Duivelse verleiding - Univers

lemma is gebaseerd. Academisch zijn wil zeggen dat je de bron
noemt. Het moet voor een ander controleerbaar zijn, die moet
het onderzoek kunnen herhalen.”
Volgens Van Driel moeten we snel af van het idee dat alleen
collegiaal getoetste bronnen betrouwbaar zijn. “De mate van
betrouwbaarheid wordt inderdaad verhoogd als artikelen gepeer
reviewed zijn. Maar ook de wetenschap ontwikkelt zich.
Als je een collegiaal getoetst artikel uit 1950 naast een artikel uit
2012 legt, kunnen er tegengestelde zaken in staan. Je mag van
mij best De Telegraaf of NRC als bron gebruiken. Hoe kranten
over de wereld schrijven, geeft ook een bepaalde trend aan. En
waarom zou je geen Ted Talks of blogs mogen gebruiken? Er zijn
verschillende bekende hoogleraren die over hun vakgebied bloggen.
Waarom tellen die niet mee?
Omdat ze niet ge-peer reviewed zijn? Onzin. De Universiteit
Leiden werkt met Web of Science, een database die bestaat uit
drie afzonderlijke citatie databases. Daar buigen ze zich nu over
de vraag of ze blogs moeten gaan meetellen.”
Overload
De discussie over betrouwbaarheid van de bron is slechts een
van de problemen die studenten tegenkomen bij hun digitale
literatuuronderzoek. Een ander probleem is dat er vaak zoveel
informatie beschikbaar is, dat ze niet weten waar ze moeten
beginnen. Hoe scherper je je onderzoeksvraag formuleert, des
te kleiner de kans op informatieoverload, aldus Van Driel.
“Maak daarnaast gebruik van het werk van andere mensen. Zij
hebben ook al artikelen gelezen. Begin dus met een handboek of
een overzichtsartikel. En gebruik databanken zoals Google Scholar.
Het is ook niet erg als je bepaalde literatuur over het hoofd
ziet. Je kunt niet alles lezen. Zolang je evidente bronnen niet
bewust achterwege laat omdat ze niet in je verhaal passen, is dat
prima. Het is ook de taak van je begeleider om je op belangrijke
bronnen te wijzen.”
Volgens Van Driel zal het steeds vaker gebeuren dat niet de
wetenschapper alles leest, maar dat dit door software wordt gedaan.
“Kijk naar Wikileaks. Dan heb je 700.000 documenten. Die
kun je als eenling niet doornemen. Dan moet je met een slimme
tool die bronnen doorzoeken. Gebruik moderne middelen. Je
gaat toch ook geen honderden mensen ondervragen over hun
mening over tv-programma’s als je via Twitter hetzelfde perceptieonderzoek
kunt doen.”
Bij het handje genomen
Studenten die problemen hebben bij het schrijven van hun
scriptie kunnen aankloppen bij het Scriptorium. Naast schrijfhulp
biedt men daar hulp bij het zoeken van relevante achtergrondliteratuur
en bij vragen over citeren en bronvermelding.
Emilie van Hooft is informatiespecialist, gespecialiseerd in het
‘informatievaardig maken van studenten.’ En aan die vaardigheid
ontbreekt het vaak, vertelt ze. “Literatuur zoeken is een vak. Het
is een vaardigheid die je moet verwerven en dat kost tijd. Het is
niet zo dat je wordt bedolven onder de juiste informatie. Maar
er is soms alleen zoveel informatie, hoe vind je daar nu in wat je
nodig hebt voor je scriptie? Studenten trekken soms maar een
uurtje uit voor hun literatuuronderzoek. Dat is echt te weinig.”
Een heldere onderzoeksvraag en goede zoektermen zijn essentieel.
“Als je een onderwerp hebt, moet je goed bedenken welke
databases je kunt gebruiken. Natuurlijk heb je Google Scholar,
maar in de bibliotheek hebben we ook andere databases zoals
Get It, een grote database van bijna 6 miljoen titels. De artikelen
in Get It zijn grotendeels al geselecteerd op kwaliteit en wetenschappelijke
waarde.”
Bronnenonderzoek is een iteratief proces, benadrukt haar
Scriptorium-collega Eric van den Akker, informatiespecialist
voor de faculteit rechtsgeleerdheid. “Bij ons wordt vaak geen
bachelorscriptie geschreven – de masterscriptie is dan de eerste
echte scriptie. Dat maakt de paniek bij studenten vaak nog wat
groter. Ze zijn tot aan hun scriptie bij het handje genomen en
kregen alle literatuur via Blackboard op een presenteerblaadje
aangereikt. Het is inderdaad belangrijk dat studenten een goede
probleemstelling formuleren. Maar dan ben je er niet. Na het
inlezen zul je je stelling misschien veranderen of aanscherpen.
En bij het schrijven doe je dat ook. Je gaat heen en weer tussen
het zoeken van informatie, het beoordelen en het schrijven van
je paper. En doordat je dat doet, ben je in staat steeds betere
zoektermen te formuleren. Het komt overigens ook vaak voor
dat studenten te weinig literatuur vinden. Hun onderzoeksvraag
is te specifiek, of heel erg actueel. Dan zul je die vraag in stukken
moeten hakken om dan met de resultaten van de afzonderlijke
onderwerpen tot een eigen synthese te komen.
Wetenschap .21
Het is niet erg als je bepaalde
literatuur over het hoofd ziet
Een probleem kan ook zijn dat studenten te weinig kennis hebben
over de achtergrond van een bepaald onderwerp. Stel, je
wilt iets weten over het fiscaal regime met betrekking tot oliewinnende
bedrijven in Noorwegen. Dan zul je je toch eerst moeten
inlezen over de werking van het belastingstelsel in Noorwegen
in het algemeen, en kijken of er vergelijkbare regelingen in
andere (Noordzee-)landen zijn.”
Over de vraag of je ook niet-collegiaal getoetste bronnen mag
gebruiken, zijn de informatiespecialisten het eens. Op de universiteit
doe je een wetenschappelijke studie, dan moet je ook met
wetenschappelijke bronnen komen om je probleemstelling op
te lossen. Van Hooft: “Een wetenschappelijk onderzoeksartikel
heeft een bepaalde opbouw. Het begint met een inleiding, een
probleemstelling, een doel, de hypothese, literatuuronderzoek,
resultaten, conclusies, voetnoten, kwantitatieve gegevens. Bij
een populair wetenschappelijk artikel of blog weet je vaak alleen
waar de auteur werkt. Er zijn geen voetnoten, je kunt de informatie
uit het artikel niet controleren.”
Van den Akker: “Wikipedia kan heel betrouwbaar zijn, maar is
dat soms ook niet. Je zult dat zelf moeten beoordelen, aan de
hand van de verantwoording en literatuurlijst. Hamvraag is: kun
je het met andere bronnen onderbouwen? Datzelfde geldt voor
Ted Talks. Een wetenschapper probeert in enkele minuten een
prikkelend verhaal te vertellen. Het mag niet te saai zijn. Dan kan
het zijn dat wetenschappelijke bochten te kort worden genomen.
Maar zo’n film is wel een goed startpunt voor je onderzoek.”
Van Hooft valt hem bij: “Dat geldt ook voor blogs van wetenschappers.
Probeer te achterhalen of de hoogleraar in een
wetenschappelijk artikel hetzelfde zegt. Dergelijke bronnen zijn
prima om je in te lezen, maar beperk je er niet toe.”
Univers
12 april 2012