nr. 6 juni - Publicaties Nederlandse Politieke Partijen

i
Daniel Heinsius Jr. Dit hoek speelt zo ongeveer in de Vlaamse contrijen
van Rubens' tijd en geeft Huet alle gelegenheid, op de wilde contrasten
van de toenmalige Belgische maatschappij te wijzen: het wegkwijnen
van de welvaart; rondwarende gelukzoekers; een handvol bevoorrechten,
die fortuinen in de wacht slepen; het verval van opvoeding en studie;
de corruptie van beambten en priesters de ontteugeling der hartstochten;
de bittere armoede naast grove geldverspilling- kortom, alle
gebreken van een samenleving in isolement, voor welke de weg naar
nationale en economische ontplooiing gebarricadeerd is.
En toch verheffen zich uit deze barre contrasten- also£ het volksbestaan
ze nog eens met een laatste vertwijfelde levenswil aan de dag
brengt-enkele meesters der Vlaamse schilderkunst: Jordaens, Teniers,
Van Dijck en Rubens. Huet ziet de samenhang tussen Jordaens en het
volk nog gloeien op al zijn stukken: vandaar de voile vorm, de zatte
kleur, de forse lijn. Het blijven typen van de Scheldekant, Vlamingen
,van de koude grond", als hij boeren, saters, wisselaars, farizeeers schildert.
Juist daarin ligt, volgens Huet, de ,redding" van Jordaens' talent:
hij combineerde levensfilosofie met volkszinnelijkheid, symboliek met
gezond realisme. Nog sterker acht Huet de onderdompeling van Teniers
in het volksleven, de volkskracht; hij is van de vier genoemde grootheden
het meest Nederlands. Karakteristiek voor hem zijn een hele
reeks Verzoekingen van de H. Antonius, waarop het duivelse met humor,
ja met satire wordt uitgebeeld. Dat is, zegt Huet, een ,eigenaardig
Vlaams verschijnsel ... In elk geval is er een zekere mate van geestkracht
nodig, om het verschrikkelijke zich bij voorkeur in de gedaante
van het potsierlijke te kunnen denken." Aan de andere kant beseft
Huet blijkbaar niet, dat deze vereenzelviging van het verlopene en
schelmachtige met het diabolische zelf ook weer een decadentie-verschijnsel
is. Het is de ironie van de kunst jegens het volksgeloof ...
Maar dat Teniers onecht begint te worden, zodra hij de bodem van het
volksrealisme verlaat en boerenbruiloften schildert met het oog van
een deftig zedemeester, is ook Huet niet ontgaan.
Een volstrekte reactie op al wat volk en volksleven is, vinden wij in
deze tijd bij de bewust aristocratische, bewust verfijnde Anthonie van
Dijck, die ook in zijn eerste periode nog bewust-Italiaans is. Dat wij
hier al weer met ee~ typ!sche schilder uit een vervalstijdperk te doen
hebben, bewijst Huet niet zozeer rechtstreeks als wel middellijk in de
aan Van Dijck gewijde bladzijden van zijn hoek. Hier toont Huet zich
een intelligent kunstpsycholoog, zoals hij later, in Het Land van Rembrandt,
zich in voile kracht zou openbaren. Ni()t altijd staat Van Dijck's
verfijnl.ng Huet aan: ,Ware hij een burgermeisje geweest, men zou hem
een nuf genoemd hebben," oppert hij. Maar deze mannelijke nuf is niet
de volledige V~m Dijck, zo min als hij mag worden verward met de
goudmakers en carriereridders, die hij zo graag schilderde, omdat hij
er zelf ,naar bewerktuigd was", zoals Huet het tekenend uitdrukt. Wat
is het levensgeheim van Van Dijck? Hij is de zoon van een krachteloos
geworden volk, een man voor wie de beker des levens meer alsem dan
zoetheid bleek te bevatten, een mens die daardoor van huis uit meer
gevoel had voor de tragiek van het bestaan dan anderen. In de XVIIe
eeuw stelt hij een der weinigen voor, die beseffen, dat er een wereld
358