screening tussen hoop en hype.book - Gezondheidsraad
screening tussen hoop en hype.book - Gezondheidsraad
screening tussen hoop en hype.book - Gezondheidsraad
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
er e<strong>en</strong> duidelijke overlap met de vorige paragraaf: ook g<strong>en</strong>oomanalyse<br />
(‘g<strong>en</strong>omics’) maakt gebruik van biomarkers.<br />
K<strong>en</strong>nis over de sam<strong>en</strong>stelling van iemands g<strong>en</strong>oom kan iets zegg<strong>en</strong> over zijn<br />
of haar ziekterisico. Of iemand daadwerkelijk ziek wordt hangt er van af of<br />
bepaalde g<strong>en</strong><strong>en</strong> tot expressie kom<strong>en</strong>. Interacties met andere g<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> omgevingsfactor<strong>en</strong><br />
beïnvloed<strong>en</strong> dat proces. Het is mogelijk om bepaalde stoff<strong>en</strong> die daarbij<br />
betrokk<strong>en</strong> zijn te met<strong>en</strong>. Dat is e<strong>en</strong> andere, in feite preciezere manier om ziekt<strong>en</strong><br />
op het spoor te kom<strong>en</strong>. Het zog<strong>en</strong>oemde ‘proteomics’ onderzoek, waarin gekek<strong>en</strong><br />
wordt naar het expressieprofiel op eiwitniveau is dan ook e<strong>en</strong> snel groei<strong>en</strong>d<br />
onderzoeksterrein, ev<strong>en</strong>als de aanpal<strong>en</strong>de terrein<strong>en</strong> van de naar mRNA-activiteit<br />
kijk<strong>en</strong>de ‘transcriptomics’ <strong>en</strong> de op stofwisselingsprocess<strong>en</strong> gerichte ‘metabolomics’.<br />
De eerder g<strong>en</strong>oemde neonatale <strong>scre<strong>en</strong>ing</strong> is van dat laatste e<strong>en</strong> voorbeeld.<br />
Hoewel het daarbij grot<strong>en</strong>deels gaat om erfelijke aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, spoort m<strong>en</strong> met<br />
de gebruikte <strong>scre<strong>en</strong>ing</strong>smethode (MS/MS, HPLC, e.d.) afwijk<strong>en</strong>de stofwisselingsproduct<strong>en</strong><br />
op, ge<strong>en</strong> mutaties.<br />
Met de ontwikkeling<strong>en</strong> in g<strong>en</strong>omics, proteomics, transcriptomics <strong>en</strong> metabolomics<br />
kom<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> voor <strong>scre<strong>en</strong>ing</strong> op multifactoriële aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
dichterbij. Naar verwachting zal multiplex testing op d<strong>en</strong> duur gewoon word<strong>en</strong>,<br />
dit wil zegg<strong>en</strong> dat lichaamsmateriaal in één run getest wordt op e<strong>en</strong> reeks van<br />
aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (<strong>hype</strong>rt<strong>en</strong>sie, diabetes, obesitas). De commissie verwacht echter<br />
niet dat het scre<strong>en</strong><strong>en</strong> van de bevolking op deze manier al binn<strong>en</strong> vijf jaar e<strong>en</strong><br />
grote vlucht zal nem<strong>en</strong>.<br />
Ontwikkeling<strong>en</strong> in microarraytechnologie (‘biochips’), massaspectrometrie<br />
<strong>en</strong> bioinformatica mak<strong>en</strong> de analyses steeds beter <strong>en</strong> sneller. Het zal steeds<br />
gemakkelijker <strong>en</strong> goedkoper word<strong>en</strong> om grote aantall<strong>en</strong> DNA-fragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, eiwitt<strong>en</strong>,<br />
mRNA <strong>en</strong> dergelijke nauwkeurig te met<strong>en</strong>. Veel wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek<br />
is gaande naar biomarkers die op e<strong>en</strong>voudige wijze ziekte of voorstadia van<br />
ziekte kunn<strong>en</strong> opspor<strong>en</strong>. In het Jaarbericht bevolkingsonderzoek 2006 word<strong>en</strong><br />
voorbeeld<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> van tests die al op het punt van invoering staan, zoals urinetests<br />
op chlamydia-infectie <strong>en</strong> op prostaatkanker. 2 In zijn tweede jaarbericht<br />
beschreef de <strong>Gezondheidsraad</strong> de sterke ontwikkeling op het gebied van zelftests.<br />
3 De commissie d<strong>en</strong>kt dat het eind van die ontwikkeling nog niet in zicht is.<br />
Er zull<strong>en</strong> steeds meer snelle, goedkope diagnostische tests beschikbaar kom<strong>en</strong><br />
om zelf toe te pass<strong>en</strong>. Ook zal het aanbod steeds groter word<strong>en</strong> van tests waarvoor<br />
m<strong>en</strong> zelf lichaamsmateriaal afneemt (urine, speeksel, wangslijm) dat m<strong>en</strong><br />
opstuurt naar e<strong>en</strong> laboratorium <strong>en</strong> waarvan m<strong>en</strong> het resultaat per post of e-mail<br />
ontvangt.<br />
Wet<strong>en</strong>schappelijke ontwikkeling<strong>en</strong> 49
Change language