Protestants leven tijdens de Tweede Wereldoorlog - Protestantse ...

13
geen doden, omdat de bewoners kort daarvoor uit hun huizen waren verdreven. De ravage was onbeschrijfelijk.
De panden van bakkerij van Swaay - Kleve, hotel ‘De Leeuw’, ‘Hof van Berlijn’ en de
woning (‘Huize Hoek’) van de freules Van
Nispen tot Pannerden werden volledig
verwoest. Het hervormde kerkgebouw had
slechts glasschade en een ontwrichte consistoriekamer.
10
Nog geen vier uur later, 's morgens
om half zeven, trokken de eerste Canadezen
vanuit Didam Zevenaar binnen. Ieder
kon de vlag uitsteken. Zevenaar was vrij.
NSB-ers werden opgepakt en gevangen
gezet. Onderduikers kwamen uit hun
schuilhoeken tevoorschijn: Joden die naar
vernietigingkampen waren gestuurd, arbeiders
die geweigerd hadden om naar
Duitsland te gaan werken, studenten die
niet hadden willen tekenen, mannen van
de verzetsbeweging, spoorwegmensen en
andere ambtenaren die hadden gestaakt
en andere personen die door de Duitsers
gezocht werden. Op zondag 8 april werd een dankdienst gehouden. Ook in de Rooms Katholieke
Kerk werd een soortgelijke dienst gehouden. Beide kerken waren afgeladen vol. Blij schreef ds. Bartels:
‘Zonder overdrijving kan men zeggen, dat toen heel Zevenaar naar de kerk is geweest.’
Na zijn vergadering op 27 april en 4 mei schreef de kerkenraad ondermeer aan de gemeente
in Mededeelingen van de Hervormde Kerk in de classis Zutphen – gemeente Zevenaar, Nooduitgave
VII:
‘Nu de oorlog voorbij is – wat ons land in Europa betreft -, behooren wij ons eens ernstig in te spannen
om die heidensche luiheid van Zondagen zonder kerkgang af te schaffen. De hulpprediker zal iedere
maand 2 avond- of ochtenddiensten vervullen, verder 1 jeugddienst door iemand van buiten en de
predikant de overblijvende ochtend- of avonddiensten. Het kerkhof zal weer open zijn voor bezoekers
op alle Zondagen na de ochtendkerk tot 4 uur. Zoolang er nog niet een Classicale Kerkbode verschijnt,
zal de kerkeraad een plaatselijke kerkbode aan alle gemeenteleden iedere maand doen toekomen.
Binnen afzienbare tijd zal er in onze Kerk een algemeene regeling van het beheer komen, waardoor
óók Zevenaar een afzonderlijke kerkvoogdij zal krijgen. (…) Er zal een ernstige poging worden gedaan
om ons schoolgebouw, dat totaal vervuild is, weer schoon en bedrijfsklaar te krijgen, ten einde het
schoolbedrijf weer zoo spoedig mogelijk geheel op gang kan komen. (…) Over de geestelijke verzorging
der repatrieerenden in het Juvenaat wordt een bepaalde regeling getroffen, nl. 1 avonddienst in
de week door den predikant en iederen ochtend gelegenheid over kerkelijke zaken te spreken op kamer
22 door een der ouderlingen. Over de geestelijke verzorging der N.S.B.-ers zal nader worden
overlegd met het Hoofd der betrokken dienst.’
Ds. Bartels onderstreepte de noodzaak van de kerkgang nog eens:
10 Nieuw glas om de schade te herstellen was er niet. Door inzameling van oud glas en andere noodvoorzieningen
werd het kerkgebouw dicht gemaakt en konden de diensten voortgang vinden. Het behoud van het gebouw
was voor de gemeente aanleiding plannen te maken voor een blijvende herinnering. Omdat in de toekomst alle
ramen van nieuw glas zouden moeten worden voorzien, besloot de kerkenraad op 2 augustus 1945 in twee ramen
gebrandschilderd glas aan te brengen, iets waartoe mogelijk al voor de oorlog initiatief was genomen. Op
7 december 1945 ontving ds. Bartels een brief van de heer W. de Kam uit Utrecht, die als graver voor de Duitsers
te werk was gesteld in Zevenaar. Hij had van die tijd een dagboek bijgehouden en dat nu in stencilvorm
gepubliceerd. Uit de opbrengst van de publicatie stelde hij f 110,- ter beschikking van de kerken in Zevenaar
als dank voor de goede zorg die hij in de benarde tijd had ondervonden. Van dit bedrag was f 55,- bestemd
voor de gebrandschilderde ramen. Uit eigen middelen deed De Kam er nog f 10,- bij. Op 2 januari 1946 ontving
de heer G. van Eyk, administrateur van de Hervormde Gemeente, een nota van de Glas- en verfindustrie v/h
Van Ommeren en Co te Arnhem, luidend: ‘Twee ramen gebrandschilderd glas in lood (van tekening) antiek glas
geplaatst – totaal f 1.002,62.’