Nederlandse vertaling - Itg

Nederlandse vertaling
Illustraties, tabellen, literatuur- en persoonslijsten:
Zie Engelse basisversie

INHOUDSTAFEL
SAMENVATTING ................................................................................................................................................................. 5
VOORWOORD DOOR DE VOORZITTER VAN DE RAAD VAN BESTUUR........................................................................... 11
VOORWOORD DOOR DE DIRECTEUR.............................................................................................................................. 12
BEZOEK VAN KONING ALBERT EN PRESIDENT SAMPAIO ............................................................................................... 14
IN MEMORIAM ................................................................................................................................................................. 15
ONDERWIJS ...................................................................................................................................................................... 18
ONDERZOEK ..................................................................................................................................................................... 47
DEPARTEMENT DIERGENEESKUNDE ................................................................................................................................. 47
DEPARTEMENT KLINISCHE WETENSCHAPPEN.................................................................................................................. 51
DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE..................................................................................................................................... 53
DEPARTEMENT PARASITOLOGIE ...................................................................................................................................... 58
DEPARTEMENT VOLKSGEZONDHEID................................................................................................................................62
CLINICAL TRIAL UNIT........................................................................................................................................................ 67
BIBLIOTHEEK ..................................................................................................................................................................... 69
MEDISCHE DIENSTEN........................................................................................................................................................ 71
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING .................................................................................................................................. 74
MANAGEMENT EN FINANCIES ........................................................................................................................................ 79
3

SAMENVATTING
Engelse tekst p. 4-5
Onderwijs
In 2005 leverde het ITG 78 internationale Masters in volksgezondheid, ziektebestrijding en
diergeneeskunde af aan vooral Zuidelijke deskundigen; 158 postgraduaatsdiploma’s in tropische
geneeskunde aan overheersend jonge Europese universitairen; en 153 certificaten voor
gespecialiseerde cursussen aan internationale studenten. 81 binnen- en buitenlandse
onderzoeksassistenten en beursstudenten ontvingen een doctoraatsopleiding, waarvan er 12 hun
doctoraat behaalden in 2005.
De postgraduaat diplomacursus in tropische geneeskunde voor artsen werd gronding hervormd in
2 aparte modules, enerzijds internationale gezondheidszorg, anderzijds tropische geneeskunde.
Daarbij werd de Nederlandse versie vervangen door een Engelse versie. De Master programma’s
evalueerden hun leerplannen en organisatie en bereidden zich hervormingen en re-accreditatie
voor. De Alumni Netwerken bundelden hun inspanningen, organiseerden meerdere regionale
vergaderingen en ondersteunden vele individuele leden en internationale groepen. De
studentendienst bleef hooggewaardeerde administratieve, socio-culturele en praktische steun
leveren aan onze buitenlandse studenten. De projecten van de diergeneeskunde rond e-learning
en de telegeneeskunde voor klinisch Aids-management zijn in volle werking en zeer succesvol.
Onderzoek
In 2005 publiceerden ITG-onderzoekers 230 artikels in internationale tijdschriften, 1 boek, 27
boekhoofdstukken, 12 doctorale onderzoekstheses en honderden andere papers en abstracts. We
organiseerden verschillende conferenties en seminaries, waaronder het jaarlijks ITG colloquium
rond Buruli ulcus dat plaatsvond in Benin. Veel van ons onderzoek werd omgezet in verbeterde
praktijken in het laboratorium en op het terrein, en leidde tot belangrijke capaciteitsversterking in
het Zuiden.
Het onderzoek in de diergeneeskunde concentreerde zich voornamelijk op dierlijke
trypanosomiasis (epidemiologie en ecologie, genetische diversiteit, geneesmiddelenresistentie);
rundertheileriose (epidemiologie en bestrijding, vector ecologie, immunisatie-onderzoek); het
taeniasis-cysticercose complex (diagnostische biomarkers, immuniteit, epidemiologie en
bestrijding); gastro-intestinale strongyle infecties (behandeling en geneesmiddelenresistentie);
trichinellose (diagnostiek).
In de parasitologie lag de nadruk op malaria (entomologie, epidemiologie en bestrijding, klinische
testen en interventiestudies, geneesmiddelenresistentie, moleculaire methoden voor de opvolging
van insecticide- en geneesmiddelenresistentie); humane Afrikaanse trypanosomiase (diagnostiek,
5

ecologie en epidemiologie, geïntegreerde bestrijding, tseetsee-trypanosome interacties);
leishmaniase (moleculaire en klinische epidemiologie, geneesmiddelenresistentie, diagnostiek,
behandeling, geïntegreerde bestrijding); schistosomiasis (transmissiedynamica, immunoepidemiologie,
geïntegreerde bestrijding) en geohelminthen (epidemiologie, relatie met atopie).
Ons onderzoek naar HIV/AIDS en Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) bevat een brede
waaier van laboratoriumwerk tot veldwerk. In de virologie concentreert men zich voornamelijk op
het neutraliseren van antilichamen, in vitro-ontwikkeling van microbiciden, immunotherapie, virale
fitness, virale recombinatie en functionele proteomica, resistentie tegen geneesmiddelen en
diagnostiek. In een interdisciplinair project in Peru wordt HTLV-1 bestudeerd. Het immunologisch
onderzoek van HIV richt zich voornamelijk op alternatieve testen voor tellingen van CD-4 cellen en
virale lading, HIV-blootgestelde maar persistent seronegatieve prostituees en serodiscordante
koppels, en humorale en cellulaire reacties op pseudovirale deeltjes. Het klinische HIV/AIDSonderzoek
omvat het hele spectrum van klinisch management in Europa en ontwikkelingslanden,
van diagnose over behandeling tot psycho-sociale steun. Het interventie-onderzoek rond HIV en
SOA richt zich voornamelijk op risicogroepen zoals prostituees en jongeren, knelpunten rond de
uitbreiding van de AIDS-behandelingsprogramma’s, hun effecten op gezondheidszorg en ‘human
resources’, de epidemiologie van trichomonas en HSV-2 en klinische proeven van nieuwe
microbiciden.
Het onderzoekswerk rond tuberculose bestaat uit het wereldwijd opvolgen van resistente stammen,
het bepalen van geneesmiddelengevoeligheid, de evaluatie van behandelingsschema’s voor
multiresistente TB, sputum-negatieve TB-patiënten, verbeterde diagnostische methodes en klinische
testen van verkorte behandelingen. Het onderzoek naar mycobacteriële (Buruli) ulcus
concentreert zich op de transmissie van Mycobacterium ulcerans, klinisch management en
bestrijding.
Het onderzoek in de reisgeneeskunde hield zich voornamelijk bezig met geïmporteerde koorts,
intestinale amoebiase, mycotische ziekten en het toezicht van tropische ziekten in Europa.
Ons onderzoek naar gezondheidssystemen volgt vier rode lijnen: financiële toegangelijkheid tot
gezondheidszorg; kwaliteit van de gezondheidszorg en het personeel; integratie van
ziektebestrijding en specifieke programma’s voor moeder-en-kind zorg; en internationaal
gezondheidsbeleid.
De interdepartementele groepen rond verwaarloosde ziekten, genoomwerk en klinische proeven
tonen de interdisciplinaire synergie op het ITG aan. De ‘Clinical Trial Unit’ die werd opgericht in 2004
is nu volledig bemand en speelde al snel een belangrijke rol in de ontwikkeling van het ITG als
centrum voor klinische proeven in ontwikkelingslanden.
Internationale capaciteitsversterking
Het tweede vijfjaren programma (2003-2007) onder het Raamakkoord tussen het ITG en de
Belgische Directoraat-Generaal van Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) heeft een succesvol
6

derde jaar achter de rug. Op het individueel niveau hebben we 60 Mastersstudenten, 17
doctoraatsstudenten en tientallen stagiaires opgeleid. De software pakketten “Tropical medicine”
en “Kabisa” (klinische besluitvorming) en het AIDS-Telemedicine netwerk zijn toegankelijk voor al
onze institutionele partners in het Zuiden. We bleven steun verlenen aan de 18 partnerinstituten en
de 4 operationele gezondheidsdiensten en NGO’s die deel uitmaken van het ITG/DGOS netwerk.
Ze volgden allemaal de logische kaderplanning waardoor er verschillende partners verder
evolueerden van een project-gebaseerde samenwerking naar een bredere institutionele
ontwikkeling, zoals voorzien in de partnervergadering in 2004. Het jaarlijkse ITG colloquium werd
dan ook voor de eerste keer georganiseerd in en door een Zuidelijke partner, Benin. Van nu af aan
zal de locatie van het colloquium wisselen tussen Antwerpen en een partnerinstituut. Het
Beleidsvoorbereidend Onderzoek (BVO) en de ‘Platform’-onderdelen werden geïntegreerd in een
“DGOS Steunpunt”. De BVO-projecten over de knelpunten in AIDS-behandelingen, de ‘human
resources’ voor gezondheid en besluitvorming binnen de openbare dierengezonheidszorg gingen
goed vooruit. Het geïntegreerde beleidsonderzoek over de “Health Care for All” agenda liet
wortels groeien in een groot aantal landen, situaties en onderwerpen. We versterkten de financiële
en administratieve steun aan onze partners en hielden transparante en efficiënte verslagen bij over
alle activiteiten. Een tussentijdse (“Mid-term”) beoordeling van het vijfjaren programma ging van
start. Ze zal tevens een terugblik zijn op het eerste vijfjaren programma en een vooruitzicht naar het
derde maken. Deze beoordeling zal worden afgerond in de loop van 2006. De nieuwe
samenwerking met het Vlaams Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking verloopt goed: het
project voor steun aan medische faciliteiten in Tete, Mozambique komt op dreef en
voorbereidingen werden getroffen voor een nieuw project voor de versterking van het
personeelsbeleid in de gezondheidszorg.
Medische diensten
De Medische Diensten van het ITG voerden in 2005 27,085 consultaties uit, leverden 29,815
vaccinaties af, hospitaliseerden 280 patiënten (in de gezamenlijke Hospitalisatie-afdeling in het
Universitair Ziekenhuis van Antwerpen) en verwerkten laboratoriumstalen van 32,131 interne en
externe patiënten. Onze (drietalige) website ‘Reisadvies’ werd meer dan 250,000 keer
geconsulteerd en onze ‘Reistelefoon’ ontving 16,155 oproepen. Het AIDS revalidatie centrum voor
lange-termijn zorg en steun voor HIV-patiënten schreef 182 patiënten in, waardoor het totaal van
geregistreerde patiënten sinds 2001 opliep tot 1,698. De grote tevredenheid van onze klanten werd
aangetoond door systematische enquêtes. Het medisch personeel zette intensief het referentie- en
steunwerk voor nationale en internationale authoriteiten en andere medische instellingen en
collega’s voort, alsook de onderzoeks- en opleidingdsactiviteiten binnen het Departement
Klinische Wetenschappen.
7

