CIRQ'ONSTANCES - VTi

landse circusvoorstellingen, maar recente coproducties
tussen laika en Circo ripopolo (Cucinema,
2010) of ensemble leporello en danny ronaldo
(Minnevozen, 2010) brengen daar stilaan verandering
in. ook jonge gezelschappen als Circ’ombelico
en Cie ea eo veroveren gaandeweg de avondprogrammering
van cc’s. samen met het kersverse circusprogramma
van een kunstencentrum als Vooruit
helpen ze mee het hardnekkige cliché dat ‘circus
voor kinderen is’ te ontkrachten. anderzijds lijkt de
beginnende romance tussen theater en circus niet
altijd een bloeiend huwelijk. Wil het circus een volwaardige
speler worden in het podiumkunstenlandschap,
dan is het belangrijk dat het de waarde van
zijn specificiteit inziet. een terechte vraag is dan ook
of de intrede in de Vlaamse cultuurcentra een adequate
thermometer is voor de groeiende artistieke
kwaliteit van dit genre of eerder een handig formaat
in de missie van cc’s om een brede en laagdrempelige
cultuurbeleving aan te bieden.
CIRCuSTHEATER
nochtans heeft Vlaanderen een rijk circusverleden,
nauw verbonden met de geschiedenis van de foor
en het reizende theater. net als de andere attracties
op de foor was het circus een plek waar het
wonderbaarlijke werd tentoongesteld. Wilde dieren,
‘negers’, mensen met bizarre afwijkingen, maar
ook fotografie en later cinema werden er aan het
‘gewone volk’ geïntroduceerd. Volgens verzamelaar
en selfmade circushistoricus
andré de Poorter was het ruitergezelschap
van de Gentse
françois erasmus dat in 1817
optrad op de halfvastenfoor
(later bekend als Circus Blondin)
het eerste circusgezelschap
van de Zuidelijke nederlanden.
tot 1950 trokken
er maar liefst twintig familiecircussen
over de Vlaamse
wegen. tussen 1950 en
1980 komt het circus in heel
europa in een zware crisis terecht, om vervolgens
vanaf eind jaren zeventig een ware gedaanteverwisseling
te ondergaan onder impuls van de artistieke
experimenten van de vrijheidsbeweging van
mei ’68, die in haar zoektocht naar meer democratische
vormen van theater terechtkomt bij het circus.
Zij zetten een fase van waar experiment in gang,
waardoor het circus evolueert van traditioneel naar
‘nieuw’ circus of nouveau cirque. dit nieuwe circus is
wat wij in Vlaanderen circustheater noemen: circus
zonder wilde dieren, waarin de traditionele opeenvolging
van nummers wordt ontbonden. in de plaats
komt een ‘theatraal’ circus waarvan de dramaturgie
wordt bijeengehouden door een centraal idee. Bekende
namen uit die tijd zijn Cirque Plume (frankrijk),
Circus roncalli (duitsland) en Cirque du soleil
(Canada). onder invloed van deze ‘theatralisering’
wordt de piste verlaten en spelen en maken gezelschappen
steeds vaker in de zwarte doos van het
Het circus dat eens op
foren en kermissen het
mooie weer maakte,
evolueerde gaandeweg
van volksvermaak
naar hedendaagse
circuskunsten
Gehoornde Man – Kurt demey (foto: satya roosens)
theater. Wat begon als een eerder slaafs toepassen
van de regels van het klassieke teksttheater, wordt
gaandeweg visueler, rebelser en meer hybride.
andere kunsten als video, schilderkunst en hedendaagse
dans worden verkend. interdisciplinariteit
wordt een must.
Bij ons vindt het ‘nieuwe’
circus pas ingang eind jaren
negentig en wel vanuit
twee heel verschillende achtergronden.
enerzijds ondergaat
Circus ronaldo een
grondige facelift onder de
impuls van de jonge broers
ronaldo, die de nostalgie
van de circustent nieuw leven
inblazen met een afgestofte
dosis commedia dell’ar te en
een herwaardering van hun eigen wortels in het reizende
foortheater. Zij nemen als eersten de naam
‘circustheater’ in de mond, wat z’n vruchten afwerpt
in hun aanwezigheid op internationaal straattheaterfestival
(nu Miramiro) in Gent in 1996. de
grote boost die ervoor zorgt dat het nieuwe circus
bekend wordt bij het brede publiek komt echter uit
de hoek van het straattheater. Gezelschappen als
Baladeu’x, d’irque en later ook Cirq’ulation locale
vermengen hun straattheatervoorstellingen met een
stevige portie circustechnieken en veroveren de
Vlaamse zomerfestivals.
7 >> naar de inhoudstafel CIRQ’ONSTANCES