Wettelijke pensioenen werkne(e)m(st)ers vanuit genderperspectief

Figure 1 logo vrouwenraad
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong>
<strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit
genderperspectief
Stand van zaken en Vrouwenraadcommentaar 2012

INHOUDSTAFEL
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Inleiding .................................................................... 4
Recente overheidsingrepen ....................................... 4
Afremming van de pensioenuitgaven ........................................... 4
Pensioenhervorming van 1997 .................................................................. 5
Zilverfonds ................................................................................................ 7
2011-2012 ................................................................................................. 7
Maatregelen voor een betere pensioenbescherming .................. 15
Pensioenleeftijd ...................................................... 17
Soorten wettelijke <strong>pensioenen</strong> ................................ 18
Berekening .............................................................. 18
Gelijkgestelde periodes ........................................... 21
Individuele en afgeleide rechten .............................. 23
Cijfers ...................................................................... 28
Loopbanen van <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers ............................................. 28
Aantal pensioengerechtigden ..................................................... 30
Intredeleeftijd ............................................................................ 33
Pensioenuitgaven ...................................................................... 33
Pagina 2

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Pensioeninkomens ..................................................................... 34
Gemiddelde pensioenbedragen <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers ..................... 38
Gelijkgestelde dagen in de <strong>pensioenen</strong> ....................................... 41
Aanbevelingen ........................................................ 45
Versterking eerste pijler ............................................................. 45
Individuele rechten .................................................................... 45
Gelijkgestelde periodes .............................................................. 46
Pagina 3

Inleiding
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
De wettelijke <strong>pensioenen</strong> of de zogenaamde eerste pensioenpijler is wat de meeste mensen nog
steeds onder 'het pensioen' verstaan.
Iedereen geniet na de beroepsloopbaan een wettelijk rust- of overlevingspensioen.
De federale overheid beheert de wettelijke <strong>pensioenen</strong>. Ze worden gefinancierd met verplichte
bijdragen van <strong>werkne</strong>mers, werkgevers en zelfstandigen aan de sociale zekerheid/sociaal statuut der
zelfstandigen. De werkenden van vandaag betalen voor de gepensioneerden van vandaag (het
zogenaamde repartitiesysteem). Voor <strong>werkne</strong>mers, zelfstandigen en ambtenaren zijn er aparte
pensioenregimes.
De wettelijke <strong>pensioenen</strong> zijn de laatste drie decennia aan het verglijden naar een
“minimumpensioen of een basispensioen”. Ze behoren tot de laagste in Europa. België heeft ook het
hoogst aantal armen onder zijn gepensioneerden.
Voor vele pensioengerechtigden valt het wettelijk pensioen ook lager uit dan ze dachten. Eén op vijf
65-plussers (20,6%) leeft onder de armoedegrens. Dat is meer dan bij de rest van de bevolking.
Vrouwelijke 65-plussers worden nog meer getroffen (21,5%). Bij 75-plussers heeft één op vier
(24,6%) een inkomen onder de armoedegrens 1 .
Ambtenaren hebben gemiddeld dubbel zoveel wettelijk pensioen als <strong>werkne</strong>mers uit de privé sector.
Het ambtenarenpensioen wordt fiscaal anders behandeld. Het <strong>werkne</strong>merspensioen is op zijn beurt
gemiddeld het dubbele van het gemiddelde zelfstandigenpensioen.
We hebben te maken met een ‘pensioenkloof’ tussen vrouwen en mannen.
De verschillen in de pensioenbedragen tussen vrouwen en mannen zijn een gevolg van de
loopbaankloof v/m.
In dit dossier hebben we aandacht voor de wettelijke <strong>pensioenen</strong> van <strong>werkne</strong>mers. Bepaalde
aspecten komen aan bod zoals de recentste pensioenhervormingen, de pensioenberekening, de
gelijkgestelde perioden, de individuele en afgeleide rechten, diverse cijfergegevens.
Recente overheidsingrepen
Overheidsingrepen van de laatste decennia worden gekenmerkt door afremmingen van de
pensioenuitgaven en tegelijk ook door maatregelen voor een betere pensioenbescherming.
Afremming van de pensioenuitgaven
De overheid sleutelt al enige tijd aan de afremming van de pensioenuitgaven:
1 FOD Economie, Studiecommissie Vergrijzing, Jaarlijks verslag 2007, p. 20.
Pagina 4

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Vanaf de jaren 1980 zijn er een aantal pensioenhervomingen geweest: de loongrens voor de
bijdragen werd doorbroken (bijdragen op het volledige loon, terwijl de hoogste loondelen niet
meetellen voor de pensioenberekening); de bevriezing van het plafond van het pensioenbedrag; de
welvaartsaanpassingen die enkel gelden voor de laagste <strong>pensioenen</strong>; de aanvullende <strong>pensioenen</strong> via
een kapitalisatiesysteem.
Pensioenhervorming van 1997
Vrouwen droegen hun steentje bij in de besparing op de pensioenuitgaven via de verhoging van de
pensioenleeftijd van 60 tot 65 jaar en de berekeningsbreuk van 40sten naar 45sten. Deze
maatregel, opgelegd door een Europese richtlijn 2 , betekende een gelijkschakeling van de
pensioenleeftijd en -berekening met die van mannen. In de praktijk hebben/zullen vele vrouwen die
beroepsactief waren/zijn daardoor hun pensioenuitkeringen zien verminderen. De belangrijkste
kritieken van de Vrouwenraad (standpunt sociale zekerheid 2001), de Raad van de Gelijke Kansen
voor mannen en vrouwen en andere vrouwenorganisaties waren:
- m.b.t. de gelijkmaking van de berekeningswijze van de rust<strong>pensioenen</strong> voor mannen en vrouwen
door voortaan een berekening in 45sten te hanteren, middels een overgangsperiode van 13 jaar (van
1997 tot 2010, met een stap om de 3 jaar) dat deze overgangsperiode onvoldoende lang was en dat
de compensatiemechanismen onvoldoende waren; 3
- het minimumjaarrecht per loopbaanjaar op zich is interessant maar het geldt enkel voor
<strong>werkne</strong>mers die minstens halftijds zijn tewerkgesteld;
- de mogelijkheid om vervroegd op pensioen te gaan op 60 jaar is minder toegankelijk voor vrouwen
omdat ze moeilijker aan de loopbaanvoorwaarde kunnen vervullen.
Het Advies nr. 15 van de Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen 4 over deze
pensioenhervorming maakt een berekening van wat deze hervoming de <strong>werkne</strong>emsters gaat kosten:
PENSIOENHERVORMING : WAT GAAT DIT DE WERKNEEMSTERS KOSTEN ?
De pensioenhervorming omvat in hoofdzaak drie luiken, waarvan het globaal financieel impact werd
geraamd tot in 2009. Het impact van deze hervorming is geventileerd per geslacht tot in 2005. Dit
wordt vergeleken met de bedragen van de <strong>pensioenen</strong> die, bij een ongewijzigde wetgeving, vanaf 1997
genomen zouden worden.
De eerste twee luiken zijn cumulatief; het derde luik komt bovenop de verminderingen die het gevolg
zijn van de eerste twee luiken. De verminderingen komen hoofdzakelijk op de schouders van de
vrouwen terecht. De <strong>pensioenen</strong> van de mannen en de afgeleide rechten worden niet of nauwelijks
geraakt.
De drie luiken Tegen 2009 Tegen 2005
1. verhoging van de normale
pensioenleeftijd, berekening
laat een besparing toe van 24
miljard.
* de <strong>werkne</strong>emsters verliezen
17,7 miljard, of 29,2 % van de bij
2 Europese richtlijn 79/7 betreffende de gelijkheid in de wettelijke stelsels van de sociale zekerheid.
3 De Raad van de Gelijke Kansen voor mannen en vrouwen formuleert aanbevelingen inzake de
compensatiemechanismen in zijn Aanbeveling van 31 maart 1995.
4 Het Advies nr. 15 van de Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen van 21 maart 1997
betreffende bepaalde maatregelen goedgekeurd in het kader van de modernisering van de sociale zekerheid;
p. 4-5, p. 13-14.
Pagina 5

in 45sten en loopbaanvoorwaarde
ingeval van toepassing
van de flexibiliteit.
2. progressieve afbouw van de
herwaarderscoëfficient
(momenteel 1,036 %).
3. invoeren van een geplafonneerd
minimumjaarrecht voor
hen die een loopbaan hebben
van minimum 15 jaar.
Totaal van de drie luiken :
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
brengt een vermindering van 10,2
miljard met zich mee.
brengt een verhoging van de <strong>pensioenen</strong>
met 7,6 miljard met zich
mee.
Het pensioenstelsel zal 26,6 miljard
verliezen.
ongewijzigde wetgeving te
verwachten massa. Alleen al de
loopbaanvoorwaarde doet hen
5,8 miljard verliezen.
* de <strong>pensioenen</strong> van de mannen
worden niet geraakt door dit
eerste luik, de afgeleide rechten
bijgevolg ook niet.
vertegenwoordigt een vermindering
van 7,1 miljard, hetzij :
* een vermindering van 5,6 miljard
van de <strong>pensioenen</strong> van de
mannen (of 4,1 % van de bij
ongewijzigde wetgeving te verwachten
massa);
* een vermindering van 1,48
miljard van de vrouwen<strong>pensioenen</strong>
(of 2,4 % van de bij ongewijzigde
wetgeving te verwachten
<strong>pensioenen</strong>).
brengt een vermeerdering met
zich mee van :
* 1,8 miljard voor de mannen (of
1,3 % van het te verwachten bedrag);
* 3,2 miljard voor de vrouwen (of
5,3 % van het te verwachten
bedrag).
Het stelsel zal 19,7 miljard verliezen,
of 10 % van het te verwachten
totaalbedrag.
Deze vermindering valt voor 80,7 % ten laste van de vrouwen<strong>pensioenen</strong> en voor 19,3 % van die
van de mannen. Concreet betekent dit dat de vrouwen 15,9 miljard zullen verliezen, of 26,2 % van
het te verwachten bedrag. De mannen zullen 3,8 miljard, of 2,7 % van het te verwachten bedrag,
verliezen. De afgeleide rechten, die hieraan verbonden zijn, volgen diezelfde ontwikkeling.
Opmerking : deze raming van het impact van de hervorming houdt geen rekening met de gelijkgestelde
perioden.
./...
Pagina 6

Zilverfonds
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Voor de financiering van de wettelijke <strong>pensioenen</strong> is de federale overheid gestart met het Zilverfonds
in 2002. Dat fonds reserveert een percentage (tot 0,3%) van eventuele overschotten op de begroting
en de sociale zekerheid.
2011-2012
Regeerakkoord van december 2011 - wet van 28 december 2011 houdende diverse
bepalingen - aanpassingen februari 2012
De afremming van de pensioenuitgaven wordt aangescherpt door volgende ingrepen:
Verhoging van de effectieve leeftijd om op vervroegd pensioen te gaan
Onderstaande maatregelen hebben geen terugwerkende kracht en zijn van toepassing op de
<strong>pensioenen</strong> die ten vroegste op 1 januari 2013 ingaan. Ze hebben in eerste instantie betrekking op de
leeftijd waarop het pensioen vervroegd kan ingaan.
De minimumleeftijd voor toegang tot het vervroegd pensioen op 60 jaar wordt gefaseerd
opgetrokken als volgt:
Datum Minimumleeftijd Loopbaanvoorwaarde (*) Uitzonderingen lange loopbanen
2012 60 jaar 35 jaar /
2013 60,5 jaar 38 jaar 60 jaar, indien 40 jaar loopbaan
2014 61 jaar 39 jaar 60 jaar, indien 40 jaar loopbaan
2015 61,5 jaar 40 jaar 60 jaar, indien 41 jaar loopbaan
2016 62 jaar 40 jaar
60 jaar, indien 42 jaar loopbaan
61 jaar, indien 41 jaar loopbaan
(*) Tijdsvakken van binnen- en buitenlandse pensioenverzekering (periodes gewerkt als <strong>werkne</strong>mer,
zelfstandige of ambtenaar met inbegrip van gelijkgestelde periodes zoals ziekte, brugpensioen, werkloosheid
enzovoort) tellen mee om aan de loopbaanvoorwaarde te voldoen
Er worden overgangsmaatregelen voorzien voor de <strong>werkne</strong>mers :
- van wie de opzegtermijn ingaat voor 1 januari 2012 en eindigt na 31 december 2012.
- Er zijn ook overgangsmaatregelen voorzien voor de <strong>werkne</strong>mers die vóór 28 november 2011
in onderling overleg met hun werkgever een overeenkomst van vervroegde uittreding op de
leeftijd van 60 jaar hebben afgesloten terwijl ze, bij gebrek aan voldoende loopbaanjaren op
dat ogenblik, geen aanspraak kunnen maken op hun wettelijk pensioen. Dat kan enkel voor
zover deze <strong>werkne</strong>mers op de leeftijd van 60 jaar minstens een loopbaan van 35 jaren
bewijzen.
Pagina 7

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Wie in 2012 60 jaar is en 35 jaar gewerkt heeft, voldoet aan de voorwaarden om in 2012 op
vervroegd pensioen te gaan. In2013 schuift die loopbaanvoorwaarde op naar 38 jaar.
Om te vermijden dat:
- Diegenen die langer willen werken gestraft worden terwijl ze op een bepaald ogenblik
voldoen aan de voorwaarden vereist voor het vervroegd pensioen
- Ofwel dat ze worden aangezet om hun loopbaan voortijdig stop te zetten om recht te
hebben op het vervroegd pensioen
Zullen de personen die op een bepaald ogenblik voldoen aan de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden
om op vervroegd pensioen te gaan, de mogelijkheid behouden om hun aanvraag voor een vervroegd
pensioen in te dienen (ongeacht de datum waarop het pensioen later daadwerkelijk ingaat).
De <strong>werkne</strong>mer die ten laatste op 31 december 2012 de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden vervult
om het vervroegd pensioen op te nemen, volgens zijn eigen keuze en op zijn vraag, zal ten vroegste
een vervroegd pensioen kunnen bekomen vanaf 1 januari 2013.
Wie in 2012 niet aan de loopbaan- en leeftijdsvoorwaarden voldoet en onder de oude regeling op
één, twee of drie jaar van zijn vervroegd pensioen stond zal door de nieuwe regeling in een aantal
gevallen drie tot vijf jaar langer moeten werken dan voorzien.
Leeftijd Loopbaan Oude regeling Nieuwe regeling Overgangsregeling
61 34 62 65 ( +3) 64
60 34 61 65 (+4) 63
60 33 62 65 (+3) 64
59 36 60 63 (+3) 62
59 35 60 64 (+4) 62
59 34 60 65 (+5) 62
59 33 61 65 (+4) 63
59 32 62 65 (+3) 64
58 35 60 63 (+3) 62
58 34 60 64 (+4) 62
58 33 60 65 (+5) 62
58 32 61 65 (+4) 63
58 31 62 65 (+3) 64
57 34 60 63 (+3) 62
57 33 60 64 (+4) 62
57 32 60 65 (+5) 62
Het voorstel van overgangsregeling luidt als volgt: voor wie op 31 december 2012 tussen 57 en 61
jaar is en wegens een te korte loopbaan drie tot vijf jaar langer zal moeten werken dan onder de
oude regeling, wordt het aantal bijkomend te werken jaren beperkt tot twee.
Commentaar Vrouwenraad:
Deze maatregel van de verhoging van de effectieve leeftijd om op vervroegd pensioen te gaan treft
vooral vrouwen: op 62 jaar vervroegd met pensioen gaan is voor hen minder toegankelijk dan voor
mannen omdat ze moeilijker de loopbaan- en leeftijdsvoorwaarde kunnen vervullen.
Pagina 8