Management
Het ITG nam nieuwe statuten aan en vernieuwde de Raad van Bestuur. Het strategische vijfjarenplan
werd goedgekeurd, maar de uitvoering ervan zal afhangen van verhoogde basis- en
onderzoekstoelagen. De Wetenschappelijke Raad van Advies beëindigde zijn mandaat en wordt
op dit moment opnieuw samengesteld. Het aantal personeelsleden bleef relatief stabiel met een
kleine verhoging van 3 eenheden naar een totaal van 349 mensen (313 FTE). Het hervormde
personeelsreglement werd ingevoerd en het pensioenfonds van het ITG grondig geherstructureerd.
De financiële verslagen voor 2005 sloten af met een ongebruikelijk groot overschot van 872,000
Euro op een totaal inkomen van 36 miljoen Euro, door vertraagde investeringen en
tewerkstellingen. Het kwaliteitsmanagement programma rondde het eerste deel af van het 10-
jaren project voor globale certificatie. De logistieke en technische investeringen van de voorbije
jaren beginnen te lonen, met de succesvolle ingebruikname van de nieuwe hoog-beveiligde
laboratoria en de omvorming van het Capucijnenklooster in een nieuwe campus. De
administratieve, financiële en aankoopdienst slaagden erin een steeds groter aantal activiteiten
en projecten adequaat te verwerken. Samen met de informaticadienst introduceerden zij een
nieuw, institutioneel geïntegreerd management software pakket. De grafische en centrale
laboratoriumdiensten en bleven trouw hun diensten verlenen aan interne en externe klanten.
Een nieuw vijfjaren plan
Volgend op de nieuwe beheersovereenkomst met het Vlaamse Ministerie van Onderwijs eind 2004,
diende het ITG een nieuw beleidsplan 2006-2010 voor te leggen voor eind 2005.
Aangezien er nog geen bevestiging is voor de hoog nodige en langverwachte verhoging van onze
basistoelagen, waren we verplicht het merendeel van onze ambities in de voorwaardelijke wijs te
zetten. Het nieuwe beleidsplan mikt er op de internationale positie van het ITG ook als “Centre of
Influence” te consolideren.
Op vlak van onderwijs moet ons onderwijsprogramma in een competitief internationaal veld, een
nieuwe generatie studenten en de hervormde Vlaamse en Europese legale kaders bijhouden. Om
de nodige onderwijsvernieuwingen te kunnen doorvoeren, hebben we echter wel aanzienlijke
middelen nodig. De grote lijnen van dit beleidsplan voor onderwijs zijn de volgende:
• De re-accreditatie van de bestaande Masteropleidingen voor 2008
• De verdere hervorming en consolidatie van de post-graduaat opleidingen;
• Een nieuwe modulaire Masters in Tropische Geneeskunde en/of Internationale
Gezondheidszorg;
• De ontwikkeling van innovatief afstandsonderwijs;
• De verdere versterking van ons doctoraatsprogramma, inclusief de organisatie van korte
cursussen in wetenschappelijk schrijven, biostatistiek en ethiek;
• Investeringen in docentenopleidingen en probleem-gericht onderwijs.
8

Op vlak van onderzoek ligt de eerste prioriteit in het voorzien van voldoende steun aan de
wetenschappelijke actieplannen die lopen tot eind 2007. Na grondige evaluaties kan er dan
nagedacht worden over eventuele nieuwe richtingen. In het algemeen kunnen de productiviteit,
impact en zichtbaarheid nog worden versterkt. Fundamentele onderzoekslijnen zullen zich nog
scherper moeten profileren. De operationele en beleidsmatige onderzoekslijnen zullen de
interdepartementele synergiën nog sterker moeten exploiteren. Het ITG zal zijn capaciteiten
uitbreiden om als niet commerciële sponsor klinische en interventietesten te kunnen voeren. Ons
onderzoek zal opgevolgd worden met interne en externe beoordelingen door vakgenoten, de
bibliometrische instrumenten en de vernieuwde Wetenschappelijke Raad van Advies. Hoewel het
ITG een sterke ‘Institutional Review Board’ behoudt, zal het zich volgens de nieuwe wetgeving
aansluiten bij het Centraal Ethisch Committee van het Universitair Ziekenhuis van Antwerpen. De
noodzakelijke versterking van het post-doctoraal personeel vereist substantiële bijkomende
basistoelagen.
Op vlak van ontwikkelingssamenwerking zal het ITG ter voorbereiding van het derde vijfjarenplan
(2008-2012) in 2007 een tussentijdse beoordeling van het ITG/DGOS programma laten uitvoeren,
waarna het een nieuw strategisch en operationeel plan zal opmaken. Het ITG zal de samenwerking
met het Vlaamse Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking uitbreiden naar het gebied van
‘human resources’ in de gezondheidszorg. De ontwikkelingsprojecten gefinancierd door de
Europese Unie, VN en niet-gouvernementele organisaties zullen zich voornamelijk bezig houden
met de wetenschappelijke steun aan uitvoerende instanties en lokale capaciteitsversterking.
De medische diensten van het ITG zullen hun nationale en internationale referentierol in de
diagnose en behandeling van tropische en besmettelijke ziekten, inclusief HIV/AIDS, verder
versterken. De geslaagde interne hervormingen en personeelsversterkingen van de laatste jaren
zullen worden vastgelegd in nieuwe organigrammen, interne reglementen en kwaliteitssystemen.
Om het groeiende aantal patiënten en personeelsleden te kunnen onderbrengen zullen we de
infrastructurele capaciteit aanzienlijk en de medische software-systemen volledig vernieuwen. De
samenwerking met het Universitair Ziekenhuis Antwerpen wordt uitgebreid tot infectiologie en
mogelijk andere gebieden. We zullen de preventieprogramma’s voor HIV/SOA en geïmporteerde
ziekten versterken en structureel inbedden.
De institutionele projecten voor de volgende vijf jaar omvatten:
• De verhuis van de onderwijscampus en de niet-laboratorium gebonden departementen
naar het Capucijnenklooster en de daarop volgende herschikkingen en renovaties in het
hoofdgebouw;
• De omzetting van de nieuwe statuten in interne regels, organigrammen en procedures;
• De afronding van het geïntegreerde management systeem en van het institutionele
kwaliteitssysteem;
• Herziene overeenkomsten met de universiteiten en onderzoeksorganisaties;
• Het tot stand brengen van het ITG als legale sponsor van niet-commerciële klinische testen;
• De installatie van een nieuwe Wetenschappelijke Raad van Advies en een ‘Internal Review
9

Board’ en de vernieuwing van de wetenschappelijke actieplannen voor 2008;
• De verdere integratie van permanente inkomsten in de institutionele basistoelage, met een
daaropvolgende herziening van de vaste personeelsstructuur en een versterking van het
post-doctorale kader;
• Het versterken van het management op vlak van communicatie, public relations,
onderzoekscoördinatie en kwaliteitsverzekering;
• Niet in het minst: de viering van de honderdste verjaardag van het ITG in 2006!
10

VOORWOORD DOOR DE VOORZITTER VAN DE RAAD VAN BESTUUR
Engelse versie p. 6
In het voorbije jaar werden door het ITG nieuwe statuten uitgewerkt, die ondertussen door de
minister werden goedgekeurd. We waren tot deze ingreep verplicht door de nieuwe wetgeving op
de verenigingen zonder winstoogmerk. Het was een niet zo eenvoudige operatie, die nu gelukkig
achter de rug is, zodat de aandacht opnieuw ten volle kan worden toegespitst op het onderwijs en
onderzoek in de tropische gezondheidszorg, waarin ons Instituut een benijdenswaardige faam
heeft hoog te houden.
2005 was ook het jaar waarin de samenstelling van de Raad van Bestuur ingrijpend werd gewijzigd.
Zo namen we met spijt, maar oprechte dank afscheid van de professoren Mannaerts, Pastoret,
Reynard en Van Cauwenbergh, evenals van mevrouw Scheys en de heren Reynders en Van
Rossum. Stuk voor stuk hebben zij bijgedragen tot het onmiskenbare succes van het ITG.
Hun opvolgers, die we inmiddels mochten verwelkomen, hebben reeds aangetoond uit hetzelfde
goede hout te zijn gesneden. Met hen beschikt de Raad thans over heel wat substantiële
tropenervaring en expertise in het biomedische onderzoek, de gezondheidszorg en de
aidsbestrijding. De eerste vergaderingen van de nieuwe Raad met heel wat pertinente vragen en
geanimeerde debatten hebben aangetoond dat de betrokkenheid van de huidige bestuurders
even intens is als die van hun voorgangers, waardoor we de toekomst met vertrouwen tegemoet
kunnen zien.
Hun enthousiasme en het sterke beleidsplan voor de periode 2006-2010, waarin de terechte
ambities van het ITG werden gekoppeld aan de jammer genoeg onzekere budgettaire
vooruitzichten die ons bedreigen, is de beste manier – daarvan ben ik overtuigd – om de
overheden ertoe te bewegen snel de noodzakelijke middelen vrij te maken.
De kennis en expertise van het ITG, dat in 2006 met zijn 100 ste verjaardag een groot moment
beleeft, zijn vandaag immers meer dan ooit nodig om een passend antwoord te formuleren op de
wetenschappelijke uitdagingen en de gezondheidscrisis in het Zuiden. Wij zijn in elk geval klaar om
aan de hoge verwachtingen te beantwoorden.
Camille Paulus
Gouverneur van de Provincie Antwerpen
Voorzitter van de Raad van Bestuur
11

VOORWOORD DOOR DE DIRECTEUR
Engelse versie p. 7
In 2005 vierde ik mijn tiende verjaardag als directeur van het ITG, en het was eens te meer een jaar
van vernieuwingen. Onze voorzitter verwijst in zijn voorwoord al naar de wijziging van de statuten
en de samenstelling van de Raad van Bestuur. Het professorencorps werd aanzienlijk versterkt door
de aanstelling van Profs. Wim van Damme (Internationaal Gezondheidsbeleid), Marleen Boelaert
(Ziektebestrijding), Peter Van den Bossche (Veterinaire Ziektebestrijding), Anne Buvé (HIV/SOA
Epidemiologie en Bestrijding) en Jan Jacobs (Tropische Klinische Biologie). Met spijt in het hart
zagen we Prof. Jef Brandt vertrekken, na 35 jaar trouwe dienst als gedreven onderzoeker op het
terrein en toegewijd docent in Veterinaire en Medische Helminthologie.
Na een lange periode van reflectie en planning, hebben we de 99 jaar oude diplomacursus in
Tropische Geneeskunde voor artsen grondig hervormd. Vanaf 2005 wordt deze cursus
geïnternationaliseerd en onderwezen in het Frans en het Engels, ter vervanging van het
Nederlands. De cursus zal ook de basis vormen van een nieuwe modulaire Masters.
De oprichting van een kleine maar hoogwaardige “Clinical and Intervention Trial Unit” was een
andere belangrijke verwezenlijking. Deze interdepartementele eenheid werd opgestart met de
steun van het Vlaams Ministerie van Wetenschap en zal methodologische en regulatoire
ondersteuning bieden aan de curatieve en diagnostische trials van het ITG.
Een andere mijlpaal was het doorbreken van de 47-jaar oude ITG colloquimtraditie met de
organisatie in Cotonou, Benin in plaats van in Antwerpen. Vanaf nu zullen we het colloquium
afwisselend in Antwerpen en in een van onze partnerlanden organiseren. Het thema in 2005 was
Buruli Ulcer. Onze partners in Benin toonden aan dat deze vreselijke plaag onder controle te krijgen
is door vroege detectie en behandeling.
In het voorbije jaar voerden we ook twee fundamentele administratieve hervormingen door, die
vele jaren hun stempel zullen drukken op het ITG. Na een jaar van intense voorbereiding op alle
niveau’s werd het IVAN-project geïntroduceerd, waarmee de verschillende administratieve en
financiële diensten rechtstreeks en online gegevens kunnen uitwisselen. Het ITG pensioenfonds
werd omgeschakeld van een “te bereiken doel” systeem naar een van “vaste bijdrage”, een
complexe operatie met diepgaande lange termijn gevolgen voor ons financieel beheer.
We namen nieuwe hoogbeveiligde laboratoria in gebruik, tot ieders tevredenheid. De
renovatiewerken aan de onderwijscampus vorderden met de verrassingen en obstakels die men
kan verwachten bij bouwwerken aan een 350 jaar oud klooster. Maar het einde is in zicht, een
zucht van verlichting voor al de medewerkers die nu nog werken in tijdelijke en kleine lokalen.
De grootste inspanning van 2005 ging echter naar het nieuwe vijfjarenplan waarvan u hierna een
samenvatting vindt. We hebben duidelijke en grootse ambities, maar blijvende wetenschappelijke
kwaliteit en onafhankelijkheid vereisen een dringende inhaalbeweging van onze basisfinanciering.
2005 begon en eindigde met het verlies van twee grote pijlers van het ITG. In februari overleed Prof.
Jef Mortelmans, de grondlegger en hoeksteen van het Departement Diergeneeskunde. In
12

december stierf Prof. Pieter Gustaaf Janssens, de legendarische directeur van het ITG in de
scharnierperiode 1957 – 1976. Hij werd 96 jaar.
In oktober 2006 zal het ITG zijn honderdjarig bestaan vieren. In feite spreiden we het feest over een
aantal evenementen over het jaar, en misschien ontmoeten we elkaar bij een van deze
gelegenheden.
Wees echter gerust dat we niet op onze lauweren zullen rusten maar zullen blijven bijdragen aan
een meer eerlijke verdeling van de gezondheidszorg in de wereld.
Prof. Dr. Bruno Gryseels,
Directeur
13

