Ambtelijke Binding - VGVZ

60 1. EXPERTMEETING
uitvoerende taken verrichten. Financiering wordt mede gemeten aan het vermogen
om de clientèle uit de dure en gespecialiseerde tweedelijnszorg te houden,
bij te dragen tot preventie en zorg te dragen voor reïntegratie van cliënten
in de thuissituatie. Typisch is hier een functionele klemtoon op het morele en
mobiliserende karakter van religie. Lokale netwerken voor wederzijds zorgbetoon
kunnen niet zonder aandacht voor morele oriëntaties en kritische zorg; ze
ontlenen er immers hun motivatie en feitelijke inzet aan. Daarbij valt overigens
het eenrichtingsverkeer uit te sluiten waarbij de overheid achtergrondgenootschappen
slechts inschakelt om te voorzien in de zorg voor maatschappelijke
noden. Subsidiaire maatregelen versterken het maatschappelijke middenveld
en mobiliseren zo de emancipatie van lokaal op bovenlokaal gezag. Het is
dus niet onaannemelijk dat religieus kapitaal in dat geval lokaal een politieke
lading zal krijgen op grond waarvan ervaren lokale nood ook bovenlokaal
aangeklaagd zal worden. Aldus kan een professionalisering van de diaconale
en charitatieve taak van kerken (opnieuw) gestalte krijgen. Bij een dergelijk
model kan men enerzijds de vraag stellen in hoeverre het wenselijk is dat de
overheid op instrumentele gronden aan kerken een takenpakket toewijst waarvan
betwijfeld moet worden of het wel beantwoordt aan het primaire proces
van kerken en of het voldoende aansluit op de overtuigingen van de – immers
seculariserende – clientèle. Anderzijds is het religieuze kapitaal juist vanwege
het kenmerkende onderscheid van religieuze en seculiere domeinen voldoende
doordrongen van motieven die bijdragen aan een sociale emancipatie van de
zorg.
Kan religieus kapitaal ook buiten de kerkmuren zinvol geïnvesteerd worden,
zo valt de vraag van deze bijdrage te omschrijven. Met bovenstaande vier
ideaaltypische scenario’s van geestelijke verzorging kan deze vraag positief, zij
het hypothetisch en verschillend beantwoord worden. Dergelijke scenario’s
veronderstellen nieuwe allocaties van religieuze functies die in het beste geval
in bepaalde combinaties enig inzicht in de toekomst opleveren. De discussie
erover staat of valt met de vraag of de geestelijke verzorging voldoende professioneel
ontwikkelingspotentieel heeft om dergelijke functies in de zorg van
alledag vorm te geven. Daarbij doen zich tal van ‘opportunities’ maar ook
‘threats’ voor om religieus kapitaal opnieuw te investeren. Voor een taxatie
van de mogelijkheden is het inzicht van belang dat de scheiding van kerk en
staat niet slechts om staatsrechtelijke demarcaties vraagt, maar wellicht ook
proactief en faciliterend overheidsbeleid vergt om in het kader van de vrijheid
van godsdienst en levensovertuiging waar mogelijk bij te dragen aan een professionele
behartiging van de maatschappelijke investeringsmogelijkheden van
religieus kapitaal in het publieke domein van moderne zorgvoorzieningen.