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Bij de pensioenberekening het werk meer laten doorwegen ten opzichte van de periodes
van inactiviteit
- De regering zal de mogelijkheid onderzoeken om de uitvoeringsregels voor de gelijkstelling
van de voor alle pensioenstelsels gemeenschappelijke periodes op elkaar af te stemmen
- De werkloosheid van de 3e periode en de brugpensioenperioden vóór 60 jaar zullen in de
pensioenberekening gevaloriseerd worden op basis van het minimumrecht per loopbaanjaar,
met uitzondering van de brug<strong>pensioenen</strong> in geval van een bedrijf in moeilijkheden of
herstructurering, evenals die welke ingevolge de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 96
werden genomen. 5
- De periodes van vrijwillige werkonderbreking, buiten het gemotiveerde tijdskrediet en de
thematische verloven, zullen bij de pensioenberekening nog voor maximum een jaar
gevaloriseerd worden. In geval van een arbeidsduurvermindering van 1/5de tijd zal deze
gelijkstelling in dagen kunnen worden geteld
- Deze maatregelen zullen voor de betrokken periodes vanaf 2012 in werking treden.
Concreet volgens de wet van 28 december 2011
Brugpensioen vóór 60 jaar:
- Gelijkstelling wordt beperkt tot het bedrag van het minimumjaarrecht.
- Personen die al in het stelsel van brugpensioen zitten of vóór 28.11.2011 een toezegging
hadden, vallen niet onder de maatregel.
- Brugpensioen na 60 jaar blijft volledig vrijgesteld.
Het halftijds brugpensioen dooft uit. 6
Vrijwillige loopbaanonderbreking of tijdskrediet vóór de leeftijd van 60 jaar:
- Gelijkstelling wordt beperkt tot maximum 1 jaar.
- De onderbrekingen van de loopbaan met een bepaald motief (tijdskrediet voor opvoeding,
zorg of opleiding, ouderschapsverlof, palliatief verlof, zorgverlof) blijven volledig
gelijkgesteld.
- Personen die al in het stelsel van tijdskrediet zitten of vóór 28.11.2011 een aanvraag
ingediend hebben, vallen niet onder de maatregel.
Voor mensen die in de toekomst in een landingsbaan intreden of een aanvraag na 28 november
2011 indienen:
- Vóór de leeftijd van 60 jaar wordt een gelijkstelling voorzien zoals voor brugpensioen (dus op
basis van het minimumrecht = minimumpensioen voor die periodes).
5
De naam brugpensioen wordt gewijzigd in werkloosheid met bedrijfstoeslag. De loopbaanvereiste en leeftijd
wordt stelselmatig opgetrokken. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen CAO’s die of collectieve
akkoorden die na of voor 31/12/2011 werden gesloten. Volgens de algemene regel moest de <strong>werkne</strong>mer 60
jaar bereikt hebben en een loopbaar van 30 jaar kunnen aantonen. Hierop zijn talrijke uitzonderingen gemaakt
via CAO’s. Vanaf 1 januari is de algemene regel 60 jaar met een loopbaan van 40 jaar en er worden
overgangsmaatregelen ingevoerd en uitzonderingsregelingen.
6
Vanaf 1 januari 2012 wordt het KB van 30 juli 1994 inzake het halftijds brugpensioen opgeheven via de wet
van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen.
Pagina 9

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
- Na de leeftijd van 60 jaar wordt er in een volledige gelijkstelling voorzien voor de duurtijd
van 1 jaar VTE (dus 2 jaar 1/2de landingsbaan of 5 jaar 1/5de landingsbaan). Voor de
periodes daarnaast gebeurt de gelijkstelling op basis van het minimumrecht.
- Uitzonderingen:
o Brugpensioen, tijdskrediet, loopbaanonderbreking en landingsbanen vanaf 60 jaar.
o Personen ouder dan 50 jaar die vóór 28.11.2011 al in een stelsel van tijdskrediet of
loopbaanonderbreking zaten.
Aanpassingen februari 2012
Basistijdskrediet
Het basistijdskrediet opgenomen voor erkende motieven: 1 jaar gelijkstelling proportioneel voor
1/2 de tijdskrediet.
Eindeloopbaan
Voor het tijdskrediet en de specifieke loopbaanonderbreking op het einde van de loopbaan wordt de
toegang tot en het recht op verhoogde uitkeringen op 55 jaar gebracht voor het 1/5 de tijdskrediet en
voor het halftijdse tijdskrediet. Er worden uitzonderingen voorzien voor de zware beroepen die
tegelijk knelpuntberoepen 7 zijn. Na besprekingen met de sociale partners wordt de leeftijdsgrens
naar 50 jaar gebracht om een 1/5 de landingsbaan te kunnen nemen; of:
- Indien men een zwaar beroep 8 uitoefent conform het KB van 28 december 2011 (en op
advies van de NAR kan de definitie van een zwaar beroep worden aangepast);
- Indien men <strong>werkne</strong>(e)m(st)er in een bouwbedrijf is 9 ;
- Indien met op 50 jaar 28 jaar effectieve loopbaanjaren heeft waarbij enkel
moederschapsverlof, vaderschapsverlof en adoptieverlof gelijkgesteld wordt 10 ;
- Voor ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering indien dit het aantal
ontslagen/brug<strong>pensioenen</strong> beperkt; deze landingsbanen worden volledig gelijkgesteld.
De sociale partners zullen ook onderzoeken hoe landingsbanen tot langer werken kunnen leiden.
Tabel Overzicht hervormingen tijdskrediet en loopbaanvermindering en gelijkstelling voor de
<strong>pensioenen</strong>
2011 2012
Tijdskrediet privé-sector
Tijdskrediet voor een volledige schorsing van de
arbeidsprestaties voor alle <strong>werkne</strong>mers jonger of
ouder dan 50 jaar:
Algemeen stelsel zonder motief (1)
De <strong>werkne</strong>mer met 5 jaar loopbaan als loontrekkende
en 2 jaar anciënniteit bij de werkgever heeft recht op:
- ofwel 12 maanden volledige onderbreking
7
Elke gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling werkt regelmatig een lijst met knelpuntberoepen bij. Dat
zijn beroepen waarvoor er een belangrijk tekort aan arbeidskrachten bestaat. Op grond van deze lijsten
publiceert de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) een officiële lijst met knelpuntberoepen: Raadpleeg de
"Lijst van studies die voorbereiden op beroepen waarvoor een significant tekort aan arbeidskrachten bestaat"
.
8
Wisselende ploegen, onderbroken diensten, nachtarbeid gedurende laatste 5/10 jaar of 7/15 jaar.
9
Verminderde arbeidsgeschiktheid en 10 jaar in bouw.
10
Loopbaanjaar is minimum 285 dagen gedekt door loon; alleen mogelijk mits sectorale CAO; wordt de
budgettaire doelstelling niet gehaald dan wordt de loopbaanvoorwaarde verhoogd tot 29 of 30 jaar.
Pagina 10

- voor gerechtigden op een
onderbrekingsuitkering is de gelijkstelling
beperkt tot 12 maanden;
- de sector of de onderneming kan het voltijds
tijdskrediet tot maximum 60 maanden
optrekken; in dit geval zijn de eerste 36 maanden
gratis gelijkgesteld en zijn de overige 24
maanden niet regulariseerbaar door vrijwillige
bijdragen te betalen.
Thematische verloven
Verlof voor de verzorging van een zwaar ziek gezinsof
familielid:
- vorm: volledige onderbreking, halftijds of 1/5 de
- duur: max. 12 maanden volledig of max. 2-4
maanden deeltijds per periode van min. 1 maand
en max. 3 maanden
- tewerkstellingsvoorwaarde: voltijds werken voor
volledige onderbreking of 1/5 de vermindering,
minstens 3/4 de werken in geval van vermindering
tot halftijds.
Verlof voor palliatieve zorgen:
- vorm: idem
- duur: max. 1 maand, verlengbaar met 1 maand
- tewerkstellingsvoorwaarde: voltijds werken op
moment van aanvraag in geval van vermindering
tot halftijds of voor 1/5 de vermindering.
Tijdskrediet voor een vermindering van de
tewerkstelling tot een halftijdse baan voor
<strong>werkne</strong>mers jonger dan 50 jaar
Tijdskrediet voor een vermindering van de
tewerkstelling tot een halftijdse betrekking voor
<strong>werkne</strong>mers jonger dan 50 jaar:
- het voltijds of halftijds tijdskrediet is toekenbaar
tot maximum 60 maanden gedurende de hele
loopbaan
- het tijdskrediet kan slechts tot maximum 36
maanden gelijkgesteld worden
- een <strong>werkne</strong>mer die gedurende 5 jaar halftijds
tijdskrediet verkrijgt, bekomt slechts de eerste 3
jaar gelijkstelling; dit komt dus neer op een gratis
gelijkstelling van 3 x 6 maanden = 18 maanden
- ook hier is geen regularisatie mogelijk voor de
laatste 2 jaar halftijds tijdskrediet
- de beperking tot 36 maanden gratis gelijkstelling
geldt gezamenlijk voor de perioden bedoeld
onder de twee eerste streepjes.
Tijdskrediet voor een vermindering van de
tewerkstelling met 1/5 de voor <strong>werkne</strong>mers jonger
dan 50 jaar
- een gratis gelijkstelling voor een periode van
maximum 5 jaar wanneer de tewerkstelling met
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
- ofwel 24 maanden halftijdse vermindering
- ofwel 60 maanden 1/5 vermindering
- of een combinatie van deze stelsels tot een
voltijds equivalent van 12 maanden
→1 jaar gelijkstelling
Algemeen stelsel met motief zorg en opleiding (1)
De <strong>werkne</strong>mer met 2 jaar anciënniteit bij de
werkgever heeft recht op een bijkomend recht op
onderbrekingsuitkeringen van maximaal 36 maanden
volledige onderbreking, halftijdse vermindering of
1/5 vermindering (2):
- om zorg te dragen voor zijn kind tot 8 jaar
- om palliatieve zorgen toe te dienen
- om een zwaar ziek gezins- of familielid bij te
staan of te verzorgen
- om een opleiding te volgen.
→volledige gelijkstelling
Algemeen stelsel met motief ziek kind (1)
De <strong>werkne</strong>mer met 2 jaar anciënniteit bij de
werkgever heeft recht op een bijkomend recht op
onderbrekingsuitkeringen van maximaal 48 maanden
volledige onderbreking, halftijdse vermindering of
1/5 vermindering (3):
- om zorg te dragen voor zijn gehandicapt kind
tot 21 jaar;
- om zijn zwaar ziek kind of een zwaar ziek
kind dat deel uitmaakt van het gezin bij te
staan of te verzorgen.
→volledige gelijkstelling
Pagina 11

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
1/5 de verminderd wordt;
- deze gelijkstelling kan boven op de gelijkstelling
van 3 jaar worden verkregen;
- <strong>werkne</strong>mers die de leeftijd van 50 jaar bereikt
hebben en hun tewerkstelling tot 50% of met
1/5 de verminderen;
- gratis gelijkstelling tot de wettelijke
pensioenleeftijd zoals dit voordien al het geval
was in het stelsel van loopbaanonderbreking.
Kortom:
Sinds 1 januari 2012 hebben <strong>werkne</strong>mers recht op 11 :
- 1 jaar basiskrediet en 3 jaar gemotiveerd krediet;
- anciënniteitsvoorwaarde niet-gemotiveerd tijdkrediet van 2 naar 5 jaar;
- voor het basistijdkrediet (1 jaar pro rata) nog maar 1 kalenderjaar gelijkstelling voor pensioen (5 jaar voor
4/5) en dit voor alle periodes (ook de lopende) vanaf 1 januari [...]
Eindeloopbaan
De <strong>werkne</strong>mer met 25 jaar beroepsloopbaan (i.p.v.
20 jaar voordien) heeft recht op een
onderbrekingsuitkering vanaf 55 jaar (i.p.v. 50 jaar
voordien) in het kader van een halftijdse en 1/5
vermindering tot aan de pensioenleeftijd
Afwijking: vanaf 50 jaar:
- voor de <strong>werkne</strong>mers die een zwaar beroep
hebben uitgeoefend;
- en op voorwaarde dat het zwaar beroep
voorkomt op de lijst van knelpuntberoepen.
Uitzondering: De <strong>werkne</strong>mers die reeds in het stelsel
zitten en die niet aangevraagd hebben tot aan de
pensioenleeftijd, kunnen genieten van de oude
bepalingen indien zij een nieuw aanvraagformulier
met de pensioenleeftijd als einddatum indienen.
1) in het verleden opgenomen krediet wordt verrekend
(2) 12 maanden zonder motief + 36 maanden met motief zorg en opleiding. De genoten periodes met motief
ziek kind, met uitzondering van de eerste 12 maanden, worden in mindering gebracht van de 36 maanden. Het
betreft kalenderperiodes die niet gerekend worden in voltijdse equivalenten.
(3) 12 maanden zonder motief + 48 maanden met motief ziek kind. De genoten periodes met motief zorg en
opleiding worden in mindering gebracht van de 48 maanden. Het betreft kalenderperiodes die niet gerekend
worden in voltijdse equivalenten.
Bron 2012: http://www.rva.be/frames/frameset.aspx?Path=D_opdracht_LBO/&Items=1&Language=NL
Commentaar Vrouwenraad
→over bij de pensioenberekening het werk meer laten doorwegen ten opzichte van de periodes van
inactiviteit:
11 http://www.dereparaties.be/?utm_source=acvonline&utm_medium=presslinkfront&utm_campaign=pressacvonline
Pagina 12

