Reis naar de Kruithoorn. - International Institute of Social History

28 29
20 December. Pleisterplaats
Hasta
tanks hebben eerst voor nieuwe, begaanbare
sporen moeten zorgen.
tot aan Sjerit, waar de Zara in de grote Ansjeba
uitkomt. Daar is stromend water, een dun
op weg is naar een schuilplaats onder bomen,
voor zolang de dag duurt. Russisch materiaal
oostwaarts afbuigt, blijft de situatie tussen de
twee fronten mij nog enigszins onduidelijk.
burger-patienten en fighters. Zara functioneert
als centrum voor twee vaste klinieken elders
Op een wandeling naar de overkant zie
zilverkleurig lint dat in sierlijke neanders door
allemaal, onder meer enkele van zwaar geschut
Tekele Andom zegt tevreden te zijn met de
in Barka en vier mobiele klinieken die in het
De dag is stralend helder, we zullen hier
ik, dat er tientallen families, een paar honderd
de brede, zanderige bedding slingert. Hier
voorziene T55-types. Allemaal buitgemaakt op
bereikte wapenstilstand, die eind november
gebied rondtrekken. Op den duur moet dit
moeten blijven tot de avond valt. De rivierbed-
mensen in totaal, kamperen over een uitge-
wordt zowaar landbouw bedreven. Ik zie vrij
de Ethiopiërs, zegt de kommandant, met wie
inging en sindsdien in dit gebied effektief is.
komplex uitgroeien tot een kapaciteit van 400
ding is breed en droog, maar er is nog water in
strekt gebied. Tekenen van een permanent
veel frisgroen, jonge sorghum-aanplant. Maar
we een praatje maken. Opvallend is trouwens,
Hij zegt dat een burgeroorlog, hoe verschillend
interne patiënten.
de putten. Aan de overkant, in de verte, zie ik
dorp zie ik niet, maar door de begroeiing op de
de methode is primitief en extensief: met
dat ook tank-’bemanningen’ ten dele uit vrou-
de twee fronten ook zijn, de Eritrese zaak als
Berhane vertelt aanvankelijk bang te zijn
omvangrijke kuddes kamelen, koeien en geiten.
vlakte is het moeilijk om een goed overzicht
stokken zijn gaten in de grond gemaakt en die
wen blijken te bestaan. Mechaniciens, radio-
geheel geen goed doet. Het is demoraliserend
geweest voor een algemene scepsis bij de bur-
Nomaden slaan daar hun kamp op, op weg
te krijgen. Veel kinderen dragen kennelijk van
zijn een voor een met zaad gevuld. Dragon
operators en blote-voetendokters aan boord zijn
voor Eritreërs om op elkaar te moeten schieten
gerbevolking tegenover de bevrijdingsfronten,
naar water en markten in Soedan. Aan onze
ERA afkomstige Europese kleren. Een man
vertelt dat EPLF redelijke verwachtingen
meestal vrouwen.
en de bevolking heeft er grote moeite mee. Hij
als gevolg van de burgeroorlog. Maar voorzover
kant van de rivier heeft de EPLF-medische
vertelt, dat er een verdeling van sorghumgraan
heeft om hier meer produktieve landbouw te
We worden voorgesteld aan Tekele Andom,
brengt ons tot in een bergpas in het Adrikala-
die er was werd die snel overwonnen. Aanvan-
dienst een vaste kliniek ingericht en enkele
is geweest, genoeg voor een paar weken voor
stimuleren, door ploeg-technieken in te voeren.
lid van het centraal comité van EPLF, met spe-
gebergte, vanwaar we de brede vlakte kunnen
kelijk aarzelde de bevolking wel om naar de
tientallen nomaden komen deze kant op voor
enkele hoogst noodzakelijke gevallen. Velen
Anders dan het rotsige Sahel is het betrekkelijk
ciale verantwoordelijkheid voor de gemechani-
overzien, met het water van de Barka schit-
kliniek te komen, maar later bleek uit angst,
het spreekuur. De meesten hebben al patiën-
van hen zullen toch naar Soedan moeten.
terend in de verte. In de namiddag en avond
dat behandeling geld zou kosten. Men vertelt
tenkaarten, ze komen kennelijk regelmatig
Ik heb de indruk dat een hongerprobleem
maken we de tocht terug naar Zara.
dat dat onder ELF de gewoonte was. Maar
voor herhaalde behandeling, Een verpleger
vertelt hier grotendeels hetzelfde, aan ondervoeding
gerelateerde ziektebeeld aan te treffen
hier ten dele door kulturele faktoren wordt
verergerd. Men houdt te grote kuddes voor de
aanwezige begrazingsmogelijkheden. Maar
22 December. Zara Hospital
en Ado Okut
sinds dat punt opgehelderd is - alle medische
hulp van EPLF is gratis - is er een grote toeloop.
