nr. 6 juni - Publicaties Nederlandse Politieke Partijen

]uni 1905: opstand op de Potemkin
P ANTSERI(RUISER POTEMIGN
In dit verhaal ver-telt Lion Feuchtwanger over het succes
van de film ,Pantserkruiser Potemkin" in de Duitse republiek
van Weimar. Zijn minister Klenk zou evengoed Hundhammer
of Hoegener kunnen heten als het verhaal, dat in 1930
werd geschreven, in onze tijd speelde.
Terwijl de andere Berlijnse bioscopen op dit vroege uur gesloten zijn of voor zeer
weinig bezoekers spelen, staan hier lange rijen auto's, verdringen zich toeschouwers
en politieagenten. De film ,Pantserkruiser Potemkin" is al 36 keer gedraaid,
vier keer per dag, 36 duizend Berlijners hebben hem gezien. Toch zijn de mensen
opgewonden, also£ zij vandaag voor het eerst iets krijgen voorgezet, waarop de
wereld zit te wachten.
De ~eierse minister Klenk, met zijn hoofd uitstekend hoven degenen die om
hem heen zaten, dacht er niet aan, zich door deze onrust te Iaten aantasten. Hij
had gelezen: een film zonder compositie, zonder IVrouwen, zonder handeling; tendens
in plaats van spanning. Je moet zoiets nu eenmaal zien, als je een keer in
Berlijn bent. Hij zal zich geen rad voor ogen Iaten draaien door de handig in
elkaar gezette stunts van de filmjoden.
Een paar maten schrille muziek, wild, fortissimo. Geheime stukken uit het
marine-archie£: op die en die datum muitte de bezetting van het pantserschip
,Potemkin" voor de stad Odessa wegens onvoldoende voeding. Nou ja, die hebben
dus gemuit. Zoiets komt meer voor. Als jongen had hij zulke dingen vol
spanning gelezen. Interessant voor de rijpe jeugd. Minister Klenk lacht in zichzelf.
,
De slaapruimte van de matrozen. Hangmatten, dicht naast elkaar. Een onderofficier,
rondsnuffelend tussen onrustig slapende matrozen. Niet slecht opgenomen.
Je ruikt duidelijk de bedorven Iucht die daar hangt. Daarbij die doffe, beklemmende
muziek.
De volgende dag. Matrozen staan om een stuk vlees aan een haak. Zij bekijken
het afkeurend. Er komen aldoor meer aanlopen, aldoor anderen. Je hoeft er niet
lang aan te ruiken om te merken dat het stinkt. Een close-up van het stuk IVlees:
het krioelt van de maden. De mannen schijnen al dikwijls zulk vlees gekregen te
hebben, Vloeken en schelden. Dat is begrijpelijk. De scheepsarts wordt erbij gehaald,
een onaanzienlijk mannetje. Hij zet zijn lorgnet op, doet zijn plicht, onderzoekt
het .vlees, kan het niet ongeschikt voor consumptie vinden, Het vlees wordt
gekookt. De bemanning wil de soep niet eten. Vloekt en scheldt. Banale gebeurtenissen,
heel gewoon opgediend, zonder toebereiding. Een stuk bedorven vlees,
matrozen, officieren. Geen bizonder begaafde officieren, schijnt het, maar ook
niet bizonder slechte. Doorsnee-materiaal. In Beieren hebben we nauwelijks iets
beters. Merkwaardig, dat Klenk meeleeft met deze simpele mensen en gebeurtenissen.
De verbittering op het schip neemt toe, je weet niet precies hoe. Alleen voel je
dat het niet goed kan aflopen, iedereen in het publiek voelt het. De heren op het
doek nemen het niet ernstig genoeg op. Zij zouden moeten ingrijpen, eindelijk
optreden. Zijn ze blind? Maar wij zagen het ook aankomen in het laatste oorlogsjaar
en hebben ook te laat ingegrepen. Aileen hadden we toen niet die hamerende
muziek. Het is een vreselijke muziek, maar hij laat je niet los. N atuurlijk moet
deze ellendige film verboden worden. Het is een geraffineerde stemmingmakerij,
door en door gemeen. Het is toch werkelijk geen voldoende aanleiding om de
362