 13 klassikaal aan wilt bieden.
Doelen
− Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000. (opgave 1)
− Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken. (opgave 2)
− Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder
vermenigvuldigen. (opgave 3)
−Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is. (opgave 4)
> Start
Alle kinderen werken eerst zelfstandig aan een of meer van de
vier opgaven in het lesboek. Aan de hand van de toetsresultaten
bepaalt u welke opgave(n) daarvoor geschikt is (zijn). Dat kan
een opgave zijn waarin veel fouten zijn gemaakt, of een opgave
waarvan u de verschillende oplossingsstrategieën nog eens wilt
bespreken.
Nabespreking
Bespreek de bij Start gekozen opgave(n) gezamenlijk na. Hierbij
stelt u niet de uitkomst, maar de oplossingswijze centraal. Laat
de kinderen verwoorden op welke manieren ze de sommen
hebben opgelost. (Zie de aandachtspunten bij Interactief
herhalen.)
Werkinstructie
■ Aan de hand van het registratieblad en de taakbriefjes
bespreekt u met de kinderen wat zij de komende lessen gaan
doen:
– Kinderen die bij een of meer toetsopgaven ≥ 80% hebben
gescoord, beginnen direct aan het zelfstandig werken. Ze
maken de bijbehorende plusbladen (verdieping).
– Kinderen die bij een of meer toetsopgaven 60-80% hebben
gescoord, beginnen direct aan het zelfstandig werken. Ze
maken de bijbehorende puntbladen (herhaling).
■ Met kinderen die bij een of meer toetsopgaven < 60% hebben
gescoord, gaat u interactief herhalen.
blok 8 les 13
1 Reken uit tussen streepjes.
2
verkochte fl essen frisdrank
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Bubbels
Slokkie
0
ma di wo do vr za zo
dagen
98
535 + 293 =
432 + 377 =
467 + 382 =
268 + 419 =
265 – 148 =
436 – 218 =
318 – 196 =
374 – 235 =
Kijk in de grafiek en beantwoord de vragen.
Interactief herhalen
a Op welke dag zijn de meeste fl essen
frisdrank verkocht?
b Op welke dagen zijn evenveel fl essen
frisdrank verkocht?
c Op welke dag zijn de meeste fl essen
Bubbels verkocht? Hoeveel flessen zijn dat?
d Op welke dagen is de helft van het aantal fl essen
van vrijdag verkocht?
e Op welke dagen zijn evenveel fl essen
Slokkie verkocht?
f Op welke dagen zijn evenveel fl essen
Bubbels verkocht?
g Op welke dag is de helft van het aantal
flessen Slokkie van maandag verkocht?
h Maak de tabel af.
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal fl essen frisdrank 40
■ Met de kinderen die op een of meer toetsopgaven < 60%
hebben gescoord, maakt u de bijbehorende opgave(n) van
les 13. Observeer de kinderen. Het gaat hierbij vooral om het
oplossingsproces. Aandachtspunten zijn:
– Opgave 1: Kunnen de kinderen rekenen tussen streepjes:
kunnen ze de getallen splitsen in honderdtallen, tientallen
en eenheden? Weten ze dat |700|120|8| betekent dat
het gaat om 800? Dat |600|70|17| betekent dat het gaat
om 87? Weten ze hoe ze een tekort moeten noteren? (−
ervoor). Kunnen ze rekenen met het tekort, weten ze dat
ze dit met het voorgaande honderdtal of tiental moeten
verrekenen? (|200|20| − 2| betekent dat je nog 2 bij de 20
weg moet halen). Kunnen ze de honderdtallen, tientallen
en eenheden uiteindelijk weer samenvoegen tot een getal
(het antwoord)? Weten ze wat een 0 betekent? (dat er niets
van is, dus geen honderdtallen, of geen tientallen of geen
eenheden).
– Opgave 2: Kunnen de kinderen informatie uit de grafiek
halen over een bepaalde dag, weten ze dan dat ze op
de horizontale as (x-as) moeten zoeken? Kunnen ze
vervolgens op de verticale as aflezen hoe hoog een
bepaalde staaf is? Weten ze dat dit getal het aantal
verkochte flessen frisdrank aangeeft? Weten ze dat de
hoogste staaf betekent dat er die dag het meest verkocht
is? Kunnen ze de informatie uit de staafgrafiek omzetten in
hoeveelheden in een tabel?
