Route des peintRes aan de Côte d'azuR

1
2
impressionisme opkwam! Misschien zagen die schilders
daarom de wereld wel in wazige vlekjes, schiet
er door mijn hoofd.
Nee, nee, dat mag je niet denken, schilders drinken
toch nooit?
Tubes en treinen
De meeste schilderijen uit de Route des Peintres
werden gemaakt tussen pakweg 1860 en 1930 en dat
is niet toevallig: schilders gingen pas echt enthousiast
buiten werken nadat de verftube was uitgevonden.
Wat bovendien enorm hielp was de aanleg van een
spoorlijn van Parijs naar de Zuid-Franse kust, want
daarvóór was het veel te veel gedoe om er te komen.
In Antibes voert een wandeling dus langs de tableaus
op de boulevard over de vestingwallen, les remparts.
Daar staan drie tableaus, met de bekende verliefde
stelletjes van Peynet uit de jaren tachtig (die kent u
niet, maar er komen mensen speciaal voor uit Japan),
een stemmig werk van de Promenade à cheval van Meissonier
(over wie verteld wordt dat hij hier huilend van
ontroering schilderde) en de reproductie van Antibes,
een werk uit 1908 van Henri-Edmond Cross.
Bij dat laatste werk, en dat is echt toeval, zitten drie
studenten van de kunstacademie in Praag exact hetzelfde
zicht op Antibes te schilderen. Ze zijn hier op
vakantie en hebben hun schilderspullen meegenomen.
Het wordt verdorie net zo’n schilderij als Cross maakte.
Knetterend blauw, een gele stad, alleen de boten
zien er anders uit. Dat komt natuurlijk door dat licht.
Dat is toch waarvoor die impressionisten, fauvisten en
postimpressionisten naar de Côte d’Azur kwamen?
‘Nou ja, dat licht, dat licht…’ mompelt een van de studenten
relativerend. ‘Dit is gewoon een lekker plekje
om te zitten, het is mooi weer, je hebt de zee naast
je en de architectuur is een stuk interessanter dan in
Praag.’
300 dagen zon per jaar
Je moet zo’n kunstwerk in zijn context zien natuurlijk,
bedenk ik de volgende ochtend, onderweg naar Cagnessur-Mer.
Honderd jaar geleden bestond de kleurenfotografie
nog niet, net zo min als kleurentelevisie,
uitbundige kinderkleren of muurverven in de tinten
‘Geelst!’ ‘Groenst!’ ‘Blauwst!’
Wij zijn wel gewend aan een beetje kleur, maar eind
negentiende eeuw waren de karren zwart, de lompen
bruin en was de hemel grijs. Het was een wereld van
grauwsluiers en roetbeslagen huizen. Het regende de
ganse dag en in Londen hing nog mist. Je vrat de hele
week alleen maar aardappelen, en dan kwam er zo’n
bleke man met een schildersezel langs. Mag die meneer
ook een aardappel? Ja hoor kind, dat mag.
En dan de Côte d’Azur: 300 dagen zon per jaar, de
dieproze bougainville druipt van de witte muren, de
zonnebloemen zijn zo geel dat het bijna pijn doet aan
je ogen. Oranje appeltjes in de bomen en lavendel in
het veld, en dan die heerlijk knoestige olijfbomen
ertussenin. Aan zee zit achter elke golf een nieuw soort
Schildersroute Côte d’Azur
blauw dat je in het noorden nooit zult leren mengen,
de tinten azuur waar deze kust tussen Saint-Tropez en
Italië haar naam aan dankt. Voor een beetje schilder
voelde het alsof het licht aanging.
‘Toen ik me realiseerde dat ik elke ochtend dat licht
zou zien, kon ik mijn geluk niet op’, verzuchtte Pierre
August Renoir, die in Cagnes in 1907 een boerderij
kocht, voornamelijk vanwege het klimaat (hij had
reuma) maar toch ook vanwege de omgeving.
‘Renoir vertrouwde op zijn ogen,’ vertelt kunsthistoricus
Jean-Marc Nicolaï in de tuin van het Maison Renoir
in Cagnes, ‘dat is eigenlijk het vernieuwende in de
schilderkunst van dat moment. Ze schilderden niet hoe
ze wisten dat de wereld eruitzag, ze schilderden wat
hun ogen zagen. Heuvels zijn niet groen, heuvels zijn
blauw. Als je oog ziet dat de heuvels blauw zijn, maak
je de heuvels gewoon blauw, zei Renoir.’
‘ knetterend blauw, een gele stad. Dat
is toch waarvoor de impressionisten,
fauvisten en postimpressionisten naar
de Côte d’Azur kwamen?’
impressionistische tuin
Cagnes-sur-Mer was echt een kunstenaarsdorp, en het
was Jean-Marc Nicolaï die zorgde dat het plaatsje een
van de zwaartepunten werd aan de Route des Peintres.
Maar liefst dertien reproducties staan er in Haut-
Cagnes en Cagnes-sur-Mer. Dat lijkt veel, maar van de
94 (!) toepasselijke schilderijen die Nicolaï vond, viel
het merendeel af. Omdat het landschap in kwestie
bezweken was voor een villa, omdat de rechten niet los
kwamen (de erven Matisse wilden niet meewerken) of
om praktische redenen, want die panelen moesten wel
zo komen te staan dat je niet overhoop gereden werd
door een toerbus als je er even bleef staan kijken.
Ik wandel met Nicolaï door de tuin van La Collette, de
boerderij die Renoir kocht in 1907 en die nu ingericht
is als museum. Alleen al voor die tuin neem je de trein
naar het zuiden, het is een jardin impressioniste, met
violette bloemen, licht dat door de bomen valt.
In de tuin reproducties van Renoirs Paysages des Collettes
uit 1914 en La ferme des Collettes uit 1915.
‘Zie je de olijfbomen?’ vraagt Jean-Marc, en wijst van
het paneel naar de tuin en weer terug.
Ik zie ze. Prachtige bomen. Er staat zelfs een olijfboom
van acht eeuwen oud in de tuin van Renoir. De bomen
hebben het eeuwige leven. Als de stam helemaal dood
lijkt, ontspringen er weer nieuwe loten aan. Olijfbomen
hebben ruwe, droge stammen die aanvoelen als
een ouwe trouwe hond die nog zit te wachten tot zijn
baasje terugkomt.
16 www.reizen.nl september 2008 www.reizen.nl september 2008 17
e
Linkerpagina
1. Hoeveel Cafés
dell Arte of Bars des
Artistes vind je aan
de Côte? Deze in
Villefrance-sur-Mer
verdient in ieder
geval het predikaat
‘schilderachtig’.
2. Van de zee en van
elkaar genieten op
de Promenade des
Anglais, Nice.