De sleutel in een bewijs

20
Eureka!
Dit instrument was door koning Willem I aan de sterrenwacht
geschonken. De kundigheid van Rienks was waarschijnlijk
zwaar overschat, waardoor de sterrenwacht opgescheept zat met
een slechte kijker, die veel geld had gekost. De rest van de meetinstrumenten
was bovendien kapot of zeer verouderd. De kwaliteit
van de instrumenten was zo slecht dat Kaiser gedwongen
was de oude instrumenten van zijn oom te gebruiken, die in
een aanzienlijk betere staat verkeerden. Elf jaar lang veranderde
er voor Kaiser weinig aan de situatie op de sterrenwacht. Kaiser
sprak daarom ook niet graag over deze ‘nutteloze’ periode in
zijn carrière.
Popularisering van de sterrenkunde in Nederland
Aan het begin van de negentiende eeuw was de belangstelling
voor de sterrenkunde zeer gering. Door het verschijnen van
een tweetal kometen in 1807 en 1811 echter nam de interesse
voor het vakgebied iets toe. In 1833 verscheen er een vertaling
door Kaiser van het boekje dat Littrow schreef over een in 1826
ontdekte komeet. Het boekje was bedoeld om het publiek gerust
te stellen, omdat verwacht werd dat deze komeet de aarde dicht
zou naderen. De vertaling werd zeer populair en de vertaler
kreeg algauw enige bekendheid. In 1834 gaf Kaiser nog een
boekje uit, deze keer met als onderwerp de komeet Halley, die
in 1835 zou verschijnen. In het boekje stonden o.a. een zeer
nauwkeurige berekening van de baan en een voorspelling van
de zichtbaarheid van de komeet. Met dit boekje kreeg Kaiser
echte bekendheid.
Kaiser kon natuurlijk niet wachten om de komeet zelf waar te
nemen. Dit bleek helaas niet mogelijk op de sterrenwacht. Bij
gebrek aan een goede kijker leende Kaiser daarom een telescoop
van een amateur uit Amsterdam. Hij stelde de kijker thuis op
(met gevaar voor instorting van zijn zolder) en haalde hierbij
zelfs enkele dakpannen weg.
Uit alle delen van het land kwamen bezoekers bij Kaiser thuis
om de komeet te bekijken, onder wie ook invloedrijke bezoekers
uit Den Haag. Zij beseften dat er iets aan de toestand van de
Eureka! Universiteit Leiden
F. Kaiser, naar een lithografie van
Berghaus uit 1847
sterrenwacht gedaan moest worden, omdat men de komeet bij
Kaiser thuis moest bekijken en dan nog wel met een geleende
telescoop van een amateur.
De Sterrenhemel door F. Kaiser
Voor zijn prestaties werd Kaiser
benoemd tot doctor honoris
causa in de wis- en sterrenkunde,
maar de grootste beloning
voor zijn werk is zijn benoeming
tot lector in de praktische en
theoretische sterrenkunde en
directeur van de sterrenwacht
in 1837 geweest. Over zijn benoeming zegt Kaiser het volgende:
“Van dat ogenblik was de herleving der sterrenkunde in mijn
vaderland mijn levenstaak.” Kaiser begint met de vervulling
van zijn levenstaak door te klagen bij de regering over de
toestand van de sterrenwacht. Kaiser krijgt wel enkele nieuwe
instrumenten los, maar aan de slechte locatie van de sterrenwacht
wordt helaas niets gedaan en het kost hem veel moeite
de nieuwe instrumenten behoorlijk op te stellen in de gammele
sterrenwacht. Toch doet Kaiser met deze nieuwe instrumenten
zeer nauwkeurige waarnemingen aan dubbelsterren.
In deze periode nam ook het onderwijs in de sterrenkunde
onder Kaiser een vlucht. Kaiser gaf niet alleen college aan zijn
studenten, maar hij verzorgde ook lezingen over populaire
sterrenkunde voor toehoorders van alle faculteiten en nietstudenten.
Kaiser stak veel energie in het toegankelijk maken
van de sterrenkunde voor de gewone burger. Hij probeerde alles
voor zijn publiek zo begrijpelijk mogelijk te maken door zo min
mogelijk wiskunde in zijn lezingen te gebruiken. Hij sprak en
schreef boeiend en met veel humor en liefde voor zijn vak.
In deze tijd gaf hij ook boeken uit als: ‘De Sterrenhemel (1844)’
en ‘Geschiedenis van de ontdekking der planeten’, waarvan de
eerste een zeer grote indruk maakte en algemene bekendheid
kreeg. Het werk was al
snel in het buitenland
bekend geworden en veel
lezers begonnen zelfs zelf
telescopen aan te schaffen.
Spotprent uit de studenten almanak (1857) Strijd om de Hortus