2rootje nr9.pdf uit de kunst - Katho

OVER-LEVEN
DAT IS UIT DE
http://www.maastrichtaktueel.nl/tag/kunst-en-cultuur/
KUNST!
2-rootje
jaargang 8 - nummer 9 - mei
Kelsey Deroo en Marjan Pattyn

Beste lezers
Ons volgende 2-rootje staat alweer voor jullie klaar. Hopelijk hebben jullie ons vorig
nummer ‘Gezond?’ met plezier uitgelezen. Dit nummer gaat volledig over kunst. We bespreken
onder andere de soorten kunst, kunststromingen, kunstenaars, musea en zoveel
meer. Wij hopen dat we jullie terug heel wat kennis kunnen bijbrengen! Jammer
genoeg is dit al ons voorlaatste nummer. Ons laatste nummer wordt volledig toegewijd
aan de vakantie!
Vriendelijke groeten!
Kelsey Deroo en Marjan Pattyn
Waarnaar u kunt uitkijken!
Juni Voyage, voyage,...
Inhoud
Kunst .................................................................................................................... p. 3
Soorten kunst ....................................................................................................... p. 4
Kunststromingen .................................................................................................. p. 7
Kunstenaars ......................................................................................................... p. 11
Van atelier tot koper ............................................................................................ p. 19
Musea ................................................................................................................... p. 20
Kunst in andere culturen ..................................................................................... p. 21
Kunsttermen ........................................................................................................ p. 23
Woordje uitleg ..................................................................................................... p. 24
Interessante informatie ....................................................................................... p. 24
Tussendoortje ..................................................................................................... p. 25
Muzische vorming ................................................................................................ p. 26
Taalmoment ......................................................................................................... p. 28
Bestaansdimensies .............................................................................................. p. 29
Bronnen ................................................................................................................ p. 30

1 Kunst
Kunst is een uitdrukking van vaardigheid en/of verbeelding. Het is een product van
creatieve menselijke uiting. Een kunstwerk vraagt activiteit van de toeschouwer, het
roept namelijk een zintuiglijke ervaring op. Dit kan gaan om geluid, zicht, smaak, voelen
of zelfs om een combinatie van enkele of alle zintuigen.
Kunst kan je uit twee perspectieven waarnemen. Vanuit de maker, de kunstenaar, of
vanuit de waarnemer. De maker drukt eigen verbeelding of gevoelens uit in zijn kunstwerk.
Bij de waarnemer gaat het om de gevoelens die het kunstwerk bij hem/haar opwekt,
wat je waarneemt. Niet iedereen ziet of voelt hetzelfde als een ander persoon
bij eenzelfde kunstwerk. Het gaat hier om de manier waarop je het als toeschouwer
ervaart.
De materialen waarmee kunst gemaakt wordt, hangen af van de soort kunst. Bij schilderen
heb je natuurlijk verf nodig, een doek of een voorwerp. Hoe je die verf dan uiteindelijk
op het doek of voorwerp krijgt, is ook al een deel van de creativiteit. Er kan
geschilderd worden met een penseel, met de vingers, met stokken, natuurlijke materialen…
Ook spetteren met verf is een soort van schilderen.
Wie tekent, kan dat met potlood, pen en inkt, houtskool, balpen… doen. Voor beeldhouwen
is klei of ander plastisch materiaal nodig. Maar het kan evengoed een beeld
zijn, gehouwen uit een bepaald soort gesteente, zoals arduin.
Voor fotografie heeft men een fototoestel nodig. Dit kan digitaal, met filmrolletjes, een
polaroid of zelfs een eeuwenoude retrocamera zijn. Dit is bij filmkunst net hetzelfde.
Voor literatuur is een balpen, pen, potlood of ander schrijfmateriaal nodig en natuurlijk
ook iets om op te schrijven. Of de schrijver in een schriftje, een schetsboek, losse
blaadjes… schrijft, hangt ook weer af van de persoon. Net hetzelfde voor poëzie trouwens…
In muziek zijn er enorm veel genres. Ook dit is weer persoonlijk. Wat je zelf graag
hoort, zul je overbrengen op de luisteraars. De muzikanten proberen vernieuwend te
zijn en te imponeren.
3

2 Soorten kunst
Als we denken aan kunst, dan denken de meesten aan schilderijen en beelden. Maar
kunst is veel meer dan alleen dat. Kunst is eigenlijk een groot woord voor schilderkunst,
tekenkunst, beeldhouwkunst, fotografie, muziek, film, dans, literatuur, architectuur…
Schilderkunst
Schilderkunst is een kunstvorm waarbij er verf wordt aangebracht
op papier, karton, hout, glas… De oudste schilderwerken
zijn de rotsschilderingen die in de prehistorie op muren werden
aangebracht. Wat ook onder schilderkunst valt zijn tatoeages en
bodypainting. Dit zijn schilderwerken op het eigen lichaam. Bij
bodypainting wordt er geschilderd op het lichaam, een tatoeage
is een figuur op je lichaam die aangebracht wordt met inkt. Het
grote verschil tussen bodypainting en tatoeages is dat je bodypainting
kan afwassen, een tatoeage daarentegen is permanent.
Beeldhouwkunst
Tekenkunst
Tekenkunst is het maken van een tekening met potlood, stiften,
houtskool, krijt, inkt, balpen… Er bestaan verschillende soorten tekenkunsten.
Zo heb je waarnemingstekenen. Hierbij wordt de werkelijkheid
getekend. Om dit goed te doen, moet je dat wat je tekent
goed observeren . Daarnaast heb je verbeeldingstekenen. Hierbij kan
je tekenen wat je wilt. Je tekent wat je in je verbeelding ziet.
Onder beeldhouwkunst verstaan we het maken van beelden uit
ijzer, brons, klei, gips, marmer, graniet… Bij beeldhouwkunst
horen ook ijssculpturen en zandsculpturen. IJssculpturen zijn
beelden gemaakt uit ijs. Deze beelden moeten in koele ruimtes
staan zodat ze niet kunnen smelten. Jaarlijks ,van eind november
tot begin januari, kan je ijssculpturen gaan bekijken op het
Stationsplein in Brugge. Dit jaar was het thema Disney.
Afbeeldingen:
1: http://honewatson.com/og/qi-pao-body-paint-model-australian-fashion-week/
2: http://www.hobbytekenen.nl/portret.html
3: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pinguins_van_ijs_madurodam.jpg
4: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gerardus_Mercator_sand_sculpture.JPG
Zandsculpturen zijn beelden gemaakt uit zand en water. Met
zand van aan de zee kunnen er geen zandsculpturen gemaakt
worden omdat dit zand te korrelig is. Voor het bouwen
van zandsculpturen wordt er zand uit rivieren gebruikt.
Met behulp van hout kunnen er vormen gemaakt worden en
blijft het zand staan. Jaarlijks is er van juni tot september
een zandsculpturenfestival in Blankenberge. Deze zomer
wordt het thema ‘sprookjeswereld’ uitgewerkt.
4

