CIRQ'ONSTANCES - VTi

ose-Marie Malters Kerst- en nieuwjaarscircus
– winter 1996-1997 (beeld: archief andré de Poorter)
EEn kunST VooR IEDEREEn
Was het kinderlijke nostalgie of medelijden met die
zwervers die Bert anciaux (toen Vu), tijdens zijn
eerste legislatuur als Vlaams minister van Cultuur
(1999-2002), ertoe verleidde zich als redder van
het circus op te werpen? laten we het een perfecte
samenloop van voluntarisme en profilering noemen,
want naast de wil om circus te steunen, paste
het ook beleidsmatig goed in zijn kraam. anciaux
had immers de mond vol van ‘cultuurparticipatie’,
‘drempels slechten’ en ‘levend cultuurerfgoed’. Circus,
tussen traditioneel volksvermaak en zich vernieuwende
kunst, was daarvan het beste bewijs.
dat besef groeide ook bij het publiek. het was de
periode dat het ‘nieuwe circus’ van Cirque du soleil
echt opgang begon te maken in Vlaanderen.
en binnen de amateurkunsten kenden de eerste
circusateliers, ontstaan in de jaren negentig, een
groeiend succes en steeds meer navolging.
anciaux’ circusbeleid richtte zich in eerste instantie
op de nomadische circussen, voor wie de situatie
nog steeds penibel was. in 2001 kwam het kabinet
met een afsprakennota, die ondertekend werd door
zeven nomadische circussen (Circus Magic, Circus
Pauwels, Circus Picolini, Circus ronaldo, Wiener
Circus, Circus rose-Marie Malter en het inmiddels
ter ziele gegane Circus Monelly). in ruil voor erkenning
en een kleine ondersteuning (12.400 euro per
circus) verbonden de circussen zich ertoe een reeks
criteria aangaande artistieke kwaliteit en reglementen
(in verband met veiligheid, vergunningen, leerplicht
circuskinderen en dierenwelzijn) na te leven.
Bedoeling was om zo ook het vertrouwen bij de
steden en gemeenten te herstellen.
later zou anciaux aan die afsprakennota een niet
onbelangrijk bijkomend criterium toevoegen. onder
druk van dierenrechtenorganisatie Gaia en
de publieke opinie, besliste de minister in 2006
om geen subsidies meer te verlenen aan circussen
die met wilde dieren werken. (Zoals soms verkeerdelijk
wordt gedacht, is er geen verbod op wilde
dieren in circussen. In 2004 maakte minister Rudy
Demotte (PS), bevoegd voor dierenwelzijn, een Koninklijk
Besluit bekend dat wilde dieren in circussen
verbood. Dit KB werd echter door de Raad van
State geschorst. Eind 2005 werd een nieuw KB van
kracht ter bescherming van circusdieren. Wel kunnen
steden en gemeenten zelf beslissen om al dan
niet circussen met (wilde) dieren op hun grondgebied
te verbieden, LL). om de traditionele circussen
die vaak met wilde dieren werkten, toch overlevingskansen
te geven, kwam anciaux van zijn kant
met een uitdoofbeleid, een financiële compensatie.
of al naargelang van welke kant de wind waait:
‘Wie verder ondersteund wou worden, moest de
wilde dieren afzweren’, stelt een nog immer verbolgen
Bill Kartoum van Circus Magic.
in zijn eerste legislatuur zou anciaux het circus
vooral ondersteunen via het bestaande cultuurbeleid,
met initiatieven binnen kunsten, erfgoed en
sociocultureel werk. Zo kregen socioculturele organisaties
binnen het kader van culturele manifestaties
de kans om avondvullende circusacts op een
relatief goedkope manier in te kopen. een belangrijk
initiatief en eerste stap naar meer samenhang
en overleg kwam er in 2001 onder impuls van de
Vlaamse circusateliers met de oprichting van vzw
CircusVlo (Vlaamse organisatie voor circuskunsten)
met als doel het begeleiden en promoten van
de circuskunst als amateurkunst. ‘Maar het bleven
allemaal losse initiatieven naast elkaar, er was
nood aan een overkoepelend beleid. een decreet
was niet meer dan logisch,’ stelt anciaux, terugblikkend
op die periode. dat decreet kwam er tijdens
anciaux’ tweede legislatuur als cultuurminister (intussen
spirit) van 2004 tot 2009.
HET CIRCuSDECREET
een decreet: allemaal goed en wel, maar hoe? het
idee om circus in te passen in één van de bestaande
grote decreten werd uiteindelijk van de baan
geveegd. hoofdzakelijk omdat het niet zo simpel
bleek om circus zomaar binnen één bestaand decreet
in te passen: ‘erfgoed, kunsten, sociocultureel,
lokaal cultuurbeleid, amateurkunsten, zelfs
het Participatiedecreet. Circus hoort overal en
13 >> naar de inhoudstafel CIRQ’ONSTANCES