erfgoedbeleidsplan 2008-2014 voor “het hart ... - Gemeente Staden

4.4 Erfgoed binnen de regio volgens de regionale thematische lijnen
We hebben de optie genomen om het aanwezige materiële en immateriële erfgoed
uit te werken aan de hand van de naar voor geschoven thematische lijnen. Echter,
de opsomming mag geenszins als een volwaardige inventaris gezien worden, het
moet gezien worden als een poging om exhaustieve voorbeelden er aan toe te
voegen. We zijn er ons terdege van bewust dat dit overzicht onvolledig is.
Daarnaast kan in bijlage een document gevonden worden waarbij een overzicht
wordt gegeven van het onroerend, roerend en immaterieel erfgoed van het “Hart
van West-Vlaanderen”. Ook hier geldt dat het een poging betreft om het
aanwezige erfgoed in kaart te brengen.
4.4.1 Industrieel-commercieel erfgoed
Het “Hart van West-Vlaanderen” wordt sterk gedomineerd door zijn ligging in het
valleigebied van de Mandel, en de aanwezigheid van infrastructurele
lijnstructuren: het kanaal, de spoorweg en de parallelle steenwegen. Dit alles is
tevens ook de oorzaak van de vaak gelijklopende ontwikkeling. Gezien de reeds
vroege en nog voortdurende industrialisatie van het gebied werden deze
verbindingsassen stelselmatig dichtgebouwd. Hierdoor belaadt een aaneengeweven
net van bebouwing de vallei met een industrieel karakter. De benaming “Het
Manchester van Vlaanderen” is dan ook niet uit de lucht gegrepen.
aanvang
In de 18de eeuw waren de kleinschalige, familiale landbouwbedrijven dominant.
Landbouw en landarbeid werden er sinds lang gecombineerd met één of andere
vorm van huisnijverheid, nl. het vlasspinnen of vlasweven. Dit samengaan van
landbouw- en proto-industriële activiteiten bezorgde de plattelander een
behoorlijk inkomen. Maar, in deze arbeidsverdeling lagen evenwel de kiemen van de
latere crisis.
De toenemende bevolkingsdruk, maar vooral de conservatieve ingesteldheid van de
industriëlen lag aan de basis van de nefaste evolutie. De commerciële en
industriële belangengroepen weigerden stelselmatig geld ter beschikking te stellen
om de bestaande productietechnieken aan te passen aan het niveau van de
gemechaniseerde textielbedrijven in het buitenland. Integendeel, in de plaats van
door de nodige kapitaalinjecties de economische activiteiten opnieuw aan te
zwengelen, teerden ze op de werkkracht. Dit impliceerde dat de huisnijverheid
bijzonder kwetsbaar was tegenover de buitenlandse concurrentie, daar het enige
verweer bestond in loondalingen en het verstrakken van het arbeidsritme. Een bij
voorbaat verloren strijd … De tewerkstelling in de huisnijverheid werd steeds
verder uitgehold. Het is dan ook niet verwonderlijk dat, sinds het begin van de
19de eeuw, vele gezinnen op openbare liefdadigheid waren aangewezen.
Pas met het hoogtepunt van de crisis (1840-1850), een periode gekenmerkt door
misoogsten, werd voor velen duidelijk dat de toestand uitzichtloos was. Het is het