– Opgave 3: Kennen de kinderen de tafels? Weten ze dat als
ze het getal in de bovenste rij met 2 vermenigvuldigen, dat
ze dit dan ook moeten doen met het getal in de onderste
rij? Weten de kinderen dat ze ook met getallen in de
onderste rij kunnen rekenen? Kunnen ze terugrekenen
naar 1 en dan verder de tabel invullen?
– Opgave 4: Kunnen de kinderen een deelsom bij het
verhaaltje maken? Kunnen ze de deelsom uitrekenen,
64 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

3 Maak de tabellen af.
4
zakken 1 2 3 6 10
broodjes 10
Reken uit.
zakken 1 2 3 4 5
broodjes 6
a Tijn vult zakken met 5 appels.
Hij heeft 28 appels. Hoeveel zakken maakt hij vol?
Hoeveel appels houdt hij over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
b Rick vult zakken met 6 witte bolletjes.
Hij heeft 58 bolletjes. Hoeveel zakken maakt hij vol?
Hoeveel bolletjes houdt hij over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
c Er passen 4 flessen frisdrank naast elkaar op een rij.
Anouk heeft 39 fl essen.
Hoeveel volle rijen kan zij maken?
Hoeveel flessen houdt zij over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
d Reken uit.
32 : 7 = ..... rest .....
19 : 4 = ..... rest .....
27 : 9 = ..... rest .....
51 : 8 = ..... rest .....
83 : 9 = ..... rest .....
35 : 7 = ..... rest .....
75 : 8 = ..... rest .....
26 : 3 = ..... rest .....
les 13 blok 8
zakken 1 2 3 5 8
broodjes 8
eventueel door de tafels te gebruiken? Weten de kinderen
wat de rest is en kunnen ze deze rest ook noteren? Weten
ze wat rest 0 betekent?
■ Kinderen die de betreffende opgave(n) probleemloos
uitvoeren, gaan verder met de puntbladen. De kinderen die
nog moeite mee hebben met de opgave(n) biedt u in les 14 en
15 remediëring aan. U kunt hiermee in de resterende tijd van
deze les al starten.
> Zelfstandig werken
De kinderen werken zelfstandig aan de opgaven zoals u dat met
hen heeft afgesproken.
99
les 13 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 65

lok 8 les 14 en 15
Materiaal
− Puntbladen: opdrachtenboek bladzijde 108, 110, 112 en 114
− Plusbladen: opdrachtenboek bladzijde 109, 111, 113 en 115
Extra materiaal
− Puntblad 1, opgave 3: per tweetal één dobbelsteen
− Puntblad 2, opgave 2: kopieerblad Staafgrafieken
(kopieerbladen Algemeen)
− Plusblad 2, opgave 1: kopieerblad Staafgrafieken
(kopieerbladen Algemeen)
− Puntblad 3, opgave 2: kopieerbladen Verhoudingstabellen
(kopieerbladen Algemeen)
Doelen
− Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000. (punt- en plusblad 1)
− Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen, en tekenen
eenvoudige staafgrafieken. (punt- en plusblad 2)
− Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder
vermenigvuldigen. (punt- en plusblad 3)
−Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is. (punt- en plusblad 4)
Werkinstructie
De kinderen beginnen aan hun afgesproken taak. Begeleid de
kinderen die startproblemen hebben.
Remediëring
In les 13 heeft u afgesproken met welke kinderen u bepaalde
toetsdoelen gaat remediëren. Met deze kinderen werkt u aan de
instructietafel aan het betreffende remediëringsblad.
Zelfstandig werken
■ Terwijl u een groepje kinderen remediëring geeft, werken de
andere kinderen zelfstandig aan de punt- en plusbladen.
■ Aandachtspunten:
– Geef vooraf duidelijk aan bij welke opgaven ze
kopieerbladen mogen gebruiken.
– Puntblad 1, opgave 2: Bij het tweede rijtje staat er zowel bij
de tientallen als bij de eenheden een tekort. Laat zien hoe
die tekorten verrekend worden:
|200|− 30|−3| |170|−3| 167.
Maak de eerste som van dit rijtje samen. (424 − 257).
