rapport 'Van mega naar beter - Dialoog Megastallen

3 De uitgangspositie: feiten en meningen
3.1 Feiten over de veehouderij in Nederland
Uit het publieksonderzoek en delen van de dialoog blijkt dat er sterke behoeft e is aan informatie over de
feiten en dat soms van verkeerde beelden wordt uitgegaan. Beelden - die niet altijd overeen komen met de
feiten of waarvoor de basis wel eens ontbreekt - blijken soms bepalend te zijn voor de bijdrage in de
dialoog. Heel in het bijzonder geldt dat bijvoorbeeld voor de vragen rond volksgezondheid, waarbij sprake
is van veel feitelijke onzekerheid. Alvorens nu in te gaan op de verschillende onderdelen van de dialoog lijkt
het daarom verstandig om eerst een beeld te schetsen van de dierlijke sectoren in Nederland en van de
plaats van megabedrijven en megalocaties daarin.
3.1.1 Kerngegevens over de veehouderij
In 2010 waren er 17.519 melkveebedrijven, zoals blijkt uit het LEI-rapport ‘Actuele ontwikkeling van
resultaten en inkomens in de land- en tuinbouw in 2010’ 4 . Dit is een daling ten opzichte van 2009 met 1,7%
of 296 bedrijven. Dat de teruggang relatief gering is, komt mogelijk mede door de situatie op de onroerendgoedmarkt;
de verkoop van bedrijven stagneert. De schaalvergroting ging in de vijf voorafgaande jaren
door: het gemiddelde aantal koeien per bedrijf nam in die periode toe van bijna 73 naar ruim 84.
Het aantal bedrijven met vleesvee liep sinds 2000 met ruim 34% terug. Ook hier trad een stijging op van het
aantal dieren per bedrijf, zij het een lichte. Het gaat hier vaak om gemengde bedrijven; naast vleesrunderen
worden dikwijls ook melkrunderen, varkens en/of pluimvee gehouden. Ook de schapenhouderij heeft vaak
een gemengd karakter, en maakt dan maar een klein deel van het bedrijf uit.
In de vleeskalverhouderij is in 2010 het aantal dieren met bijna 4% toegenomen tot 928.000 ten opzichte
van een jaar eerder. Groei was er vooral op gespecialiseerde bedrijven, waarvan het productieaandeel is
gestabiliseerd op 90%. De schaalvergroting zet ook hier door. In 2010 had het gemiddelde bedrijf 582
vleeskalveren, terwijl dat vier jaar eerder nog 520 was. Bedrijven met witvleeskalveren zijn duidelijk groter.
Die hadden in 2010 gemiddeld 672 kalveren per bedrijf, tegenover gemiddeld 403 per rosékalverenbedrijf.
De dalende trend van het aantal bedrijven met varkens zet door. In 2010 waren er nog circa 7.000, dat is 7%
minder dan het jaar ervoor. Net als voorgaande jaren was de krimp ook nu het sterkste op bedrijven die de
varkenshouderij als neventak beoefenen. Het aantal gespecialiseerde varkensbedrijven nam bijna 5% af tot
4.500 in 2010. Zowel de bedrijven met fokvarkens als die met vleesvarkens en de gesloten varkensbedrijven
daalden in aantal; fokvarkensbedrijven het minste. Het totaal aantal varkens is licht gestegen naar 12,3
miljoen. Van alle varkens werd in 2010 88% gehouden op de gespecialiseerde bedrijven. Doordat in de
afgelopen jaren de varkensstapel is gegroeid en veel (kleine) bedrijven de productie hebben gestaakt, zijn de
overgebleven bedrijven gemiddeld groter en gespecialiseerder geworden.
Het aantal bedrijven met pluimvee is in 2010 iets gedaald tot 2.570. Vooral bedrijven met pluimvee als
neventak zijn gestopt, want er zijn bijna 2% meer gespecialiseerde bedrijven dan in 2009. De totale
pluimveestapel is met 4% gestegen tot bijna 104 miljoen dieren. Bijna tweederde van de bedrijven waar deze
dieren te vinden zijn, is gespecialiseerd. Samen houden zij bijna 90% van de totale pluimveestapel.
Het aantal bedrijven met leghennen is eveneens iets lager dan in 2009 en ook hier trad een toename van de
gespecialiseerde bedrijven op, nu met 4%. In 2010 had dan ook 63% van deze bedrijven zich toegelegd op
leghennen. Het totaal aantal hennen op de gespecialiseerde bedrijven nam met een procent toe tot bijna 30
miljoen dieren. Deze bedrijven houden 85% van alle leghennen in 2010.
Uit deze gegevens blijkt dat de tendens naar schaalvergroting en specialisatie doorzet.
3.1.2 Megastallen: waar hebben we het over?
In mei 2011 is een rapport verschenen van Livestock Research en Alterra (Wageningen UR), gemaakt in
opdracht van het Ministerie van EL&I, dat op grond van een quick scan de actuele stand van zaken schetst
rond grootschalige veehouderij in Nederland 5 .
Als eerste maakt Wageningen UR onderscheid tussen megabedrijven en megastallen. Bij een megabedrijf,
van meer dan 500 NGE, gaat het om een groot aantal dieren per bedrijf. Deze kunnen op verschillende
locaties gehuisvest zijn en het kan ook om meerdere diersoorten gaan. Op de afzonderlijke locaties kan
de omvang gangbaar zijn. Een dergelijk bedrijf levert onder normale omstandigheden inkomen op
4 Actuele ontwikkeling van resultaten en inkomens in de land- en tuinbouw in 2010, LEI, Wageningen UR, december 2010.
5 Feiten over grootschalige veehouderij in Nederland, Martien Bokma (Livestock Research) en Jaap van Os (Alterra),
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Van mega naar beter | 15