Reis naar de Kruithoorn. - International Institute of Social History

26 27
Miriam daarvoor bonnen en probeert ze transport
te regelen. Als belangrijkste taken van de
assemblee in dit gebied worden genoemd:
•Het regelen van alle geschillen tussen
mensen, behalve zware misdaden, zoals
verlating. Overigens schijnt moord en diefstal
erg weinig voor te komen. De benadering van
geschillen is vooral gebaseerd op gesprek,
het uitvoerig horen van alle partijen, om de
problemen duidelijk te krijgen. Daaruit moeten
oplossingen voortkomen, liefst in de vorm van
een schikking die voor alle partijen bevredigend
is, of minstens aanvaard en begrepen kan
worden. Straffen liggen vrijwel altijd in de sfeer
van verplichte arbeid op een projekt van algemeen
nut, samen met vrijwilligers die dit werk
normaal doen. Daarbij wordt kost en onderdak
verschaft. Voor achterblijvende gezinsleden of
bijvoorbeeld akkers wordt vrijwillige verzorging
gezocht. Een gekodifi ceerd stelsel van
strafrecht bestaat (nog) niet.
• Het organiseren van kollektief werk,
zowel in de produktieve sfeer als in de sociale
zorg. Voor het laatste wordt pas een beroep
gedaan op hulp van buiten (EPLF-Departement
van Sociale Zaken, ERA) als er binnen de gemeenschap
geen opiossingen kunnen worden
gevonden.
• Het inzamelen van vrijwillige bijdragen
voor EPLF. Dat gebeurt bijvoorbeeld na een
oogst. Er wordt gediskussiëerd over wat iedereen
voor zichzelf en de eigen familie nodig
heeft, hoeveel er afgestaan kan worden voor
onderlinge hulp in het gebied en vervolgens
wat er over schiet voor hulp in andere gebieden
en voor de EPLF.
* Het organiseren van transportdieren,
liefst vrijwillig, anders gehuurd, voor de EPLF-
en ERA-transporten tussen en de omgeving
van Keren.
Alle drie vertellen ze hun persoonlijke
geschiedenis en hoe ze bij het werk van EPLF
betrokken raakten. El Amin is een oudgediende.
In dejaren zestigwas hij al bij het ELF,
maar ging mee met de oprichting van het EPLF
“omdat dat de juiste koers was. In het ELF had
de basis niets in te brengen. Je moest maar
doen wat je werd opgedragen”. Zijn jarenlange
werk in de militie heeft hij nu moeten opgeven,
omdat het secretariaat van de volksassemblee
erg veel tijd kost. Mariam en Sitel sloten zich
bij de vrouwenbeweging aan toen de EPLF
Afabet bevrijdde. Voor hen speelde de mogelijkheid
zich als vrouw uit een onderhorig bestaan
te bevrijden kennelijk een grote rol. Sitel was
getrouwd met een handelaar in Afabet, maar
had problemen met hem, ondermeer omdat
hij haar verwaarloosde. Ze kreeg geen geld
om zichzelf en de kinderen te voeden. Toen
ze via buurvrouwen in kontakt kwam met de
vrouwenbeweging en daarvoor soms het huis
vertiet werd het alleen maar erger. De volksassemblee
heeft verschillende malen geprobeerd
te bemiddelen en daarbij op verzoening aangedrongen.
Toen de situatie onhoudbaar werd,
werd de scheiding uitgesproken. El Amin heeft
als veel oudere broer haar huwelijk nog mede
gearrangeerd, volgens traditie. Voor hemzelf,
zegt hij, zijn de persoonlijke veranderingen
haast even groot als voor haar. Ook hij herinnert
zich nog hoe hij geneigd zou zijn om zijn
zusters te slaan als hij ooit zou ontdekken dat
zij zonder aanwezigheid van broer of echtgenoot
bezoek zouden ontvangen.Ook voor hem
is die verandering groot geweest, maar hij is
ervan overtuigd dat zulke veranderingen goed
zijn. Op mijn vraag naar het leven vroeger trekken
Sitel en Mariam giechelend hun kleed als
sluiter voor het gezicht, hurken nog iets dieper
en strekken de rechterarm over de grond vooruit:
het aanreiken van de maaltijd aan de man,
zoals dat zelfs binnenshuis onder een gordijn
door hoort te gebeuren. Ooit weer trouwen?