■ De volgende opgave is geschikt voor samenwerken: Puntblad
1, opgave 3.
puntblad 1
108
bij les 1 en 2
1 Reken uit tussen streepjes.
274 + 583 = |700|150|7| 857
567 + 291=
444 + 192=
157 + 727=
315 + 476=
2 Wat staat onder de vlek?
Schrijf dat getal op.
blok 8
297 + = |400|120|14| 534
187 + = |400|120|14| 534
346 + = |400|120|14| 534
157 + = |400|120|14| 534
269 + = |400|120|14| 534
3 Gooi en reken.
Je hebt nodig: een dobbelsteen.
– =
Teken allebei de lege vakjes en de – en de = na.
Gooi om de beurt met de dobbelsteen.
Vul in wat je gooit. Je mag zelf een vakje kiezen.
Maar let op: als het tweede getal groter wordt
dan het eerste getal, ben je af!
Als alle vakjes vol zijn, reken je je som uit.
Wie heeft het laagste getal als antwoord? Die wint.
Speel het spel 5 keer.
puntblad 2
110
blok 8
bij les 3 en 4
1 Kijk in de grafiek en schrijf het antwoord op.
a Op welke dag zijn er de meeste klanten?
b Op welke dag zijn er ’s ochtends de meeste klanten?
c Op welke dag zijn er ’s middags de meeste klanten?
d Op welke 2 dagen zijn er ’s ochtends evenveel
klanten als ’s middags?
e Maak de tabel af.
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal klanten in week 11 40 0
2 In de tabel zie je hoeveel klanten in week 10
in de supermarkt zijn geweest.
Maak de grafiek af. Gebruik het kopieerblad.
dagen van de week ma di wo do vr za zo
aantal klanten in week 10 30 40 25 95 120 115 0
Presentatie
934 – 681= |300| – 50|3| 253
643 – 352=
548 – 474=
863 – 547=
492 – 187=
424 – = |200|– 30|– 3| 167
356 – = |200|– 30|– 3| 167
846 – = |200|– 30|– 3| 167
446 – = |200|– 30|– 3| 167
943 – = |200|– 30|– 3| 167
2 1 5 – 1 3 6 =
5 3 4 – 1 6 5 =
aantal klanten in week 11
aantal klanten
ochtend
middag
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0 dagen
ma di wo do vr za zo
aantal klanten
aantal klanten in week 10
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0 ma di wo do vr za zo
dagen
1 Reken uit tussen streepjes.
Kies steeds uit elk vak 1 zak en maak daarmee een som.
Doe het zo: 587 + 357 = |800|130|14| 944
a Maak 3 optelsommen waar meer dan 700 gram uitkomt.
b Maak 3 aftreksommen waar minder dan 350 gram uitkomt.
587
gram
824
gram
275
gram
373
gram
468
gram
239
gram
357
gram
173
gram
bij les 1 en 2
2 Maak 3 optelsommen en 3 aftreksommen met de volgende cijfers: 3, 4, 6, 7, 8, 9.
Doe het steeds anders. Je mag de cijfers vaker gebruiken.
a b
+ = – =
3 Maak 3 sommen bij alle antwoorden.
Gebruik alleen de volgende cijfers: 3, 4, 6, 7, 8, 9.
– = |100|– 10|– 1| 89
– = |100|– 30|– 5| 65
– = |100|– 30|– 1| 69
2 Kijk in de grafiek en schrijf het antwoord op.
a Op welke dag zijn er de meeste klanten?
b Op welke dag zijn er de minste klanten?
c Op welke 2 dagen zijn er ’s ochtends meer
klanten dan ’s middags?
d Op welke 3 dagen zijn er ’s middags meer
klanten dan ‘s ochtends?
e Op welke dag zijn er ’s middags evenveel
klanten als ’s ochtends?
blok 8
blok 8
bij les 3 en 4
1 Hoeveel klanten zijn er geweest?
Maak een staafgrafiek met de
dag ma di wo do vr za zo
getallen in de tabel.
aantal klanten ‘s ochtends 35 60 55 65 40 50 0
Gebruik het kopieerblad.
aantal klanten ‘s middags 40 70 25 35 45 75 0
aantal klanten in week 15
plusblad 1
plusblad 2
aantal klanten
middag
550
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
dagen
ma di wo do vr za zo
3 Maak tabel af.
Kijk in de grafiek.