BEZOEK VAN KONING ALBERT II EN PRESIDENT SAMPAIO
Engelse versie p. 8-9
Op 20 oktober 2005 werd het ITG vereerd met een bezoek van Zijne Majesteit Koning Albert II en
Zijne Excellentie President Sampaio, ter gelegenheid van een officieel bezoek van het Portugese
staatshoofd. Zij werden vergezeld door onder anderen, Mr. Fernando Neves, Staatssecretaris van
Europese Zaken; Mr. Jorge Pedreira, Staatssecretaris van Onderwijs; Mr. João Diogo Nunes Barata,
Ambassadeur van Portugal; Prof. Dr. Jorge Torgal, Directeur van het Instituut voor Tropische
Geneeskunde van Lissabon; Mr. C. Paulus, Gouverneur van de Provincie Antwerpen en Voorzitter
van de Raad van het ITG; Minister Katleen van Brempt, vertegenwoordiger van de Vlaamse
Regering; Mr. Flor de Koninck, Koninklijke griffier; Mr. Jacques van Ypersele de Strihou, kabinetschef
van Zijne Koninklijke Majesteit, en een groot aantal andere stafleden.
De hoge gasten begonnen het bezoek met een vertrouwelijk gesprek met twee aidspatiënten, dat
een diepe indruk naliet op alle aanwezigen.
Daarna namen ze deel in een interactieve lezing van Prof. Boelaert over de mogelijke dichotomiën
tussen de gewone gezondheidszorg en de specifieke ziektebestrijdingsprogramma’s, hetgeen een
geanimeerd debat op gang bracht tussen studenten en medecollega’s.
Op de volgende verdieping legde het personeel van het ITG verschillende onderzoeksprojecten
uit, zoals ons werk over de interactie tussen trypanosomen en tseetsee vliegen. Op de
onderstaande foto demonstreert Jan Van den Abbeele de ontleding van de speekselklieren van
een Glossina waarin de trypanosoma hun laatste transformatie ondergaan voordat ze in een
menselijke gastheer worden geïnjecteerd.
Ten slotte voerden de gasten een levendige discussie met studenten en onderzoekers van het ITG
in Zaal Broden. Ze tekenden daar ook het ereboek en ontvingen als geschenk een verzameling
lithografieën van het ITG-gebouw door Jef van Grieken. De directeurs van de instituten voor
tropische geneeskunde van Antwerpen en Lissabon tekenden een samenwerkingsovereenkomst
over uitwisselingen in onderzoek, opleidingen en netwerken.
De bezoekers toonden veel interesse in het werk van beide instituten en de
gezondheidsproblemen in ontwikkelingslanden; ze verlieten het ITG dan ook met grote
tevredenheid over hun bezoek.
14

IN MEMORIAM
Engelse versie p. 10
PROF. PIETER GUSTAAF JANSSENS
P.G. Janssens, directeur van het ITG tussen 1957 en 1976, stierf na een rijk en productief leven in alle
vrede op 17 december 2005. Voor velen bekend als “Peegee” of “le patron” (de baas), was Prof.
Janssens een legendarische en onbetwiste leider in een spilperiode van de geschiedenis van het
instituut. Hij werd geboren in Gent in 1910, waar hij zijn medisch diploma behaalde in 1935. In 1936
studeerde hij Tropische Geneeskunde op het ITG en behaalde hij daarna een Masters aan de
Universiteit Gent. Zijn tropische carrière begon in 1937 als arts “verantwoordelijk voor de
ziekenhuizen, het laboratorium, malariabestrijding en preventie van silicose” in de koloniale
goudmijnen van Kilo Moto, Noord-Oost Congo. Hij verbleef er 12 jaar, deed veel onderzoek en
volgde verdere opleidingen in Zuid-Afrika en het Verenigd Koninkrijk. In 1950 werd hij benoemd als
Kliniekhoofd en Hoogleraar Tropische Pathologie op het ITG. In 1957 volgde hij Prof. Dubois op als
directeur en moest meteen de gevolgen onder ogen zien van het onverwachte
dekolonisatieproces. Het voortbestaan van het ITG in deze moeilijke periode is bijna volledig toe te
schrijven aan zijn visionair intellect en zijn tactische alertheid. Bijna 50 jaar op voorhand voorzag hij
de rol van de westerse tropische instituten in de 21 ste eeuw: onderzoek, capaciteitsversterking en
netwerking om de gezondheidszorg in het Zuiden te verbeteren. Hij was als arts en wetenschapper
een van de eersten om het belang van de antropologische, sociale en economische aspecten
van de gezondheidszorg te erkennen. Hij was verantwoordelijk voor de oprichting van de nieuwe
departementen: Volksgezondheid, Diergeneeskunde en de eenheid Virologie, die ook vandaag
nog standhouden. Hij geloofde vooral in de capaciteiten van de wetenschappers en de artsen
van de tropische landen zelf en beschouwde de opleiding van en de steun aan een nieuwe
generatie nationale leiders als onze belangrijkste taak. Hij was dan ook, samen met anderen, de
drijvende kracht achter de internationale Masterprogramma’s van het ITG. Terwijl hij het ITG met
sterke hand nieuwe richtingen induwde, bleef hij ook actief als docent, onderzoeker en clinicus. Zijn
encyclopedische kennis van tropische ziekten was onvoorstelbaar en werd voor het nageslacht
vastgelegd in zijn monumentaal werk “Health in Central Africa since 1885, past, present and
future”. Hij was lid van verschillende expertcommittees van de WGO, betrokken in verschillende
gezondheidsprojecten in het Zuiden, professor en vice-decaan aan de UA, gasthoogleraar aan
buitenlandse universiteiten en lid van een groot aantal wetenschappelijke verenigingen en
ontwikkelingsorganisaties. Na zijn pensioen in 1976 bleef hij lezen, schrijven en collega’s en vrienden
ontmoeten tot de dag van zijn dood. P.G Janssens had een groot inzicht in het herkennen en het
aanmoedigen van jong talent. Hij liet daardoor niet alleen een enorme intellectuele en
institutionele erfenis achter, maar ook verschillende generaties van deskundigen in tropische
ziekten; een echte “Belgische school” die zal blijven voortbestaan als testament van zijn
wetenschappelijke uitmuntendheid en diepmenselijke solidariteit.
15

PROF. JEF MORTELMANS
Engelse versie p. 11
Prof. J. Mortelmans, geboren in 1924 in Vremde nabij Antwerpen, behaalde zijn diploma in
diergeneeskunde aan de Universiteit Gent in 1949 en studeerde Tropische Diergeneeskunde aan
het ITG in 1950. Hij werkte tussen 1952 en 1959 in de veterinaire laboratoria van Kynesyi,
Elisabethville (nu Lubumbashi), Stanleyville (Kisangani) en Astrida (Butare), allemaal in Congo en
Rwanda-Burundi. Hij werd benoemd als docent op het ITG in 1959 en als hoogleraar en hoofd van
de veterinaire eenheid in 1962. Doorheen de jaren ontwikkelde hij de veterinaire eenheid van een
eenmansoperatie tot een volledig departement met een uitgebreid internationaal opleidings- en
onderzoeksprogramma in tropische diergeneeskunde en veeteelt. Hij schreef 262
wetenschappelijke publicaties en leidde 615 studenten op tot masters- of doctoraatsniveau. Veel
van zijn studenten bekleden hoge posities in Afrika, Latijns-Amerika, Europa of bij internationale
organisaties. Velen herinneren zich zijn gepassioneerde lezingen, vol fantastische verhalen,
anecdotes en wijsheid. Hij was onder meer lid van het ‘Technical Advisory Committee of the
Consultative Group for International Agricultural Research’ (CGIAR, Washington), gasthoogleraar
aan de universiteit van Leuven (1970-1989), voorzitter van de ‘Association of Tropical Veterinary
Institutes’ (1986-1989), lid van de Belgische Academie voor Overzeese Wetenschappen (sinds
1968), oprichter en voorzitter van de organisatie ‘Agri-Overseas’ en redacteur van het
wetenschappelijke tijdschrift ‘Tropicultura’ (1980-1989). Na zijn pensioen in 1989 bleef hij een hechte
vriend en bondgenoot van het ITG; hij stond altijd klaar om te helpen of om invloed uit te oefenen
wanneer het departement in moeilijk vaarwater terechtkwam. Hij stierf op 19 februari 2005 na een
lange periode van ziekte, welke hij verdroeg met de intelligentie, de moed en de humor die hem
tot zulk een gedenkwaardige persoon maakten.
16

Vernieuwing van de Raad van Bestuur
Engelse tekst p. 12
Vernieuwing van de Raad van Bestuur op 14 oktober 2005. Met grote dankbaarheid namen we
afscheid van vice-voorzitter Prof. G. Mannaerts, leden Mr. E. Magnus, Mr. L. Van Rossum, Prof. P
Pastoret, Prof. M. Reynaert (op de foto’s hierboven), Mevr. M. Scheys, Dr. Reynders en Prof. P. Van
Cauwenberghe (niet op de foto’s).
De Raad van Bestuur verwelkomde de nieuwe externe leden Mevr. E. Barbé, Dr. D. Cuypers, Prof. P
Goubau, Dr. J. Laruelle, Prof. B. Losson, Dr. M. Sormann, prof. M. Temmerman and Prof. M. Waer.
Van nu af aan zullen de vertegenwoordigers van de wetenschappelijke assistenten deelnemen als
volwaardige leden, niet als observeerders. Deze nieuwe interne Raadsleden zijn Dr. E. Thys en
Mevrouw D. Jacquet.
17

ONDERWIJS
Engelse versie p. 14-26
In het onderwijsprogramma van het ITG ligt de nadruk op postuniversitair onderwijs in humane en
veterinaire tropische geneeskunde en openbare gezondheidszorg. Dit gebeurt via
postgraduaatscursussen, internationale Masters en doctoraatsopleidingen. De sterktes van het ITG
zijn de diepgaande interactie tussen onderzoek en terreinwerk, de internationale dimensie en de
brede interdisciplinaire expertise van moleculaire biologie tot medische antropologie. Het ITG
neemt een aparte en zeer gespecialiseerde plaats in in het Vlaams academisch landschap. We
werken actief mee aan de uitbouwing van de Europese dimensie van het hoger onderwijs.
In 2005 werden de nieuwe Vlaamse onderwijsdecreten, geïnspireerd door de Bolognaverklaring,
omgezet in concrete curriculumhervormingen. Zo werd de 99 ste editie van de
postgraduaatsopleiding grondig geherstructureerd. De cursussen kregen een modulaire structuur
en we werkten verder aan de integratie van de disciplines, de herdefiniëring van de
onderwijsdoelstellingen en een actieve deelname aan de Europese programma’s. Vanaf 2005
wordt deze cursus onderwezen in het Engels en het Frans; de Nederlandse versie wordt
opgeheven. Ook deze cursus is inderdaad een internationaal trefpunt geworden; de meerderheid
van de studenten komt uit het buitenland. Verschillende modules gaan verder dan louter
medische en biomedische aspecten en stimuleren de interdisciplinaire dialoog.
Het fundamenteel herstructureren van een cursus, zo diep geworteld in de institutionele
geschiedenis, is een hele uitdaging. Het aanpassen van één detail heeft n invloed op de hele, over
de jaren opgebouwde, structuur. We herzagen daarom zowel onze onderwijsobjectieven, de
structuur van de cursus, de didactische principes als het academisch kwaliteitsmanagement. Dit
proces wordt thans verder gezet in de andere Masterprogramma’s om klaar te zijn voor de formele
evaluatie en re-accreditatie in 2008. In dezelfde context zullen we ook de synergie met het
onderwijsprogramma van onze Zuidpartners versterken. Het ITG nam strategische beslissingen over
afstands- en computergestuurd onderwijs en test in verschillende pilootprojecten nieuwe
technische en didactische benaderingen uit. Ze bieden stimulerende perspectieven voor
vernieuwend en gevorderd onderwijs in een geglobaliseerde wereld. Een voorbeeld hiervan is de
SCART (Short Course on Anti-Retroviral Treatment) die we, mede door een groeiende “E-medicine
netwerk” constant aanpassen aan een snel evoluerend terrein en de grote vraag naar ‘cuttingedge’
opleidingen.
18

