Toetsen op School - Masterplan Dyslexie

1 Professionele basis
• Kennis
• Vaardigheden
• Opvattingen
• Persoonlijke
eigenschappen
Figuur 2.1: Model van competent handelen (Roelofs & Sanders, 2007)
Het startpunt om te bepalen of een (aankomend) beroepsbeoefenaar meer of minder
competent handelt, is een verzameling beroepstaken in kritische situaties. In een kritische
situatie wordt de kandidaat min of meer gedwongen om adequaat handelen te laten zien, op
straffe van ernstige negatieve gevolgen voor de betrokkenen. Daarmee maakt de situatie het
onderscheid tussen kandidaten die meer en minder bekwaam handelen. Hierbij past een
analogie met skiën: als er geen bergen zijn en/of als er geen sneeuw is, dan kan een aspirantskiër
niet laten zien dat hij kan skiën. Als er alleen maar flauwe hellingen zijn, dan kan er geen
goed onderscheid gemaakt worden tussen matige en goede skiërs. Bovendien zijn er voldoende
situaties nodig om uitspraken te kunnen doen over competentie in een taakdomein. Hieronder
worden de onderdelen van figuur 2.1 nader toegelicht.
Competent handelende (aankomend) beroepsbeoefenaren kunnen hun handelen
verantwoorden met behulp van geaccepteerde professionele principes. Voorbeelden hiervan in
het docentenberoep zijn: leerlingen leren het best in een positief en ondersteunend
groepsklimaat; voorkennis kan het aanleren van nieuwe kennis en vaardigheden soms in de
weg staan, zodat leerlingen hun bestaande opvattingen vaak moeten herstructureren.
De verantwoording van het eigen handelen stoelt bij voorkeur op een persoonlijke professionele
basis met elementen als:
• kennis, zoals bij docenten hun kennis over hoe leerlingen leren lezen, of over begrippen en
wetten in de natuurkunde;
• een ontwikkeld repertoire aan vaardigheden, zoals het kunnen toepassen van didactische
werkvormen en instructiestrategieën, zelf een aan te leren techniek kunnen demonstreren;
• opvattingen en voorkeuren, die mede gestoeld kunnen zijn op beroepsnormen, bijvoorbeeld
bij tandartsen of verpleegkundigen ‘het bevorderen van het welbevinden van cliënten dient
als uitgangpunt te worden genomen bij een behandeling’;
• persoonlijke eigenschappen, zoals geduld, introversie-extraversie.
Een bekwame beroepsbeoefenaar kan een taaksituatie inschatten en een professionele
afweging maken over hoe hij gaat handelen. Een voorbeeld van zo’n afweging door een
33 Cito | Toetsen op School
beroepstaken in
3 Handelen
2 Inschatten,
afwegen en
beslissen
kritische situaties
4 Gevolgen