aantal klanten in week 16
aantal klanten
550
500
ochtend
middag
dag ma di wo do vr za zo 450
400
aantal klanten
‘s ochtends
25 0 350
300
aantal klanten
325
‘s middags
0 250
200
150
100
50
0
dagen
ma di wo do vr za zo
U bespreekt het zelfstandig werken. De volgende opgaven zijn
geschikt voor presentatie:
■ Puntblad 2, opgave 2: Vraag de kinderen te kijken naar hun
staafgrafiek. Staat er een titel boven? Zijn de stapjes langs
de verticale as overal tien groot? Zijn de staven even breed
getekend? Kunnen ze elkaar vragen stellen bij de staafgrafiek?
■ Plusblad 3, opgave 1: Laat de kinderen vertellen welke
stappen ze hebben genomen om de tabel verder in te
vullen. Was het overal nodig om eerst terug te rekenen
naar 1? Gebruiken ze ook verdubbelen en halveren. Zien ze
optelrelaties in de tabel?
■ Plusblad 4, opgave 3: Noteer het tweede rijtje antwoorden
op het bord. Laat kinderen hun deelsommen noemen en
noteer bij ieder antwoord twee sommen door elkaar op het
bord. Laat de groep deze deelsommen uitrekenen en met de
juiste antwoord verbinden. Laat vertellen hoe ze deelsommen
hebben gevonden bij een antwoord. Lukt het andere kinderen
nu ook om bij een antwoord meerdere deelsommen te
maken?
66 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch
109
111

puntblad 3
1 Hoeveel glazen?
Maak de tabel af.
2 Maak de tabel af.
3 Wat heb je nodig?
Maak de tabel af.
112
bij les 6 en 7
flessen 1 2 3 6 7 5
glazen 6
blok 8
rollen 1 3 5 8 13
koekjes 25
puntblad 4
1 Reken uit.
12 : 4 = ..... rest .....
13 : 4 = ..... rest .....
26 : 4 = ..... rest .....
41 : 4 = ..... rest .....
29 : 4 = ..... rest .....
2 Reken uit.
Schrijf de som op.
114
blok 8
bij les 8 en 9
Nodig voor 1 cake:
14 : 6 = ..... rest .....
26 : 6 = ..... rest .....
30 : 6 = ..... rest .....
44 : 6 = ..... rest .....
6 : 6 = ..... rest .....
pakken 1 2 4 8 5 10 9
glazen 7
oekjes
25 koekjes
25 koekjes
25 koekjes
25 koekjes
oekjes
25 koekjes
25 koekjes
aantal cakes 1 2 4 5
boter (g) 200
suiker (g) 300
eieren 3
bloem (g) 250
a Milou zet 9 doosjes thee naast elkaar op een rij. Zij heeft 65 doosjes.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? Hoeveel doosjes heeft zij nog over?
De som is 65 : 9 = ..... rest .....
b Milou zet 5 zakken suiker naast elkaar op een rij. Zij heeft 36 zakken.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? Hoeveel zakken heeft zij nog over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
c Milou zet 6 pakken koffie naast elkaar op een rij. Zij heeft 49 pakken.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? Hoeveel pakken heeft zij nog over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
d Milou zet 8 flessen melk naast elkaar op een rij. Zij heeft 65 flessen.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? Hoeveel flessen heeft zij nog over?
De som is ..... : ..... = ..... rest .....
15 : 7 = ..... rest .....
21 : 7 = ..... rest .....
30 : 7 = ..... rest .....
9 : 7 = ..... rest .....
73 : 7 = ..... rest .....
1 Wat heb je nodig?
Maak de tabel af.
pannenkoeken 10 20 40 50
meel (g) 400
melk (dl) 16
eieren 5
2 Maak zelf 2 tabellen en vul ze in.
Gebruik het kopieerblad.
In 1 rol zitten 20 koekjes.
Hoeveel in 2 rollen?
Hoeveel in 4 rollen?
Hoeveel in 6 rollen?
Hoeveel in 8 rollen?
Hoeveel in 12 rollen?
In 1 zakje zitten 25 spekjes.
Hoeveel in 2 zakjes?
Hoeveel in 4 zakjes?
Hoeveel in 5 zakjes?
Hoeveel in 10 zakjes?
