rapport 'Van mega naar beter - Dialoog Megastallen

4.3.3.2 Het verdienmodel
Prijsvorming wordt sterk beïnvloed door het spel van vraag en aanbod op Europees niveau. Hier is geen rol
voor de Nederlandse overheid. De primaire producenten zijn prijsnemers en de kostprijs is dus hun enige
werktuig om een inkomen te verdienen. In zo’n kostprijsgedreven sector is de verdiencapaciteit beperkt en
dat heeft gevolgen voor het doorvoeren van noodzakelijke maatregelen. Het verdienmodel biedt maar
beperkt ruimte en daardoor blijven noodzakelijke veranderingen achterwege of blijft het tempo te laag.
In de keten is vakmanschap één, maar niet de enige voorwaarde voor succes. Er ligt nog potentieel om de
faalkosten in de ketens verder te verlagen. Bijvoorbeeld door tot meer structurele samenwerking in die
ketens te komen. Dan verdwijnen kostennadelen die zogenaamde integraties niet of in veel mindere mate
hebben. In dit verband stelde een van de deelnemers aan de dialoog de vraag of varkenshouders niet een te
hoge prijs betalen voor hun ondernemersvrijheid.
De verdiencapaciteit kan ook verbeteren door meer opbrengsten te genereren. Alle deelnemers vinden het
verstandig verder te werken aan marktconcepten die extra waarde creëren in de ogen van de consument: de
lat zichtbaar hoger leggen. Deze strategie biedt perspectief voor de Nederlandse markt: diverse supermarktketens,
de Dierenbescherming en VION hebben inmiddels afspraken over een betere kwaliteit varkensvlees
gemaakt. Voor de belangrijke Duitse markt worden de perspectieven echter door de deelnemers aan de
dialoog verschillend beoordeeld. Deze markt is erg lastig, geven vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven
aan. De verplichte vermelding van het land van herkomst op de verpakking zal deze strategie voor het
chauvinistische Duitsland volgens hen nog moeilijker maken. Vertegenwoordigers van maatschappelijke
organisaties zien de kansen rooskleuriger in. Als in die markt tien procent van de consumenten kritisch is
biedt dit veel kansen voor duurzame Nederlandse concepten, zeggen zij.
Het beeld doemt nu op van een overheid die het gelijke speelveld garandeert, waarvoor de eisen volgens de
voorgaande paragraaf omhoog worden bijgesteld, terwijl eisen die boven dat gelijke speelveld uit gaan voor
de producent worden goedgemaakt door hogere opbrengsten uit de markt. Daarbij moet door certifi cering
worden geborgd dat er daadwerkelijk meerwaarde wordt geleverd. Er is in Nederland maar ook – zij het
beperkt – in de rest van Europa ruimte voor het hoogste kwaliteitssegment van vlees. Voorloper zijn kan
helpen om die ruimte nog te vergroten.
Er wordt wel een samenspel gevraagd tussen de betrokken partijen. Hoe hoog wordt de ‘lat’ gelegd die het
gelijke speelveld vormt? Welke maatschappelijke eisen kunnen door de keten, al of niet door algemeen-verbindendverklaring,
aan dat speelveld worden toegevoegd binnen de eisen van WTO en NMa en welke niet?
Er zal ook voortdurend gekeken moeten worden naar nieuwe mogelijkheden om aan de maatschappelijke
eisen te voldoen en daarmee nieuwe verdiencapaciteit te scheppen. Welke bijdrage kan de sector leveren
aan de biobased economy, waardoor bijvoorbeeld mest van pure kostenpost kan worden omgezet in een
groene bron van opbrengsten? Kan fosfaat op winstgevende basis worden teruggewonnen?
4.3.3.3 Integraliteit
Op verschillende momenten in de discussie komt het thema integraliteit boven drijven: de al of niet
eenduidige samenhang tussen de diverse aspecten van duurzaamheid. Veel van die aspecten - maatschappelijke
criteria zoals dierenwelzijn, milieuvriendelijkheid, humane gezondheid - worden afzonderlijk in de
discussie gebracht en aan de vraag wat de eventuele impact is op andere eisen die gesteld worden, wordt
dan vaak weinig of geen aandacht besteed. Eerder al is duidelijk geworden dat sommige welzijnsnormen en
milieunormen elkaar kunnen bijten. Dan zijn keuzes vaak onontkoombaar. Boeren worden vaak naar de
stand van de discussie beoordeeld. Toen de aanvraag van de stal aan de orde was speelde bijvoorbeeld
milieu in de politieke discussie en nu de stal opgeleverd is dierenwelzijn. Een van de deelnemers heeft dit
beschreven als het elastiekmodel: vandaag dit, morgen dat.
Voor de veehouderij zijn meer thema’s van belang die zowel ieder afzonderlijk als gezamenlijk bepalend zijn
voor de mate waarin een bedrijf als duurzaam kan worden beoordeeld, maar die lang niet altijd dezelfde
kant uit werken. In de discussie werden de volgende thema’s onderscheiden:
• omgeving en milieu
• footprint en grondstoff en
• volksgezondheid
• ruimtelijke kwaliteit
• diergezondheid en dierenwelzijn
• ondernemen
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Van mega naar beter | 49