Fotografie
Bij fotografie of ‘schrijven met licht’ worden er foto’s genomen
met behulp van licht en stralen. Oorspronkelijk werden
er foto’s gemaakt via camera obscura. Dit is een donkere
doos met gaatje in de wand. Het voorwerp werd een
tijdlang op een bepaalde plaats gezet.
Daardoor viel er licht binnen in
het gaatje en werd er een beeld
zichtbaar in de ruimte. Het beeld stond wel omgekeerd. Tegenwoordig
worden er foto’s genomen met een digitaal fototoestel
en kunnen foto’s bewerkt worden via fotoshop.
Muziek
Muziek is een kunstvorm waarbij er klanken worden gemaakt. Deze klanken kunnen
gemaakt worden met muziekinstrumenten of door te zingen. Er wordt al eeuwenlang
muziek gemaakt. Er bestaan dan ook verschillende stijlen. Zo is er: volksmuziek, pop,
rap, country, metal, klassiek… Iedere stijl heeft zijn eigen typische klanken.
Film
Een film bestaat uit allemaal prentjes die heel snel na elkaar
worden getoond. Hierdoor krijg je aaneengeschakelde beelden
te zien zonder haperingen. De oudste film ‘Roundhay
Garden Scene’ dateert van 1888 en duurt maar 2 seconden.
Die film werd gemaakt door een Franse uitvinder, Louis Le
Prince. Via deze link kan je de film bekijken. http://
commons.wikimedia.org/wiki/File:Roundhay_Garden_Scene.ogg De eerste films waren
in zwart-wit en zonder geluid. Later kwam er geluid en kleur bij. De films die tot nu toe
het meeste geld opbrachten waren Avatar en Titanic. Titanic wordt zelfs opnieuw getoond
in de bioscoop, maar nu in 3D. Dit omdat het 100 jaar geleden is dat de boot
zonk.
Dans
Dans is een kunstvorm waarbij je jouw lichaam beweegt. Meestal gaat dans samen
met muziek. Net zoals bij muziek bestaan er bij dans ook verschillende stijlen zoals:
Latin, hiphop, modern, jazz, ballet, rolstoeldansen… Dansen gebeurt alleen, met twee,
in groep… en bij bijna alle gelegenheden. (Klopt deze zin ?) Er wordt gedanst als
sport, maar ook op feesten, rituelen… Dans krijgt de laatste jaren veel
meer bekendheid dan een eeuw geleden. Denk maar aan de vele dansfilms
en dansprogramma’s op tv.
Een choreograaf is een persoon die dansstukken bedenkt. Anne Teresa
De Keersmaeker is een Vlaamse choreografe die al heel wat goede
dansstukken gemaakt heeft. Ze maakte ook al enkele choreografieën
voor films. Onder andere voor de film Rosas Danst Rosas. Op p. 24 vind
je een link naar een stuk uit de film.
Afbeeldingen:
1: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Camera_obscura_1.jpg
2: http://www.photofacts.nl/fotografie/rubriek/overige/mobiele_fotografie_devaluatie_of_kunst.asp
3: http://www.heerenstraattheater.nl/Titanic+3D
4: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Annt675.jpg
5

Literatuur
Literatuur is een verzameling van teksten. Hierbij gaat
het om allerlei tekstsoorten zoals: verhalen, gedichten,
brieven… Deze teksten kunnen fictie (verzonnen) of nonfictie
zijn. Non-fictie teksten zijn teksten die de werkelijkheid
weergeven. Dit zijn vaak informatieve teksten
zoals teksten in kranten, tijdschriften…
Architectuur
Architectuur is een kunst waarbij er gebouwen, meubelen… worden ontworpen. Bij architectuur
zijn 3 dingen belangrijk: schoonheid, stevigheid en bruikbaarheid. Door de
eeuwen heen zijn er verschillende bouwstijlen geweest met elk hun eigen kenmerken.
In 2001 hebben mensen de 7 ‘nieuwe wereldwonderen’ gekozen . Daarvoor bestond
dit initiatief ook al, maar in 2001 werd de lijst vernieuwd. Op dit moment zijn de 7 wereldwonderen:
1. Chichén Itzá in Mexico (een stad van de Maya’s met een piramide), 2.
Cristo Redentor in Rio de Janeiro (een standbeeld van Jezus Christus, 38 m hoog ), 3.
Chinese muur in China (een verdedigingsmuur van 6.259 km lang), 4. Machu Piccu in
Peru (de stad van de Inca’s op een hoogte van 2.400 m), 5. Petra in Jordanië (een stad
die uit een rots gehakt werd), 6. Taj Mahal in India (een paleis dat werd gebouwd als
grafmonument) en het 7. Colosseum in Rome (een amfitheater).
Afbeeldingen:
1: http://taalunieversum.org/taalpeil/2006/macht_en_gevaar.html
2: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:New7Wonders.jpg
1. 2.
3. 4.
5. 6.
7.
6