Hoeveel in 15 zakjes?
20 Koekjes
1 Maak de tabel af.
Reken de sommen uit.
Zoek de letter die bij het antwoord hoort.
Wat staat er?
2 Wat staat er onder de vlek?
Reken uit.
3 Welke deelsommen kun je maken?
Zoek steeds 2 deelsommen bij elk antwoord.
Schrijf het zo op:
8 rest 2 26 : 3 en 42 : 5
oekjes
25 Spekjes
blok 8
bij les 6 en 7
Nodig voor 20
pannenkoeken
400 gram meel
8 dl melk
2 eieren
bij les 8 en 9
plusblad 3
25 Spekjes
plusblad 4
4 : 2 18 : 6 13 : 1 16 : 8 25 : 5 64 : 8 48 : 8 16 : 4 20 : 5 72 : 9 12 : 12 3 : 3 49 : 7
2
i
36 : 12 24 : 12 30 : 6 81 : 9 56 : 7 36 : 6 40 : 10 90 : 9 24 : 6 24 : 2 36 : 3 10 : 10 50 : 10 66 : 6
37 : = 5 rest 2
41 : = 5 rest 6
67 : = 8 rest 3
25 : = 4 rest 1
72 : = 9 rest 0
1 = e
2 = i
3 = k
45 : = 4 rest 5
24 : = 6 rest 0
19 : = 2 rest 1
36 : = 4 rest 4
83 : = 10 rest 3
4 = a
5 = l
6 = r
8 rest 2
7 rest 1
3 rest 2
5 rest 3
4 rest 3
7 = n
8 = g
9 = o
blok 8
10 = m
11 = s
12 = p
6 rest 2
8 rest 1
10 rest 5
11 rest 4
12 rest 6
13 = w
113
115
les 14 en 15 blok 8
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 67

lok 8 remediëring 1
blok 8 blad 1
1 Maak het getal.
Som
Reken uit tussen streepjes.
985
859
306
650
388 + 243 = |.................|.................|.................| .................
629 − 377 = |.................|.................|.................| .................
2 Reken uit tussen streepjes.
432 + 195 = ......................................................................................
H (100) T (10) E (1)
418 + 381 = |.................|.................|.................| .................
283 + 435 = |.................|.................|.................| .................
674 + 207 = |.................|.................|.................| .................
287 + 341 = |.................|.................|.................| .................
372 + 181 = |.................|.................|.................| .................
328 + 456 = ......................................................................................
700 40 3
600 80 5
200 0 2
700 60 0
Zo doe ik dat.
300 + 200 = 500 |500|.................|.................| .................
80 + 40 = 120 |500|120|.................| .................
8 + 3 = 11 |500|120|11| .................
Tel dan alles bij elkaar. Dat is samen:
388 + 243 = |500|120|11| |620|11| 631
600 − 300 = 300 |300|.................|.................| .................
20 − 70 is 50 tekort |300|− 50|.................| .................
9 − 7 = 2 |300|− 50|2| .................
Tel dan alles bij elkaar. Dat is samen:
629 − 377 = |300|− 50|2| |250|2| 252
276 − 136 = |.................|.................|.................| .................
463 − 238 = |.................|.................|.................| .................
719 − 466 = |.................|.................|.................| .................
382 − 275 = |.................|.................|.................| .................
579 − 354 = |.................|.................|.................| .................
350 −128 = ......................................................................................
581 −237= ......................................................................................
30 © Malmberg ’s-Hertogenbosch Pluspunt • groep 5 • kopieerbladen Remediëring
Materiaal
Kopieerblad Remediëring, blok 8 blad 1
Doel
Kinderen kunnen rekenen tussen streepjes bij het optellen en
aftrekken tot 1000. (toetsopgave 1)
Start
Opgave 1: Laat de getallen 985, 859, 306 en 650 uitspreken.
Laat de kinderen daarna hardop verwoorden uit hoeveel
honderdtallen, tientallen en eenheden de getallen bestaan.
Let ook op of ze uit de gegeven honderdtallen, tientallen en
eenheden het juiste getal kunnen maken. Voeg de getallen in de
volgende rijen ook samen tot een getal. Vraag tot slot wat de 0
in de getallen 306, 650, 202 en 760 betekent.
Zo doe ik dat
■ Bespreek de sommen bij Som.