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Het onderzoek om de uitvoeringsregels voor de gelijkstelling van de voor alle pensioenstelsels
gemeenschappelijke periodes op elkaar af te stemmen biedt de mogelijkheid om ongelijke
behandelingen weg te werken (zoals de Vrouwenraad voorstelt in zijn dossier over de Gelijkgestelde
periodes ).
De werkloosheid van de derde periode en de brugpensioenperioden vóór 60 jaar zullen in de
pensioenberekening gevaloriseerd worden op basis van het minimumrecht 12 per loopbaanjaar: zeker
wat de werkloosheid van de derde periode betreft, zal dit vooral vrouwen treffen omdat zij als
‘samenwonende’ het meest in deze categorie vertegenwoordigd zijn en daardoor ook al een lagere
werkloosheidsuitkering ontvangen (in verhouding tot wat ze voor hun werkloosheidsperiode
bijgedragen hebben).
De combinatie van beroeps- en gezinsleven komt onder druk te staan. De totale duur via de
combinatie van de verschillende onderbrekingsmogelijkheden (vóór 2012 : tijdskrediet en thematische
verloven) vermindert tot 4 jaar (basistijdskrediet + gemotiveerd tijdskrediet). De
anciënniteitsvoorwaarden verhogen en de gelijkstelling voor het pensioen vermindert voor het
basistijdskrediet. Het risico bestaat dat vooral vrouwen de combinatie dan zullen ‘oplossen’ door
(meer) deeltijds te gaan werken: dit heeft een negatieve impact voor de opbouw van hun
pensioenrechten.
Er zijn meer loopbaanjaren vereist voor de toegang tot eindeloopbaanstelsels: vrouwen hebben het
moeilijker dan mannen om aan deze nieuwe voorwaarde te voldoen.
De koppeling van zware beroepen met knelpuntberoepen betekent een beperking van het aantal
zware beroepen dat in aanmerking komt voor een landingsbaan op 50 jaar.
Brugpensioen
De minimumleeftijd wordt verhoogd naar 60 jaar en de anciënniteit naar 40 jaar voor nieuwe cao’s
vanaf 1 januari 2012 en voor bestaande cao’s vanaf 2015.
Het recht op brugpensioen op 56 jaar met een loopbaan van 40 jaar wordt verlengd tot 2015 en de
voorwaarde dat men 78 arbeidsdagen moet kunnen aantonen voor de leeftijd van 17 jaar wordt
geschrapt.
Voor zware beroepen (wisselende ploegen, nachtarbeid en onderbroken diensten) zal brugpensioen
verder mogelijk blijven vanaf 58 jaar na 35 loopbaanjaren: hier geldt dus geen verstrenging van
leeftijds- en loopbaanvoorwaarden tot 60 jaar en 40 jaar.
Inzake gelijkstellingen zijn er wijzigingen ten aanzien van de verstrengingen in het regeerakkoord;
volledig gelijkgesteld zijn nu:
- Brugpensioen ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering, 56 jaar lange loopbaan
40 jaar, 56 jaar nachtarbeid, 56 jaar bouw, 58 jaar zware beroepen en 58 jaar mindervaliden
of ernstig lichamelijk letsel;
12 i.p.v. op basis van het fictieve loon: de hoogte van het <strong>werkne</strong>merspensioen hangt af van het jaarlijks
verdiende of fictieve loon. Een fictief loon is een loon dat wordt toegekend in een periode van gelijkstelling.
Het wordt in principe berekend op het gemiddelde loon van het afgelopen kalenderjaar.
Pagina 13

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
- Brugpensioen 58 jaar en lange loopbaan 38 jaar of regelingen 55/56/57 jaar ononderbroken
verlengd (=uitdovend stelsel): tot 59 jaar gelijkstelling aan minimumrecht, vanaf 59 jaar
volledig gelijkgesteld;
- Pseudobrugpensioen: tot 59 jaar gelijkstelling aan minimumrecht, vanaf 59 jaar volledig
gelijkgesteld.
Tabel ‘Brugpensioen’ vanaf 1 januari 2012
Minimumleeftijd CAO's gesloten en
neergelegd vóór
01.01.2012 of na
deze datum
verlengd
60 jaar CAO nr. 17 (van
toepassing in alle
ondernemingen
van de privésector)
58 Sectorale of
ondernemings-CAO
58 Sectorale of
ondernemings-CAO
Vereist minimum
beroepsverleden
Vereist minimum
beroepsverleden
2012 2013 2014
M :35 jaar
V : 28 jaar
M :35 jaar
V : 28 jaar
Vereist minimum
beroepsverleden
M :35 jaar
V : 28 jaar
M :38 jaar
M :38 jaar
M :38 jaar
V : 35 jaar
V : 35 jaar
V : 38 jaar
35 jaar waaronder 35 jaar waaronder 35 jaar waaronder
een aantal jaren in een aantal jaren in een aantal jaren in
een zwaar beroep een zwaar beroep een zwaar beroep
Uitleg :
Voor de algemene stelsels (zie tabel) zullen de toegangsvoorwaarden (leeftijd en aantal jaren
beroepsverleden) geleidelijk aan verhoogd worden.
Voor de CAO's die al bestonden op 31 december 2011 (*) en voor de CAO's die deze verlengen, zal
deze verhoging pas gevolgen hebben vanaf 1 januari 2015.
(*) gesloten en neergelegd vóór 1 januari 2012
De specifieke stelsels (58 jaar met 35 jaar beroepsverleden voor de <strong>werkne</strong>mer met zware medische
problemen, 56 jaar met 33 jaar beroepsverleden waarvan 20 jaar nachtarbeid, het stelsel op 56 jaar
in de bouwsector, het stelsel op 56 of 57 jaar met 38 jaar beroepsverleden, het stelsel van de CAO 92
op 56 jaar met 40 jaar beroepsverleden) blijven ongewijzigd.
Voor de ondernemingen erkend als onderneming in moeilijkheden zal de leeftijdsvoorwaarde
geleidelijk aan verhoogd worden tot 55 jaar in 2018. Zo wordt de leeftijd vanaf 1 januari 2012 op 52
jaar gebracht, maar enkel voor de ondernemingen waarvan de periode van erkenning als
onderneming in moeilijkheden aanvangt na 31 december 2011.
Met andere woorden, de erkenning als onderneming in moeilijkheden die is aangevangen vóór 1
januari 2012 kan toegepast worden onder de leeftijdsvoorwaarden zoals vastgelegd in de
ministeriële beslissing.
Voor de ondernemingen erkend als onderneming in herstructurering wordt de leeftijdsvoorwaarde
vanaf 1 januari 2013 op 55 jaar gebracht (het betreft enkel de periodes van erkenning die ingaan
vanaf 1 januari 2013).
Pagina 14

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Bron :
http://www.rva.be/frames/Frameset.aspx?Path=D_opdracht_BP/Regl/Reglementering/&Language=NL&Items=
1/1/2
De overlevings<strong>pensioenen</strong> beperken
De mensen die hun partner verliezen zullen een ‘overgangsuitkering’ ontvangen waarvan de duur zal
afhangen van de leeftijd, het aantal kinderen en het aantal jaren van wettelijk samenwonen of
huwelijk.
Na afloop van de overgangsuitkering en bij gebrek aan een baan zal er onmiddellijk een recht op
werkloosheidsuitkering geopend worden, zonder wachttijd en met een aangepaste en vroegtijdige
begeleiding.
Om een overgang tussen het oude en het nieuwe stelsel te garanderen, zal de regering ervoor zorgen
dat voor de mensen die op 1 januari 2012 de leeftijd van 30 jaar hebben bereikt, in geval hun partner
overlijdt, het rustpensioen zal worden verhoogd met een bedrag ter waarde van wat ze
in het kader van het huidige overlevingspensioenstelsel zouden hebben ontvangen.
De regels om een pensioen en een beroepsinkomen te cumuleren zullen worden versoepeld,
teneinde de werkloosheidsvallen te bestrijden.
Commentaar Vrouwenraad:
Het principe van de beperking van de overlevings<strong>pensioenen</strong>, de invoering van een
overgangsuitkering en het onmiddellijk recht op een werkloosheidsuitkering sluit aan bij de visie van
de Vrouwenraad in het kader van de individualisering van de socialezekerheidsrechten. Positief is ook
dat wettelijk samenwonenden gelijk zullen worden behandeld als gehuwden.
De Vrouwenraad is alert voor concretere maatregelen die nog zullen genomen worden.
Vraag: Wat gaat de pensioenhervorming 2011-2012 de <strong>werkne</strong>emsters kosten in
vergelijking met de <strong>werkne</strong>mers?
Maatregelen voor een betere pensioenbescherming
In het verleden zijn een aantal maatregelen genomen die een betere pensioenbescherming voor
vrouwen/mannen voor ogen hebben:
- midden jaren 1970: echtscheidingspensioen;
- 1984: het overlevingspensioen wordt ook toegankelijk voor mannen;
- 1997: ter compensatie van het geleidelijk optrekken van de pensioenleeftijd van vrouwen naar
65 jaar: invoering van het minimumrecht per loopbaanjaar (pensioen opgebouwd tijdens een
bepaald loopbaanjaar kan niet lager zijn dan een bepaald minimum);
- 2005-2007: vier conferenties 'Vrouw en Pensioen', op initiatief van de minister van Pensioenen.
En verder:
Aanpassing aan de levensduurte (indexering)
Het bedrag van de toegekende <strong>pensioenen</strong> is verbonden aan de zogenaamde gezondheidsindex
(prijsindexcijfer waaruit de prijsstijgingen van producten, zoals sigaretten, alcohol, benzine ...
Pagina 15

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
verwijderd zijn). Als de afgevlakte index de volgende spilindex bereikt, verhoogt de RVP de bedragen
die hij uitbetaalt met 2 %.
Aanpassing aan het welvaartspeil
Onafhankelijk van de indexaanpassing, past de wetgever de pensioenbedragen aan de evolutie van
het algemeen welzijn aan, het zogenaamde welvaartspeil. Dit was één van de maatregelen uit het
Generatiepact om het langer werken aan te moedigen. 13 Andere maatregelen waren de
pensioenbonus en de welvaartsbonus. De maatregel over de pensioenbonus wordt met een
jaar verlengd (wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen).
Cijfers over wie de pensioenbonus ontvangt: zie RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p. 87-148.
De impact van het Generatiepact 2005
In het Vrouwenraaddossier ‘Generatiepact en eindeloopbaan’(2005) 14 geven we een overzicht van de
positieve maatregelen:
Positieve maatregelen voor oudere vrouwen:
- voor de berekening van het minimumpensioen zal rekening gehouden worden met de deeltijds
gewerkte jaren
- 15 miljoen euro voor maatregelen ter verbetering van het pensioen van diegenen met een
atypische loopbaan
- een nieuwe definitie van zware arbeid zou moeten kansen bieden voor vrouwen
- cumul overlevingspensioen/toegelaten arbeid: het gaat hier slechts om een kleine minderheid
van vrouwen die genieten van afgeleide rechten (>< standpunt Vrouwenraad individuele
rechten)
Maatregelen die vooral ten goede komen aan oudere mannen:
- de afzwakking van de leeftijds- en anciënniteitslogica in ruil voor de zogenaamde secundaire
arbeidsvoorwaarden (extra vakantiedagen, verruimde toegang tot deeltijds tijdskrediet,…)
- lichtere job voor <strong>werkne</strong>mers boven 45 jaar met zwaar beroep
- bonussysteem voor extra pensioenrechten voor wie na 60 jaar blijft werken
- gunstiger fiscale behandeling tweede pensioenpijler
- 4/5 de tijdskrediet voor 55-plussers
Regeerakkoord van december 2011 en wet van 28 december 2011 houdende diverse
bepalingen
De inkomens van gepensioneerden optrekken en hen beter informeren
De <strong>pensioenen</strong> van de zelfstandigen en van de loontrekkenden zullen in het kader van de
welvaartsenveloppe worden opgewaardeerd.
Alle werkenden zullen zeer regelmatig, en vanaf het begin van hun loopbaan, een raming van hun
toekomstige pensioenrechten ontvangen.
13 Wet van 23 december 2005 betreffende het Generatiepact.
14 Dit dossier kan bij de Vrouwenraad opgevraagd worden via info@vrouwenraad.be
Pagina 16

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
De loopbaangegevens over de drie pensioenstelsels en de aanvullende <strong>pensioenen</strong> zullen in één
databank worden bijeengebracht waarin de gegevens onder een format zullen zijn opgeslaan dat
voor alle takken van de sociale zekerheid bruikbaar is. Zo zal er maar één aanspreekpunt zijn
om de gepensioneerden en de toekomstige gepensioneerden over hun toestand en rechten te
informeren.
Commentaar Vrouwenraad:
Er wordt geen herwaardering of verhoging van het minimumpensioen voorzien en dit treft vooral
vrouwen want zij hebben gemiddeld de laagste <strong>pensioenen</strong>.
Vraag: zal de regering compensatiemechanismen voor <strong>werkne</strong>emsters voorzien?
Wat met de zware beroepen?
In de loop van 2012 zullen een aantal maatregelen van het Generatiepact worden geëvalueerd, zoals
de zware beroepen, solidarisering van de brug<strong>pensioenen</strong>, enzovoort en zullen de nodige
correctiemaatregelen worden getroffen.
Commentaar Vrouwenraad:
De Vrouwenraad vraagt een duidelijke definitie/criteria inzake ‘zware beroepen’. Er moet rekening
gehouden worden met de arbeidsvoorwaarden en de gezondheidstoestand bij de eindeloopbaan. Wij
pleiten voor diverse uittredingsmogelijkheden/landingsformulers al naargelang de loopbanen en de
beroepen van de <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers. Dit moet opgevangen worden via de gelijkgestelde periodes op
een zodanige wijze dat <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers er niet financieel bij inboeten.
Pensioenleeftijd
De pensioenleeftijd is 65 jaar voor iedereen. Voor vrouwen gold sinds de gelijkschakeling met de
pensioenleeftijd van mannen in 1997 een overgangsfase tot 2009. Tot 1 december 2005 konden ze
nog op 63 jaar met pensioen, tot 1 december 2008 op 64 jaar en vanaf 1 januari 2009 op 65 jaar.
Vervroegd pensioen
In het kader van het vervroegd pensioen of de zogenaamde de flexibele pensioenleeftijd konden
<strong>werkne</strong>mers tot het pensioenstelsel toetreden tussen 60 en 65 jaar mits een loopbaan van 35 jaar en
in elk van die 35 jaar moet je minstens 1/3 de gewerkt hebben als <strong>werkne</strong>mer of 4 maanden
bijgedragen als zelfstandige. Bij zelfstandigen wordt het bedrag van het rustpensioen verminderd
met 5% per jaar vervroeging. Voor <strong>pensioenen</strong> die ingaan vanaf 1 januari 2003 wordt de
vermindering wegens vervroeging niet toegepast indien je een (gemengde) loopbaan van 45 jaar kan
bewijzen. Vanaf 1 januari 2006 wordt geen malus meer toegepast voor de nieuw gepensioneerden
met een (gemengde) loopbaan van minstens 44 jaar. Vanaf 1 januari 2007 neemt de vermindering af
in functie van de leeftijd van de gerechtigde op het ogenblik waarop het pensioen ingaat.
Voor de nieuwe regeling inzake de verhoging van de effectieve leeftijd om vervroegd op pensioen te
gaan (60→62 jaar): zie p. 7.
Voortijdige uittreding
Er bestaan een aantal uitzonderingsregimes waarlangs men de voortijdige uittreding kan
organiseren. Hier volgen enkele mogelijkheden voor 55-plussers:
Pagina 17