HET ONDERWIJSAANBOD VAN HET ITG
Het ITG biedt een hoogkwalitatief onderwijsprogramma aan op postuniversitair niveau. Hieronder
krijgt u een overzicht van het cursusaanbod in 2005. De tabellen achteraan dit hoofdstuk geven
een overzicht van de theses en dissertaties die onze studenten in het voorbije jaar produceerden.
Cursussen Tropische Geneeskunde
Deze postgraduaatcursussen zijn vooral bedoeld voor artsen, verpleegkundigen, vroedvrouwen, en
biomedici uit niet-tropische landen. Zij bieden een bijkomende vorming in
tropische ziekten en gezondheidszorg. Na vier à vijf maanden theoretische en praktische lessen
krijgen de studenten een specialisatiegetuigschrift dat vereist wordt door de meeste
ontwikkelingsorganisaties. Het ITG biedt twee dergelijke specialisaties aan.
Cursus in de Tropische Geneeskunde voor artsen en biomedici
Deze specialisatiecursus duurt vijf maanden (september tot februari) en komt overeen met 30 ECTS
credits (European Credit Transfer System). De 2004-2005 editie werd, gelijktijdig maar gescheiden, in
het Nederlands en het Frans onderwezen. Deze cursus is toegankelijk voor alle houders van het
artsendiploma en er is geen ervaringsvereiste. Met een deels aangepast curriculum is deze
opleiding ook toegankelijk voor biomedici en apothekers. Deze opleidingen worden bekroond met
een postgraduaatsgetuigschrift. In 2004-2005 volgden 46 studenten deze cursus (22 Nederlands en
24 Frans), het merendeel uit Europa (35 studenten of 76%). In totaal behaalden 39 studenten of 85%
het diploma.
De structuur van deze cursus werd helemaal herzien in 2005 en de cohorte van september 2005
was de eerste die het nieuwe programma volgde. De cursustalen zijn nu Engels en Frans; het
Nederlands werd afgevoerd. De cursus bestaat nu uit twee modules: “Internationale
Gezondheidszorg” en “Klinische Besliskunde”. De eerste module (20 ECTS credits) is ook toegankelijk
voor niet medische gezondheidswerkers met relevante professionele ervaring. De modulaire
structuur laat bovendien een vlotte integratie toe van credits in de Master programma’s waardoor
de flexibiliteit en internationale dimensie van de cursus versterkt wordt.
Cursus Tropische Geneeskunde voor verpleegkundigen en vroedvrouwen
Deze cursus duurt vier maanden (maart – juni) en is gelijk aan 20 ECTS credits. Hij wordt eveneens
onderwezen in het Nederlands en het Frans en is toegankelijk voor verpleegkundigen van niveau
A1 of gelijkwaardig met minimaal een jaar beroepservaring. De cursus is vergelijkbaar met de
artsencursus, aangevuld met specifieke cursussen over verpleegkunde. In 2005 volgden 112
19

studenten deze opleiding (34 Nederlands en 78 Frans), waarvan het merendeel uit Europa (83
studenten of 74%). In totaal behaalden 111 studenten (99%) het diploma.
Internationale Masterscursussen
De Mastersopleidingen komen overeen met 1,500 à 1,800 uren (10 - 12 maanden) postuniversitaire
studie, gelijk aan 60 ECTS credits.
Deze gevorderde expertcursussen richten zich tot artsen, biomedici en veeartsen die al een
substantiële werkervaring van minimum 3 - 5 jaar in ontwikkelingslanden hebben maar zich verder
willen bekwamen in hun vakgebied. De opleiding kan ook dienen als aanloop naar een
doctoraatsopleiding en/of een wetenschappelijke carrière. Naast specifieke kennisoverdracht,
creëren deze cursussen ook een forum voor internationale uitwisseling van ervaringen, methoden
en inzichten. Alle studenten maken een eindwerk, meestal over hun eigen ervaring, en verdedigen
dit werk en hun opgedane kennis voor een internationale jury.
Het interactieve pedagogische concept beperkt het aantal deelnemers tot twintig per cursus. In
totaal volgt jaarlijks een 80-tal studenten van alle continenten de ITG Mastercursussen. Dankzij de
steun van het Directoraat-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) kunnen we jaarlijks
een zestigtal deelnemers uit ontwikkelingslanden een volledige beurs aanbieden (inschrijving,
lesgeld, reis en verblijf). Andere studenten worden gesteund door nationale of internationale
organisaties.
Het ITG organiseert drie hoofdrichtingen in zijn internationaal Mastersprogramma:
Master of Public Health (MPH)
Deze “International Course for Health Development (ICHD)” is een internationaal postgraduaat (60
ECTS credits) die leidt tot een Mastersdiploma Volksgezondheid. Deze cursus wordt jaarlijks
afwisselend in het Engels en het Frans (Cours International pour la Promotion de la Santé)
gedoceerd voor twee groepen van elk twintig gezondheidsexperten (vooral artsen) met een
minimum van 4 jaar beroepservaring. Een van de essentiële karakteristieken van deze cursus is zijn
internationale dimensie. Deelnemers uit een groot aantal landen worden samengebracht in een
academische omgeving die uitwisseling en kritische analyse stimuleert.
Het hoofddoel van de ICHD-opleiding is het versterken van de capaciteit van professionele
gezondheidswerkers voor het ontwikkelen en beheren van gezondheidsdiensten en -systemen. De
cursus is onderverdeeld in 5 hoofdmodules:
• Theorie en praktijk van gezondheidsorganisaties (242 lesuren)
• Methoden voor de analyse van ziekten en gezondheidsproblemen (66 lesuren)
• Specifieke technieken en kennis (145 uren)
20

• Verbreden van de horizon voorbij de traditionele geneeskunde en gezondheidsdisciplines (60
uren)
• Zelfstandige studie en uitwisseling van ideeën (seminaries, conferenties, het schrijven van
dissertaties: 92 uren).
In het academiejaar 2004-2005 volgden 37 deelnemers de Franse editie. Zij kwamen uit 19 landen
(Bolivië, Burkina Faso, Burundi, Kameroen, Ivoorkust, Cuba, Frankrijk, Guinée-Conakry, Haïti,
Madagascar, Mali, Marokko, Mauritanië, Niger, D.R. Congo, Rwanda, Sao Tomé, Tsjaad en Togo).
34 studenten behaalden het diploma. 28 studenten kregen een DGOS beurs waaronder 7
vrouwen.
Master of Science in Disease Control (MDC)
De MDC/MCM cursus (60 ECTS credits) wordt afwisselend maar synchroon met de MPH in het Frans
en Engels gedoceerd. Hij is gericht op de epidemiologische, technische en organisatorische
aspecten van specifieke ziektebestrijding, met als opties Reproductieve Gezondheidszorg en
Tropische Ziekten. Deze keuzemodules (10 weken elk in het 3 de trimester) zijn ook toegankelijk voor
externe studenten. De afgestudeerden moeten in staat zijn nationale en internationale
bestrijdingsprogramma’s te ontwerpen, leiden en evalueren. Naast een grondige
epidemiologische en technische kennis wordt, zowel conceptueel als methodologisch, de nadruk
gelegd op de duurzame integratie van ziektebestrijding in de bestaande gezondheidsdiensten. In
2005 volgden 18 deelnemers uit 13 verschillende landen met succes de MDC (Algerije, Burkina
Faso, Burundi, Kameroen, Ivoorkust, D.R. Congo, Ethiopië, Frankrijk, Mali, Niger, Rwanda en Senegal.
17 studenten behaalden het diploma. 16 studenten kregen een DGOS beurs (7 vrouwen).
Master of Science in Tropical Animal Health / Production (MSTAH)
In 2004-2005 werd de tweede editie van de MSTAH/MSSAT georganiseerd.
Deze cursus richt zich vooral naar dierenartsen, bio-ingenieurs en biologen met een minimum van 2
jaar relevante ervaring. Hij wordt georganiseerd van september tot juli en wordt afwisselend in het
Frans en Engels gedoceerd. Door de modulaire structuur kan het programma aangepast worden
aan de vraag en de specifieke interesses van de deelnemers. De cursus richt zich vooral op de
epidemiologie en bestrijding van veterinaire ziekten in ontwikkelingslanden. Als gevolg van een
algemene evaluatie van de opleiding door de studenten van 2003-2004 werden allerlei bijsturingen
gemaakt in deze tweede editie. De meer technische modules van de keuzeopties (opties
dierenziektebestrijding en epdiomologische gegevensverzameling en –analyse) werden uitgebreid
ten koste van de gezamenlijke onderdelen (module onderzoeksmethodologie,
projectmanagement en veestokontwikkeling).
In 2005 werd een Fransstalige cohorte van 24 gezondheidswerkers verwelkomd, voornamelijk uit
West- en Centraal Afrika, van wie er 22 het diploma behaalden.
21

Doctoraatsopleidingen
Het ITG reikt zelf geen doctoraten uit; elke doctorandus schrijft zich ook in aan een universiteit, die
mee waakt over de kwaliteit van het werk en formeel de titel uitreikt. Het merendeel van de
opleiding en het onderzoek gebeurt op het Instituut en/of zijn partnerinstelling in het Zuiden. De
onderzoeksonderwerpen sluiten aan bij de specifieke onderzoeksvelden van het ITG en kunnen dus
variëren van sociologie tot moleculaire biologie. Momenteel leidt het ITG een tachtigtal doctorandi
op in zijn laboratoria en/of op het terrein. Ongeveer de helft hiervan is tewerkgesteld als
onderzoeksassistent en komt uit België of een Europees land. De andere helft bestaat uit
beursonderzoekers uit ontwikkelingslanden.
De druk bijgewoonde ‘Biomedical Research Seminars’, ‘Epidemiological and Public Health
Research Seminars’, ‘Journal Clubs’ en ‘Innovative Method Seminars’, en discussies over specifieke
landen en internationale beleidsvragen vormen ook een belangrijk onderdeel van de
doctoraatsvorming.
Korte cursussen op het ITG
Naast dit basisaanbod organiseert het ITG een aantal kortere specialisatiecursussen:
• De SCART cursus (Short Course on Anti-Retroviral Therapy and Comprehensive Care for People
living with HIV/AIDS in Countries with Limited Resources) werd in de zomer van 2005 voor de
derde keer georganiseerd. Het doel van deze drie weken durende cursus is een “cuttingedge”
opleiding in HIV/AIDS zorg en behandeling voor artsen die werken in
ontwikkelingslanden. De cursus spitst zich toe op de vaardigheden voor de behandeling van
HIV/AIDS patiënten in arme landen, zowel in de eerste als de tweede lijn; de opvolging van
bijwerkingen en effectiviteit; de preventie van moeder-kind-transmissie; de organisatorische,
sociale en deontologische aspecten van antiretrovirale programma’s; de interpretatie van
klinische onderzoeksresultaten; doorzicht van valkuilen en ethische vraagstukken. De cursus
wordt geaccrediteerd door het tropED netwerk sinds 2005. Het ITG voorziet de SCARTdeelnemers
met blijvende ondersteuning na de cursus.
• De Short courses on Planning and Management of Reproductive Health Programmes en de
Short Course on Planning and Management of Tropical Diseases Control Programmes vormen
de keuzemodules van de Master of Science in Disease Control. Deze staan open voor een
beperkt aantal externe deelnemers (maximum 10 per module) met een afdoende
vooropleiding of beroepservaring. Meestal zijn dit managers van bestrijdingsprogramma’s die
zich willen bijscholen of modulaire Mastersstudenten uit andere instellingen. Het ITG kan
maximaal 10 DGOS-beurzen uitreiken voor kandidaten uit ontwikkelingslanden. In 2005
volgden 13 studenten deze modules.
• De MScTAH-modules (Master of Science in Tropical Animal health) zijn ook toegankelijk voor
externe kandidaten; in 2005 schreven drie studenten zich in voor individuele modules.
22