■ Maak samen de sommen 388 + 243 en 629 – 377. Neem
hardop de stappen door en voer de handeling samen uit.
Let op of de kinderen weten dat de eerste som |500|120|11|
betekent dat het gaat om |620|11|. Dit kunt u ondersteunen
via het rekenen met pijlentaal. Besteed extra aandacht aan
het rekenen met een tekort bij de aftreksom. Het tekort
moet bij het voorgaande honderdtal of tiental worden
ingewisseld: dus 300 – 50. Bepaal voor elk kind een geschikte
oplossingsstrategie. Een voorbeeld hiervoor is al ingevuld
bij ‘Zo doe ik dat’. U kunt dit voorbeeld natuurlijk per kind
aanpassen. Zeer rekenzwakke kinderen die nog moeite
hebben met de pijlentaal mogen de som ook via rijgen op de
lege getallenlijn oplossen.
■ Neem nogmaals hardop de stappen die het kind moet nemen
door en pas die direct toe bij een deel van opgave 2. Maak
van ieder rijtje de eerste som samen.
Vervolg
■ Opgave 2: de kinderen maken de opgave zelfstandig af.
Hierbij gebruiken ze ‘Zo doe ik dat’. Ze kunnen het rekenen
tussen streepjes achter de sommen schrijven.
■ De kinderen werken verder aan puntblad 1. Het
remediëringsblad met ‘Zo doe ik dat’ gebruiken ze hierbij als
steun.
Voor rekenzwakke kinderen sluiten de volgende opdrachten uit
de methode ‘Maatwerk’ aan bij dit doel:
− Maatwerk rood, onderdeel 1, blok 2: werkblad 26, 27, 28, 29
opgave 2; werkblad 36, 37, 38, 39 opgave 2.
− Computer: Maatwerk rood, computeroefening 2b en 2c.
68 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

1 Maak de grafiek af.
Vul de tabel verder in.
frisdrank kratten
Sinaas 7
Renja 4
Updrank 3
Bubbels
Slokkie
Pep-up
Som
a Maak de grafiek af.
b Vul de tabel verder in.
2 Maak de grafiek af. Vul de tabel verder in.
dozen
chips
60
50
40
30
20
10
0
kratten
Zo doe ik dat.
1 Kijk in de tabel (van opgave 2) bij ‘ma’.
Wat staat daar? Op maandag zijn 30
dozen chips verkocht.
2 Welke staaf uit de grafiek komt daarbij?
De eerste staaf.
Wat moet er onder de staaf staan?
ma, dat is maandag.
3 Hoe hoog moet de staaf worden? 30.
Zoek dat getal aan de zijkant van de
grafiek. Maak de staaf zo hoog.
4 Teken en kleur de staaf.
blad 2 blok 8
Pluspunt • groep 5 • kopieerbladen Remediëring © Malmberg ’s-Hertogenbosch 31
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Sinaas
Renja
Verkochte kratten
dag ma di wo do vr za zo
dozen chips 30 20 50 0
ma di wo do vr za zo
dagen
Materiaal
Kopieerblad Remediëring blok 8, blad 2
Updrank
Bubbels
Slokkie
Pep-up
frisdrank
Doel
Kinderen interpreteren staafgrafieken en tabellen en tekenen
eenvoudige staafgrafieken. (toetsopgave 2)
Start
■ Opgave 1: wat staat er onder de grafiek (wijs de horizontale
as aan)? (soorten frisdrank). Hoeveel soorten frisdrank zijn
er? (6). Er zijn dus zes staven. Welk soort frisdrank bij de
staaf hoort, staat onder de grafiek. Wat staat er aan de zijkant
van de grafiek (wijs de verticale as aan)? (aantal kratten).
Geef opdrachten als: Wijs aan welke staaf vijf kratten heeft.
Wijs aan welke staaf bij Renja hoort. Wijs aan welke staaf
de meest kratten heeft. Welk soort frisdrank hoort daarbij
(Slokkie) en hoeveel kratten zijn er verkocht? (8).
■ Beantwoord samen de vragen, laat de kinderen steeds de
desbetreffende staaf in de grafiek aanwijzen en controleer of
ze het goed doen.