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
- de overstap naar deeltijds werk;
- de mogelijkheid om de loopbaan deeltijds te onderbreken met een premie (tijdskrediet,
landingsbanen);
- ontslagen <strong>werkne</strong>mers die van de werkgever aanvullingen krijgen bovenop de
werkloosheidsuitkering: het brugpensioen dat met de pensioenhervorming van 2011-2012
werkloosheid met bedrijfstoeslag wordt.
Soorten wettelijke <strong>pensioenen</strong>
Rustpensioen
Overlevingspensioen
Pensioen voor deeltijdse arbeid
Feitelijke scheiding
Pensioen van de uit de echt gescheidene
Subgroepen
- zuiver rustgepensioneerde <strong>werkne</strong>mers
- zuiver rustgepensioneerde zelfstandigen
- zuiver rustgepensioneerde ambtenaren
- rustgepensioneerden met een gemengde loopbaan
- zuiver overlevingsgepensioneerden
- gepensioneerden die een inkomensgarantie ontvangen
- gepensioneerden met een rust- en overlevingspensioen
- gepensioneerden met een rustpensioen en een inkomensgarantie
- gepensioneerden met een overlevingspensioen en een inkomensgarantie
- gepensioneerden met een rust- en overlevingspensioen en een inkomensgarantie
Berekening
Berekening van rustpensioen (voltijds en deeltijds)
Berekening van overlevingspensioen
Berekening van pensioen in geval van feitelijke scheiding
Berekening van pensioen in geval van echtscheiding
Het wettelijk pensioen wordt berekend op basis van:
Het aantal loopbaanjaren: een volledige loopbaan die recht geeft op een volledig wettelijk
rustpensioen bedraagt 45 jaar. Vanaf 2009 is dat ook zo voor vrouwen. Na 2/3 de van de loopbaan
(dus 30 jaar) kan je aanspraak maken op een minimumpensioen. Een loopbaanjaar is volledig
wanneer je 285 dagen per jaar en minimaal 6u per dag hebt gewerkt. In bepaalde gevallen worden
bepaalde periodes van inactiviteit meegerekend, dat zijn de zogenaamde gelijkgestelde dagen
(bijvoorbeeld periodes van werkloosheid, moederschapsverlof, ouderschapsverlof,…);
Pagina 18

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Het bruto-inkomen dat je tijdens de loopbaan hebt verdiend. Er bestaat wel een maximumpensioen
omdat het inkomen maar tot een bepaald plafond wordt meegerekend.
Afhankelijk van je gezinssituatie ontvang je een gezinspensioen of een alleenstaande pensioen. Er
wordt automatisch berekend wat het voordeligst voor jou is.
Het gezinspensioen is een verhoging van het rustpensioen met 25% die je krijgt wanneer je
echtgeno(o)t(e):
- aanspraak kan maken op een pensioen dat minder bedraagt dan de toeslag van 25% of zelfs
helemaal geen pensioen ontvangt;
- een beroepsinkomen heeft dat lager is dan een bepaald bedrag
Wanneer beide echtgenoten rust<strong>pensioenen</strong> hebben die samen meer bedragen dan het verhoogde
pensioen van één van beiden, dan krijgen ze elk hun eigen rustpensioen, dat ook het alleenstaande
pensioen wordt genoemd.
Onder bepaalde voorwaarden kan je ook pensioenrechten krijgen op basis van het voorbije huwelijk,
nl. een overlevingspensioen of een pensioen bij feitelijke scheiding of echtscheiding.
Herwaardering van het loon
De Rijksdienst voor Pensioenen houdt bij hoeveel we jaarlijks verdienen. Op het einde van de
loopbaan wordt elk jaarloon aangepast aan de evolutie van de levensduurte. Het loon van toen
wordt dus geherwaardeerd om een redelijk pensioen te kunnen samenstellen.
Meer over: de herwaardering van het loon voor de pensioenberekening; over aanpassings- en
herwaarderingscoëfficiënten.
Loongrens
Er is ook een loongrens of een plafond. Verdien je meer dan een bepaald bedrag, dan loopt je
bijdrage wel op maar het deel van het loon dat boven die grens ligt wordt niet meegenomen in de
berekening van je pensioen. Hier speelt het solidariteitsprincipe. Deze loongrens wordt ook jaarlijks
vastgelegd en bedraagt voor <strong>werkne</strong>mers 47.171,84 euro (2009). Na de herwaarderingen wordt elk
aangepast en eventueel geplafonneerd jaarloon gedeeld door 45 omdat een volledige loopbaan
bepaald is op 45 jaar. Veel <strong>werkne</strong>mers komen niet aan een loopbaan van 45 jaar. Voor hen wordt
een pensioenbreuk toegepast. Wie bijvoorbeeld 39 jaar gewerkt heeft, krijgt 39/45 ste van zijn
potentieel pensioen. Wie alleenstaande is of wiens partner een eigen inkomen heeft krijgt 60% van
het bedrag dat via de pensioenbreuk wordt berekend effectief uitgekeerd. Wanneer er een
gezinspensioen is waarvan twee partners moeten leven, dan wordt 75% uitgekeerd. Ook het
resultaat van al die optellingen wordt beperkt tot jaarlijks ongeveer 20.000 euro voor een
alleenstaande en 25.000 euro voor een gezin.
Minimumpensioen
Om recht te hebben op een minimumpensioen moet een <strong>werkne</strong>mer (of zelfstandige) ten minste
2/3 de van een volledige loopbaan gewerkt hebben (30 jaar) en die loopbaan moet samengesteld zijn
uit jaren waarin telkens ten minste het equivalent van 208 voltijdse dagen arbeid wordt gehaald.
Heeft men aan die voorwaarden voldaan, dan heeft men ten minste recht op een deel van het
wettelijk minimumpensioen.
Tabel: Jaarbedragen minimum rustpensioen voor een volledige loopbaan vanaf 1 september 2011
Pagina 19

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
gezinsbedrag alleenstaande overlevingspensioen
Werknemers 15.989,96 12.796,00 12.594,10
Wie geen 30 jaar gewerkt heeft, krijgt het bedrag dat met zijn pensioenbreuk overeenkomt.
Deze vermelde bedragen zijn bruto. Er gaan nog bijdragen voor de sociale zekerheid en voor de
belastingen af. Er is een belastingvrijstelling op de eerste inkomensschijf. Deze limiet geldt voor het
gezin. De netto-inkomens van beide partners worden samengeteld.
Gemengd minimum
Indien de loopbaan van betrokkene niet aan het criterium van 2/3de loopbaan voldoet in de
<strong>werkne</strong>mersregeling, maar ook jaren als zelfstandige bevat, dan worden de perioden van
tewerkstelling die erkend worden in het pensioenstelsel voor zelfstandigen toegevoegd aan de
loopbaan als <strong>werkne</strong>mer om aan de 2/3de loopbaanvoorwaarde te voldoen. Dit noemt men het
gemengd minimim.
Jaarbedragen minimumpensioen voor een volledige gemengde loopbaan
Rustpensioen gezinsbedrag 13.492,10
Rustpensioen bedrag alleenstaande 10.370,11
Overlevingspensioen 10.370,11
Maximumpensioen
Wanneer je een volledige loopbaan als bediende bewijst en de bezoldigingen bereiken steeds - sinds
1958 - het grensbedrag voor de berekening van het pensioen, dan bedraagt het maximumpensioen :
Mannen Vrouwen
Datum Index Rustpensioen Rustpensioen Rustpensioen gezin Rustpensioen
gezin
alleenstaande
alleenstaande
01.05.2008 123,26 2.212,24 EUR 1.769,79 EUR 2.241,06 EUR 1.792,85 EUR
01.09.2010 128,24 Rustpensioen gezin: 2.391, 25 Rustpensioen alleenstaande: 1.913,00
01.01.2012 130,80 Rustpensioen gezin: 2.530,82 Rustpensioen alleenstaande: 2.024,66
N.B. : omwille van de inhoudingen, kan het bedrag dat je zult ontvangen lager zijn dan de hierboven vermelde
Vakantiegeld
Elk jaar wordt in mei een vakantiegeld uitbetaald aan de gepensioneerden die een
<strong>werkne</strong>merspensioen ontvangen (rust- en/of overlevingspensioen).
Dit vakantiegeld wordt bij het maandelijks bedrag van het pensioen gevoegd en samen uitbetaald.
Bedragen mei 2010:
Datum Index Pensioen gezinsbedrag Pensioen bedrag alleenstaande of
overlevingspensioen
1 mei 2010 771,01 568,80
1 mei 2011 130,80 739,70 591,75
Het bedrag van het vakantiegeld mag niet hoger zijn dan het voor de maand mei te betalen
maandbedrag <strong>werkne</strong>mer.
Omwille van een eventuele fiscale inhouding, kan het ontvangen bedrag lager zijn dan wat hierboven
is vermeld.
Pagina 20

Gelijkgestelde periodes
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Zowel periodes van tewerkstelling als gelijkgestelde dagen en gelijkgestelde periodes worden
meegeteld bij het bepalen van de lengte van de beroepsloopbaan. De lengte van de loopbaan
bepaalt mee de hoogte van het opgebouwde pensioen en het recht op een minimumpensioen
vereist een beroepsloopbaan die minstens twee derde van een volledige loopbaan bedraagt.
De hoogte van het <strong>werkne</strong>merspensioen hangt af van het jaarlijks verdiende of fictieve loon. Een
fictief loon is een loon dat wordt toegekend in een periode van gelijkstelling. Het wordt in principe
berekend op het gemiddelde loon van het afgelopen kalenderjaar. Een onderbreking op de
arbeidsmarkt zal dus omwille van die gelijkgestelde periodes niet noodzakelijk een vermindering van
de pensioenhoogte betekenen.
Overzicht gelijkstellingen voor <strong>pensioenen</strong> volgens de Rijksdienst voor Pensioenen
1. perioden van onvrijwillige werkloosheid en van beroepsopleiding
2. periode van tewerkstelling als werkloze door de provincies, de gemeenten en de openbare
instellingen
3. perioden van arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of invaliditeit en de perioden van
moederschapsbescherming
4. perioden van loopbaanonderbreking (mits te voldoen aan bepaalde voorwaarden)
5. recht op tijdskrediet of loopbaanvermindering
voor deze periodes wordt de gelijkstelling slechts aanvaard zo men de wettelijk
voorziene uitkeringen heeft genoten
6. arbeidsbeperking wegens herverdeling van de arbeid
7. deeltijds <strong>werkne</strong>mer met behoud van rechten (met en zonder inkomensgarantieuitkering)
8. perioden dat men een wettelijke vergoeding genoot wegens arbeidsongeval of beroepsziekte en
men ten minste 66% arbeidsongeschikt was
9. perioden van inactiviteit van een gebrekkige of verminkte of van een mindervalide die tenminste
65% arbeidsongeschikt was, evenals de periode van inactiviteit van een gehandicapte wiens
verdienvermogen tot één derde of minder van die van een niet-gehandicapte werd verminderd
10. perioden van vakantie beoogd bij de wetgeving betreffende het jaarlijks verlof van de
loonarbeiders
11. periode van staking erkend door de vakorganisaties en de perioden van arbeidsonderbreking
wegens uitsluiting
12. periode van militaire dienst bij het Belgisch leger en de erkende perioden als
gewetensbezwaarden op voorwaarde dat voor die perioden geen pensioen wordt toegekend in
een ander pensioenstelsel,…
13. perioden van voortgezette verzekering zoals voorzien bij de wetgeving betreffende de ziekte- en
invaliditeitsverzekering, gedekt door een attest. Dit is onder meer van toepassing op:
- de werkloze <strong>werkne</strong>mer aan wie het voordeel van de werkloosheidsvergoeding geweigerd is
omdat hij niet de vereiste arbeidsprestaties heeft geleverd of omdat zijn loon te laag was
- de <strong>werkne</strong>mer wiens arbeidsovereenkomst na akkoord tussen de partijen is geschorst
- de <strong>werkne</strong>emster die haar kind zoogt
Meer info:
RVP: Perioden van gelijkstelling
Pagina 21

Vrouwenraaddossier gelijkgestelde periodes
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
In het kader van de pensioenhervorming 2011-2012 (wet van 28 december 2011, vanaf 1 januari
2012) worden de toekennings- en berekeningsregels gewijzigd voor de met arbeidsperiodes
gelijkgestelde tijdvakken die betrekking hebben op:
- de periodes van werkloosheid van de derde periode;
- de periodes van brugpensioen toegekend voor de leeftijd van 60 jaar, met uitzondering van de
brug<strong>pensioenen</strong> in geval van ondernemingen in moeilijkheden of ondernemingen in
herstructurering;
- de periodes van tijdskrediet op het einde van de loopbaan opgenomen voor de leeftijd van 60
jaar;
- de periodes van tijdskrediet op het einde van de loopbaan opgenomen na 60 jaar, uitgezonderd
twee jaar halftijds tijdskrediet en 5 jaar 1/5 de tijdskrediet;
- de periodes van gehele of gedeeltelijke vrijwillige loopbaanonderbreking en tijdskrediet, buiten
het gemotiveerde tijdskrediet en de thematische verloven.
Zie ook: Tabel Tijdskrediet en loopbaanvermindering en gelijkstelling voor de <strong>pensioenen</strong>, p. 11.
Pagina 22