• De Specialisatiecursus in Medische en Veterinaire Mycologie wordt jaarlijks georganiseerd
(maart - juni, in het Frans en Nederlands) voor klinische biologen en medische technologen uit
Europa (in combinatie met hun beroepsuitoefening), of uit andere continenten (meestal in
combinatie met een andere opleiding aan het ITG of in België). Door de toename van
opportunistische schimmelinefecties (als een complicatie van immunosuppressie, kanker of
AIDS) neemt de vraag naar deze cursus alsmaar toe. In 2005 werd deze cursus gevolgd door
19 deelnemers.
• De Bijscholingscursus HIV/AIDS (om de 18 maanden in het Nederlans, avondcursus van 13 x 2
uur) houdt Vlaamse artsen, paramedici, docenten en andere beroepsgroepen op de hoogte
van de snelle evoluties in de zorg voor en de bestrijding van HIV/AIDS en Seksueel
Overdraagbare Ziekten. In 2005 woonden 80 gezondheidswerkers deze cursus bij. De
volgende editie zal doorgaan in de herfst van 2006.
Toelatingsvoorwaarden, selectiecriteria en studiegelden aan het ITG
Toelatingsvoorwaarden
De cursussen op het ITG zijn alleen toegankelijk voor studenten die reeds een universitair Masterdiploma
hebben behaald, behalve de cursussen in tropische geneeskunde voor verplegers en
vroedvrouwen. De mid-carrière ITG Masters hebben ook een minimum van 3-5 jaar ervaring nodig.
De toelatingsvoorwaarden kunnen met enige flexibiliteit gehanteerd worden, zodat ook nietmedische
gezondheidswerkers met ervaring zich kunnen inschrijven, mits goedkeuring van de
cursusdirecteurs.
Selectiecriteria
De post-graduate diplomacursussen laten studenten toe volgens het principe ‘eerst komt, eerst
maalt’, met een maximum van 80 studenten per taalgroep. Voor de Masterscursussen bestaan er
selectiecommittees die alle aanvragen doorlichten op basis van vroegere academische
kwalificaties, beroepservaring, gecertificeerde taalvaardigheden, motivatie en referenties. Omdat
het aantal geschikte kandidaten het maximum toegelaten studenten zwaar overschrijdt, worden
er bijkomende criteria op basis van geslacht, professionele en geografische diversiteit gehanteerd
om een gebalanceerde groep te creeëren.
In het academiejaar 2004-2005 werden er 37 kandidaten geselecteerd voor de MPH uit een groep
van 164; voor de MDC werden er 18 geselecteerd uit 115 en 24 kandidaten uit 140 werden
aanvaard voor de MSTAH.
23

Studiegelden en beurzen
Het ITG hanteert vier algemene principes bij de bepaling van de studiegelden:
• Ze zijn gebaseerd op een realistische en transparante kostenberekening;
• Ze zijn gelijk voor alle studenten van eenzelfde cursus;
• Ze vrijwaren de toegankelijkheid en competitiviteit van de opleidingsprogramma’s;
Het studiegeld dekt 50% van de volledige cursuskosten. De kosten variëren met de duur van de
cursus, de omvang van de klassen en het niveau van de individuele lessen.
Het inschrijvingsgeld voor de post-graduate diploma cursussen in Tropische Geneeskunde
bedraagt 1,120 Euro.
Voor de internationale opleidingen op gevorderd of Mastersniveau (60 studiepunten) bedraagt het
studiegeld 14,000 Euro (2004-2005), inclusief alle onderzoeks- en opleidingskosten.
Korte internationale expertopleidingen (2 tot 10 weken) worden kostendekkend georganiseerd: het
studiegeld varieert van 300 tot 1,200 Euro.
Deelnemers uit ontwikkelingslanden hebben bijna altijd toegang tot een volledige beurs (inclusief
leefgeld) van het ITG, DGOS of andere organisaties. Andere studenten ook en vooral uit de
Europese Unie kunnen aanspraak maken op een gedeeltelijke beurs van maximaal 60% van het
studiegeld uit het ITG beurzenfonds.
In 2005 kregen 16 deelnemers aan korte cursussen een volledige ITG/DGOS-beurs (10 voor MDC
modules, 6 SCART).
Externe leeropdrachten
Verschillende ITG-docenten hebben een deeltijdse leeropdracht aan Belgische universiteiten:
• Universiteit Gent: Internationale Gezondheidszorg (Faculteit Geneeskunde en Faculteit
Politieke en Sociale Wetenschappen); Humane Voedingsleer, Tropische Dierlijke Produktie
(Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen); Tropische Diergeneeskunde (Faculteit
Diergeneeskunde).
• Universiteit Antwerpen: Parasitologie, Tropische Infectieziekten en AIDS (Faculteit
Geneeskunde); Volksgezondheid en Epidemiologie, Health Projects, Humanitaire Bijstand
(Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en -Beheer); Tropische Ecologie en Parasitologie, Tropische
Infectieziekten, Immunologie van Tropische Infectieziekten, Algemene Parasitologie (Faculteit
Biomedische, Farmaceutische en Diergeneeskundige Wetenschappen).
• Vrije Universiteit Brussel: Importpathologie, Tropische Virologie, Bacteriologie, Moleculaire
Biologie (Faculteit Geneeskunde); Parasitologie, Infectieziekten (Faculteit Wetenschappen);
Parasitologie (IPMB); Tuberculose, HIV (Master in Medisch en Farmaceutisch Onderzoek).
24

• Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix, Namur: Parasitologie (Faculteit Biologie).
• Université Catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve: Maternal health, Seksueel
Overdraagbare Aandoeningen (Institut de Démographie).
• Université Libre de Bruxelles: Parasitologie (Faculteit Geneeskunde).
• In Nederland verzorgen ITG professoren onderdelen van de Masterscursussen
Volksgezondheid en Tropische Geneeskunde aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen in
Amsterdam.
• ITG professoren doceren ook in de European course in Tropical Epidemiology (ECTE) die
jaarlijks georganiseerd wordt in een beurtrol met andere Europese instituten voor tropische
geneeskunde.
• Het Departement Diergeneeskunde werkt mee aan een Erasmus Mundus onderwijsproject
“Tropische Neurowetenschappen en Parasitologie”, gesponsord door de EU en gecoördineerd
door de Universiteit van Limoges, Frankrijk.
• Het ITG begeleidt jaarlijks een groot aantal universitaire licentiaatsthesissen, eindwerken van
hogeschoolstudenten en stagiaires uit binnen- en buitenland.
Academische Samenwerking met het Zuiden
Naast het onderwijsaanbod aan het ITG zelf ondersteunen we een groeiend programma van
capaciteitsopbouw in het Zuiden (zie verder). De meest belangrijke onderdelen hiervan zijn:
• De “Post-Grado en Medicina Tropical y Control de Enfermedades” aan de Universidad Mayor
San Simon van Cochabamba in Bolivia, vergelijkbaar met de diplomacursus tropische
geneeskunde aan het ITG. De eenheid Epidemiologie is nauw betrokken bij het onderwijs, de
curriculumbijsturing en de kwaliteitscontrole, in samenwerking met de Universiteit Gent. Op
termijn hopen we dat deze cursus een accreditatie krijgt als kernmodule van het Europese
Mastersprogramma in International Health (TropEd).
• Sinds 1998 helpt het Departement Volksgezondheid van het ITG de Pontificia Universidad
Católica van Ecuador (PUCE) in Quito bij het uitbouwen van een “Instituto de Salud Pública”
(ISP). Zij organiseren een tweejarige Masterscursus Volksgezondheid op basis van
probleemgestuurd onderwijs. In 2004 studeerde de derde promotie af, en startte een vijfde
25

lichting met 12 studenten uit verschillende Latijns-Amerikaanse landen. Het werd ook mogelijk
deze cursus parttime te volgen.
• Het Departement Diergeneeskunde verleent nog steeds institutionele en wetenschappelijke
ondersteuning aan het onderwijs van het Centre for Ticks and Tick-Borne Diseases in Lilongwe,
Malawi. Dit centrum zal eveneens de basis worden voor praktische opleiding en evaluatie van
Mastersstudenten Tropische Diergeneeskunde via afstandsonderwijs dat georganiseerd wordt
door de Universiteit van Pretoria in samenwerking met het ITG (zie ook hoofdstuk
Afstandsonderwijs).
• In het Instituto de Medicina Tropical Cayetano Heredia in Lima, Peru, draagt het ITG bij aan de
opleiding klinische tropische geneeskunde.
• In het Hope Hospital in Phnom Penh, Cambodja, leiden we internisten en HIV/AIDS specialisten
op.
• In het Centre Hospitalier Universitaire, Kigali en de Universiteit van Butare in Rwanda
ondersteunen we de opleiding van specialisten en klinische onderzoekers.
Afstandsonderwijs
Het ITG ontwikkelde in de voorbije jaren een gedegen aanbod van interactieve
onderwijsprogramma’s via computer en/of internet.
Tropische geneeskunde op CD-Rom
De Engelstalige educatieve CD-ROMS van het ITG over tropische geneeskunde worden intensief
gebruikt door ITG-studenten, het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam en meerdere
instellingen wereldwijd. De inhoud wordt voortdurend bijgewerkt. In 2005 evalueerden we ook
“Singlesource editing” technologieën om onderhoud, updating, upgrading en uitbreiding van onze
internetcursussen te verbeteren.
In de volgende jaren willen we een geïntegreerd ‘Learning Content Management System’
invoeren zodat onze docenten hun cursussen kunnen publiceren en updaten in verschillende
media tegelijkertijd, zoals MS-Word, HTML, CD-ROM en pdf. Een ‘single-source platform content-E’
werd in december 2005 geïnstalleerd en de docenten opgeleid begin 2006. Bestaand
cursusmateriaal zal geleidelijk aan omgezet worden naar zowel internet-gebaseerde als
gedoceerde cursussen. Het cursusmateriaal zal bestaan uit een ‘Sharable Course Ware Object
Reference Model (SCORM-compatible)’ om een makkelijke overgang te maken tot een ‘Learning
Management System’.
26