Zo doe ik dat
■ Bepaal voor elk kind een geschikte oplossingsstrategie. Een
voorbeeld hiervoor is al ingevuld bij ‘Zo doe ik dat’. U kunt
dit voorbeeld natuurlijk per kind aanpassen.
■ Teken samen de staven in de grafiek bij opgave 2 . Neem
hardop de stappen die het kind moet nemen door en pas die
direct toe bij een deel van opgave 2.
Vervolg
remediëring 2 blok 8
■ Opgave 2: de kinderen maken deze opgave zelfstandig af.
Hierbij gebruiken ze ‘Zo doe ik dat’.
■ De kinderen werken verder aan puntblad 2. Het
remediëringsblad met ‘Zo doe ik dat’ gebruiken ze hierbij als
steun.
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 69

lok 8 remediëring 3
blok 8 blad 3
1 Reken uit. Vul in.
zakken 1 2 3 4 8
lolly’s 4
Som
Reken uit. Vul in.
zakken 1 2 3 4
lolly’s 14
zakken 1 2 3 4
lolly’s 14
2 Reken uit. Vul in.
:2 ×3 ×4
:2 ×3 ×4
Zo doe ik dat.
1 Reken naar de 1.
Hoeveel hoort er bij 1?
Van 2 naar 1, dat is : 2 (gedeeld door 2).
Doe dat ook met het getal in de rij eronder.
14 : 2 = 7. Vul 7 in onder 1.
2 Welke moet je nu weten?
Van 1 naar 3, dat is × 3.
Doe dat ook met het getal in de rij eronder.
7 × 3 = 21. Vul 21 in onder 3.
Ga zo verder.
flessen 1 3 5 4 7
bekers 5
zakken 1 2 4 5 6
lolly’s 16
zakken 1 2 4 5 7
broodjes 12
32 © Malmberg ’s-Hertogenbosch Pluspunt • groep 5 • kopieerbladen Remediëring
Materiaal
Kopieerblad Remediëring, blok 8 blad 3
Doel
Kinderen kunnen rekenen in verhoudingstabellen, in het
bijzonder terugrekenen naar 1 en van daaruit verder vermenigvuldigen.
(toetsopgave 3)
Start
Opgave 1: maak samen de verhoudingstabellen. Laat de
kinderen daarbij verwoorden hoe ze rekenen, zodat u kunt
achterhalen waar het kind fouten maakt. Van 1 naar 3, dat is
drie keer zoveel, welk getal moet dan ook drie keer? (4, dus
4 × 3 =12). Herinner ze aan de regel: wat je boven in de tabel
doet, moet je ook onderin doen. Hoe rekent het kind terug naar
1? Weet het kind dat als je van 2 naar 1 gaat, je dan door twee
moet delen? En dat dan het andere getal ook door twee gedeeld
moet worden?
Zo doe ik dat
■ Bespreek de tabel bij Som.
■ Vul samen de verhoudingstabel in bij Som. Neem hierbij
hardop de stappen die het kind moet nemen door en voer de
handeling samen uit. Teken daarbij steeds zowel onder als
boven de tabel de pijlen met daarbij de bewerking.
■ Bepaal voor elk kind een geschikte oplossingsstrategie. Een
voorbeeld hiervoor is al ingevuld bij ‘Zo doe ik dat’. U kunt
dit voorbeeld natuurlijk per kind aanpassen. Neem nogmaals
hardop de stappen die het kind moet nemen door en pas die
direct toe bij een deel van opgave 2. Teken pijlen boven en
onder de tabel. Bespreek wat er bij de pijlen moet worden
ingevuld.
Vervolg
■ Opgave 2: De kinderen maken de opgave zelfstandig af.
Hierbij gebruiken ze ‘Zo doe ik dat’.
■ De kinderen werken verder aan puntblad 3. Het
remediëringsblad met ‘Zo doe ik dat’ gebruiken ze hierbij als
steun.
Voor rekenzwakke kinderen sluiten de volgende opdrachten uit
de methode ‘Maatwerk’ aan bij dit doel:
−Maatwerk blauw, onderdeel 2, blok 3: werkblad 37, 38
opgave 3.
− Maatwerk blauw, onderdeel 3, blok 4: werkblad 38, opgave 1.
70 Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch

1 Reken uit. Vul in.
in × 7 uit
4
9
7
5
in × 6 uit
Er kunnen 9 pakken rijst op 1 rij staan.