3 Kunststromingen
Vroege middeleeuwen (5 e tot 10 e eeuw n.C.)
Kunststromingen: Byzantijnse kunst, Keltische kunst, Karolingische renaissance, Ottomaanse
kunst.
Keltische kunst
Hoge middeleeuwen (11 e tot 13 e eeuw n.C.)
Op gebied van kunst begon de hoge middeleeuwen in 900 met de romaanse stijl. In deze
tijden hebben we het vooral over bouwkunst. Opvallende kenmerken zijn: dikke muren
met kleine venstertjes, veel versieringen op de muren…
Kunststroming: Gotiek.
Gotiek
Late middeleeuwen (13 e tot 15 e eeuw n.C.)
Deze periode is een overgang tussen gotiek en de renaissance. Hier ook weer vooral
in de bouwkunst. Je vindt er veel vlamvormige (flamboyante) elementen in terug, vooral
in buitendecoratie.
Kunststromingen: Internationale gotiek, Flamboyante gotiek.
Flamboyante gotiek
Afbeeldingen:
1: http://swastika-info.com/nl/startpage/iran/1131840392.html
2: http://www.digischool.nl/ckv2/kerk/chartres/cluny/Cluny.htm
3: http://nl.wikipedia.org/wiki/Flamboyante_gotiek
7

Renaissance (tussen middeleeuwen en nieuwe tijd)
De renaissance (wedergeboorte) wordt gekenmerkt door heel wat kunst en letteren.
Dit is rond dezelfde tijd als de boekdrukkunst. (zie 2-rootje 5 p. 22). De grootste namen
van deze tijd zijn: Leonardo da Vinci, Michelangelo, Bramante, Donatotello…
Kunststromingen: Vroegrenaissance, Hoogrenaissance, Classicisme, Secularisme, Humanisme,
Idealisme, Perspectivisme, Illusionisme.
Barok (17 e tot 18 e eeuw n.C.)
Renaissance – Sandro Botticelli
Dit is een stijlperiode die zijn oorsprong in Italië vindt. Hier gaat het vooral om architectuur,
tuinarchitectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, literatuur en muziek.
Kunststromingen: Barok, Rococo, Neoclassicisme.
19 e eeuw
Barok – Charles le Brun
Kunststromingen: Art deco, Art nouveau (Jugendstil), Arts and Crafts, Empire, Neogotiek,
Neo-impressionisme, Pointillisme, Realisme, Romantiek, Symbolisme.
Neogotiek
Afbeeldingen:
1: http://www.52gradnord.de/ItalienischeRenaissance.html
2: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Louis_XIV_-_Charles_le_Brun.jpg
3: http://web.mac.com/windekindvzw/NEOSTIJLEN/TIJDSKADER.html
8

Modernisme (eerste helft 20 e eeuw n.C.)
Dit is een verzamelnaam voor de kunsten en westerse maatschappij in deze periode.
Er is sprake van vernieuwende stromingen in de kunst, vooral bij architectuur en literatuur.
Kunststromingen: Cobra, Constructivisme, Dadaïsme, Expressionisme, Fauvisme, Futurisme,
Kubisme, Moderne kunst, Modernisme, Surrealisme.
Surrealisme – Marcel Duchamp
Hedendaagse kunst (vanaf 20 e eeuw n.C.)
Hiermee wordt alle beeldende kunst bedoeld, die ‘nu’ gemaakt wordt.
Postmodernisme (vanaf 1960)
Deze stroming is dominant in de architectuur, literatuur, poëzie en kunst in het algemeen.
Theoretisch gezien is alle kunst die na het modernisme kwam postmodern.
Kunststromingen: Postmodernisme, Conceptuele kunst, Minimalisme.
20 e eeuw
Minimalisme – Jahn Pawson
De film begint aan een grote opmars, samen met de grammofoon. Ook operette en musicals
zijn vanaf dan zeer populair.
Kunststromingen: Avant Garde, Bauhaus, Kubisme, Dadaïsme, Assemblage-kunst, Futurisme,
Cobra, Videokunst, Performance, Pop-art, Graffiti, Bodyart.
Afbeeldingen:
1: htthttp://minimalissimo.com/2010/02/john-pawsons-private-residence/
2: p://nl.franceguide.com/Dadaisme-En-Surrealisme.html?NodeID=1&EditoID=12352
9

21 e eeuw
Kubisme – Paul Cézanne
Periode gekenmerkt door: onderzoeken zonnestelsel, snelle groei internet, informatietechnologie…
Kunststromingen: Planetarisme, Business-Art, Digitale kunst, Line-art.
Planetarisme – Kiro Urdin
Afbeeldingen:
1: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paul_C%C3%A9zanne_108.jpg
2: http://www.kirourdin.com/
10

4 Kunstenaars
4.1 Vlaamse kunstenaars
Jan van Eyck
Jan van Eyck was een Vlaamse schilder en leefde van 1390 tot 1441. In zijn tijd was
hij een heel bekende schilder in Europa. Van Eyck was één van de eerste schilders die
schilderde met olieverf. Hij was één van de Vlaamse primitieven. Dit waren schilders
die de realiteit schilderden. Jan van Eyck heeft vele schilderijen gemaakt in opdracht
van rijke mensen. Voor hen tekende hij ook allerlei kaarten met daarop wegen, rivieren...
Een overzicht van zijn bekendste werken:
Het Lam Gods (1432)
Dit kunstwerk hangt in de Sint - Baafskathedraal in
Gent. Hubert van Eyck, de broer van Jan van Eyck,
begon met het kunstwerk, Jan werkte het af. Het
kunstwerk bestaat uit 24 panelen. Alle panelen stellen
bijbelverhalen of figuren voor. Het paneel van ‘De
rechtvaardige rechters’ werd gestolen in 1934 en is
nooit teruggevonden. Het werd vervangen door een
kopie.
ortret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw (1434)
Dit schilderij hangt in de National Gallery in Londen. Speciaal
aan dit schilderij is dat van Eyck zichzelf heeft geschilderd in de
spiegel. Alles op het schilderij wijst er ook op dat het om de
trouw van rijke mensen ging. De lange sleep van de trouwjurk
van de vrouw, de sinaasappels… zijn tekenen van rijkdom.
Pieter Breugel de Oude
Pieter Breugel was een schilder uit Brabant. Hij leefde van 1525 tot 1569. Rond 1546
begon hij te schilderen. In het begin schilderde hij vooral landschappen, ontwierp modellen
voor tapijten… Maar uiteindelijk schakelde hij volledig over op schilderen. Hij
schilderde voornamelijk met olieverf.
Dit zijn een aantal van zijn bekendste werken.
Afbeeldingen:
1 en 2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Eyck
3: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Bruegel_de_Oude
De val van Icarus (1558)
Dit schilderij stelt het verhaal van Icarus voor die samen
met zijn vader probeert te vliegen met zelfgemaakte vleugels.
Dit lukt niet, want ze storten neer.
11

