rapport 'Van mega naar beter - Dialoog Megastallen

de sfeer van de toeleverende agribusiness viel deze spreker bij: ‘Ga nou die ondernemer eens de ruimte
geven. Zo’n milieumeetlat bijvoorbeeld, je wilt niet weten wat dat aan tijd en energie neemt om dat
allemaal in te vullen. Ik draai het om: zet die ondernemer op de bok en laat hem het nu eens uitvoeren.’
Maar dat konden de milieubestuurders natuurlijk niet laten passeren. ‘Tachtig procent van mijn achterban
zal dat niks vinden. Jullie license to produce staat op het spel. Natuurlijk moet het niet heel ingewikkeld
worden, maar stel je nou niet voor dat het heel simpel kan!’
Het was in een soortgelijke discussie dat een boerenbestuurder eerder de zaal in de volle lengterichting
had overgestoken om met een viltstift in de hand op een fl ap-over zijn elastiekmodel uit de doeken te
doen. Hij tekende een driehoek met ‘ruimtelijke ordening en milieu’ bij de ene punt, ‘welzijn en
gezondheid’ bij de andere en ‘markt en economie’ bij de derde. En een dikke punt in het midden: de
veehouder. ‘De boer wordt als het ware door elastiek naar die andere twee punten getrokken, maar zelf
móét hij wel proberen om zoveel mogelijk in de buurt van de markt- en economiehoek te blijven.’ Hij
was het ook geweest die eerder zijn hakken in het zand had gezet tegen alle veranderingsdrift met de
uitroep: ‘Er is er maar één die kan zeggen dat het anders moet, en dat is de markt!’.
Verdienmodel
Hoe begrijpelijk ook, zijn hartenkreet leek geen nauwkeurige weergave van de werkelijkheid en zeker niet
van de werkelijkheid in deze vergaderzaal waar velen bereid waren te zeggen dat het anders moet en
anders kan. De vraag die zich echter telkenmale in volle omvang opdrong was wel hoe de extra kosten
van een duurzamer veehouderij - een diervriendelijker, een milieuvriendelijker, een minder intensieve en
meer in het landschap geïntegreerde veehouderij - betaald moeten worden. Want dat die extra kosten er
zijn, daarover bestond geen meningsverschil. Een bestuurder uit de melkveehouderij was maar een van
de velen die de kwestie van de portemonnee onder de aandacht brachten toen hij erop wees dat bij het
voldoen aan maatschappelijke wensen zoals ‘koeien in de wei’ of ‘stoppen met antibiotica’ een bepaalde
melkprijs hoort. En een collega: ‘Als je de boer maar betaalt gaat hij het gewoon doen, zie de weidegang
bij coöperatie CONO’. Niet alle discussianten toonden begrip voor die logica. Een aanwezige natuur- en
milieumanager had er bijvoorbeeld weinig geduld mee: ‘Jullie moeten niet steeds als eis stellen dat je er
geld mee kan verdienen. Ik wil best een campagne helpen voeren voor ‘eigen vlees eerst’, maar zeur nou
niet steeds dat er betaald moet worden.’ En ook een strijdmakker liep niet over van begrip: ‘We praten
steeds over: kan het wel uit en hoeveel extra zou het de producent kosten? Dat is niet goed. Dat doen we
al tientallen jaren en dat heeft ons gebracht waar we nu zitt en. Probeer nou eens te zeggen: welke
randvoorwaarden, hoe ziet het eruit, en hoe gaan we dat dan doen.’ De meeste aanwezigen konden
echter wel instemmen met Hans Alders’ samenvatt ing dat er twee pakkett en zijn: één waaraan de sector
gewoon moet voldoen, liefst op Europees niveau om een level playing fi eld te behouden, en één dat betaald
moet worden uit de markt. Veel woorden werden besteed aan de vraag hoe dat laatste gerealiseerd zou
kunnen worden. Aan producentenkant mengde vertrouwen zich met scepsis. Er is een beperkte ruimte in
de markt voor premium-producten, citeerde een van de vertegenwoordigers van deze groep een
onderzoekrapport terzake. ‘Zo’n vijft ien procent’. Een manager in de verwerkende industrie, die een
gespreksgroepje had geleid dat zich speciaal over dit onderwerp had gebogen, zag kleine kansen: ‘We
moeten doorgaan met het creëren van marktconcepten die de consument meer waard vindt. Maar die
moet het dan ook wel echt als meerwaarde accepteren.’
Stokje pakken en vooruit
Echte oplossingen voor de vraag hoe verduurzaming van de veehouderij vanuit de markt kan worden
gefi nancierd had zijn groep niet gevonden, moest hij rapporteren. ‘Eigenlijk zien we in dit opzicht niet zo
veel perspectief. Het aanbod is vaak groter dan de vraag, dus hebben we lage prijzen. Dat is een fact of life.
Van de huidige quotering willen de Europese overheden af, dus wat er nu nog aan prijsbescherming is
wordt minder.’ Als een probleem wordt bovendien (vooral) aan producentenkant gezien dat de vraag naar
producten met een duurzame plus in andere Europese landen minder groot is dan bij ons. Dat hindert de
afzet als het om premium-producten gaat, maar het remt ook de mogelijkheid om in Nederland ‘de
bodem’ op te hogen van de eisen die op het gebied van welzijn en milieu worden gesteld. Zo vaak als er
werd gepleit voor regels om de algemeen geldende minimumeisen op het gebied van ruimte, welzijn en
milieu te verhogen, zo vaak werd daartegenin gebracht dat de NMa zich tegen vrijwillige, en de Europese
markt zich tegen verplichte regels zou verzett en. En zoals in een dergelijk gezelschap te verwachten is,
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Van mega naar beter | 45