brieven uit de beslissende jaren van luther's leven, 1516/1521

de Heer mij van mijn vrees bevrijden zal.
De eerwaarde pater Johannes van Heusden, prior te Keulen, schreef mij, dat pater M.
Spangenberg met veel eer en vreugde ontvangen is door de burgerij in Dordrecht en
dat het klooster daar de andere spoedig overvleugelen zal. Prior is daar de lector
Hendrik (Van Zutphen), een studiegenoot van ons en vroeger subprior in Keulen 19 .
Lector Phugius schrijft, dat de zaak van Reuchlin er goed voor staat en hij is daar erg
blij mee. Wat bedoeld is met dat praeceptum of toestemmingsschrijven begrijp ik niet,
je had een uitlegger mee moeten sturen! Groet allen die daarvoor in aanmerking
komen aan de paters docenten kan ik nu niet schrijven, ik schrijf ze een andere keer;
wil je hun deze brief voorlezen, doe dat dan gerust.
Magister Wenceslaus Link is van zijn post ontheven en hij is nu prediker in München;
ook baccalaureus 20 Fladenstein in Culmbach is geen prior meer. In Neustadt heb ik
Michael Dressel door Heinrich Zwetzen vervangen. Ik heb daar durven ingrijpen
omdat ik hoopte dat ik er zelf in het midden van het jaar de zaak ter hand kon nemen.
De situatie daar roept om leiding. De eerwaarde pater vicarius (von Staupitz) 21 heeft
mij weer uit Alberkirchen geschreven, uit het huis van Pfeffinger die nu Beierse
varkens hoedt met zijn Sara. Hij schreef mij, dat hij de winter rustig in München wil
doorbrengen.
Een haastige groet en denk aan ons in deze dagen van bezoeking van God. Hem zij de
eer, amen.
26 oktober 1516.
Brief aan Spalatinus
14 december 1516
23
Br. Martinus, augustijner-vicarius
Beste Spalatinus,
Je twee brieven zijn mij overhandigd, beste Spalatinus, op Sint Lucia, op de feestdag
zelf. Je hebt er mij dus terecht op geattendeerd dat ik brieven aan de Wittenbergse
bode moet geven, ook als ik op mijn beurt brieven heb voor jou of voor Hirschfeld. Ik
wil niets liever dan een betrouwbare en zekere brievenbezorger. Zelf heb ik twee
brieven geschreven aan de eerwaarde pater Jacobus O.M., de biechtvader van vorst
Frederik om deze uit mijn naam te danken voor de nieuwe toog, een echt vorstelijk
geschenk, beter dan zo'n klungel past 22 ; verder om de keurvorst in te lichten over de
reliquieën die de eerw. pater vicarius (v. Staupitz) hem moest bezorgen in de
Rijnstreek. Ik weet niet of ze al aangekomen zijn en of ze wel ooit zullen komen. Ik
wil trouwens dat ook jij op de hoogte bent van de reden van die vertraging 23 . (...)
19
Hendrik van Zutphen speelt later een rol in de nederlandse reformatiegeschiedenis, zie brief van 3
oktober 1519.
20
De universitaire studie begon met een brede algemene onderbouw, die via het baccalaureaatsexamen
na anderhalf jaar tot het magister-examen na ongeveer vier jaar leidde. Het ging om een grondige
kennismaking met de hele toenmalige wetenschap waarbij de werken van Aristoteles centraal stonden.
De vakken reikten van rhetorica tot physica (natuurkennis volgens Aristoteles’ Physica) met een grote
nadruk op logica en filosofie in het algemeen.
21
Eerder prior van Luthers klooster, tevens zijn biechtvader; als zodanig heeft hij erg veel voor Luther
betekend.
22
Er staat eigenlijk ‘koekoek’; dat was al een Romeins scheldwoord voor iemand die pas in maart, als
de koekoek roept, zijn wijnstok snoeit (en daarmee bederft!).
23
De reden van de vertraging, in het kort weergegeven, was, dat de abdis van St. Ursula weigerde enig
reliquie af te geven, omdat von Staupitz wel een afschrift, maar niet de gezegelde toestemming van de
paus kon tonen. Luther neemt Staupitz kennelijk in bescherming en zegt tegen Spalatinus, dat de