Toetsen op School - Masterplan Dyslexie

In het basis- en voortgezet onderwijs zijn praktijksituaties vaak enigszins kunstmatig (een korte
monoloog houden in een nagespeelde situatie) om de toets praktisch uitvoerbaar te houden.
In de derde benadering, het toetsen van algemene competenties, gaat het om generieke
vaardigheden en competenties (samenwerken, onderhandelen, onderzoek doen) die de
leerlingen in gevarieerde situaties moeten verwerven. Ze zijn niet specifiek voor één vakgebied
of beroepsdomein, maar wel van belang voor de ontwikkeling van de leerling. Denk daarbij aan
het vermogen om met anderen samen te werken, te onderhandelen of het verrichten van
(eenvoudig) onderzoek.
In de praktijk is het mogelijk om het toetsen van afzonderlijke elementen uit een vakgebied te
combineren met het toetsen van competent handelen in praktijksituaties. Een voorbeeld van
afzonderlijke kenniselementen die getoetst worden in een betekenisvolle context is een
rekenopgave die genomen is uit het dagelijkse leven (in een verhaal- of casusvorm).
2.3.2 Indelingsschema’s
Om uiteindelijk toetsbare leerdoelen te kunnen formuleren, moet bepaald worden welke
prestaties en onderdelen daarvan precies moeten worden getoetst. Toetsconstructeurs
gebruiken daartoe vaak taxonomieën of indelingsschema’s die aspecten van menselijk
presteren beschrijven. We beschrijven vijf indelingsschema’s, waarvan er drie vooral passen bij
het toetsen van losse kennis, vaardigheden en attitudes, en twee die betrekking hebben op
toetsing van competent handelen en algemene competenties.
Het indelingsschema van Anderson en Bloom
Indelingsschema’s bevatten meestal dimensies, waarmee beoogde prestaties nader kunnen
worden geclassificeerd. Het meest bekende classificatieschema is dat van Benjamin Bloom.
De eerste versie ervan is recentelijk vernieuwd waardoor het meer beantwoordt aan
hedendaagse eisen van toetsontwikkelaars (zie tabel 2.4). Het classificatieschema is vooral
bedoeld voor het indelen van cognitieve prestaties. In dezelfde periode waarin Blooms schema
verscheen, werden ook schema’s voor affectieve prestaties en psychomotorische prestaties
gepubliceerd. Zie voor deze schema’s PDF 2.2 op www.toetsenopschool.nl.
Tabel 2.4: Het indelingsschema van Anderson en Bloom (2001)
Handelingsdimensie
Kennisdimensie Oproepen Begrijpen Toepassen Analyseren Evalueren Creëren
Feitenkennis
Conceptuele kennis
Procedurele kennis
Metacognitieve kennis
* a, b, c, etc. verwijzen naar voorbeelden in de tekst.
29 Cito | Toetsen op School
a* b c d e f
In het schema worden twee dimensies met elkaar gecombineerd, de kennisdimensie en de
handelingsdimensie.
De kennisdimensie omvat vier niveaus. Het eerste daarvan betreft feitenkennis. Dit betreft
kennis van basiselementen, zoals terminologie (de elementen van het periodiek systeem, de
letters van het alfabet), details, gebeurtenissen (in 1986 was er een kernramp in Tsjernobyl)
die een leerling nodig heeft om bekend te raken met een vakgebied of om de daarin