De sleutel in een bewijs

6
Eureka!
De naamgeving van planeten in ons zonnestelsel is ook dubieus.
Venus, de tweede planeet, is genoemd naar de godin van de
liefde, maar lieflijk is deze aardachtige planeet allerminst. Een
Venusbewoonster heeft te kampen met wolken van zwavelzuur
en temperaturen van zo'n 500°C als gevolg van het sterke
broeikaseffect door de dichte CO2 atmosfeer. Veel gelijkenis
met de oorspronkelijke naam van de oude Grieken en Babyloniërs,
Phosphorus of 'brenger van licht' (aangezien Venus altijd
dichtbij de zon staat, vanaf de aarde gezien), is hierin niet te
herkennen. Omdat de Grieken dachten dat de godin Afrodite
over Phosphorus regeerde en ook bij andere planeten de associatie
met goden legden, namen de Romeinen deze gewoonte over
en noemden Phosphorus Venus, naar hun eigen liefdesgodin.
Zeven andere planeten kregen een Romeinse godennaam. Pluto
werd ook vernoemd naar een god, maar daarnaast zijn de eerste
twee letters de initialen van astronoom Percival Lowell, die de
planeet probeerde waar te nemen, en de laatste twee letters naar
werkelijke ontdekker Clyde Tombaugh. Je zou kunnen zeggen
dat Pluto dus de naam is waar nog het meest over is nagedacht:
de god van de onderwereld als verre, ijskoude en donkere
planeet en ook nog de verwerking van de namen van de belangrijkste
onderzoekers! Toch is juist deze planeet enkele jaren
geleden planeet af geworden en vernoemd tot dwergplaneet. De
volledige geschiedenis is terug te vinden in Eureka! 15, maar in
het kort komt het erop neer dat een eeuwenoud begrip werkelijk
een andere betekenis kreeg. Na zeer uitgebreid overleg in
de International Astronomical Union (IAU) besloot men dat
Pluto niet meer tot de planeten behoorde. Kennelijk is het toch
mogelijk dat een ingeburgerd astronomisch begrip verandert,
al zal het nog decennia duren voor alleen al het zonnestelsel
van negen planeten uit de gangbare schoolboeken en literatuur
is verdwenen. Een volledige herclassificatie en herformulering
van de sterrenkunde is echter onbegonnen werk, zelfs voor de
IAU.
Eureka! Universiteit Leiden
Figuur 5. 'Lieflijke' planeet Venus, gehuld in wolken
van zwavelzuur. Afbeelding van NASA.
Nog meer rariteiten in de sterrenkunde:
• Aan het einde van het leven van een kleine ster
verliest deze massa doordat grote gasschillen
expanderen. dit wordt een planetaire nevel
genoemd, maar planeten ontstaan juist tijdens de
geboorte van een ster!
• In delen van het spectrum worden verschillende
grootheden gebruikt: in radio gebruikt men de
frequentie (GHz en MHz), in het infrarood gebruikt
men golfgetallen (meestal inverse cm, cm-1 ), in
het optisch en Uv de golflengte (nanometer,
Ångstrøm) en in X-ray en gammastraling de energie
(electronvolt).
• Ondanks het gestandaardiseerde Systeme
Internationale (SI) stelsel, wordt het CGS stelsel
(centimeter, gram, seconde) nog vaak gebruikt
naast de SI-eenheden.
• De term Big Bang werd voor het eerst gebruikt door
een tegenstander van deze theorie, Fred Hoyle.
Spottend noemde hij in een radioprogramma de
theorie waarin het heelal begint met een enorme
knal 'Big Bang'. Inmiddels is dit een algemeen
begrip.
• Een astronoom zal het je niet in dank afnemen
als je zijn werk vergelijkt met het bekijken van
sterrenbeelden. Toch hebben de meeste heldere
sterren, sommige sterrenstelsels en interstellaire
wolken een naam die afgeleid is van het
sterrenbeeld waar het object in staat!
Rare jongens, die astronomen!
Nienke van der Marel heeft
recentelijk haar bachelors in
natuurkunde en sterrenkunde
afgerond, en is nu bezig
met een master astronomy
and instrumentation aan de
Universiteit leiden. Nienke is
met name geïnteresseerd in de astrochemie, die de
scheikundige processen in de interstellaire materie
bestudeert. Naast haar studie is ze altijd zeer actief
geweest binnen de leidsche Flesch en de eureka!
redactie.