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Individuele en afgeleide rechten 15
De wettelijke <strong>pensioenen</strong> zijn gebaseerd op de individuele verloning en zouden sociaal herverdelend
moeten zijn.
De bijdragen worden ingehouden op lonen zonder dat er plafonds aan te pas komen.
De <strong>pensioenen</strong> (uitkeringen) zelf worden wel berekend op geplafonneerde verloningen. De effectieve
vervangingsratio van het pensioen in verhouding tot het loon is daardoor hoger wanneer het loon
laag is en lager wanneer het loon hoog is. Dit herverdelend principe zou in het voordeel van vrouwen
moeten spelen omdat hun lonen gemiddeld 24% (berekend op het bruto-jaarloon) lager liggen dan
die van mannen en bijna altijd onder het berekeningsplafond liggen. De stelling dat de lage lonen van
vrouwen de oorzaak zijn van hun lage <strong>pensioenen</strong> klopt echter niet wanneer men dit bekijkt vanuit
de problematiek van de individuele (opgebouwd op basis van de eigen beroepsarbeid) en afgeleide
rechten.
Om eigen pensioenrechten op te bouwen spelen zijn volgende elementen van wezenlijk belang:
- Een beroepsactiviteit uitoefenen met onderwerping aan een pensioenstelsel:
15 Vanuit een financieel-technische benadering (hoe het recht wordt gefinancieerd) wordt een onderscheid
gemaakt tussen contributieve rechten (bijdrage) en niet-contributieve rechten (geen bijdrage). Zie
Dossier/Standpunt Vrouwenraad over Sociale zekerheid (12 september 2001), p. 10. Zo zijn er vier categorieën
rechten die elkaar uitsluiten en waarin alle sociale uitkeringen kunnen ondergebracht worden:
- de contributieve eigen rechten
- de niet-contributieve eigen rechten
- de afgeleide rechten
- de niet-ontvangen eigen rechten
contributief eigen recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu omdat hij/zij bijdragen
betaalt in de socialezekerheidsregeling waartoe hij/zij behoort. Dit geeft recht op een bedrag dat
overeenstemt met het bedrag van de uitkering dat het individu zou ontvangen indien hij/zij een
alleenstaande zou zijn en indien hij/zij slechts over een enig inkomen zou kunnen beschikken;
niet-contributief eigen recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu zonder dat door
hem/haar of voor hem/haar een bijdrage werd of wordt betaald en zonder dat er een band als
bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat bijdragen heeft betaald of
betaalt wordt vereist. Dit zijn rechten erkend in de residuaire sociale beschermingsregelingen of
voortkomend uit perioden gelijkgesteld met perioden van arbeid;
afgeleid recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu op basis van een band als
bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat eigen al dan niet contributieve
rechten heeft, ongeacht deze gerechtigde nog leeft of niet. Deze personen zijn of waren dus ten laste van
iemand met eigen rechten.
Een afgeleid recht is ook de eventuele verhoging van een eigen recht, aan de gerechtigde toegekend
wegens zijn/haar toestand als niet-alleenstaande of wegens het hebben van personen ten laste.
Afgeleide rechten kunnen uitgesplitst worden in:
- contributieve afgeleide rechten
- niet-contributieve afgeleide rechten
naargelang het eigen recht waarvan zij afgeleid zijn, een al dan niet contributief recht is (was)
de niet-ontvangen eigen rechten: vermindering van het eigen recht wegens een toestand als
samenwonende, waaruit kan worden afgeleid dat het individu niet over enig inkomen beschikt.
Pagina 23

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Werknemers krijgen dan via het betalen van bijdragen recht op een individueel pensioen. De
effectief verrichte arbeid opent ook recht op pensioen voor bepaalde tijdvakken van inactiviteit.
Het gaat om de gelijkgestelde periodes. De ontvangen bezoldigingen en de loopbaan duur
bepalen de hoogte van het pensioenbedrag.
- Loopbaanduur en arbeidsintensiteit:
Je ontvangt een volledig pensioen na een tewerkstelling van 45 jaar, wat niet wil zeggen dat je
pensioen voldoende hoog zal zijn. Verder speelt de arbeidsintensiteit een rol. Afhankelijk
daarvan kan je recht hebben op een vervroegd pensioen. Tot voor kort was dat 60 jaar in geval
van minstens 35 loopbaanjaren met elk ten minste een derde van een voltijdse tewerkstelling.
Bovendien moeten <strong>werkne</strong>mers een minimumtewerkstelling in voltijdse equivalenten bewijzen
om recht te hebben op het minimumpensioen of op het minimumrecht per loopbaanjaar.
Hoewel een deel va n de vrouwen 45 jaar of langer gewerkt heeft, is hun loopbaan vaak niet
voldoende om aan de voorwaarden te voldoen;
- De loonkloof:
Vrouwen die niet dezelfde kansen als mannen krijgen om door te stromen; de zogenaamde
vrouwenberoepen die financieel minder gewaardeerd worden,…;
- De gelijkgestelde periodes: bepaalde onderbrekingen (deeltijdse arbeid, loopbaanonderbreking,
tijdskrediet) van de beroepsloopbaan zijn niet volledig gelijkgesteld.
Men kan ook een pensioenuitkering verwerven op grond van de relatie met een persoon die
onderworpen is aan een pensioenstelsel. Dit is het afgeleid recht. Bij alle wettelijke pensioenstelsels
doet alleen het huwelijk afgeleide rechten ontstaan.
De grootste verschillen tussen de <strong>pensioenen</strong> van vrouwen en mannen komen voort uit de
toekenning van afgeleide rechten (gezins-, overlevings- en echtscheidingspensioen) die meestal
berekend worden op de verloningen van de mannen, zonder dat ze daar ooit een extra bijdrage
hebben voor betaald.
Wanneer we de financieel-technische benadering van individuele/afgeleide rechten toepassen op de
<strong>pensioenen</strong> komen we tot volgend resultaat:
Contributief eigen recht
- rustpensioen
- specifieke uitkeringen (zie verder ook bij contributief afgeleid recht):
- gewaarborgd minimumpensioen: bedrag alleenstaande
- gemengd minimum: rustpensioen bedrag alleenstaande
- vakantiegeld: bedrag alleenstaande
- bijzondere verwarmingstoelage: bedrag alleenstaande
- maximum bediendenpensioen: bedrag rustpensioen alleenstaande/mannen en vrouwen
- andere pensioenvoordelen: pensioenbonus
Contributief afgeleid recht
Het gezinspensioen (verschil gezinsbedrag - bedrag rustpensioen alleenstaande). Het pensioen voor
de gehuwde persoon waarvan de echtgenote of echtgenoot geen of een geringe beroepsactiviteit
uitoefent of uitoefende of geen vervangingsinkomen geniet, wordt berekend op 75% van de
werkelijk (geplafonneerde) lonen in plaats van op basis van 60% in het geval van een alleenstaande.
Het zogenaamde gezinssupplement is een verhoging van 25%. Meestal gaat het om de echtgenote
Pagina 24

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
die nooit beroepsactief geweest is en er ook geen extra bijdrage betaalt voor het surplus van die
25%, ofwel is ze in geringe mate beroepsactief geweest zodanig dat een gezinspensioen financieel
voordeliger is dan twee rust<strong>pensioenen</strong>. In dit laatste geval heeft de echtgenote wel ooit wat
bijdragen betaald maar ze ziet er zelf niets van terug als een eigen recht.
Gemiddeld tien loopbaanjaren volstaan ongeveer om een individueel pensioenbedrag te verwerven
dat hoger is dan het gezinssupplement. 16 Door de stijgende arbeidsparticipatie van de vrouw van de
afgelopen dertig jaar bouwen beide partners eigen pensioenrechten op en de ‘ontdubbeling’ van de
<strong>pensioenen</strong> gebeurt dan ook in toenemende mate. Maar die ‘tweede’ pensioen is daarom nog geen
behoorlijk pensioen.
Het overlevingspensioen 17 : meestal zijn het vrouwen die van een overlevingspensioen genieten. Ze
waren nooit of nauwelijks beroepsactief en ze zijn vaak financieel beter af dan vrouwen die wel altijd
beroepsactief geweest zijn en een eigen rustpensioen ontvangen. Vrouwen met een
overlevingspensioen hebben hogere gemiddelde <strong>pensioenen</strong> dan vrouwen met enkel een
rustpensioen. Het bedrag van het overlevingspensioen is in beginsel gelijk aan 80 % van het
rustpensioen gezinsbedrag. In de praktijk is dat 60% =80% van 75% (= bedrag gezinspensioen).
Een rust- en overlevingspensioen kan gecombineerd worden. Het pensioen bedraagt dan maximaal
110% van het bedrag van het overlevingspensioen.
Het pensioengedeelte van de feitelijk gescheiden echtgenoot
Als je gescheiden leeft van je echtgeno(o)t(e), kun je onder bepaalde voorwaarden een deel van
zijn/haar pensioen genieten. Het afgeleid recht bestaat uit een gezinssupplement. Het recht ontstaat
wanneer de andere partner zijn/haar recht op pensioen verkrijgt.
Het pensioen van de uit de echtgescheiden echtgenoot
Als uit de echt gescheiden persoon kun je, naast je pensioen uit eigen tewerkstelling, onder bepaalde
voorwaarden ook een pensioen krijgen voor de beroepsbezigheden die je ex-echtgeno(o)t(e) tijdens
de huwelijksperiode heeft uitgeoefend. Dat pensioen wordt toegekend alsof je die beroepsbezigheid
hebt uitgeoefend. Een percentage (62,5%) van de lonen (of beroepsinkomsten) van de partner dient
voor de berekening van het pensioen als echtgescheidene. In de praktijk komt dat neer op 37,5%
=62,5% van 60% (= bedrag rustpensioen alleenstaande). Wanneer de betrokkene zelf in die periode
een beroepsactiviteit heeft uitgeoefend, worden de eigen lonen in mindering gebracht. Het recht
ontstaat wanneer de rechthebbende zelf aan de leeftijdsvoorwaarden voldoet. Dit pensioen heeft
wel de kenmerken van een individueel pensioen. Met noemt het daarom ook een geïndividualiseerd
afgeleid recht. Dezelfde cumulatieregels gelden. Net zoals een eigen rustpensioen kan het
16 Yvette Raes, Individuele en afgeleide rechten in het pensioensysteem van de <strong>werkne</strong>mers, toegespitst op de
situatie van de vrouwen, in Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 2 de trimester 2009, 51 e jaargang, p. 299.
17 Sedert 1984 hebben echtgenoten ook toegang tot dit afgeleid recht. Aan het overlevingspensioen zijn
voorwaarden inzake leeftijd en duur van het huwelijk verbonden. De weduwe of weduwnaar moet in principe
45 jaar zijn. Onder bepaalde voorwaarden kunnen ook jongere weduwen/weduwnaars het
overlevingspensioen ontvangen. Het huwelijk moet in principe één jaar geduurd hebben. Ook hier gelden
voorwaarden en wanneer men er niet aan voldoet bestaat nog de mogelijkheid om een tijdelijk
overlevingspensioen (één jaar) te genieten. Wanneer een gerechtigde op een bepaald moment niet meer aan
de voorwaarden voldoet, kan deze gedurende een jaar ook nog verder het overlevingspensioen genieten,
namelijk het voortgezet overlevingspensioen. Het tijdelijk en het voortgezet pensioen willen de herintegratie
op de arbeidsmarkt stimuleren.
Pagina 25

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
gecumuleerd worden met een overlevingspensioen uit een ander huwelijk. Het overlijden van de expartner
heeft geen gevolg voor het pensioen van de uit de echtgescheidene. Er is dus een verschil
met het pensioen van de feitelijk echtgescheiden. Er is namelijk geen sprake van een vermindering
van het rustpensioen van de partner uit wiens hoofde de rechten voor de ex-partner ontstaan. De
ene ex-partner heeft geen recht meer op een overlevingspensioen wanneer de andere partner
overlijdt. Hertrouwen kan het recht op een echtscheidingspensioen doen vervallen. Maar anderzijds
kunnen meerdere ontbonden huwelijken meerdere <strong>pensioenen</strong> als echtgescheidene genereren,
telkens voor de betrokken huwelijksjaren maar zonder dat er ooit een extra bijdrage werd voor
betaald.
Overzicht van de pensioenuitkeringen zonder extra bijdragebetalingen:
- als echtpaar met gezinssupplement/gezinspensioen;
- als echtgescheiden echtgenote/echtgenoot;
- als nieuw echtpaar bij hertrouw: het pensioen van de ene partner heeft geen invloed op het
individueel pensioen van de ex-partner en daarom kan er bij hertrouw aanspraak gemaakt
worden op een gezinssupplement;
- bij overlijden van de titularis: overlevingspensioen, zonder dat er impact is op het eventueel
toegekend pensioen aan de echtgescheiden partner.
De som van de individuele pensioenrechten voor de tweeverdieners evenals het desgevallend toe te
kennen afgeleid pensioenrecht aan een van hen (overlevingspensioen, echtscheidingspensioen) kan
lager liggen dan het gezinspensioen van de eenverdiener of lager dan het overlevingspensioen.
De individuele pensioenrechten voor de tweeverdieners of de som ervan zijn vaak niet beter dan het
pensioen dar aan iemand wordt toegekend uit hoofde van een huwelijksrelatie met een goed
verdienende partner.
De afgeleide rechten worden zonder extra-bijdragen toegekend. Ze worden geopend door het
huidige of het voorbije huwelijk en ze komen ten goede aan:
- de gerechtigde zelf (gezinspensioen);
- de overlevende echtgeno(o)t(e) (overlevingspensioen) of de ex-echtgenoot (pensioen als uit de
echtgescheidene) van deze gerechtigde. Het bedrag wordt berekend op basis van het huidige of
toekomstige rustpensioen van de gerechtigde in kwestie.
Twee van deze van het huwelijk afgeleide rechten worden beperkt of afgeschaft: wanneer de
echtgeno(o)t(e) van de gerechtigde zelf een beroeps- of vervangingsinkomen ontvangt:
- de cumulatie van een overlevingspensioen met een pensioen is toegelaten tot een plafond gelijk
aan 110% van het overlevingspensioen (voor een volledige loopbaan). Ligt het
overlevingspensioen van de overlevende hoger dan deze 110%, dan vervalt het
overlevingspensioen. Dat gebeurt bij heel wat weduwnaars en ook bij een aantal weduwen;
- het pensioen voor de uit de echtgescheiden echtgenoot wordt berekend op basis van het
rustpensioen van de rechthebbende ex-echtgeno(o)t(e) en van het aantal huwelijksjaren.
Wanneer de uit de echtgescheiden rechthebbende zelf beroepsactief is en rechtstreekse rechten
heeft op het rustpensioen, dan wordt voor zijn/haar rechten op het pensioen als uit de
echtgescheidene met deze jaren geen rekening gehouden.
Het gezinspensioen haalt voordeel uit het feit dat de volledige loopbaan van de gerechtigde wordt
gelijkgesteld met de situatie die op het ogenblik van het pensioen wordt aangegeven. Het gaat om de
verhoging van 25% bij de berekening van het pensioen van de gerechtigde voor elk jaar van de
Pagina 26

