screening tussen hoop en hype.book - Gezondheidsraad

urger aangespoord zich rekenschap te geven van zijn of haar verantwoordelijkheid
voor een zo goed mogelijke gezondheid. 40 Daarbij hoort in ieder geval een
bepaalde leefwijze (niet roken, verstandig alcoholgebruik, gezond eten, voldoende
beweging), maar ook het ondergaan van (als zinvol beoordeelde)
screeningstests kan tot die verantwoordelijkheid gerekend worden.
Dat gebeurt sinds 1988 expliciet in de Duitse federale gezondheidswetgeving,
met de bepaling dat verzekerden ‘medeverantwoordelijk’ zijn voor hun
eigen gezondheid en dat van hen daarom onder andere mag worden verwacht dat
ze op tijd deelnemen aan de hun door verzekeraars aangeboden vormen van ziektepreventie.
Na een recente wetswijziging (per 1 april 2007) krijgen verzekeraars
de ruimte om een financiële bonus te geven aan verzekerden die zich steeds tijdig
laten screenen (zie bijlage C). En voor wie dat niet heeft laten doen en toch ziek
wordt geldt een hogere eigen bijdrage in de kosten van de gezondheidszorg. 51,52
Maar ook zonder wettelijke verankering en daarop gebaseerde drangmaatregelen
kan (internalisering van) de boodschap dat mensen verantwoordelijk zijn
voor hun eigen gezondheid een verdere impuls geven aan de screeningsbereidheid
van het publiek. In het hierboven aangehaalde Amerikaanse onderzoek bleken
respondenten die maatschappelijke verantwoordelijkheid nadrukkelijk te
onderschrijven. Afzien van regelmatige screening (zeker als het al wat oudere
mensen betreft) werd door hen beschouwd als onverantwoordelijk gedrag. 17
2.7 Conclusie: screening krijgt impuls in nieuwe contexten
Aan de hierboven gegeven schets verbindt de commissie twee constateringen. In
de eerste plaats dat naast het door de overheid gefinancierde bevolkingsonderzoek
(sinds kort gebundeld in het Nationaal Programma Bevolkingsonderzoek)
nieuwe vormen van screening worden aangeboden (zie onderstaande tabel). Binnen
de publieke gezondheidszorg (daaronder wordt hier verstaan: gefinancierd
uit publieke of collectieve middelen) gaat het om screening in het grensgebied
met de klachtgerichte individuele zorg, zoals preventief onderzoek bij risicogroepen
in de huisartspraktijk. Daarnaast is er een privaat aanbod ontstaan, uiteenlopend
van door huisartsen aangeboden health checks tot ‘wilde screening’ in de
vorm van total-body scans en via internet verkrijgbare doe-het-zelf tests.
De tweede constatering is dat deze nieuwe configuratie zowel kansen als
bedreigingen met zich brengt. Kansen omdat screening belangrijke voordelen
kan bieden in termen van gezondheidswinst, zinvolle handelingsmogelijkheden
of voor de betrokkenen betekenisvolle informatie. Screening die niet door de
overheid of via het basispakket wordt aangeboden, kan via het private aanbod
Maatschappelijke ontwikkelingen 41