De toren van Babel werd geschilderd in 1563 op basis
van een bijbelverhaal.
De kinderspelen (1560)
Hierop zijn 80 verschillende kinderspelen te
zien.
René Magritte
Magritte leefde van 1898 tot 1967. Hij was een surrealistische
schilder. Dat is een mengeling tussen literatuur
en schilderen. Zijn bekendste werk is ‘La trahison
des images’ of ‘Het verraad van de vootelling’.
Magritte schilderde dit kunstwerk in 1928.
Op het kunstwerk staat de zin ‘Ceci n’est pas une
pipe’. Hiermee bedoelt hij dat er wel een pijp op het
kunstwerk staat, maar dat het geen echte pijp is.
Daarmee wil hij ons duidelijk maken dat we moeten nadenken over kunst. Veel van
Magrittes kunstwerken zijn te herkennen aan de wolken die erin voorkomen. Zoals in
de werken hieronder.
Le retour (1940)
Panamarenko
False mirror (1928)
Panamarenko of Henri Van Herwegen is een beeldhouwer uit Antwerpen die geboren
is in 1940. Hij maakt vooral assemblages die te maken hebben met vliegen. Hierdoor
is hij gefascineerd. Bij een assemblage wordt er een ding/voorwerp gemaakt uit allerlei
verschillende materialen. Op de volgende pagina staat zijn bekendste werk.
Afbeeldingen:
1 en 2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Bruegel_de_Oude
3: http://www.chrisdenengelsman.nl/Reprocitaat/engelsman-magritte01.htm
4: http://www.cultkanaal.nl/Kunst/rene-magritte-2.html
5: http://www.fundalize.com/other/Magritte_in_motion-146138/
12

Roger Raveel
De Aeromodeller of zeppelin (1980)
Deze zeppelin is gemaakt uit polyester en
hout.
Roger Raveel is geboren in 1921 en is een Vlaamse schilder . Raveels werken zijn een
mengvorm van abstract en figuratief. Dit wil zeggen dat zijn werken strak zijn, bijvoorbeeld
met veel lege vlakken. Maar ze vertonen ook herkenbare elementen zoals landschappen,
portretten… In zijn werken maakt hij heel vaak gebruik van lege vlakken en
spiegels. Dit zijn enkele van zijn werken.
Bezinning in de weerschijn in kleuren (1993)
Het karretje om de hemel te vervoeren (1968)
Bovenaan dit karretje plaatste Raveel een spiegel zodat
de omgeving deel werd van het kunstwerk.
Afbeeldingen:
1: http://www.smak.be/collectie_kunstenaar.php?kunstwerk_id=534&l=p&kunstenaar_id=3
2: http://winterwijs.wordpress.com/2010/08/20/panamarenko-%C2%B01940-antwerpen/
3: http://www.europeana.eu/portal/record/09422/E809B2A961ABF3B29D4C8C4A53EC2224066CEFD8.html
4: http://www.oud.diteiland.nl/gallery/stock/raveel.html
13

Jan Fabre
Jan Fabre is geboren in 1958 in Antwerpen. Hij maakt allerlei soorten kunstwerken.
Hij tekent, schildert, maakt installaties, beeldhouwt… Eén van zijn kunstwerken is
‘Searching for Utopia’, een bronzen schildpad met op zijn rug een ruiter. Het beeld is
7 m lang, 5 m breed en 3 m hoog en staat op de dijk van Nieuwpoort. Fabre staat ook
bekend om zijn tekeningen met bic (blauwe balpen). Zo heeft hij het Tivoli kasteel in
Mechelen in 1990 volledig bekleed met papier. Dit papier was volledig bewerkt met
bic. Zo kreeg het kasteel een blauwe kleur.
4.2 Kunstenaars uit andere landen
Sandro Botticelli
Sandro Botticelli was een Italiaanse schilder
en leefde van 1445 tot 1510. Botticelli betekent
het ‘tonnetje’. Sandro kreeg deze naam
omdat zijn broer! dik was. In het begin schilderde
hij kleine schilderijen. Geleidelijk aan
werden dat grote werken. Hij schilderde ook
fresco’s in de Sixtijnse Kapel in Rome. Eén
van zijn bekendste werken is ‘De Geboorte
van Venus’. Het werd geschilderd rond 1485
in opdracht van een rijke familie. Het schilderij
stelt de aankomst van Venus voor op een drijvende schelp in Cyprus. Het kunstwerk
hangt in de Uffizi galerij in Florence.
Leonardo Da Vinci (Zie 2-rootje 5 Verandering!? P. 7 en 30.)
Leonardo Da Vinci leefde van 1452 tot 1519. Hij was een Italiaanse
uitvinder, beeldhouwer, schilder,… In het 2-rootje nr. 5 staan er enkele
van zijn uitvindingen. Da Vinci werd gezien als de man die alles
kon. Da Vinci was ook een schilder. Volgens velen was zijn
grootste probleem dat hij overal enthousiast aan begon, maar bijna
niets afwerkte. Leonardo’s bekendste schilderwerken zijn: ‘Het
laatste avondmaal’ en de ‘Mona Lisa’.
Afbeeldingen:
1: http://forum.belgiumdigital.com/f46/searching-for-utopia-100544.html
2: http://www.sudsandsoda.com/notesonart/archives/000241.html
3: http://nl.wikipedia.org/wiki/Sandro_Botticelli
4: http://www.spreekbeurtenstartpagina.nl/spreekbeurt/davinci/davincifr.htm
14