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
loopbaan, zelfs voor de jaren waarin hij/zij niet gehuwd was of voor periodes waarin hij/zij met een
echtgeno(o)t(e) leefde die niet ten laste was. Ca. 27% vrouwen laten het individuele rustpensioen
vallen omdat het gezinspensioen voordeliger is. Ze hebben voor niets bijgedragen wat hun eigen
situatie betreft want het gezinspensioen zou even hoog liggen als ze niet beroepsactief zouden
geweest zijn. Deze bijdrage komt dan wel de solidariteit ten goede.
Het feit dat vooral vrouwen afgeleide pensioenrechten genieten, beschouwen we als een
onrechtstreekse discriminatie.
Er is ook sprake van verschillende behandeling van vrouwen (mannen) onderling.
Het gaat om vrouwen (mannen)die zich in dezelfde feitelijke situatie bevinden maar die verschillend
behandeld worden, afhankelijk van hun status: huwelijk versus alleenstaand of huwelijk versus
samenwonend.
Het meeste sprekende voorbeeld zijn de afgeleide rechten in de <strong>pensioenen</strong> die worden berekend op
basis van het pensioen van de titularis, meestal de man. Daarom zijn ze vaak hoger dan de
rechtstreeks door beroepsarbeid verworven rechten van vrouwen, bijvoorbeeld het zuivere
overlevingspensioen voor iemand die nooit gewerkt heeft dat hoger is dan het eigen rustpensioen
van een vrouw voor een volledige loopbaan.
Een ander voorbeeld is de pensioenbescherming van gescheiden personen en van weduwen(aars):
door de toepassing van een andere berekeningsformule worden weduwen(aars) bevoordeeld.
Er bestaat geen overlevingspensioen, noch een echtscheidingspensioen voor wettelijk of feitelijk
samenwonenden.
Zie ook Vrouwenraaddossier Individuele rechten in de sociale zekerheid, p. 19-21, p. 55, p. 67.
Pagina 27

Cijfers
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Vrouwen en mannen op pensioengerechtigde leeftijd (vanaf 65 jaar) maken ongeveer een
zesde van de bevolking uit. De verschillen in loopbanen en de loopbaankloof tussen vrouwen
en mannen resulteert in een pensioenkloof. Dit betekent dat vrouwen gemiddeld lagere
pensioenmaandbedragen ontvangen dan mannen.
In het volgende cijferoverzicht kijken we naar vrouwen en mannen in de eindeloopbanen,
naar het aantal pensioengerechtigden, hun intredeleeftijd, de pensioenuitgaven van de
overheid , de pensioeninkomens per inkomensschijf, de gemiddelde maandelijkse
pensioenbedragen en de gelijkgestelde periodes voor de <strong>pensioenen</strong>.
Loopbanen van <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers
Voltijdse en deeltijdse tewerkstelling per geslacht en leeftijdsgroep
Mannen Vrouwen
Leeftijdsgroep voltijds deeltijds voltijds deeltijds
Totaal in % 95 5 38 62
60-64 88 12 48 52
55-59 93 7 46 54
50-54 94 6 45 55
45-49 97 3 43 57
40-44 96 4 44 56
35-39 96 4 45 55
30-34 96 4 37 63
25-29 96 4 25 75
20-24 92 8 23 77
15-19 75 25 47 53
Bron: Rijksdienst voor Pensioenen, Statistische studies, april 2005 (tabel: gegevens van het N.I.S.)
Commentaar Vrouwenraad
Deeltijdse tewerkstelling is een vrouwelijk fenomeen, vooral in de jongere leeftijdsgroepen tussen 20
en 29 jaar met ca. 75%. Daarna neemt het percentage van deeltijdse tewerkstelling geleidelijk af tot
52 % bij de 60-64-jarigen. Bij mannen is er weinig deeltijdse arbeid, ca. 5% en enkel in de hoogste
leeftijdsgroep 60-64 jaar bedraagt het percentage 12%.
De gemiddelde loopbaanduur van <strong>werkne</strong>mers van 55 jaar bedraagt voor mannen 23,4 jaar en voor
vrouwen 17,3 jaar. Uit de vergelijking met de jongere cohorten van 45 en 34 jaar blijkt wel dat
mannen en vrouwen naar elkaar toegroeien. Vrouwen hebben dus een inhaalbeweging ingezet
omdat de gemiddelde loopbaanduur van mannen weinig evolueert.
Loopbaanprofiel tussen 50 jaar en pensioen
Pagina 28

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Profielen Activiteit op 50 jaar Activiteit laatste loopbaanjaren Mannen % Vrouwen
1 Voltijds Voltijds 25,76 12,61
2 Voltijds Deeltijds
Gelijkgestelde jaren (z, w, b, t)
Vervroegde uittrede
62,88 19,33
3 Deeltijds Deeltijds
Gelijkgestelde jaren (z, w, b, t)
Vervroegde uittrede
1,59 12,61
4 Volledig vrijgestelde
jaren
Volledig vrijgestelde jaren (z, w, t) 9,77 27,73
5 Inactief vóór 50 jaar 0,00 27,73
Z: ziekte, w: werkloosheid, b: brugpensioen, t: tijdskrediet
Bron: RVP, Statistische Studies, april 2005
Deze tabel betreft gerechtigden die van 1999 tot 2002 gepensioneerd zijn en die zowel een volledige
loopbaan als <strong>werkne</strong>mer, een gemengde loopbaan <strong>werkne</strong>mer/zelfstandige en/of openbaar bestuur
kunnen hebben.
Bij profiel 1 beëindigt het grootste deel zijn loopbaan als <strong>werkne</strong>mer (mannen 39% - vrouwen 42%).
36% van de mannen eindigt als ambtenaar en 25% als zelfstandige. Bij vrouwen is de overige 58%
evenredig verdeeld tussen ambtenaar en zelfstandige. Een deel vrouwen begint de loopbaan op
latere leeftijd.
Bij profiel 2 ziet de verdeling naar het type gelijkstelling er als volgt uit:
Mannen Vrouwen
Ziekte 19,27 17,50
Werkloosheid 19,73 37,50
Brugpensioen 60,77 42,50
Tijdskrediet 0,23 2,50
Bron: Rijksdienst voor Pensioenen, Statistische studies, april 2005.
In loopbaanprofiel 5 zijn enkel vrouwen terug te vinden. Zij worden inactief op de gemiddelde leeftijd
van 36 jaar na een gemiddelde loopbaan van 17 jaar.
Vooral de statuten van brugpensioen en werkloosheid maken dat ouderen voor de wettelijke
pensioenleeftijd afhaken van de arbeidsmarkt.
Statuut einde loopbaan
Statuut Mannen Vrouwen
Actief (tewerkstelling of gelijkstelling) als
Werknemer 12,21 14,57
Zelfstandige 7,20 4,20
Ambtenaar 9,89 4,48
Buitenland 0,73 0,00
ZIV 14,29 9,24
Werkloos 15,87 24,65
Brugpensioen 36,14 9,52
Totaal 96,34 66,67
Pagina 29

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Inactief (geen tewerkstelling of gelijkstelling) geëindigd
als
Werknemer 0,73 30,81
Zelfstandige 0,49 1,68
Ambtenaar 2,44 0,84
Totaal 3,66 33,33
Bron: Rijksdienst voor Pensioenen, Statistische studies, april 2005.
Van alle mannen die nog ‘actief’ zijn in het laatste loopbaanjaar geniet bijna 70% een sociale
uitkering en worden deze jaren in de pensioenberekening gelijkgesteld met actieve loopbaanjaren.
Bij de vrouwen is een derde al gestopt na een korte loopbaan en van de ‘beroepsactieve’ vrouwen
geniet 65% een sociale uitkering in het laatste loopbaanjaar (gelijkgestelde jaren).
Zowel mannen als vrouwen bevinden zich in hun laatste loopbaanjaar grotendeels in gelijkstelling
maar bij mannen ligt het accent op brugpensioen (36% van de nog actieven) en bij vrouwen op
werkloosheid (24% van de nog actieven).
Vraag: situatie van de loopbanen van <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers in 2011?
Volgens onderzoek 18 ligt de gewenste pensioenleeftijd in Vlaanderen rond 57 jaar maar de
meerderheid beseft dat men langer moet werken. Er is een klein aandeel ouderen dat het ziet zitten
om na 65 jaar te blijven werken. Deze ouderen behoren tot degenen met de meer aangename en
minder fysiek inspannende jobs. Het aantal voorstanders van een vrij te kiezen pensioenleeftijd is
maar een klein beetje hoger dan het aantal tegenstanders. Een kwart is voorstander van een vaste
pensioenleeftijd. Vooral ouderen staan achter de idee dat ze hun plaats moeten afstaan aan
jongeren.
Aantal pensioengerechtigden
18 VRIND, 2004
Pagina 30

Bron: RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p. 14
Aantal pensioengerechtigde <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers in 2011.
Bron: RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p. 23
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Het bestand van de uitkeringsgerechtigden zag er op 1 januari 2011 uit als volgt 19 :
- totaal aantal uitkeringsgerechtigden: 1.884.221; maandelijkse uitgave: 1.777.887.909,88
- totaal aantal pensioengerechtigden: 1.817.262: maandelijkse uitgave: 1.727.445.755,15
- totaal aantal <strong>werkne</strong>mers: 1.697.755; maandelijkse uitgave: 1.490.271.616,05
- Rust<strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>mers: 1.461.865; maandelijkse uitgave: 1.128.360,65
- Overlevings<strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>mers: 480.852; maandelijkse uitgave: 353.419.929,47
Aantal gerechtigden op 1 januari 2005, op 1 januari 2008, op 1 januari 2011
Categorie Werknemers 1 januari
2005
2008
2011
Mannen 739.368 765.404 808.840
Gehuwd, rustpensioen gezin
312.129 307.352 300.212
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
251.600 271.846 304.083
19 RVP, Jaarlijkse statistiek van de uitkeringsgerechtigden, 2011, p. 6
Pagina 31

Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
162.746
10.911
1.982
173.476
10.416
2.314
190.609
11.133
2.803
Vrouwen 867.151 871.048 888.915
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
907
229.114
139.105
268.457
229.568
864
234.670
148.979
264.684
221.851
926
248.630
162.918
263.512
212.929
Mannen + Vrouwen 1.606.519 1.636.452 1.697.755
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
313.036
480.714
301.851
279.368
231.550
308.216
506.516
322.455
275.100
224.165
Bron: RVP, Jaarlijkse statistiek van de uitkeringsgerechtigden, 2005, 2008, 2011.
301.138
552.713
353.527
274.645
215.732
Commentaar Vrouwenraad
Het aantal gepensioneerde <strong>werkne</strong>mers stijgt met 29.933 personen tussen 2005 en 2008 en met
61.303 personen tussen 2008 en 2011. De stijging is groter bij mannen dan bij vrouwen maar in de
totaliteit zijn er meer gepensioneerde vrouwen dan mannen. Uit bovenstaande figuur (staafdiagram)
blijkt dat het aantal gepensioneerde vrouwen in de categorie <strong>werkne</strong>mers groter wordt dan het
aantal mannen vanaf de leeftijdsgroep 75-79 jaar.
Mannen blijven de grootste ontvangers van het gezinspensioen, hoewel hun aantal in deze categorie
lichtjes afneemt. Vrouwen blijven de grootste ontvangers van het overlevingspensioen maar hun
aantal neemt in deze categorie lichtjes af en stijgt bij de eigen rust<strong>pensioenen</strong>.
Vergelijking vrouwen onderling en mannen onderling:
Verhouding tussen onderstaande categorieën vrouwen ten opzichte van het totaal aantal vrouwen
en tussen onderstaande categorieën mannen ten opzichte van het totaal aantal mannen in 2005 en
2011.
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
vrouwen in % mannen
2005 2011 2005 2011
0,10
0,10
42,21
26,42
27,97
34,02
16,04
18,32
22,01
30,95
29,64
1,47
26,47
23,95
0,27
Commentaar Vrouwenraad
Gepensioneerde vrouwen met een gezinspensioen en dus een afgeleid recht voor hun echtgenoot
zijn er nauwelijks. Gepensioneerde weduwen die een rust- en een overlevingspensioen combineren
maken bijna 1/3 de uit van het totaal gepensioneerde vrouwen. Ruim 1/4 de van de gehuwde
gepensioneerde vrouwen heeft een eigen rustpensioen en we zien een lichte stijging tussen 2005 en
2011. Ongeveer 1/4 de vrouwen ontvangt een overlevingspensioen en het aantal daalt licht tussen
2005 en 2011. Ongeveer 1/5 de vrouwen ontvangt een eigen rustpensioen als niet gehuwde
(alleenstaande) en tussen 2005 en 2011 is een lichte stijging merkbaar.
Pagina 32
37,11
37,59
23,56
1,37
0,34

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Gepensioneerde mannen met een gezinspensioen zijn met hun ca. 40 % de grootste groep. Deze
groep verkleint met 5% tussen 2005 en 2011. De tweede grootste groep zijn gepensioneerden
mannen met een eigen rustpensioen, hun aantal neemt licht toe tot ruim 37% in 2011. De
alleenstaande ongehuwde mannen maken bijna 1/4 de uit. Mannen met een rust- en
overlevingspensioen of enkel een overlevingspensioen zijn er nauwelijks.
Intredeleeftijd
Volgens een studie van de RVP van 2005 ligt de gemiddelde intredeleeftijd bij mannen op 63 jaar en
bij vrouwen op 60 à 61 jaar. De verhouding tussen de vervroegde of wettelijke intrede ligt op 37-63%
bij mannen en op 28-72% bij vrouwen. De wettelijke intrede ligt hoger bij vrouwen door de invoering
van de loopbaanvoorwaarde (minimum aantal loopbaanjaren voor vervroegde toetreding) die
momenteel door veel vrouwen niet gehaald wordt.
Gevolgen van de pensioenhervorming van 1997 (gelijkschakeling pensioenleeftijd m/v op 65 jaar en
berekeningsbreuk m/v op 45 jaar): toename (langere) tewerkstelling van vrouwen.
Tabel: Gemiddelde pensioenleeftijd m/v
Geboortejaren en gemiddelde pensioenleeftijd
vrouwen 1936 1937 1938 1939 1940
60,23 60,49 60,82 61,46 61,56
mannen 1931 1932 1933 1934 1936
63,56 63,50 63,48 63,45 63,44
Bron: RVP, Financiële Studies, Vrouw en Pensioen - december 2005
De gemiddelde pensioenleeftijd stijgt licht bij vrouwen en daalt wat bij mannen.
Vraag: welke is de gemiddelde intredeleeftijd anno 2011?
Pensioenuitgaven
Categorie <strong>werkne</strong>mers 2005 2011
Mannen
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
308.240.435,55
167.575.445,79
117.178.330,25
7.114.198,14
1.261.948,01
359.368.965,50
254.491.186,10
166.506.173,36
10.105.001,95
2.097.472,23
Totaal mannen 601.370.357,74 792.568.799,14
Vrouwen
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
457.112,13
103.373.040,39
71.945.918,50
216.746.049,73
151.094.743,72
714.646,53
150.271.993,76
103.181.039,91
263.428.523,46
167.422.734,98
Pagina 33