Documentlevering via de ITG bibliotheek
Het programma voor aanlevering van elektronische documenten (DocDel) naar onze institutionele
Zuidpartners ontving 1,0292 aanvragen in 2005, een toename van 600% vergeleken met vorig jaar.
Dit programma werd vooral goed ontvangen bij onze partners uit Zuid-Amerika (bijna 90% van de
aanvragen), in tegenstelling tot Afrika en Azië. In het begin van 2005 hebben we enkele stagiaires
uit Peru en Ecuador ontvangen voor een praktische DocDel workshop.
Departement Diergeneeskunde elektronische cursussen
Het Departement Diergeneeskunde breidde de internationale samenwerking uit met de
Universiteiten van Pretoria, Utrecht en Glasgow aan de hand van twee internet-gebaseerde
opleidingsprogramma’s.
• Master of Science in Veterinary Tropical Diseases (MSc:
http://www.up.ac.za/academic /veterinary/depts_vtd_mscweb/index.htm
• Gecertificieerde Online Modules in Tropische Dierengeneeskunde:
http://www.up.ac.za/academic/veterinary/depts_vtd_cpdweb/index.htm
Het diplomaprogramma richt zich op belangrijke infectie, ecto- en endoparasitaire ziekten van
tamme en wilde dieren in sub-Saharaans Afrika.
De eerste MSc-cohorte begon in 2005. Het ITG ontwikkelde twee modules, “Teken” en
“Tekenoverdraagbare ziektes bij herkauwers”. Docenten uit Antwerpen en Petoria gaven in
november een praktijk cursus over teken met behulp van vernieuwende interactieve animaties.
Evaluatieve enquêtes op het einde van elke module merkten zowel negatieve als positieve
kenmerken aan. Hoewel sommige studenten technische moeilijkheden ervaarden met de
synchrone discussies, waren de meeste kandidaten zeer enthousiast over de interactieve
cursusinhoud.
Interactief computerprogramma tropische medische besliskunde (Kabisa)
Kabisa (www.kabisa.com) is een opleidingsprogramma voor diagnostische vaardigheden in
(sub)tropische regio’s. Het daagt de student uit een diagnose te stellen voor eender welk
ziektebeeld door vragen te stellen, een virtueel fysiek onderzoek en virtuele diagnostische tests uit
te voeren. De ingebouwde tutor ondersteunt de input van de student met complexe logische
algoritmen en wiskundige berekeningen, geeft commentaar en hulp en accepteert de
uiteindelijke diagnosis indien de student voldoende bewijs aanleverde.
In 2005 werd er een plan afgerond om het programma om te vormen naar dot.net, waarvoor een
openbare aanbesteding werd gelanceerd. De inhoud werd up-to-date gebracht met de
gegevens van een grote studie rond geïmporteerde koorts (zie Departement Klinische
Wetenschappen).
27

Telemedicine voor HIV/AIDS
In 2003 startte het ITG een computerondersteund opleidingsprogramma
(www.telemedecine.itg.be) om artsen in afgelegen gebieden te ondersteunen in de behandeling
van AIDS-patiënten met antiretrovirale therapie (ART). Dit “Telemedicine” project ondersteunt dus
artsen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika door expertconsultaties op afstand. Op deze manier blijven zij
op de hoogte van alle ontwikkelingen in de behandeling van HIV/AIDS en opportunistische
infecties (zie ook hoofdstuk Klinische Wetenschappen).
Studentendienst
In 2005 stond de Studentendienst de meer dan 700 internationale Master-, getuigschrift-,
doctoraats- en individuele studenten met raad en daad bij in tal van praktische beslommeringen
zoals visa-aanvragen, logement, sociaal advies, bankrekeningen openen en beurzen regelen. Dit is
maar een greep uit de brede waaier van problemen waarin deze dienst de ITG studenten bijstaat.
De Studentendienst biedt ook een luisterend oor aan hulpzoekende studenten en organiseert een
ruim aanbod aan sportieve en socio-culturele activiteiten om de omgang tussen studenten en
personeel te stimuleren, waaronder uitstappen naar verschillende steden in en buiten België.
Alumni netwerken
De voorbije jaren bouwden we in verschillende landen actieve netwerken op van alumni van de
ITG Mastercursussen. Een eerste doelstelling is het onderhouden van het constante leerproces dat
in werking werd gezet tijdens de opleiding in Antwerpen. Een tweede is de ondersteuning van de
alumni in hun werkomgeving op allerlei manieren. De moeilijke werkomstandigheden van vele
alumni leiden immers dikwijls tot professioneel isolement en verlies van motivatie en competentie.
Informatie en communicatie met gelijkgezinden en collega’s is dan van vitaal belang. Op de
derde plaats geven de alumni feedback van op het terrein; dit is voor het ITG belangrijk om de
cursussen continu te evalueren, te vernieuwen en bij te sturen.
De ondersteuning van ITG alumni gebeurt op verschillende manieren:
• Het promoten en ondersteunen van nationale, regionale en internationale netwerking;
• Het organiseren van regionale bijeenkomsten en nationale workshops;
• Het bijhouden en uitwisselen van adressen en werkomgevingen van de alumni;
• De communicatie en uitwisseling van ideeën met en tussen alumni via e-mail en bezoeken;
• De publicatie van een halfjaarlijkse nieuwsbrief;
• Het op aanvraag bezorgen van artikels, boeken en andere informatie;
• Het helpen bij de formulering van projectvoorstellen;
• Het systematisch betrekken van alumni bij internationale onderzoeks- en
onderwijsnetwerken.
28

Elk Mastersprogramma heeft zijn eigen alumnivereniging:
RIAC/INFI – Réseau International d’Anciens Participants du CIPS/International
Network of Former ICHD participants (MPH programma)
12 jaar na de oprichting van het netwerk, voerden we in 2005 een diepgaande SWOT-analyse door
van onze activiteiten. De doelstellingen van de RIAC/INFI werden ondergeschikt aan het streefdoel
om het gezondheidsbeleid in ontwikkelingslanden te beïnvloeden, de openbare gezondheidszorg
te versterken en opleidingen te ondersteunen.
De bestaande activiteiten va n het netwerk (ondersteuning van nationale netwerken, organisatie
van regionale bijeenkomsten voor alumni die veldwerk doen, etc.) werden weliswaar behouden
en verder aangemoedigd. De RIAC/INFI ‘Newsletter’ van juni en december 2005 werd naar 900
alumni verstuurd. We hebben een nieuwe, gebruiksvriendelijke database opgericht die het
contact met en tussen alumni vergemakkelijkt. De verhoogde synergie met het MDC alumni
netwerk zal in 2006 tot een gezamenlijke nieuwsbrief leiden.
We helpen onze alumni aan de Ecole de Santé publique in Lubumbashi met de ontwikkeling van
een lokale Mastercursus in de Volksgezondheid.
MCM / MDC Alumni Networking
De eerste Regionale Bijeenkomst voor Franstalige alumni vond plaats in Abidjan (Ivoorkust) in 2002.
Een tweede bijeenkomst, in het Engels, vond plaats in Siem Reap (Cambodja) in september 2005,
en werd mede georganiseerd door een sterke lokale alumnigroep. Alle voormalige MDCstudenten
werden uitgenodigd om een abstract in te sturen over de problemen, uitdagingen en
prioriteiten in hun huidige werkomgeving en de mate waarin de MDC/MCM hieraan tegemoet
komt. De geselecteerde deelnemers vertegenwoordigden verschillende MDC-cohorten, landen en
werkervaringen. De staf van de MDC cursus nam ook deel. De workshop begon met een discussie
over de functies en capaciteiten van een manager van een bestrijdingsprogramma. De
deelnemers deelden hun ervaringen in formulering, management, capaciteitsopbouw, controle en
evaluatie. De discussie over de rol van lokale gezondheidswerkers in gezondheidsprogramma’s
werd gevoerd rond persoonlijke ervaringen. De relatie tussen bestrijdingsprogramma’s en
gezondheidszorg was een tweede onderwerp van de discussie. De lokale deelnemers stelden de
prestaties, de beperkingen en de toekomstige uitdagingen van het Cambodjaanse HIV/AIDSprogramma
op alle niveau’s van het gezondheidssysteem voor. Hun analyse werd afgerond door
een bezoek aan een “Chronic Disease Clinic” en een gemeenschapsorganisatie die betrokken zijn
bij de zorg voor HIV/AIDS-patiënten.
De deelnemers evalueerden ook de kwaliteit, de relevantie en de impact van de MDC-opleiding.
De centrale vraag was: “Is de informatie die men krijgt van een MDC-opleiding afdoende en
uitgebalanceerd om iemand klaar te stomen voor de functies en capaciteiten van een
programmamanager?” De meest voorkomende suggestie was om “communicatievaardigheden”
29

in de cursus te versterken. Deze aanbeveling werd al uitgevoerd in de MDC-cursus van 2005-2006.
Een aantal andere belangrijke lessen uit de ervaringen van de deelnemers vertaalden zich ook in
suggesties om de cursus verder te verbeteren.
De organisatie van de Regionale Alumnibijeenkomst bood ook de mogelijkheid om het lokale
netwerk in Cambodja te versterken. Dit netwerk bindt alle ex-deelnemers aan de verschillende ITG
cursussen: ICHD, MDC, de Short Courses en de SCART. Langs deze lijn zullen we vanaf 2006 een
gezamenlijke nieuwsbrief voor MDC en ICHD alumni beginnen uitgeven.
RIPROSAT: het alumninetwerk van het Departement Diergeneeskunde
In 2005 organiseerde RIPROSAT (Réseau International de Diplômés en Santé Animale
Tropicale/International Network of Tropical Animal Graduates) een subregionaal symposium en
een nationaal symposium in Congo. Het subregionale symposium was een initiatief van
verschillende nationale netwerken en jonge ‘ecologische’ boeren uit zeven West-Afrikaanse
landen, gesteund door de Belgische NGO TRAKMOULA. Experten in agriculturele ontwikkeling en
enthousiaste boeren op zoek naar een duurzame verbetering in hun productiesysteem wisselden
hun ervaringen uit.
De RIPROSAT van D.R. Congo organiseerde een wetenschappelijke workshop over Afrikaanse
trypanosoma. Deze workshop vond plaats in het ‘Laboratoire Vétérinaire de Kinshasa’ van 21 tot 23
november. De aanwezigen waren verantwoordelijken en wetenschappers uit de gezondheidszorg,
veeteelt en trypanosomabestrijding in Congo.
RIPROSAT leverde ook een financiële bijdrage aan een kleine groep alumni van de Universiteit van
Kinshasa die zich actief bezig houdt met een eco-ethologische studie van Glossina f.quanzensis.
De alumni Newsletters van juni en decemberzijn te vinden op onze website www.itg.be
(news/contacts).
30

ACADEMISCHE COÖRDINATIE
Engelse versie p. 20
Een van de hoofdtaken van de academische coördinator is de organisatie van overleg over
cursusinhoud, studiemethodes, werkaanbod en wetenschappelijke ontwikkeling. In 2005 werden er
twee workshops georganiseerd om de educatieve vaardigheden van de lesgevers te verbeteren,
vooral in verband met interactieve methoden. Een derde workshop met de coördinatoren van de
cursus ging over evaluatiemethoden. Deze workshops worden vanaf nu jaarlijks herhaald en
omvatten een waaier van onderwerpen: individuele studentenbegeleiding, formulering van
individuele werken en groepswerken, studentenbeoordeling, zelf- en collegabeoordeling,
coherentie tussen onderwijsdoelstellingen en cursusinhoud, didactische benaderingen en e-
learning.
In de loop van 2005 werden de interne academische reglementering hervormd, de
examenreglementen up-to-date gebracht, diplomasupplementen in lijn gebracht met de nieuwe
decreten en procedures ontwikkeld voor de opvolging van “sandwich” doctoraatsstudenten. Na
de herstructurering van de cursus Tropische Geneeskunde kan de operationele steun van de
academische coördinatie geleidelijk aan verschuiven naar de ontwikkeling van een gezamenlijke
modulaire Masters in Internationale Gezondheidszorg met partnerinstituten in Europa en het Zuiden.
Deze Masters zal verder bouwen op de hervormde postgraduaatscursus en initieel de nadruk
leggen op klinische wetenschappen, een van de studiegebieden die nog niet vertegenwoordigd
zijn in het ITG Masters programma. Ondertussen is er een gestage ontwikkeling aan de gang op
vlak van ‘e-learning’, en worden de discussies rond de relevantie, efficiëntie en flexibiliteit van de
bestaande Master programma’s worden uitgewerkt in concrete hervormingen. Een van de
belangrijkste prioriteiten voor de nabije toekomst is de ontwikkeling van een sterkere institutionele
strategie voor de onderwijssamenwerking met onze Zuidpartners.
Cursussen Tropische Geneeskunde
Op 12 september 2005 gingen de hervormde postgraduaatcursussen Tropische Geneeskunde en
Internationale Gezondheidszorg van start. De belangrijkste hervormingen zijn de invoering van het
Engels en Frans als cursustalen (ter vervanging van Nederlands en Frans) en de omvorming tot een
flexibele modulaire structuur.
Een eerste module, die tot 21 december loopt, maakt de 60 deelnemers vertrouwd met “populatie
logica” aan de hand van 7 thematische blokken. De eerste drie blokken gaan over specifieke
gezondheidsproblemen van internationaal belang met als voorbeeld tuberculose, parasitaire
ziekten en HIV/AIDS. Zorgverstrekking voor specifieke sociale groepen integreert verschillende
disciplines in nog vier andere blokken. Het aantal contacturen werd verminderd ten voordele van
zelfstudie en groepswerk, gericht op de kritische analyse van “evidence-based” interventies en de
31