Ze toont ons een aantal burgerpatiënten
als in Sahel. Vooral een schrikbarende bloedar-
slachten voor eigen gebruik gebeurt hooguit ter
met een afschuwelijk ogende, geheimzin-
moede bij vrouwen. Een extra kwaal hier zijn
viering van een bruiloft of de geboorte van een
Zara Hospital is nog maar jong, maar toch
nige huidziekte: enorme pusbuilen ontstaan
de in Sahel haast niet voorkomende geslachts-
zoon. Slechts het minimum wordt verkocht
alweer een behoorlijk uitgebreid komplex. De
onderhuids, waarna de huid in grote lappen
ziektes, vermoedelijk veroorzaakt door kontakt
om graan te kopen, vrijwel het enige dat men
veiligheid berust voorlopig meer op kamouflage
van het lichaam valt. Ze weet niet precies wat
met prostituees in de Soedanese marktplaatsen.
eet. Het vee ziet er mager uit, maar nog niet
dan op ondergrondse beschutting. Grashut-
het is, het lijkt het meest op napalmwonden of
Een probleem bij de medische hulp is dat een
zo erg als de beruchte Sahel-beelden van
ten en tenten onder bomen, aan weerszijden
-wellicht, ze heeft daarmee nog geen ervaring
goede behandeling vaak langer duurt dan de
de vroege jaren zeventig. Dragon is het met
van een droge bedding met waterputten. Een
- zijn ze veroorzaakt door chemische wapens.
nomaden op een plek willen of kunnen blijven.
mij eens. Zowel medische teams als leraren
vrouwelijke arts, Berhane, heeft de leiding
De bevolking hier heeft nooit eerder zulke
Men probeert ze van de noodzaak daarvan te
‘politieke opvoeding’ maken veel werk van dit
en leidt ons rond. Ze is nog niet zo lang in
ziektes gezien en heeft er geen verklaring voor.
overtuigen, maar de dieren stellen natuurlijk
thema: voorlichting over een voedingsrationeel
EPLF-gebied, heeft eerder in een ziekenhuis
Van een bombardement weten de slachtof-
hun eigen eisen. Als de patiënten toch vertrek-
gebruik van het vee. In de avondschemering
in Asmara gewerkt, terwijl ze klandestien
fers niets, maar het kan zijn dat ze die relatie
ken, krijgen ze hun behandelingskaart mee,
vertrekken we voor de rit naar Zara.
EPLF-lid was. Ze wilde al veel eerder in bevrijd
eenvoudig niet leggen vanwege onbekendheid.
zodat ze zich elders weer kunnen aanmelden.
Tijdens het wassen bij een put maak ik een
praatje met een paar EPLF-strijders die er op
21 December. Zara - Barka
frontlinie - Zara
gebied komen werken, maar de beweging
drong erop aan dat ze in Asmara zou blijven.
Pas na een arrestatiedreiging is ze ondergedo-
Luchtbombardementen op Barka zijn nog
nooit gemeld, de Ethiopiërs hebben zich altijd
op Sahel (of op EPLF) gekonsentreerd. Het
staan mij te helpen met water gieten. Ze zijn
ken en hierheen gekomen. “Nu voel ik me pas
zou mogelijk kunnen zijn dat de slachtoffers
te jong voor frontdienst, noemen zich ‘rear-
Het oponthoud in Zara duurt slechts een
vlakke Barka zeer geschikt voor landbouw.