Het laatste avondmaal (1495 – 1498) Dit kunstwerk is een
fresco (uitleg zie p. 23) dat te zien is in een klooster in
Milaan. Het stelt het verhaal van het laatste avondmaal
uit de Bijbel voor. Wat opmerkelijk is aan dit schilderij is
dat er een hand te veel op staat. I
Mona Lisa (1504 – 1507)
Dit kunstwerk hangt in het Louvre in Parijs en is bekend omwille van
de mysterieuze glimlach. Da Vinci schilderde het in opdracht van
iemand, maar heeft het schilderij nooit afgegeven. Men denkt dat
Mona Lisa Salai, een minnaar van Da Vinci, op het schilderij wordt
afgebeeld.
Michelangelo
Michelangelo Buonnarroti leefde van 1475 tot 1564. Hij was een Italiaanse beeldhouwer,
schilder, dichter… Als kleine jongen tekende Michelangelo al heel graag. Op zijn
zestiende ging hij in de leer bij een beeldhouwer en kon hij eindelijk doen wat hij altijd
al wilde.
Rodin
Madonna met kind (1501 – 1504)
Het beeld stelt Maria voor met Jezus op haar schoot. Het staat in de
Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge. Nadat het beeld werd verkocht aan
een rijke Brugse familie kwam het daar terecht.
David (1501 – 1504)
De David is een marmeren beeld van zo’n 5 m hoog en staat in Florence.
Het stelt de bijbelse figuur David voor.
Auguste Rodin was een Franse beeldhouwer die leefde van 1840 tot
1917. Rodin groeide op in armoede en slaagde er niet in om binnen te
geraken op een kunstschool. Hij gaf de moed niet op en begon in opdracht van anderen
kunstwerken te maken. Rodin maakte zijn werken uit klei en brons en ze hadden
allemaal een onregelmatig oppervlak. Zijn bekendste werken zijn: ‘De denker’ en ‘De
burgers van Calais’.
Afbeeldingen:
1 en 2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Leonardo_da_Vinci
3 en 4: http://nl.wikipedia.org/wiki/Michelangelo_Buonarroti
15

De denker (1881)
Dit bronzen beeld stelt een denkende man voor en staat in de
tuin van het Rodin museum in Parijs. Het was het eerste werk
dat Rodin maakte voor de stad Parijs.
De burgers van Calais (1886 – 1888)
Het beeld bestaat uit 6 mannen in brons. Deze stellen
6 gijzelaars voor die door de stad Calais aangeboden
werden aan de Pruisen tijdens de Honderdjarige Oorlog.
Het werd gemaakt in opdracht van de stad Calais
en staat ook in Calais. Het kunstwerk werd nog 11
keer nagemaakt en staat nog op 11 andere plaatsen zoals in Parijs, Londen, New
York…
Vincent Van Gogh
Vincent Van Gogh leefde van 1853 tot 1890. Hij was een Nederlandse schilder. Van
Gogh was één van de grootste schilders van de 19 e eeuw. Pas na zijn dood werd hij
heel bekend. Tijdens zijn carrière verkocht hij slechts één schilderij. Op zestienjarige
leeftijd begon Vincent te werken in de kunstzaak van zijn oom. Na een tijd begon hij
zelf te tekenen en schetsen. Later volgde hij schilderles bij zijn neef en begon zelf te
schilderen. Van Gogh schilderde heel veel zelfportretten
en heeft ook een hele reeks schilderijen
van zonnebloemen gemaakt.
Zelfportret (1886 – 1887)
Edvard Munch
Zonnebloemen (1888)
Munch was een Noorse schilder die leefde van 1863 tot 1944. Hij
probeerde heel wat emoties in zijn werken te verwerken. Zijn bekendste
werk is ‘De schreeuw’ uit 1893. In het kunstwerk zijn heel
wat emoties herkenbaar zoals angst , pijn... Munch heeft geprobeerd
om een ervaring die hij zelf meemaakte te verwerken in het
kunstwerk. Toen Munch op stap was met vrienden in Oslo bleef hij
plots staan op een brug. Hij zag het landschap rond hem schreeuwen
en kreeg er een depressief gevoel van. Toen hij ‘De schreeuw’ schilderde, had hij
Afbeeldingen:
1: http://mediawatching.skynetblogs.be/archive/2004/04/23/de-quiz-kwisvraag.html
2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Rodin
3 en 4: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh
5: http://watisertoengebeurd.nl/?tag=de-schreeuw
16

Piet Mondriaan
Piet Mondriaan was een Nederlandse schilder die leefde van
1872 tot 1944. Hij was een abstract kunstenaar. In zijn werken
gebruikte hij vooral vlakken, lijnen en de primaire kleuren
(uitleg zie p. 23). Mondriaan leerde tekenen van zijn vader die
tekenaar was. Later volgde hij nog schilderlessen. Naast de
abstracte werken schilderde hij ook portretten en landschappen.
Pablo Picasso
Pablo Picasso was een Spaanse schilder, tekenaar, beeldhouwer…
Hij leefde van 1881 tot 1973. Picasso’s vader was ook
een kunstenaar en hij trad in zijn voetsporen. Hij studeerde aan
de kunstacademie van Madrid. Een heel deel van zijn leven
woonde Picasso in Parijs. Daar heeft hij heel wat inspiratie opgedaan
voor veel van zijn werken. Zijn bekendste werk is Guernica.
Hij schilderde dit werk als reactie op het Duitse bombardement
in 1937 op de stad Guernica. Dit gebeurde tijdens de
Spaanse burgeroorlog. Guernica is ongeveer 4 m hoog en 8 m
lang. Het schilderij geeft weer hoe de stad eruit zag tijdens het
bombardement en wat de mensen voelden.
Jackson Pollock
Pollock leefde van 1912 tot 1956. Hij was een Amerikaanse schilder. Hij werd ook wel
Jack The Dripper genoemd omdat hij vooral schilderde met de techniek ‘action paintipainting’.
Dit is een techniek waarbij de verfborstel het doek niet raakt. Maar door allerlei
technieken uit te voeren, zoals druppen en gooien met verf, krijg je speciale effecten
op het doek.
Afbeeldingen:
1: http://www.devalk.com/kunstenaars/mondriaan/mondriaan.html
2: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pablo_Picasso
3: http://verhaal140.wordpress.com/2011/02/25/een-schilderij-in-140-tekens-guernica-pablo-picasso-1937/
17

