Ambtelijke Binding - VGVZ

4.2. TIJDSBEELDEN 115
en de kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen mandateren. 16 Voor een
geestelijk verzorger die niet is geautoriseerd door een kerkelijke of levensbeschouwelijke
instelling is in deze verantwoordelijkheidsverdeling geen plaats.
De niet door een dergelijk genootschap gemandateerde geestelijk verzorger
wordt niet ‘ter beschikking gesteld door een erkend levensbeschouwelijk genootschap’,
representeert derhalve slechts zichzelf en valt daarmee buiten de
door de overheid bedoelde wetgeving en de daaraan verbonden financieringsgrondslag.
De commissie-Hirsch Ballin is dus van mening dat de aard en de inhoud
van het werk van een geestelijk verzorger door de levensbeschouwelijke achtergrondgenootschappen
wordt bepaald. De borging van deze verantwoordelijkheid
komt voor de commissie tot uitdrukking doordat men als genootschap
geautoriseerde geestelijk verzorgers ter beschikking stelt voor het werk in de
instelling. Alleen op basis van die borging kan de overheid faciliteren c.q. financieren.
De borging krijgt formeel haar beslag in een autorisatie d.w.z. het
staan in het ambt. Uit deze verantwoordelijkheidsverdeling blijkt dat het niet
aan de overheid is nadere inhoudelijke bepalingen ten aanzien van de aard en
de inhoud van de werkzaamheden van de geestelijk verzorger te geven. De
overheid garandeert ‘slechts’ dat al haar burgers toegang hebben tot geestelijke
verzorging op die momenten in hun leven dat zij door afhankelijkheid van
een instelling hun grondrecht tot vormgeving van hun levensbeschouwing niet
kunnen uitoefenen omdat de reguliere geestelijke verzorging waarmee zij zich
verwant voelen ‘niet of verminderd bereikbaar is’. 17
Sinds de publicatie van het rapport-Hirsch Ballin is er het nodige veranderd.
Voor een aantal geestelijk verzorgers werkzaam in zorginstellingen is
het in de praktijk niet meer vanzelfsprekend dat zij hun werk verrichten als
ambtsdrager. Een toenemend aantal geestelijk verzorgers werkzaam in zorginstellingen
18 werkt zonder ambtelijke binding. 19 Daarmee lopen zij uit de pas
met collega geestelijk verzorgers werkzaam bij justitie of bij de krijgsmacht. Bij
justitie en defensie is het onmogelijk te werken zonder ambtelijke binding. Het
is opmerkelijk dat dit uitgangspunt in de zorg niet strikt is gehanteerd. Welke
factoren liggen daaraan ten grondslag? Hoe komt het dat in de zorg een andere
praktijk is ontstaan dan bij justitie en defensie? Ter verklaring moet zeker
gedacht worden aan de relatieve zelfstandigheid in vergelijking met justitie en
16In het geval van de krijgsmacht en de justitiële instellingen is de overheid tevens werkgever.
17Hirsch Ballin 1988: 49.
18Naar het precieze aantal zorginstellingen moet nader onderzoek worden verricht. Te verwachten
is dat het aantal instellingen afneemt als gevolg van fusies. Zo waren er volgens de Nationale
Atlas Volksgezondheid van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in Nederland in
februari 2005 140 ziekenhuislocaties en 38 buitenpoliklinieken. Deze zijn georganiseerd in 94
organisaties waarvan 8 academische ziekenhuisinstellingen (www.rivm.nl). Volgens gegevens van
het IKC was dat aantal in 2007 al teruggelopen tot 109 (www.ikcnet.nl). Dit is een algemene trend
in alle typen zorginstellingen. Een onderzoek van het Trimbosinstituut spreekt over 110 algemene
ziekenhuizen per 1 januari 1996 (Van der Loo e.a. 1998: 7).
19Op dit punt moet nader onderzoek gedaan worden. Hoeveel geestelijk verzorgers werken
er in de zorg? Hoeveel van deze geestelijk verzorgers in de zorg werken met een ambtelijke
binding en hoeveel werken er zonder ambtelijke binding? Het rapport Overheid, godsdienst en
levensbeschouwing van de commissie-Hirsch Ballin ging in 1988 uit van ongeveer 850 instellingen
voor gezondheidszorg waar 700 à 800 personen als geestelijk verzorger werkzaam waren. Daarbij
werd geen onderscheid gemaakt tussen fulltimers en parttimers (Hirsch Ballin 1998: 107).