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Totaal vrouwen 543.616.864,47 685.018.947,64
Mannen + Vrouwen
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
308.697.547,68
270.948.486,18
189.124.248,75
223.860.247,87
152.356.691,73
360.083.612,03
404.763.179,86
269.687.213,27
273.533.525,41
169.520.216,21
Totaal mannen + vrouwen 1.144.987.222,21 1.477.587.746,78
Niet-verdeelde gevallen 18.291,51
Algemeen totaal 1.145.005.513,72
Bron: RVP, Jaarlijkse statistiek van de uitkeringsgerechtigden, 2005, 2011
Vergelijking vrouwen onderling en mannen onderling:
Verhouding tussen onderstaande categorieën gepensioneerde vrouwen ten opzichte van het totaal
aantal gepensioneerde vrouwen en tussen onderstaande categorieën gepensioneerde mannen ten
opzichte van het totaal aantal gepensioneerde mannen in 2005 en 2011.
Uitgaven
vrouwen % mannen
2005 2011 2005 2011
euro 534.616.864,47 685.018.947,64 601.370.357,74 792.568.799,14
Gehuwd, rustpensioen gezin
Gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Niet gehuwd, rustpensioen alleenstaande
Rust- en overlevingspensioen
Overlevingspensioen
0,084
19,01
13,23
39,87
27,79
0,002
21,93
15,06
38,45
24,44
51,25
27 ,86
19,48
1 ,18
0,20
Commentaar Vrouwenraad
De hoogste pensioenuitgaven gaan bij mannen naar de categorie ‘gehuwd, rustpensioen gezin’ maar
deze uitgaven dalen tussen 2005 en 2011 met ca. 6%. Dit verschil wordt gedeeltelijk gecompenseerd
door een stijging van de pensioenuitgaven voor alleenstaande mannen met ruim 4%. Bij vrouwen
gaan de hoogste uitgaven naar de rust- en overlevings<strong>pensioenen</strong> en naar de overlevings<strong>pensioenen</strong>
maar we stellen bij de overlevings<strong>pensioenen</strong> een daling van ruim 3% vast. Met andere woorden, de
pensioenuitgaven gaan nog voor een behoorlijk deel naar de zogenaamde afgeleide rechten: grosso
modo gaat bij vrouwen 1/4 de van de pensioenuitgaven naar het overlevings<strong>pensioenen</strong>, een kleine
40% naar de combinatie van rust- en overlevings<strong>pensioenen</strong>. De afgeleide rechten blijven een
belangrijk pakket bij de pensioenuitgaven voor vrouwen.
Pensioeninkomens
Aantal pensioengerechtigde <strong>werkne</strong>mers naar geslacht en omvang van maandbedrag 2004
Maandbedrag Vrouwen Mannen Totaal
0,01-249,99
133.050
65.332
198.382
250,00-499,99
91.009
35.206
126.215
5000,00-749,99
185.678
102.243
287.921
750,00-999,99
292.256
198.206
490.464
1000,00-1249,99
130.198
162.727
292.925
Pagina 34
45,34
32,10
21,00
1,27
0,26

1250,00-1499,99
1500,00-1749,99
1750,00-1999,99
2000,00 en meer
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
59.360
19.718
7.680
12.735
107.521
67.207
24.580
32.564
166.881
86.925
32.260
45.299
Totaal 931.686 795.586 1.727.272
Bron: RVP, toestand op 1 januari 2004
Commentaar Vrouwenraad
Gepensioneerde vrouwen bevinden zich vooral in de categorieën met de laagste maandbedragen.
Gepensioneerde mannen zijn oververtegenwoordigd in de categorieën met de hoogste
maandbedragen. Vanaf 1000,00 euro per maand zijn de mannen in de meerderheid. 63% van de
Belgen ontvangt minder dan 1.000,00 euro per maand; bij vrouwen is dat 75% en bij mannen 50%.
De gemiddelde kloof tussen de <strong>pensioenen</strong> van vrouwen en die van mannen is nog groter dan die
tussen hun verloningen. Heel wat elementen zijn hiervan de oorzaak, zoals het gemiddeld minder
aantal gewerkte jaren van vrouwen, de degradatie van de berekening van het pensioen bij vrijwillig
deeltijds werk, de niet-gelijkstelling van bepaalde wettelijke periodes van loopbaanonderbreking, de
pensioenhervorming van 1997, uitsluitingen van de werkloosheid, de toekenning van het
gezinspensioen aan ruim 40% van de mannen en nauwelijks aan de vrouwen.
Aantal pensioengerechtigde <strong>werkne</strong>mers naar geslacht en omvang van maandbedrag 2011
Maandbedrag Vrouwen Mannen Totaal
aantal bedrag aantal bedrag aantal bedrag
totaal 575.106 530.623.461,24 523.927 651.393.890,39 1.099.033 1.182.017.351,63
0,01-124,99
125,00-249,99
250,00-374,99
375,00-499,99
500,00-625,99
625,00-749,99
750,00-874,99
875,00-999,99
1.000,00-1.124,99
1.250,00-1.249,99
1.250,00-1.374,99
1.375,00-1.499,99
1.500,00-1.624,99
1.625,00-1.749,99
1.750,00-1.874,99
1.875,00-1.999,99
2.000,00-2.124,99
2.125,00-2.249,99
2.250,00-2.374,99
2.375,00-2.499,99
2.500,00-2.624,99
2.625,00-2.749,99
58.007
30.059
23.733
22.580
20.845
20.163
26.169
35.512
136.596
64.897
46.477
34.422
25.810
17.289
7.872
2.938
1.046
354
144
52
28
27
3.385.276,26
5.433.412,52
7.438.500,08
9.863.438,88
11.721.932,60
13.924.017,36
21.343.570,94
33.507.853,90
144.035.798,75
76.734.936,07
60.804.674,62
49.377.259,91
40.242.931,61
29.070.197,40
14.198.614,91
5.661.501,68
2.145.517,95
770.940,99
331.280,05
126.317,63
71.854,97
72.719,73
42.722
16.2769
9.486
6.602
6.197
6.835
8.510
14.660
62.105
57.600
56.640
58.380
50.131
42.817
27.931
21.604
19.072
10.357
4.221
867
252
146
2.289.561,22
2.936.741,57
2.924.054,72
2.872.404,08
3.491.366,68
4.704.286,37
6.942.154,46
13.847.768,70
65.868.055,65
68.054.561,66
74.233.926,38
83.911.396,07
78.314.492,14
72.095.387,10
50.526.052,68
41.849.382,49
39.304 .555,29
22.569.365,21
9.708.209,79
2.100.942,75
643.409,70
392.088,27
100.729
46.355
33.219
29.182
27.042
26.998
34.679
50.172
198.701
122.497
103.087
92.802
75.941
60.106
35.803
24.542
20.118
10.711
4.365
919
280
173
5.674.837,48
8.370.154,09
10.362.554,80
12.735.842,96
15.213.299,28
18.628.303,73
28.285.725,40
47.355.622,60
209.903.854,40
144.789.497,73
135.038.601,00
133.288.655,98
118.557.423,75
101.165.584,50
64.724.66,59
47.510.884,17
41.450.073,24
23.340.306,20
10.039.489,84
2.227.260,38
715.264,67
464.808,00
Pagina 35

2.750,00-2.874,99
2.875,00-2.999,99
3.000,00-3.124,99
3,124,00 en >
26
24
19
47
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
73.345,74
69.795,87
57.960,62
159.810,20
Bron: RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p. 58-60.
102
39
34
341
286.632,67
114.082,79
103.948,98
1.309.062,97
128
63
53
388
359.978,41
183.878,66
161.909,60
1.468.873,17
Commentaar Vrouwenraad
52 % van de gepensioneerde <strong>werkne</strong>mers zijn vrouwen en ze ontvangen 45% van het uitgekeerde
maandelijks pensioenbedrag. 48% van de gepensioneerde <strong>werkne</strong>mers zijn mannen en ze ontvangen
55% van het uitgekeerde maandelijks pensioenbedrag. Vrouwen zijn vooral oververtegenwoordigd in
de lagere inkomenscategorieën.
In de jaarlijkse statistieken van de RVP zijn bovenstaande cijfers ook gedetailleerder te vinden, zoals
de verdeling per schijven van maandbedragen uitgesplitst naar gehuwd (rustpensioen gezinsbedrag
en rustpensioen bedrag alleenstaande) en niet gehuwd (rustpensioen alleenstaande, rust- en
overlevingspensioen, overlevingspensioen). Bovendien zijn deze cijfers ook opgedeeld naar zuivere
loopbanen en gemengde loopbanen.
Voor de <strong>werkne</strong>mers<strong>pensioenen</strong> zijn er tabellen met de verdeling van het aantal gerechtigden v/m
per ingangsjaar en categorie, meer bepaald over de rust<strong>pensioenen</strong>, de overlevings<strong>pensioenen</strong>, de
uit de echt gescheiden echtgenoten, de vervroegde rust<strong>pensioenen</strong>, de gerechtigden op een
overlevingspensioen jonger dan 45 jaar.
Pagina 36

Bron: RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p. 51
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Deze staafdiagram omvat <strong>werkne</strong>mers, zelfstandigen en ambtenaren. Vrouwen zijn in de
meerderheid bij de lagere maandelijkse pensioenbedragen. Vanaf 1.1250 euro en hoger zijn
gepensioneerden mannen in de meerderheid.
Pagina 37

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Gemiddelde pensioenbedragen <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers
2006
Wettelijk pensioenbedrag op maandbasis naar leefsituatie, geslacht en soort pensioen, gemiddelde
en mediaan, 2006
alleenstaand koppelverband
mannen
bedrag mediaan bedrag mediaan
Rustpensioen 1.330 1.119 1.446 1.273
Overlevingspensioen 734 896 576 471
Inkomensgarantie 649 697 490 465
RP+OP 1.282 1.054 1.389 1.156
RP+IGO 760 765 746 764
OP+IGO 704 724 759 756
RP+OP+IGO 767 773 759 760
Vrouwen
Rustpensioen 1.312 1.040 799 670
Overlevingspensioen 1.100 1.006 1.002 980
Inkomensgarantie 635 698 127 96
RP+OP 1.240 1.123 1.227 1.133
RP+IGO 742 759 443 402
OP+IGO 771 769 765 773
RP+OP+IGO 806 783 818 809
RP= rustpensioen, OP=overlevingspensioen, IGO= inkomensgarantie voor ouderen.
Bron: Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid. Working Paper. Nr 10. Toereikende <strong>pensioenen</strong> voor
gepensioneerde huishoudens. Centrum voor Sociologisch Onderzoek (CeSO). Katholieke Universiteit Leuven.
Jos Berghman, Giselda Curvers, Sofie Palmans, Hanne Vandermeerschen, Rika Verpoorten, p. 45.
Het gemiddelde wettelijk pensioen van de alleenstaande rustgepensioneerden ligt iets hoger dan dat
van de rustgepensioneerden in koppelverband. Op het eerste zicht lijken de verschillen v/m bij de
alleenstaande rustgepensioneerden niet zo groot te zijn. Maar uit bovenvermeld onderzoek blijkt dat
een derde van de alleenstaande rustgepensioneerde vrouwen een wettelijk pensioen ontvangt dat
lager ligt dan 900 euro per maand. Bij de samenwonende rustgepensioneerden is er een belangrijke
groep vrouwen met een zeer laag eigen rustpensioen. In de meeste gevallen wordt dit wel
gecompenseerd door het rustpensioen van hun echtgenoot.
2008
Gepensioneerde <strong>werkne</strong>emsters hebben een gemiddeld pensioen van 682 euro per maand. Dat is
ongeveer 1/3 de minder dan het pensioen van <strong>werkne</strong>mers (939 euro). Mannen zitten daarmee boven
de armoedegrens van 777 euro per maand.
De gemiddelde bedragen verbergen echter grote verschillen tussen vrouwen onderling. Dit heeft te
maken met de spanning tussen eigen opgebouwde rechten versus afgeleide rechten.
Het wettelijk opgebouwde rustpensioen van vrouwen bedraagt 537 euro per maand en het
overlevingspensioen (al dan niet in combinatie met een rustpensioen) 916 euro. Vrouwen genieten
Pagina 38

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
duidelijk een betere pensioenbescherming als ze een beroep kunnen doen op afgeleide rechten
(pensioenrechten verkregen op basis van de gepresteerde arbeidstijd van de echtgenoot). 20
2.1 Eerste pijler
Grafiek 1. Gemiddeld maandelijks netto eerstepijlerpensioen in decielen en naar gender, 2008
2200
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10
Totaal Man Vrouw
20 Van den Troost, A., en Peeters, H., Een slimme overheid denkt aan 'haar' pensioen op tijd. Over de
pensioenberekening van vrouwen in België, in Geron, Tijdschrift over ouder worden & maatschappij, juli 2008,
10 de jaargang, nr. 2.
Pagina 39

2.1 Eerste pijler
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Grafiek 2. Gemiddeld maandelijks netto eerstepijlerpensioen naar leeftijd en gender, 2008
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+
Totaal Man Vrouw
2.1 Eerste pijler
Grafiek 3. Gemiddeld maandelijks netto eerstepijlerpensioen naar type pensioen en gender, 2008
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
RP OP RP + OP
Totaal Man Vrouw
Bron: Presentatie Prof. Jos Berghman ‘Pensioenen voor vrouwen en uitdagingen voor het Belgische
pensioenbeleid’, Studievoormiddag Gender en Pensioenen, Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en
Vrouwen i.s.m. Vrouwenraad,14 februari 2012 14 februari 2012.
Pagina 40

Bovenstaande figuren tonen dat:
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
- het gemiddeld maandelijks netto pensioenbedrag dat vrouwen ontvangen in elk inkomensdeciel
lager ligt dan dat van mannen en het verschil is het grootst in de laagste decielen;
- het gemiddeld maandelijks netto pensioenbedrag dat vrouwen ontvangen in elke leeftijdsgroep
(tussen 60 en 85+) lager ligt dan dat van mannen; en het hoogst in de jongste en oudste
leeftijdsgroep;
- het gemiddeld maandelijks netto pensioenbedrag dat vrouwen ontvangen bij het pensioentype
rustpensioen lager ligt dan dat van mannen, bij het overlevingspensioen hoger dan dat van
mannen en bij de combinatie van rust- en overlevingspensioen even hoog als dat van mannen.
Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen 21 berekende dat de pensioenkloof tussen
vrouwen en mannen 23% bedraagt, zonder onderscheid naar regeling. 59% van de
pensioengerechtigde vrouwen en 33% van de pensioengerechtigde mannen ontvangt maandelijks
een bedrag van minder dan 1.000 euro.
Gelijkgestelde dagen in de <strong>pensioenen</strong>
Zie: Vrouw en pensioen, RVP – Financiële studies 2005:
Figuur: Belang van de gelijkstelbare dagen per aard en geslacht
21
Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen , Vrouwen en mannen in België. Genderstatistieken en
genderindicatoren. Tweede editie, Brussel, 2011, p. 69-73.
Pagina 41