Andy Warhol
Andy Warhol was een Amerikaans kunstenaar die leefde van 1928 tot 1978. Hij is vooral
bekend als popart kunstenaar. Bij popart hebben de kunstwerken geen betekenis.
Bij deze stijl gebruikt men consumptiemiddelen, stripafbeeldingen… Warhol is bekend
omwille van zijn portretten, soepblikken, …
Afbeeldingen:
1: http://www.kinderatelier.speelplaats.org/?page_id=184
2: http://blog.austinkids.org/tag/jackson-pollock/
3: http://www.prints.co.nz/page/fine-art/PROD/8586
4: http://koencornelisse.blogspot.com/2011/04/andy-warhol.html
Portret van Marilyn Monroe
Soepblikken
18

5 Van atelier tot koper
Kunst lenen
Als je geen kunst wil kopen of je wil geen fortuin geven aan een kunstwerk of je wil
afwisselen in kunstwerken? Dan is er een oplossing. Je kunt namelijk kunst lenen,
daarvoor bestaan organisaties. Ze lijken erg op de bibliotheek. Je wordt lid voor een
jaar en dan kun je af en toe een kunstwerk ontlenen. Je kunt als particulier een kunstwerk
ontlenen, maar bedrijven kunnen dat ook. De bedoeling is om kunst heel toegankelijk
te maken voor het grote publiek. Ook op die manier kunnen jonge kunstenaars in
het daglicht gesteld worden. Bij het ontlenen van kunst hebben de organisaties het
doel om de mensen kunst te laten ervaren in plaats van te laten bezitten.
Op www.kunstinhuis.be kun je eens gaan kijken naar de schilderijen, de voorwaarden,
de prijzen... Dit is een Vlaamse site, zeker eens bekijken!
Kunst kopen
Kunst kun je ook kopen, maar voor de meeste (bekende) werken heb je wel heel wat
centen nodig. Voor werken die algemeen als kunst aanzien worden, kan veel geld ge-
vraagd worden. Dit kan gaan van 100 000 euro tot miljoenen euro’s. Het duurste schil-
derij ter wereld is van Paul cézanne en werd verkocht voor 200 miljoen euro! Kunst-
werken worden meestal na de dood van de kunstenaar veel meer waard. Dit is niet al-
tijd zo, maar dit is een algemene trend.
Afbeelding:
1: http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/kunst/9065-duurste-schilderijen-ter-wereld.html
19

6 Musea
Een museum is een instelling voor de gemeenschap. Het is een non-profit organisatie
die materiële en immateriële getuigenissen verzamelt, bewaart, onderzoekt en tentoonstelt
aan het grote publiek.
Er bestaan enorm veel musea. Zo zijn er stadsmusea, musea voor geschiedenis, archeologie,
schilderkunst, voor ambachten, kerkschatten, wetenschappen, architectuur,
hedendaagse kunst, de oorlog, milieu, schone kunsten, muziek… De belangrijkste of
meest bekende musea van binnen en buiten België die te maken hebben met kunst
sommen we hieronder even op.
Musea in België
Koninklijk museum voor Schone Kunsten (Antwerpen)
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen – MuHKA (Antwerpen)
Rubenshuis (Antwerpen)
MAS - Museum over de wereld in Antwerpen (Antwerpen)
Groeningemuseum – Schone Kunsten van de 15 e tot de 21 e eeuw (Brugge)
Gruuthusemuseum – Toegepaste kunst van de 13 e tot 19 e eeuw ( Brugge)
Memling in Sint-Jan (Brugge)
BOZAR – Musea voor Schone Kunsten(Brussel)
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (Brussel)
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel)
Museum voor Schone Kunsten (Gent)
Stedelijk Museum voor Actuele Kunst – SMAK (Gent)
Broelmuseum (Kortrijk)
Museum voor moderne en hedendaagse kunst (Luik)
Procinciaal Museum voor Moderne Kunst – PMMK (Oostende)
Stedelijk Museum voor Schone Kunsten (Oostende)
Salons voor Schone Kunsten (Sint-Niklaas)
Musea elders
Cobra Museum – CoBra (Amstelveen – Nederland)
Van Gogh Museum (Amsterdam – Nederland)
Kröller-Müller Museum – impressionisme, futurisme (Hoge Veluwe – Nederland
Louvre – Van de oudheid tot 19 e eeuw (Parijs – Frankrijk)
Tate Gallery (Londen – Engeland)
Museum Gaudi (Barcelona – Spanje)
20