“Ach, als dat kan met iemand die mij respekteert
en aanvaardt zoals ik ben, misschien.
Maar voorlopig heeft dat geen haast.”
Alle drie gaan ze binnenkort weer, door de
Ethiopische linies heen, terug naar het gebied
rond Afabet. De tocht is niet zonder risiko’s,
maar toch. “Als je gekozen bent voor die taak
is het je plicht. We maken deze tocht vaker.
We zijn natuurlijk erg bekend daar, we spreken
soms bijeenkomsten toe van honderden mensen.
Er is altijd de mogelijkheid van verraad,
maar waarom? We doen ons werk.”
‘s Middags zijn we weer in het kantoortje
van Mohammed Nur Bahe, in gesprek met een
tiental leden van de plaatselijke volksmilitie.
Verweerde boeren in traditionele kledij, soms
verrijkt met een groen battle-jack, voorzien
van lichte handwapens waaronder antieke
geweren. Een fascinerend gesprek over hun
dagelijks leven - te lang om hier weer te geven
- eindigt met een door de oudste (“mijn familie
vecht al drie generaties lang tegen buitenlandse
overheersing”) aan mij gestelde vraag:
“Op de radio horen wij vaak van andere
bevrijdingsoorlogen in Afrika. Daar bemoeit de
hele wereld zich mee. De vrijheidsstrijders in
Mozambique en Zimbabwe kregen veel steun
uit Europa. Hoe komt het dat niemand ooit
aandacht aan ons besteedt? Waarom worden
wij niet geholpen? Is het soms omdat onze zaak
minder rechtvaardig is?”
De vraag is niet eens zozeer als beschuldiging
bedoeld. Hij wil echt een antwoord
hebben op een vraag die hem bezig houdt.
19-20 December. Tocht
van Sahel naar Barka
Tegen middernacht, bij
vrijwel volle maan, rijden
we via een bergpas
bij Adobaha de Sahelprovincie
uit, in westelijke
richting.
Voor ons, nog steeds met
schitterend woeste rotsforma-
ties, maar lager en met brede
zanderige vlaktes tussen de
bergen, strekken de hete laag-
landen van de provincie Barka
zich uit in het paarsachtige
maanlicht.
EPLF beschouwt dit noordelijk deel van
Barka als ‘nieuw bevrijd gebied’. Die situatie
is niet het gevolg van strijd tegen Ethiopische
troepen, meer van een nieuwe uitbarsing van
burgeroorlog met het rivaliserende Eritrean
Liberation Front (ELF), dat vele jaren Barka als
basisgebied beheerste.
De betrekkingen tussen de twee fronten
zijn altijd problematisch geweest, vanaf de
oprichting tien jaar geleden van het EPLF,
als afsplitsing van het nu twintig jaar oude
ELF. Oudere EPLF-kaders, die nog in het ELF
hebben gezeten en de breuk hebben meegemaakt,
geven als voornaamste oorzaak aan,
dat het ELF te weinig aandacht had voor de
sociaal-revolutionaire kanten van de strijd.
Volgens hen was het verzet teveel een losse
alliantie gebleven van traditionele regionale en
religieuze leiders en een Eritrese opstrevende
handelsklasse, waarvan de belangen slechts ten
dele samenvielen met die van de rest van de
bevolking.