Bron: RVP, Financiële studies, 2005
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Hieruit blijkt dat het gros van de gelijkstelbare dagen voor de <strong>pensioenen</strong> in 2005 in de werkloosheid
te situeren is met bijna 60% voor vrouwen en 45% voor mannen.
Loopbaanonderbreking/tijdskrediet scoren het laagst (met ca. 7% voor vrouwen en ca. 2% voor
mannen).
Vraag: hoe liggen de v/m verhoudingen van de gelijkstelbare dagen per sector/aard in
2011?
In deze studie staan ook volgende figuren:
- Figuur: Belang van de gelijkgestelde dagen in de <strong>pensioenen</strong>. Verdeling van de toegekende
loopbanen in gewerkte of gelijkgestelde dagen. Bedienden /mannen op 65 jaar en vrouwen op
alle leeftijden
- Figuur: Belang van de gelijkgestelde dagen in de <strong>pensioenen</strong>. Verdeling van de toegekende
loopbanen in gewerkte of gelijkgestelde dagen. Arbeid(st)ers/ mannen op 65 jaar en vrouwen op
alle leeftijden
Pagina 42

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
3.1 Gelijkgestelde periodes
Grafiek 9. Percentage gelijkgestelde dagen in pensioenopbouw naar leeftijd bij mannelijke arbeiders en
bedienden, geboortecohorte 1937 (pensioenleeftijd in 2002)
Age
64
59
54
49
44
39
34
100
75
50
25
0
Bedienden Arbeiders
3.1 Gelijkgestelde periodes
Grafiek 10. Percentage gelijkgestelde dagen in pensioenopbouw naar leeftijd bij vrouwelijke arbeiders en
bedienden, geboortecohorte 1942 (pensioenleeftijd in 2002)
Age
59
54
49
44
39
34
29
100
75
50
25
0
Bedienden Arbeiders
25
25
Bron grafieken: Presentatie Prof. Jos Berghman ‘Pensioenen voor vrouwen en uitdagingen voor het Belgische
pensioenbeleid’, Studievoormiddag Gender en Pensioenen, Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en
Vrouwen i.s.m. Vrouwenraad, 14 februari 2012
50
50
75
75
100
100
Pagina 43

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Uit deze grafieken blijkt dat zowat 1/3 de van de pensioenrechten gebaseerd zijn op gelijkgestelde
periodes.
Meer info
Vrouw en pensioen. Wat je nu moet doen voor later (zie: Vrouw en pensioen – 2006)
RVP, Jaarlijkse statistiek van de uitkeringsgerechtigden, 2011: zie:
http://www.onprvp.fgov.be/NL/profes/legal/statistics/annual/Pages/default.aspx
Wil je weten hoeveel je wettelijk pensioen zal bedragen, surf naar www.kenuwpensioen.be .
Pagina 44

Aanbevelingen
Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
We geven een beknopt overzicht van aanbevelingen die we de voorbije jaren voorgesteld
hebben:
Versterking eerste pijler
Elke hervorming van het pensioenstelsel van de eerste pijler moet tegemoetkomen aan de realiteit
van de loopbanen van vrouwen en mannen. Concreet betekent dit een gender (en
duurzaamheids)toets bij elke nieuwe beleidsmaatregel die voorgesteld wordt. Dit vragen we ook
voor de hervormingen die in het regeerakkoord van 1 december 2011
Er moeten voldoende reserves aangelegd worden om prioritair de wettelijke <strong>pensioenen</strong> te blijven
garanderen.
Een regelmatige herwaardering van de laagste en oudste <strong>pensioenen</strong> en deze welvaartsvast houden
is noodzakelijk.
Het automatisch optrekken van het refertebedrag dat toegang geeft tot voordelen en rechten
(Omnio, Maf, berekening huishuur sociale woning, …) en dit bij elke verhoging van het
pensioenbedrag naar aanleiding van welvaartsaanpassingen; indexering om te vermijden dat de
positieve gevolgen elders worden geneutraliseerd.
Vrouwen moeten blijvend geïnformeerd worden over de gevolgen van hun keuzes inzake
loopbaanonderbreking of –vermindering voor de combinatie van beroeps- en gezinsleven op hun
<strong>pensioenen</strong>.
Individuele rechten
Het Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid - nr. 2 van 2009 22 - was gewijd aan de individualisering
van de rechten in de sociale zekerheid. Het bevat de referaten van de gelijknamige studiedag,
georganiseerd door de Vrouwenraad, het Comité de Liaison des Femmes en het Instituut voor de
gelijkheid van vrouwen en mannen (15 december 2008). Deze publicatie bevat een hoofdstuk over
de <strong>pensioenen</strong>.
Zie: Vrouwenraaddossier en aanbevelingen 2011: Individuele rechten in de sociale zekerheid (p. 67-
70):
Afbouw afgeleide rechten
Men kan de bestaande afgeleide rechten (gezinssupplement, overlevingspensioen na het overlijden
van de gepensioneerde echtgeno(o)t(e)e, rustpensioen voor de uit de echtgescheiden
echtgenoten/s) laten uitdoven: ze verdwijnen bij het overlijden van degenen die er momenteel van
genieten.
Individuele rechten voor iedere afgestudeerde
22 http://socialsecurity.fgov.be/nl/nieuws-publicaties/publicaties/btsz/nummers.htm
Pagina 45

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
We stellen voor om dit systeem in de nabije toekomst in te voeren: iedere afgestudeerde bouwt
eigen pensioenrechten op.
Maar om de pensioenkloof tussen vrouwen en mannen als gevolg van de loopbaankloof op te vangen
vragen we om volgende pistes te onderzoeken:
Verdeling van de beroepsinkomsten over de partners voor de duur van hun relatie: splitting
Het loon of de beroepsinkomsten die in aanmerking komen voor de berekening van het pensioen van
de meest verdienende partner wordt voor een deel overgeheveld naar de andere partner in functie
van de opbouw van pensioenrechten/berekening.
Het kan gaan om een automatische 50/50-regeling (voorkeur Vrouwenraad);
Of, de partners kunnen voor dit systeem kiezen (dit systeem bestaat dan parallel naast het huidige:
elk zijn eigen opgebouwde rechten) en bevestigen die keuze (jaarlijks) ten aanzien van de
pensioeninstellingen of de databanken die de basisgegevens registreren. De verdeling kan zelf door
het koppel bepaald worden: bijvoorbeeld alles wat tussen 50/50 en 40/60 ligt. Als incentive om in dit
systeem te stappen kan het berekeningsplafond voor de hogere inkomens doorbroken worden.
Op die manier kan:
een onderbreking van de loopbaan of vermindering van de arbeidsduur van de ene partner worden
opgevangen op het vlak van de pensioenrechten;
en/of een loonverschil als gevolg van sectorale loonsegregaties worden opgevangen.
In dit systeem bestaan geen afgeleide rechten meer.
We vragen de beleidsmakers om na te gaan of:
- dit splittingsysteem in het nadeel zou zijn van de lagere inkomensklassen (in vergelijking met het
huidig systeem);
- partners van personen uit de hoogste inkomensklassen daardoor aangemoedigd zouden worden
om niet beroepsactief te zijn;
- het splittingsysteem zowel in de eerste pijler als in de tweede pijler (die ook veralgemeend moet
worden) een optie is, ofwel enkel in de eerste of enkel in de tweede pijler;
- een dubbele of extra bijdrage van de beroepsactieve partner van een eenverdienersgezin ook
een keuzemogelijkheid kan zijn naast het splittingsysteem.
Inzake de berekening van het pensioenbedrag:
We verwijzen naar het voorstel van het Raadgevend Comité van de pensioensector (9 juni 2009): het
bedrag van het eigen rustpensioen zou worden vastgesteld op 75% van het gemiddelde van het
beroepsinkomen van de 25 beste jaren. Dit is een te overwegen piste en deze maakt het bestaan van
het gezinsbedrag overbodig.
Gelijkgestelde periodes
Zie Vrouwenraaddossier en aanbevelingen 2011: Gelijkgestelde periodes (p. 75-80):
Uit de analyse van de gelijkgestelde periodes kunnen we besluiten dat ze op verschillende momenten
in het verleden en vanuit verschillende invalshoeken tot stand gekomen zijn. De doelstellingen zijn
Pagina 46

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
verschillend, net als de variabelen (sekse, leeftijd, sociaal statuut, ...) en de sociale voordelen. Globaal
gezien nemen meer vrouwen dan mannen onderbrekingen, met alle gevolgen voor hun inkomen.
We hebben nu te maken met ongelijkheid in de uitkeringen en bij de gelijkstellingen.
Er worden bijvoorbeeld bij deze uitkeringen verschillende technieken toegepast:
- een bepaald percentage (bv. 60%, 75%, 78,273%) van het gemiddeld bruto-dagloon, beperkt tot
het ZIV-plafond (deze plafonds variëren ook: ze liggen bijvoorbeeld hoger bij vaderschaps- en
adoptieverlof dan bij moederschaps- en profylactisch borstvoedingsverlof)
- een bepaald percentage (bv. 82%) van het niet-geplafonneerde bruto-dagloon
- een bepaald percentage (bv. 82%) van het niet-begrensd bruto-uurloon
- eerste 3 dagen behoud van normaal loon (door werkgever): vaderschapsverlof en adoptieverlof
Is het te rechtvaardigen dat onderbrekingsperiodes die bijvoorbeeld genomen worden om kinderen
op te voeden later bij de pensionering negatief in rekening worden gebracht (vooral vrouwen)? We
stellen dit tegenover de zogenaamde landingsbanen voor 50-plussers die hogere uitkeringen
ontvangen (vooral mannen). Momenteel heeft ook niet iedereen gelijke toegang tot het systeem van
gelijkstelling want niet iedereen kan tijdskrediet of de thematische verloven opnemen omdat er geen
automatische toegang tot het systeem is en/of omwille van persoonlijke financiële redenen.
De bestaande regelgeving aanpassen in die zin dat alle onderbrekingen recht geven op volledige
gelijkstelling voor de <strong>pensioenen</strong> en dat iedereen er op een gelijke manier toegang toe heeft.
De Vrouwenraad vraagt zich af of alle perioden van inactiviteit op dezelfde manier vergoed en
gelijkgesteld moeten worden?
Moet er misschien een onderscheid gemaakt worden tussen:
- De perioden van inactiviteit voor de echte sociale risico's (de onvrijwillige en deze die inherent
zijn aan de arbeid); we denken hier aan ziekte- en invaliditeitsverzekering, werkloosheid 23 ,
beroepsziekten, arbeidsongevallen, <strong>pensioenen</strong>.
- Zwangerschap, kersvers moederschaps- en vaderschapsverlof, adoptieverlof;
- De andere - vrijwillige - onderbrekingen die eerder gelinkt zijn aan de keuzes om beroeps- en
gezinsarbeid beter te kunnen combineren: loopbaanonderbreking (vroeger systeem),
tijdskrediet, ouderschapsverlof,... deeltijds werk 24
23
Verlies van gelijkgestelde dagen: door schorsing; statuut deeltijds werkende met behoud van rechten zonder
inkomensgarantie-uitkering.
24
Deeltijds werk kan zowel vrijwillig als onvrijwillig zijn. Veel vrouwen maken deze keuze (zowel vrijwillig als onvrijwillig)
omdat ze geen voltijds werk vinden, omdat ze hun beroeps- en gezinsarbeid enkel op die manier kunnen combineren of
omdat hen door de werkgever enkel deeltijds werk wordt aangeboden (17%). Dit laatste is ook vaak gelinkt aan bepaalde
sectoren, bv. de distributiesecor en de schoonmaaksector. Deeltijds werkende vrouwen, die verklaard hebben dit
onvrijwillig te doen, maken 11% uit van het geheel van deeltijds werkenden (10,7% van de <strong>werkne</strong>emsters en 11,7% van
alle <strong>werkne</strong>mers) Maar slechts 11% van de deeltijds werkende <strong>werkne</strong>emsters wil niet voltijds werken. (Bron: Hoge Raad
van de Arbeid – Rapport 2011). Deze vrouwen zijn er niet altijd van op de hoogte om zich in te schrijven in het stelsel van
deeltijdse <strong>werkne</strong>mer met behoud van rechten. Bijgevolg moeten deeltijds werkende vrouwen beter ingelicht worden over
deze stelsels.
Pagina 47

Dossier 2012
<strong>Wettelijke</strong> <strong>pensioenen</strong> <strong>werkne</strong>(e)m(st)ers vanuit genderperspectief
Een stap verder dan enkel sleutelen aan het huidig systeem is het hertekenen van het systeem van
deze verlofregelingen/onderbrekingsperiodes 'bric à brac' in functie van de loopbaanregeling en de
evolutie naar een levensloopregeling 25 .
Moeten we in de toekomst dan nog nieuwe verlofregelingen bij creëren of de huidige uitbreiden of
inkrimpen of herschikken? Voltijds werken is immers de norm en op basis daarvan werden allerlei
verlofregelingen ingevoerd.
Of moeten we bijvoorbeeld sleutelen aan werktijdregelingen 26 ?
25
De keuze voor een bepaalde levensloopregeling, met tijdskrediet enz… moet kaderen in de algemene keuze van de soort
arbeidsverdeling.
26
Vermits bedrijven voltijds en halftijds werk aanbieden, gaan <strong>werkne</strong>mers verlofregelingen aanvragen, die in de loop van
de laatste decennia zijn bijgecreëerd. In goed scorende bedrijven inzake work & life balance, blijkt duidelijk dat zij in de
eerste plaats goede werktijden organiseren op maat van de individuele geschiedenissen van de gezinnen maar toch met
een collectief karakter eraan. Deze bedrijven zitten niet meer met jaarlijkse aanvragen van zoveel onderbrekingen/verloven
want de <strong>werkne</strong>mers hebben veel minder nood aan die verloven. We moeten de werktijdregelingen plaatsen tegenover de
nog nodige verlofregelingen. Bedrijven beginnen met voltijds en dan zien ze wel, tot alle rechten er zijn die afgedwongen
zijn in overleg met de sociale partners en dan komen ze in de problemen.
Pagina 48