7 Kunst in andere culturen
Afrikaanse kunst
In West - Afrika wordt er heel wat kunst gemaakt uit hout.
Zo worden er heel wat houten maskers gemaakt. Deze maskers
dragen Afrikanen op feesten, plechtigheden… Hierbij
wordt gedanst en muziek gemaakt. Volgens de Afrikanen
komen ze in contact met geesten en overledenen als ze een
masker dragen. Meestal worden er mensen afgebeeld op de
maskers, maar deze kunnen ook
op dieren lijken. Deze maskers
worden vooral nog gedragen door
Afrikaanse stammen en bij bepaalde
rituelen zoals: rituele feesten,
voorbereidingen op een oorlog
tussen Afrikaanse stammen
en vruchtbaarheidsfeesten.
Daarnaast worden in Afrika ook heel wat beeldjes gemaakt.
Bij deze beelden valt het op dat vooral het hoofd, de navelstreek
en de geslachtsdelen opvallen. Deze delen van de
beeldjes worden extra benadrukt omdat deze delen symbool
staan voor kracht en vruchtbaarheid.
Boeddhistische kunst
De boeddhistische kunst is afkomstig vanuit het boeddhisme. Dit
is een godsdienst die vooral in delen van Azië zoals China, India,
Indonesië, Mongolië, Nepal… voorkomt. Deze godsdienst werd opgericht
door Gautama Boeddha. De visie van het boeddhisme is
het vermijden van fout gedrag, goede dingen doen en je eigen
geest ontwikkelen.
naar Boeddha.
Het belangrijkste kunstelement binnen het boeddhisme is
het Boeddhabeeld. Dit beeld stelt de leider van het boeddhisme
voor. Daarnaast heb je binnen het boeddhisme ook de
stoepa’s. Stoepa’s zijn grafmonumenten die altijd volgens
dezelfde regels gebouwd zijn. Alle stoepa’s
zijn rond. De ronde vorm verwijst
Tangka’s zijn muurschilderingen of schilderwerken op katoen. Op
een Tangka wordt Boeddha afgebeeld of het leven van Boeddha.
Monniken hebben vaak Tangka’s mee als ze van klooster naar
klooster reizen. Ze gebruiken de Tangka’s om les te geven over
Boeddha in de kloosters .
Afbeeldingen:
1: http://www.afrikaansemaskers.nl/informatie/maskers_uit_Afrika/
2: http://www.aanbod.be/kunst-en-antiek/diverse-kunst/afrikaanse-beeldjes-391127.html
3: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Buddha_lantau.jpg
4: http://www.angeliquevaniperen.nl/m4s2.html
5: http://en.wikipedia.org/wiki/Thangka
21

Islamitische kunst
De islamitische kunst situeert zich vooral in de groene gebieden
op de kaart onderaan. De islamitische kunst staat vooral bekend
om zijn textielkunst, kalligrafie en bouwwerken. Bij de textielkunst
horen tapijten. In Het Midden – Oosten (het gebied waar
Egypte, Saoedi – Arabië, Iran, Irak, Turkije… liggen) of ook wel
het vroegere Perzië genoemd, worden er heel wat Perzische tapijten
gemaakt. Deze tapijten worden met de hand gemaakt of
met weefgetouwen, met wol van schapen, geiten of kamelen. Ze
zien er altijd heel kleurrijk uit en er staan heel veel afbeeldingen
op. Deze afbeeldingen verwijzen naar de Perzische cultuur of oude
volksverhalen.
De gebedsplaatsen bij de islam zijn moskeeën .
Naast deze moskeeën staan minaretten… De
muren van moskeeën zijn bedekt met mozaïeken.
(uitleg zie p. 23). Met de mozaïeken worden
er arabesken gevormd. Dat zijn allemaal
bogen die samen een figuur vormen.
Kalligrafie of ‘mooi schrijven’ is een manier van schrijven
met heel sierlijke letters. Bij de islam wordt de Koran
bijvoorbeeld in kalligrafie geschreven. Kalligrafieletters
worden geschreven met een speciale pen en
inkt.
Afbeeldingen:
1: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kazak_01wiki.jpg
2: http://www.ontwerpatelier.nl/etalage/pages/Spin_in_Web/kindersites/Regenboog-site/Huriye/pagina.htm
3: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mekhnes_Place_El-Hedine_Mosaique.jpg
4: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Islam_by_country.png
22

8 Kunsttermen
acryl: een verfsoort die heel snel droogt zonder barsten achter te laten.
clair – obscur: licht en schaduw gebruiken bij het schilderen.
collage: is een techniek waarbij je verschillende soorten
materialen zoals stof, papier, verf… op een blad
samenbrengt.
complementaire kleuren: kleuren die tegenover elkaar
staan in de kleurencirkel. Rood en groen staan bijvoorbeeld
tegenover elkaar. Deze kleuren passen goed
bij elkaar.
fresco’s: muurschilderingen.
gotisch: is een architectuurstijl die vooral in kerken
werd gebruikt. Je herkent het aan de bogen.
mozaïek: een techniek waarbij je een kunstwerk
maakt met kleine stukjes steen, glas, metaal…
olieverf: is verf gemaakt op basis van olie.
perspectief: een techniek waarmee je diepte
krijgt in een kunstwerk. Door deze techniek staan
bepaalde dingen op de voorgrond, andere op de achtergrond van een
kunstwerk.
pigment: deze stof zorgt voor de kleur van de verf.
plakkaatverf: is hele dikke waterverf.
primaire kleuren: zijn kleuren waarmee je allerlei andere
kleuren kan maken door ze te mengen met elkaar.
De primaire kleuren zijn rood, geel en blauw.
reliëf: deze term wordt vaak gebruikt in de beeldhouwkunst.
Reliëf is een stuk dat uit het beeld komt. Je kan
dit zien op de afbeelding hiernaast.
terracotta: een bruinrode klei die gebruikt wordt om
potten mee te maken.
waterverf: verf gemaakt op basis van water.
Afbeeldingen:
1: http://nl.wikipedia.org/wiki/Kleurencirkel
2: http://web.me.com/windekindvzw/VEURNE/VEURNE,_SINT-WALBURGAKERK.html
3: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Taq-e_Bostan_-_tree_of_life.jpg
23

9 Woordje uitleg
permanent: is iets blijvends. Iets dat je niet zomaar kan wegdoen of verwijderen.
Maya’s: een volk in Mexico en Centraal – Amerika.
Inca’s: een indianenvolk dat leefde in het westen van Zuid – Amerika.
objecten: dingen, voorwerpen…
polyester: is een stof die gebruikt wordt bij het maken van frisdrankflesjes
en kleding.
Spaanse burgeroorlog: was een oorlog in Spanje van 1936 tot 1939. Het
was een oorlog tussen de verschillende politieke partijen in Spanje.
non-profit organisatie: een organisatie die niet de bedoeling heeft winst te
maken.
minaretten: zijn smalle, hoge torens. Minaretten hebben verschillende vormen.
10 Interessante info
Filmpjes
Artikels
http://www.youtube.com/watch?v=oQCTbCcSxis
In dit filmpje zie je een choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker in de
film Rosas Danst Rosas.
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20031127_vincentvangogh02
Een filmpje over Vincent van Gogh.
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120426_187
Dit artikel gaat over een nieuwe landschapstekening die ontdekt is. De tekening
werd gemaakt door Pieter Breugel de Oude.
24