Tijdens de eerste helft van de jaren zeventig
bevochten de twee fronten voornamelijk
elkaar, een strijd die in een ongemakkelijke
patstelling eindigde. Tegen die tijd bood de
Barka: na de burgeroorlog
mogelijk-
heden
Eind 1977, toen de beslissende aanval
op de omsingelde hoofdstad Asmara voor de
deur leek te staan, sloten EPLF en ELF het
zogenaamde ‘oktober-akkoord’, dat in een
geleidelijke eenwording voorzag. Nu geven
beide partijen toe, dat dit akkoord in praktijk
nauwelijks gefunctioneerd heeft. Onderlinge
gevechten laaiden van tijd tot tijd weer op, ook
nadat het grote Ethiopische offensief van eind
1978 dankzij enorme Russische wapenhulp de
organisaties tijdelijk weer sterk in het nauw
had gedreven.
ineenstorting van het
en verdreven
Kort geleden, van augustus tot eind
november ‘80, was het weer raak, heviger
dan in jaren was voorgevallen. Een volledige
burgeroorlog ontbrandde hier bij Adobaha, op
de scheidslijn tussen EPLF in Sahel en ELF in
Barkan na een serie hevige botsingen elders in
het land. Beide partijen geven sterk verschillende
lezingen over de aanleiding tot de
Ethiopische keizer-
rijk nieuwe
de fronten - de strijd met enige moeite
koördinerend - de Ethiopiërs uit vrijwel alle ste-
den van het !and. In die periode groeide EPLF
snel uit tot de krachtigste organisatie, zowel
militair als politiek, met een enorme toevloed
van nieuwe leden uit de bevrijde steden.
strijd en over het verloop ervan. Buitenlandse
waarnemers hechten veel waarde aan een serie
geheime kontakten die ELF gedurende het jaar
heeft ontwikkeld met vertegenwoordigers van
de Sovjetunie en de Derg, waarbij de mogelijkheden
van een kompromis werden afgetast.
Maar omdat het ELF als de zwakkere van de
twee fronten een minder interessante partner
voor een aparte overeenkomst is, zou van hen
eerst een bewijs van kracht tegenover het EPLF
zijn geëist. Het recente Ethiopische offensief bij
Afabet zou daar dan de vruchten van hebben
moeten plukken. Als die theorie juist is, heeft
de poging verkeerd gewerkt, want alles wijst
de
in Eri-
erop dat ELF juist een gevoelig verlies
leiding, die
geleden via de
heeft geleden, terwijl ook het Afabet-
offensief vastliep. Hoe dit ook zij,
de felle veroordelingen van
Russische betrokkenheid
trea door de ELF-
ik enkele dagen
BBC-radio hoorde
hebben nu duidelijk gemaakt, dat van enige
overeenkomst voorlopig geen sprake meer is.
ELF-vertegenwoordigers ontkenden vlak
voor mijn vertrek uit Soedan dat ze in Barka
terrein hebben moeten prijsgeven. Maar een
Noorse humanitaire werker die dit gebied vlak
voor mij bezocht, vertelde met EPLF tot in de
marktplaats Kerkabet aan de Barka-rivier te
zijn gereisd, terwijl de strijd ten westen van de
rivier, vlakbij de Soedanese grens, voortduurde.
Ik ben benieuwd.
Tegen een uur of drie in de ochtend
arriveren we bij een plek die als Hasta op
de kaart staat. Een markt- en pleisterplaats
voor nomaden aan een zijtak van de Sela, die
verderop in de Barka-rivier uitkomt. Onder een
pluk bomen is een EPLF-kampement. Eigenlijk
hadden we willen doorrijden tot aan het
nieuwe regionale EPLF-ziekenhuiskomplex in
Zara, maar de vermoeidheid slaat toe. Inslapen
in een rijdende landrover op dit soort terrein
wordt onmiddellijk afgestraft door blauwe
plekken. Knikkebollen is onvermijdelijk, maar
duurt dus nooit lang. We besluiten hier te
rusten.