Danique heeft 48 pakken rijst.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? ................. rijen.
Hoeveel pakken houdt zij over? ................. pakken.
Som
Reken uit. Vul in.
Er kunnen 8 pakken rijst op 1 rij staan.
Jip heeft 42 pakken rijst.
Hoeveel volle rijen kan hij maken? ................. rijen.
Hoeveel pakken rijst houdt hij over? .................
pakken.
2 Er kunnen 6 pakken rijst op 1 rij staan.
Meike heeft 33 pakken.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? .................
Hoeveel pakken houdt zij over? .................
Er kunnen 9 potten saus op 1 rij staan.
Den heeft 65 potten.
Hoeveel volle rijen kan hij maken? .................
Hoeveel potten houdt hij over? .................
5
7
9
6
in : 8 uit
blad 4 blok 8
Zo doe ik dat.
1 Zoek de som in het verhaal. 42 : 8.
2 Met welke tafelsom uit de tafel van 8 kom
je hier zo dicht mogelijk bij, maar er niet
overheen? 5 × 8 = 40.
3 Nu weet je hoeveel volle rijen Jip kan
maken. 5.
Wat hij overhoudt, is de rest. 2.
4 De som is dus: 42 : 8 = 5 rest 2.
Tip: de rest is nooit het getal
waardoor je deelt of meer.
Pluspunt • groep 5 • kopieerbladen Remediëring © Malmberg ’s-Hertogenbosch 33
Materiaal
Kopieerblad Remediëring blok 8, blad 4
24
72
32
56
in : 9 uit
27
45
63
81
Er kunnen 8 flessen op 1 rij staan.
Lisa heeft 42 flessen.
Hoeveel volle rijen kan zij maken? .................
Hoeveel flessen houdt zij over? .................
Er kunnen 7 blikken op 1 rij staan.
Said heeft 72 blikken.
Hoeveel volle rijen kan hij maken? .................
Hoeveel blikken houdt zij over? .................
Doel
Kinderen kunnen in verdeelsituaties bepalen hoeveel ieder
krijgt en wat de rest is. (toetsopgave 4)
Start
Opgave 1: Vul samen de machientjes in. Let daarbij op
waar de kinderen fouten maken. Hebben ze moeite met
vermenigvuldigen of met delen? Bespreek de contextopgave
met de kinderen. Ga zin voor zin na wat er staat. Begrijpt het
kind wat er gevraagd wordt? In hoeverre levert de verbalisering
problemen op? Vraag hoeveel pakken er in één rij passen.
(9). Teken negen streepjes op een rij. Teken de 48 pakken
(streepjes), door steeds rijen van negen vol te maken. Zo
ontstaat vanzelf de som. Hoeveel rijen heb je getekend? (5).
Hoeveel pakken zijn er over? (3). Dat is de rest.
Zo doe ik dat
■ Bespreek de contextopgave bij Som. Bepaal voor elk kind een
geschikte oplossingsstrategie. Een voorbeeld hiervoor is al
ingevuld bij ‘Zo doe ik dat’. U kunt dit voorbeeld natuurlijk
remediëring 4 blok 8
per kind aanpassen. Zeer rekenzwakke kinderen kunt u
hierbij als extra ondersteuning laten tekenen zodat de rijen
ontstaan en ze ook zien wat de rest is.
■ Neem nogmaals hardop de stappen die het kind moet nemen
door en pas die direct toe bij een deel van opgave 2.
Vervolg
■ Opgave 2: De kinderen maken opgave 2 zelfstandig af. Hierbij
gebruiken ze ‘Zo doe ik dat’.
■ De kinderen werken verder aan puntblad 4. Het
remediëringsblad met ‘Zo doe ik dat’ gebruiken ze hierbij als
steun.
Voor rekenzwakke kinderen sluiten de volgende opdrachten uit
de methode ‘Maatwerk’ aan bij dit doel:
−Maatwerk blauw, onderdeel 2, blok 3: werkblad 27 en 28
opgave 2 en 3; werkblad 29, 30 en 31 opgave 2, 3 en 4.
− Computer: Maatwerk blauw, computeroefening 3a.
Pluspunt, Handleiding groep 5, blok 8 © Malmberg ‘s-Hertogenbosch 71