gevoeligheid voor het standpunt van de patiënt.
De tweede module concentreerde zich op de biomedische en klinische aspecten van tropische
ziekten. Hoewel zes weken iets te kort bleek te zijn om alle onderwerpen te verwerken, verwierven
de studenten een enorme vooruitgang in de differentiële diagnostiek.
Geïntegreerde en gecoördineerde examens waren een logisch gevolg van de nieuwe
cursusstructuur. Op basis van evaluaties door studenten en docenten zullen we volgend jaar
verdere aanpassingen maken. De overgang van Nederlands naar Engels blijkt alvast een positieve
evolutie en heeft zeker bijgedragen aan het internationaal karakter.
De postgraduaat opleiding voor verplegers en vroedvrouwen blijft voorlopig volgens het
bestaande formaat lopen, d.w.z. een vier maanden durende cursus in het Nederlands en het
Frans.
Master of Science in Tropical Animal Health
Uit de 140 kandidaturen voor het academiejaar 2004-2005 blijkt dat de reputatie van de
hervormde “Master of Science in Tropical Animal Health” zich gunstig lijkt te ontwikkelen. Om de
selectie van de allerbeste studenten te bevorderen, schreven we een aantal buitenlandse
ministeries en instituten aan om kandidaten te identifiëren of te evalueren. Van de 140 kandidaten
werden er 16 geselecteerd voor een DGOS beurs. Nog 7 andere studenten slaagden erin om
beurzen te krijgen van andere instanties. Tijdens het jaarlijkse departementele seminarie werd het
nieuwe MSc programma geëvalueerd en aangepast. Zo zal het departement buitenlandse
organisaties bijstaan in de pre-selectieprocedures, teneinde het risico te beperken dat studenten
hun diploma niet halen. De nieuwe eenheid “Ziektebestrijding” zal ten volle betrokken worden bij
de verdere ontwikkeling van het curriculum.
Master in Public Health: International Course in Health Development (ICHD)
Tijdens het academiejaar 2004-2005 wijdde de MPH stuurgroep veel energie aan de geplande
hervormingen van de ICHD. De werkgroep ‘Toekomst van de ICHD’ analyseerde en
herbeoordeelde de sterktes en zwaktes van de huidige opleiding. In een tweede fase werden de
algemene doelstellingen, de doelgroep en het beroepsprofiel geherdefinieerd. De derde fase
omvatte de opstelling van een competentiematrix en de algemene structuur van de nieuwe
cursus. Ook voor de lopende ICHD werden de hervormingen ingevoerd op basis van de
kwaliteitszorg (studentenhandboek, taakinstructies, examenprocedures e.a.). Een nieuwe
werkgroep ontwikkelt nu de inhoud, opdrachten en pedagogische benadering en bereidt ook een
intensieve samenwerking en integratie van een vernieuwde MPH met de MDC voor.
32

Master of Science in Disease Control
Het continue proces van kwaliteitszorg leverde heel wat feedback op. Ook de verwachtingen van
de nieuwe MDC/MCM-deelnemers waren duidelijk: “Tot nu toe waren we maar wat aan het
knoeien met onze projecten, programma’s of diensten. We kwamen naar het ITG om
kwaliteitsonderwijs te krijgen over programmaformulering, -management en –evaluatie”. Deze (ex)-
studenten stelden ook voor het onderwijs in de concepten en het beheer van
bestrijdingsprogramma’s te versterken. Het coördinatieteam besloot om de theorie van de
‘Management and Evaluation of Programmes’ module te verbinden met de praktijk van ‘Options
on Tropical Disease and Reproductive Health Programmes’. De lezingen over formulering en
evaluatie werden ondersteund met concrete voorbeelden van strategische plannen, logische
kaders, indicatoren en referentietermen voor evaluatie. Gezondheidswerkers op het terrein,
waaronder vorige deelnemers, waren actief betrokken in de voorbereiding van de ‘case-studies’.
Op advies van de thesisjury werd de opleiding in ‘literatuurstudie’ versterkt met de hulp van de
bibliotheekstaf en externe docenten. De studenten kregen onder meer als opdracht om in de
literatuur antwoorden te zoeken op specifieke onderzoeksvragen. Deze oefeningen leidden naar
een duidelijk verbeterde kwaliteit van de literatuurbespreking in de thesissen.
Tijdens de alumnibijeenkomst in Cambodja (september 2005) bespraken de alumni de noodzaak
om onderwijs- en communicatievaardigheden te verbeteren, in het besef dat deze deels
aangeleerd moeten worden door er actief mee bezig te zijn. Tot nu toe waren de meeste lessen in
communicatie impliciet verwerkt in verschillende modules. In het MDC 2005-2006 programma
wordt er een specifieke module “Communicatievaardigheden” geïntroduceerd.
De relatie tussen ziekterogramma’s en algemene gezondheidszorg blijft een belangrijk onderwerp
en uitdaging. De geplande samenwerking met de MPH, en tussen toekomstige experts met
verschillende profielen, zal de integratie van kwaliteitszorg en ziektebestrijding zeker verder
bevorderen.
Doctoraatsstudies
In 2005 verdedigden twaalf doctorandi van het ITG met succes hun proefschrift, waaronder 3 uit
ontwikkelingslanden. De meeste doctorandi kunnen ook al terugkijken op verschillende publicaties
in gereputeerde internationale tijdschriften. Uit de titels (zie lijst verderop) kan men opmaken dat
academische kwaliteit samengaat met een directe relevantie voor het terrein.
In 2005 superviseerde het ITG in totaal 80 doctoraatsprojecten, waarvan de helft door studenten uit
ontwikkelingslanden. Zij volgen gewoonlijk een “sandwich track” waarbij ze hun onderzoek deels in
eigen land uitvoeren.
33

Dank zij de steun van DGOS kan het ITG elk jaar drie nieuwe “vrije” doctoraatsbeurzen aanbieden
aan recent afgestudeerde alumni van haar institutionele Mastersprogramma’s. Deze beurzen
(leefgeld, reis- en onderzoekskosten voor vier jaar) worden competitief uitgereikt aan de beste
alumni en doctoraatsvoorstellen. Doctoraatsbeurzen kunnen ook verkregen worden binnen de
institutionele capaceitsversterkingsprojecten van het ITG/DGOS programma, en andere extern
gefinancierde projecten. Het ITG biedt tenslotte ook nog een aantal andere gedeeltelijke
doctoraatsbeurzen aan dankzij privé mecenaat. Sinds 2003 zijn al deze beursprogramma’s in één
institutioneel programma samengebracht, met dezelfde regelgeving en voorwaarden voor alle
doctoraatsstudenten, onafhankelijk van financieringsbron of nationaliteit (binnen de beperkingen
opgelegd door de fiscale en sociale wetgeving). Een multidisciplinaire doctoraatscommissie,
voorgezeten door Prof. U. D’Alessandro, evalueert en rangschikt alle projecten en beursaanvragen.
34

TABELLEN
Academic year 2003-2004 - Number and geographic origin of participants in ITM courses
Belgium
European
Union
Other
European
countries
Africa Asia Latin
America
Other
countries
TOTAL
MD (N) 20 2
0 0 0 0 0
22
MD (F) 12 4 1 4 0
0
3 24
Nurses (N) 27 7
0 0 0 0 0
34
Nurses (F) 18 31 20 3 0 0 6 78
MPH 1 1 0 30 0 3 2 37
MScDC 0 1 0 16 0 0 1 18
ICTDC 0 0 0 6 0 0 0 6
ICRH 2 0 0 4 0 1 0 7
MSTAH 0 0 0 21 0 1 1 23
MSTAH (mod) 1 0 0 2 0 0 0 3
Myco (N) 12 0 0 0 0 0 0 12
Myco (F) 7 0 0 0 0 0 0 7
SCART 3 5 0 15 15 6 1 39
THIV 80 0 0 0 0 0 0 80
PhD lopend 23 1 0 28 28 9 0 68
PhD graduaten 5 1 0 4 4 2 0 12
TOTAAL 211 53 24 24 133 22 14 470
Modular students between brackets
D/F: in Dutch /French; MD: post-graduate diploma course in Tropical Medicine for medical doctors; Nurses: postgraduate
diploma course in Tropical Medicine for nurses; MPH: International Course in Health Development
(ICHD)/Cours International pour la Promotion de la Santé (CIPS); MScDC: Masters of Science in Disease Control
(MDC)/Maîtrise en Sciences en Contrôle des maladies (MCM); MScTAH: Masters of Science in Tropical Animal Health;
FCTLMT: Short Course in Tropical Medical Laboratory Techniques, Formation Courte en Techniques de Laboratoire
Médical Tropical ; Myco: Medical Mycology; SCART:Short course on Anti-Retroviral Treatment and Comprehensive
Care for People living with HIV/AIDS in Countries with limited Resources; THIV: Training on Clinical Management of
HIV-AIDS, Formation de Gestion Clinique du HIV - SIDA (not in 2003-04); ICTDC/CICMT: International Course on
Planning and Management of Tropical Diseases Control Programmes, Cours International de Planification et Gestion
35

de Programmes de Contôle de Maldies Tropicales; ICRH/CISR: International Course on Planning and Management of
Reproductive Health Programmes, Cours International de Planification et Gestion de Programmes de Santé de la
Reproduction; PhD: doctoral studies (in progress at the end of the year)
Profile of participants in ITM programmes
Course Sex Age Previous
education
M F 20-29 30-34 35-39 40-44 > 45 1* 2*
MPH 30 7 0 8 18 11 0 0 37
MDC 10 8 0 4 9 5 0 0 18
ICTDC 5 1 0 2 2 2 0 0 6
ICRH 4 3 0 3 0 4 0 1 6
MSTAH 20 3 3 5 11 3 1 0 23
MSTAH (mod) 3 0 0 0 0 0 0 1 2
MD(N) 10 12 18 0 1 2 1 0 22
MD(F) 11 13 11 7 3 0 3 0 24
Nurses (N) 5 29 27 2 1 1 3 34 0
Nurses (F) 13 65 54 13 5 2 4 78 0
Myco (N) 7 5 4 4 0 1 3 4 8
Myco (F) 4 3 1 1 1 2 2 3 4
SCART 24 15 2 13 12 6 6 1 39
THIV 24 56 43 11 7 12 7 65 15
PhD lopend 43 25 18 16 17 12 5 0 68
PhD graduaten 8 4 2 3 3 2 2 0 12
*1 = higher education *2 = University degree
36

Theses and dissertations 2005
ITM PhD THESES
Department of Microbiology
Ariën K. Relative replicative fitness of diverse human immunodeficiency viruses; implications for the
individual and the pandemic. Antwerpen: Universiteit Antwerpen, Faculteit Farmaceutische,
Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen, 2005: 203 pp. UA- ITM promoter G. Vanham.
Debacker M. L’ulcère de Buruli dans un centre de santé rural au Bénin. Bruxelles : ULB Faculté de
Médecine, Ecole de Santé Publique, 2005: 147 pp. ULB promoter M. Dramaix; ITM promoter F.
Portaels.
Johnson C. Etude des facteurs de l’environnement physique et humain de l’ulcère de Buruli dans la
commune de Lalo au Bénin. Cotonou: Université d’Abomey – Calavi, 2005 : 184 pp. Université
d’Abomey – Calavi promoter M. Boko; ITM promoter F. Portaels.
Njai Harr F. The biological importance of human Immunodeficiency Virus Type 1 (HIV-1) Circulating
Recombinant Form (CRF) CRF02_AG. Brussels: Vrije Universiteit Brussel, Faculty of Sciences, Institute
for Molecular Biology/Biotechnology, 2005 : 172 pp. VUB promoter P. De Baetselier ; ITM promoter G.
Vanham.
Department of Public Health
Blaise P. Culture qualité et organisation bureaucratique, le défi du changement dans les systèmes
publics de santé; une évaluation réaliste de projets qualité en Afrique. Bruxelles : Université Libre de
Bruxelles, Faculté de Médecine, Ecole de Santé Publique, 2005: 202 pp. ULB promoter B. Dujardin;
ITM promoter G. Kegels.
Lutumba P. Contribution à la prise de décision stratégique dans le contrôle de la trypanosomiase
humaine africaine. Bruxelles : Université Libre de Bruxelles, Faculté de Médecine, Ecole de Santé
Publique, 2005: 137 pp. ULB promoter B. Dujardin; ITM promoter M. Boelaert.
Department of Animal Health
Billiouw M. The epidemiology of bovine theileriosis in the eastern province of Zambia. Gent: Ghent
University, Faculty of Veterinary Medicine, Department of Virology, Parasitology and Immunology,
37