seerde brigades. Hij stapt in onze landrover en
vrij”, zegt ze. Ze is vreselijk tenger en ik vraag
niet direkt geraakt zijn, maar door begroeiïng
guard fighters’. Ze hebben lichte bewakings- en
gezellige maaltijd en enkele uren slaap, onder
Als de regens maar weer zouden komen en de
zal ons begeleiden naar zijn kampement, voor
hoe ze het fysiek uithoudt. “Ach, het is wel een
hebben gelopen waar eerder chemicaliën op
verbindingstaken en besteden het grootste deel
een boom die schaduw geeft tegen het schit-
Ethiopiërs het niet te gek maken met bombar-
een maaltijd en een briefing. Dan verder tot
omschakeling.vooral het weinige eten, Maar de
zijn gegooid, zodat ze het verband met de
van hun tijd aan school. Ze hebben er kennelijk
terende maanlicht. Tegen de muggen helpt
dementen. Ik heb al meer gemerkt dat EPLF in
aan de frontlinie. Hij vertelt dat half november
spanningen zijn minder dan in bezet gebied,
vliegtuigen niet leggen. Men heeft nu monsters
plezier in hun Engels eens echt uit te proberen.
dat helaas niet. Zelfs door mijn kleren steken
spannende afwachting verkeert, of het wellicht
een Soedanese bemiddelingskommissie het
in de illegaliteit. Je kunt hier gemakkelijker
gestuurd naar bevriende artsen in Europa. Een
Ze zitten hier sinds twee maanden, nadat het
ze heen, kleurige bloedvlekjes achterlatend.
mogelijk zou zijn om in de naaste toekomst in
slagterrein tussen ELF en EPLF heeft bezocht
steunen op de kameraadschap van anderen. En
geïmproviseerde behandeling lijkt overigens
front verder naar het westen was opgeschoven.
Om half zes in de ochtend vertrekken we
Barka echt iets aan de desastreuze voedselsiua-
en een wapenstilstand heeft bewerkstelligd
het werk is zinvol, elke dag.”
wel resultaat te hebben.
Volgens hen is er eigenlijk alleen bij Adobaha
voor de rit naar de frontlinie tussen EPLF- en
tie te doen.
langs de Barka-rivier. De fronten mogen hun
Ze is met de opbouw van de medische zorg
Speciale problemen hier: nog meer tbc dan
even hevig gevochten. Daarna stuitte EPLF al-
ELF-gebied, in de buurt van de Barka-rivier.
We volgen de loop van de rivier: noord-
uiterste linies hebben in de bergketens aan
in Barka begonnen onmiddellijk achter het
in Sahel, vooral onder kinderen (30% van de
leen nog maar op sporadische tegenstand. Maar
Later zullen we het ziekenhuiskomplex hier
westelijk, dan westwaarts, dan weer zuidelijk
weerszijden van de rivier, met de brede vallei
opschuivende front in September, eerst met
gehele bevolking besmet, schat ze). Nog zwaar-
de opmars ging toch betrekkelijk langzaam,
nog wel bezichtigen. Het is toch al aan de late
langs de zij-arm Deva, om vervolgens de rivier
ertussen als niemandsland. Voor ELF levert dat
een mobiele kliniek. Nu is Zara ingericht als
dere bloedarmoede onder vrouwen, vanwege
omdat EPLF zo weinig mogelijk bestaande
kant om nog veel te kunnen profiteren van de
te verlaten en pal westwaarts te trekken, een
in deze noordelijke helft van Barka een smalle
regionaal hospitaal voor Barka, met drie artsen,
de onaangetastheid van het traditionele leven
wegen gebruikte, uit vrees dat daar mijnen
bescherming van het nachtelijk duister en we
tankspoor volgend. Tegen een uur of tien ont-
strook bergland op, vlak over de Soedanese
24 blote voeten dokters, twee gevorderde
hier, met een sterke ondergeschiktheid van de
zouden kunnen liggen. In minstens één geval
willen verder.
moeten we een kolonne tanks en amfibische
grens. Voor EPLF betekende dat een terugtrek-
verplegers en een kleine operatiezaal in een
vrouwen, hetgeen voor hen een gemiddelde
was zo een EPLF-voertuig opgeblazen. EPLF-
We rijden door de bedding van de Zara-
pantservoertuigen: een EPLF- eenheid die ‘s
king, want zij hadden de hele valleivlakte al in
vrolijke kampeertent die hermetisch dichtge-
levensverwachting opievert die niet ver boven
rivier (droog, maar met putten) noordwaarts
nachts langs de Barka-rivier patrouilleert en nu
handen. Verder naar het zuiden, waar de rivier
ritst kan worden. Er zijn aparte afdelingen voor
de dertig jaar ligt. Er is een hoge kraamvrou-