Ambtelijke Binding - VGVZ

4.2. TIJDSBEELDEN 117
‘dwang van bovenaf’, maar bieden veeleer een niet-verplichtende keuzemogelijkheid.
25 Kort samengevat zijn de veranderingen te rangschikken onder de
kopjes de-institutionalisering en individualisering.
Een van de gevolgen van deze veranderingen is dat de plaats en de legitimatie
van de geestelijke verzorging onder druk zijn komen te staan. Kunneman
stelt bijvoorbeeld: ‘De uitwaaiering van zingevingsstijlen en de daarmee
verbonden levensbeschouwelijke individualisering hebben voor geestelijke verzorging
als beroep ingrijpende consequenties, omdat de oorspronkelijke legitimatie
voor geestelijke verzorging gebaseerd is op de veronderstelling dat bijna
alle burgers deel uitmaken van een religieus of levensbeschouwelijk genootschap
en vanuit die geestelijke thuishaven steun behoeven en verwachten. Ten
gevolge van de uitwaaiering van zingevingsstijlen zoals die in het onderzoek
van Kronjee en Lampert gedocumenteerd wordt, heeft inmiddels bijna tweederde
van de bevolking geen duidelijke “geestelijke thuishaven” meer.’ 26
Identiteit, relatie met het achtergrondgenootschap, inhoud van de gesprekken,
beroepsbeeld, werkwijze in de instellingen, verdeling van middelen, het
hele pakket is op drift. Nog eenmaal Kunneman: ‘Aan de ontwikkeling van
de geestelijke verzorging in zorginstellingen laat die verandering zich duidelijk
aflezen. Met name in grote ziekenhuizen heeft zich de praktijk ontwikkeld dat
geestelijke verzorging niet langer op basis van de geloofsachtergrond van patiënten
wordt verleend, maar in “algemene” vorm wordt aangeboden. Vanuit
de dienst geestelijke verzorging worden in overleg de verdiepingen of vleugels
verdeeld, zodat bijvoorbeeld alle patiënten op de eerste verdieping een
geestelijk verzorger van katholieke huize aan hun bed krijgen, de protestantse
geestelijk verzorger op de tweede verdieping actief is en de humanistisch
raadsvrouw de derde etage voor haar rekening neemt. Dit betekent ook dat
de betrokkenen zich niet als vertegenwoordiger van een specifieke denominatie
presenteren, maar hun diensten aanbieden vanuit hun beroepsidentiteit als
geestelijk verzorger die bereid en in staat is om voor alle gezindten te werken.
Alleen wanneer patiënten uitdrukkelijk verzoeken om geestelijke verzorging
vanuit een specifieke levensbeschouwelijke achtergrond of bij rituele vieringen
komt de religieuze of levensbeschouwelijke traditie van waaruit geestelijk
verzorgers werken expliciet in beeld.’ 27
De vanzelfsprekendheid van de ambtshalve binding is teloor gegaan. Ook
de legitimatie ervan in termen van de levensbeschouwelijke samenstelling van
de cliëntenpopulatie is aan erosie onderhevig. Zo wijst Geloven in het publieke
domein op het verschijnen van een omvangrijke groep mensen die gekarakteriseerd
wordt als ‘ongebonden spirituelen’. 28 Van de onderzochten kan 26% zich
tot deze groep rekenen. 29 Een van de kenmerken van deze groep is de zingevingsstijl
die als bricolage bekend staat: ‘dynamische verbindingen van heterogene
elementen’ in plaats van ‘eenheid en overkoepeling’. 30 Nog opvallender
wordt de gesignaleerde verandering als we de constatering lezen dat ‘inmiddels
25 Van de Donk e.a. 2006: 14.
26 Kunneman 2006: 374.
27 Kunneman 2006: 375.
28 Van de Donk e.a. 2006: 83.
29 Van de Donk e.a. 2006: 176.
30 Kunneman 2006: 383.