Binnenstedelijke Balkons in Beeld - Bouwfonds

grondhouding niet”. Volgens Van Aar en Van Dinteren (2010) bestaat er een natuurlijk neiging vast te
houden aan hoe we het altijd doen en kan zelf een crisis die neiging niet uitschakelen. Volgens
Verveen (2008, pp. 42) is vraaggericht ontwikkelen een cultuur, die is samengevat in waarden en
normen en zo mede bepalend voor de mate van klantoriëntatie.
Zeker met deze laatste opvatting wordt impliciet aangesloten bij het begrip actor-oriëntatie, dat in het
vorige hoofdstuk werd geïntroduceerd en dat hieronder concreter wordt uitgewerkt voor wat betreft
vraaggerichtheid. In hoeverre is vraaggericht ontwikkelen een factor van belang in de oriëntatie van de
diverse actoren in het proces van binnenstedelijke appartementsontwikkeling? Wat zijn hun percepties
en preferenties ten aanzien van vraaggericht ontwikkelen? Fig. 4.3 geeft deze vragen grafisch weer.
Figuur 4.3 Vraaggerichte ontwikkeling van binnenstedelijke appartementen
4.6.1 De overheid
De overheid opereert vanuit publiek belang. Binnen de overheid zijn verschillende lagen en sectoren
met verschillende (deel-)belangen (zie 3.5.1). In hoeverre is de oriëntatie van de actor overheid gericht
op het voldoen aan de wensen van de eindgebruiker van binnenstedelijke appartementen?
Eerder wezen we al op de sterke overheidsbemoeienis met de woningmarkt en Ruimtelijke Ordening.
Enerzijds stimuleert de overheid meer zeggenschap en keuzevrijheid voor de eindgebruiker, zoals
onder andere duidelijk werd bij het bespreken van particulier opdrachtgeverschap. Anderzijds wordt
deze keuzevrijheid sterk ingeperkt door wet- en regelgeving en beleid. Dat zien we bijvoorbeeld terug
in het ruimtelijke beleid op basis waarvan nieuwbouwlocaties worden vastgesteld.
Als het doel van de overheid is het algemeen belang te dienen, dan betekent dat ook dat zij paal en
perk kan stellen aan de individuele keuzevrijheid van burgers. Wie bepaalt wat in het publiek belang is
en op basis waarvan? Met de verschuiving van een government- naar een governancestructuur is het
beantwoorden van deze vraag lastiger geworden. Legitimiteit is niet vooraf gegeven, maar krijgt in het
proces vorm (Van Buuren & Edelenbos 2008). Dit vraagt competenties bij ambtenaren “die niet altijd
overeenkomen met de competenties die passen bij een klassiek georganiseerde overheid waarbinnen
intra-organisatorische samenwerking en politiekambtelijke verhoudingen belangrijker worden geacht
dan interactie met de omgeving en burgerparticipatie” (Van Buuren & Edelenbos 2008, pp. 190).
Meer vraaggericht ontwikkelen betekent meer macht voor de burger en daarmee welhaast per definitie
minder macht voor de andere actoren. Dat wordt vaak wel onderkend door de overheid, maar daarbij
lijkt primair te worden gekeken naar (minder) macht van de professioneel ontwikkelende partijen. Het
stimuleren van particulier opdrachtgeverschap kan als voorbeeld daarvan worden gezien. Soms wordt
ook geëxperimenteerd met minder zeggenschap door de overheid zelf. Het betreft dan het wegnemen
van bepaalde regels, zoals die voor welstand. Dit is vaak het geval bij projecten met particulier
opdrachtgeverschap. Prins (2008, pp. 19) concludeert dat “de sturingsinstrumenten op ruimtelijke
kwaliteit […] bij particulier opdrachtgeverschap vaak anders [worden] ingericht dan bij seriematig
geproduceerde woningbouwprojecten”. Dat vinden sommigen terecht (Kremers 2008), maar vooral
ontwikkelaars stellen de legitimiteit ervan ter discussie (Van Duin 2007; Fokkema & De Reus 2002).
Vanuit het algemeen belang stelt de gemeente regels waaraan woningen moeten voldoen en beperkt
ze de keuzevrijheid van de uiteindelijke kopers. Als het gaat om binnenstedelijke woningbouw spelen
vooral esthetische kwesties over de buitenzijde van het gebouw een rol (Spierings 2008; Bijdendijk
35