11 Tussendoortje
Onderstaand gedicht gaat over een kunstwerk van Mondriaan.
Afbeelding + gedicht:
1: http://www.poezie-leestafel.info/gedichten-over-kunst
Geen mens nee zelfs geen boom
te zien, het groen voorbij, de wereld
weg gekeken, glad getrokken,
geschikt met een gesnoeid palet.
Windstil linnen, elk geruis gestold
in verf, de hang verradend naar dat
diepste evenwicht, de sluimerende
maat van alle dingen.
De grote lijnen trok hij
zijwaarts en omhoog,
als volstrekte armen van een boom.
Of die van ons, na alsmaar rekken
reiken naar elkaar en hemelwaarts.
Inge Boulonois
Uit: Het geluk van een tafel 2011
25

12 Muzische vorming
Een Afrikaans masker
Benodigdheden
Kippengaas
Buigtang en kniptang
Oude kranten
Behanglijm
Verf
Verfborstels
Touw of wol
Schelpen
Sterke lijm of lijmpistool
Eventueel spuitlak
Instructie
Buig het kippengaas en druk de scherpe kantjes met een buigtang naar binnen
zodat je jezelf niet kunt bezeren.
Je knipt de twee ogen en een mond in het kippengaas en buigt de scherpe
puntjes ook naar binnen.
Nu ga je met oude kranten het kippengaas helemaal bedekken en inwikkelen
met papier-maché.
Maak een dikke laag papier-maché, zodat het niet snel kapot kan gaan.
Maak ook de neus en wenkbrauwen van het papier-maché en plak deze op het
Afrikaans masker en laat het geheel goed drogen.
Eenmaal het masker droog is, kan er begonnen worden met verven.
Wanneer de verf droog is, kun je het touw op het Afrikaans masker plakken.
Doe dit aan de bovenkant en de zijkanten. Gebruik voor het lijmen een sterke
lijmsoort.
Je kunt nu de schelpen erop plakken, bijvoorbeeld over het touw. Laat het geheel
weer goed drogen.
Ten slotte kun je het masker schilderen of beter nog, spuiten met een vernislak.
Het masker gaat dan mooi glimmen en is beter bestand tegen vuil en stoten.
Veel knutselplezier…
Afbeelding en idee:
http://www.afrikaansemaskers.nl/lesmateriaal/Afrikaans_masker_maken_van_papier-mache/
26

Ensor achterna
James Ensor was een Belgische kunstenaar. Hij maakte allerlei schilderijen en tekeningen.
Hieronder staat één van zijn kunstwerken. Daarnaast werd het portret van James
Ensor afgebeeld op een biljet van 100 Belgische frank.
Benodigdheden
De intrede van Christus in Brussel (1889)
Tekenpapier A4
Kleurpotloden
Kopie van een werk van Ensor (De baden van Oostende)
Instructie
Je bekijkt het werk van Ensor grondig. Hij tekende ‘De baden van Oostende’ in
1899. Ensor geeft in dit werk zijn mening over zonnebaden op het strand van
Oostende weer. Hij heeft dit op een grappige manier hierin proberen te verwerken.
Bespreek wat je ziet? Wat kan je allemaal doen aan de zee/op het strand?
Maak een tekening met daarop allerlei dingen die je aan de zee/het strand kan
doen zoals vliegeren, zonnebaden, een ijsje eten… Zorg ervoor dat je tekening
een grappige toets krijgt, net zoals in het werk van Ensor.
Zorg voor een mooi geheel en kleur alles in.
Afbeelding:
http://jamesensor.vlaamsekunstcollectie.be/nl/collectie/de-baden-in-oostende
27

13 Taalmoment
Op het schilderij ‘De kinderspelen’ van Pieter Breugel de Oude staan meer dan 80 verschillende
kinderspelen.
Welke kinderspelen zie je op het schilderij. Geef 3 voorbeelden.
..................................................................
..................................................................
..................................................................
Vind zelf een spel uit en noteer de spelregels hieronder:
Mijn spel heet: ............................................................
Spelregels: ..........................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Afbeelding:
1: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Bruegel_de_Oude
28

14 Bestaansdimensies
Mens en levensonderhoud
Kunstenaars
Van atelier tot koper
Mens en zingeving
Musea
Mens en muzische
Alle delen over kunst
Muzische vorming
Taalmoment
Tussendoortje
Mens en medemens
Van atelier tot koper
Mens en samenleving
Van atelier tot koper
Musea
Kunst in ander culturen
Mens en techniek
Kunst
Soorten kunst
Mens en tijd
Kunststromingen
Kunst in andere culturen
Mens en ruimte
Kunst in andere culturen
29

15 Bronnen
Boeken/cursussen
Vantournhout, J.,(2009). Muzische opvoeding: beeld. Cursus Katho Reno.
Torhout.
Debersaques, S., (2007). Een kijk op kunst. Antwerpen: uitgeverij De Boeck
Dineen, J., (2001). De wereld van de kunst. Harmelen: uitgeverij Ars Scribendi.
Oliver, C., (2005). 1960 – 80: Het oogmerk van kunst. Etten-Leur: uitgeverij
Ars Scribendi.
Pacco, C., (2010). Algemeen historisch overzicht: wereldoriëntatie tijd in de
basisschool. Cursus Katho Reno. Torhout.
Websites
http://nl.wikipedia.org/wiki/
http://www.afrikaansemaskers.nl/
www.zulema.nl/
http://home.wanadoo.nl/a.heer/Bh_kunst.htm
http://www.sculpta.be/
www.kunstinhuis.be
www.wikipedia.be
www.smak.be
http://www.tento.be/musea/zoeken/facet/taxonomy%3A4/count/
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/kunst/9065-duurste-schilderijen-ter-
wereld.html
30