2005: 139 pp. UGhent promoter J. Vercruysse; ITM promoter D. Berkvens.
Delespaux V. Improved diagnosis of trypanosome infections and drug resistant Trypanosoma
congolense in livestock. Bruxelles: Université Libre de Bruxelles (ULB), Parasitologie Moléculaire, 2005:
139 pp. ULB promoter L. Vanhamme; ITM promoter D. Geysen.
Fandamu P. Transmission and infection dynamics of theileriosis in southern Zambia: the effect of
environmental and host factors. Merelbeke: Ghent University, Faculty of Veterinary Medicine,
Department of Physiology and Biometrics, 2005: 134 pp. UGhent promoter L. Duchateau; ITM
promoter D. Berkvens.
Goossens E. Epidemiology and control of gastro-intestinal nematode infections in captive wild
ruminants. Gent: Ghent University, Faculty of Veterinary Medicine, Department of Virology,
Parasitology and Immunology, 2005: 196 pp. UGhent promoter J. Vercruysse; ITM promoter P. Dorny.
Department of Parasitology
Garcia Orellana A. L. PCR-based genotyping of neotropical Leishmania: taxonomical, clinical and
eco-epidemiological applications. Brussels: Vrije Universiteit Brussel, Faculty of Sciences, 2005: 150
pp. VUB promoter P. Cornelis; ITM promoter J.-C. Dujardin.
Quispe Tintaya K.W. New modular approaches for typing of Leishmania of the donovani complex:
taxonomical and epidemiological applications. Namur: Facultés Universitaires Notre-Dame de la
Paix, Namur, 2005: 210 pp. FUNDP promoter X. De Bolle ; ITM promoter J.-C. Dujardin.
ITM MASTERS THESES
MSSAT 2004-2005
Ahouandjinou MKI. Détermination du taux d’infection de Theileria parva chez Rhipicephalus
appendiculatus par la PCRRFLP dans deux provinces de l’est et du sud du Rwanda, 24 pp.
Akoda K. Taux d’infection des mouches Glossina morsitans morsitans infectées avec des souches
isogéniques de Trypanosoma congolense IL 1180 à différents degrés de résistance au chlorure
d’isometamidium, 21 pp.
Ali D. Corrélation entre le test sur souris et la PCRRFLP pour la détection de la résistance au
chlorure d’isometamidium de souche de Trypanosoma congolense de différentes pathogénicités,
26 pp.
38

Bankole AA. Etude empirique de modèles bayesiens d’analyses spatiotemporelles; utilisation de
données réelles et simulations avec WinBUGS, 42 pp.
Chegou L. Détermination des tiques de la zone forestière de la Côte d’Ivoire et du degré
d’infection par Ehrlichia ruminantium chez Amblyomma sp. 24 pp.
Coulibaly A. Prévalence de la trichinellose du renard (Vulpes vulpes) en Belgique, 24 pp.
Dakouo M. Modélisation bayesienne spatiotemporelle du risque relatif de la péripneumonie
contagieuse bovine au Mali de 19962001, 34 pp.
Dayo GK. Corrélation entre le test sur souris et la PCRRFLP pour la détection de la résistance au
chlorure d’isometamidium de souches de Trypanosoma congolense de différentes pathogénicités,
29 pp.
Gragnon BG. Prévalence de l’anaplasmose et de la babésiose bovines en zone forestière de la
Côte d’Ivoire, 26 pp.
Mahaman Majitaba M. Contribution à l’évaluation des activités du réseau d’épidémiosurveillance:
cas du réseau d’épidémiosurveillance de la peste bovine au Niger, 37 pp.
Moyenga H. Méthodes qualitatives en enquêtes épidémiologiques; cas de l’utilisation dans les
projets de VSF Belgique, en Afrique, 35 + VI pp.
Nana STR. La péripneumonie contagieuse bovine au Burkina Faso de 1992 à 2002; analyse
spatiotemporelle, 38 pp.
Ndeledje Gondje N. Comparaison de la transmissibilité des souches pathogènes et peu
pathogènes de Trypanosoma congolense par Glossina morsitans morsitans, 20 pp.
Nya E. Prévalence de la cysticercose bovine à l’abattoir de Maroua, province de l’Extrême Nord,
Cameroun, 31 pp.
Phanord S. Etude de la prévalence de la peste porcine classique au niveau des principales Iles
adjacentes de la République d’ Haïti, 37 pp.
Rayaisse JB. Les trypanosomoses animales africaines et leurs vecteurs dans l’est du Burkina Faso;
état des lieux pour une proposition des stratégies, 31 pp.
39

Soumano A. Culture in vitro des formes sanguinicoles de Trypanosoma congolense et Trypanosoma
brucei, 29 pp.
Sow MB. Modélisation spatiale du risque de fièvre de la Vallée du Rift au Sénégal, 29 + VIII pp.
Tanenbe C. Détection de la résistance à l’isometamidium chez Trypanosoma congolense au
Cameroun en utilisant un test de terrain et PCRRFLP, 27 pp.
Tshilenge Mbuyi CG. Développement d’un test de diagnostic semi nested pour Trypanosoma
brucei gambiense, 27 pp.
Tshinyama Ntumba A. Détermination du taux d’infection de Theileria parva chez Rhipicephalus
appendiculatus non nourries par la technique de la PCRRFLP et le pooling dans deux provinces
du Rwanda, 31 pp.
Vinueza Sierra RL. Relations spatiales du complexe taeniase cysticercose à T. solium dans la région
endémique de Limones en Equateur, 37 pp.
Yahaya Mahamane A. Etude de la prévalence de la brucellose bovine en zone forestière de la
Côte d’Ivoire, 35 pp.
CIPS 2004-2005
Achibane H. Améliorer la qualité des soins au Maroc à travers la médecine de famille: à quelles
conditions? 42 pp.
Adamou M. Problématique du sous-dépistage des cas de tuberculose pulmonaire frottis positifs
dans le district sanitaire de Gaya/Niger: analyse causale et perspectives d’amélioration, 42 pp.
Agossou A.A. Amélioration de la prise en charge de l’anémie sévère dans le service de pédiatrie
au Centre Hospitalier Régional de Sokodé au Togo, 38 pp.
Ait Mohand A. Transition sanitaire; caractéristiques et conséquences sur les besoins et priorités de
santé en Algérie; essai d’analyse, 45 pp.
Apetsianyi Y.D.J. Comment améliorer la qualité des soins et l’accessibilité à l’hôpital du district des
Lacs au Togo; analyse à partir de deux études de cas pédiatriques, 34 pp.
40

Bandera Jimenez D. de la C. Analyse du programme de contrôle et d’éradication d’Aedes
aegypti pour la prévention de la dengue à Santiago de Cuba, 35 pp.
Bazirutwabo B. La mise en autonomie de gestion des hôpitaux du Burundi et son impact sur les soins
de santé de base: le cas de l’hôpital de Gitega, 49 pp.
Coulibaly M.M. Participation communautaire au renforcement de la vaccination de routine;
obstacles et propositions de solutions au niveau du district sanitaire de Ségou, Mali, 43 pp.
Coulibaly Y. Peuton améliorer la pratique des auxiliaires de santé du premier échelon au Mali?
Cas du district sanitaire de Mopti, 44 pp.
Djiguimde A.P. La réorganisation du système de référence avec partage des coûts: quels effets sur
la prise en charge des urgences obstétricales et chirurgicales? L’expérience du district sanitaire de
Diapaga (Burkina Faso), 40 pp.
Fedjo Tefoyet T.G. Influence des relations institutionnelles sur la performance de deux centres de
santé du district de Nkondongo, Yaounde, 37 pp.
Guéhenneux E. «To contract or not to contract», le cas de l’hôpital catholique de Djamboutou,
diocèse de Garoua, province du Nord Cameroun, 50 pp.
Houngbedji Anani K.A. Comment concilier nécessité économique et finalité publique dans une
structure confessionnelle: cas de la Polyclinique le Bon Samaritain de PortoNovo au Bénin, 41 pp.
Kafwembe Kisasembe J.M.V. Les zones de santé, monopole de l’état? A quelles conditions les
bureaux diocésains des oeuvres médicales (BDOMs) peuvent-ils contribuer au fonctionnement des
zones de santé en République Démocratique du Congo (RDC), 31 pp.
Kargougou R.L.J.C. Logiques utilitariste et/ou sociopolitique de la participation communautaire
dans le district sanitaire de Solenzo? Services de santé démocratiques et/ou fonctionnels? 37 pp.
Kone F. Intégration des activités de vaccination dans le district sanitaire d’Adzopé: défi ou
menace, 31 pp.
Korgo P. Mortalité maternelle dans le district sanitaire de Houndé: analyse des trois délais dans la
prise en charge des urgences obstétricales et proposition de stratégies correctrices, 36 pp.
41

Kouakoussui L.K. Amélioration de l’accèssibilité financière aux soins au niveau de la deuxième ligne;
évaluation d’une expérience d’assurance maladie communautaire à finalité publique dans 4
localités du district sanitaire d’Agnibilékrou en République de Côte d’Ivoire, 47 pp.
Kourouma M. Analyse de l’expérience des mutuelles pour les risques liés à la grossesse et à
l’accouchement (muriga) dans l’amélioration de l’accès aux soins maternels et néonatals au
niveau du district sanitaire de Dabola, République de Guinée, 37 pp.
Mahaman Sani A. Décentralisation de la prise en charge de l’épilepsie et implications systémiques;
un projet pilote au Niger, 50 pp.
Mazaya Tukadila A. Un «New Deal» au Bandundu (RDC) pour l’amélioration de la performance des
services de santé? 39 pp.
Menard A. Le renforcement de la lutte contre le VIH/SIDA dans un contexte de carence en
ressources humaines; cas d’une UCS en Haïti, 40 pp.
Ndizeye C.R. Initiative à la performance et mutuelles de santé: quel rôle pour l’équipe cadre de
district de santé? Expérience du district de santé de Gakoma/Rwanda, 49 pp.
Ngabere C. Analyse du cycle de gestion des médicaments essentiels et génériques au Tchad, 48
pp.
Ngongo Ulungu O. Evaluation de la détection et de la régularité au traitement des tuberculeux à
bacilloscopie positive; expérience du centre de santé Kasumbalesa douane / RDC, 37 pp.
Niaba I.S. Affection carieuse: quelle priorité en Afrique subsaharienne? 45 pp.
Niyonsaba C. Problématique de la malnutrition en province sanitaire de Kirundo, au Burundi; rôle
des services de santé pour une prise en charge intégrée des problèmes nutritionnels, 35 pp.
Pierre J.D. Améliorer l’offre de services en planification familiale dans le département du NordEst
d’Haïti: défis et perspectives, 43 pp.
Pinto d’Assunçao Pontes L. Analyse des conditions pour la mise en oeuvre de la stratégie de Prise
en Charge Intégrée des Maladies d’Enfance (PCIME) dans le système de santé de São Tome &
Principe, 30 pp.
Rasoloherimampiononiaina M.R. Maladies respiratoires chroniques et pollution de l’air: quelles
42

stratégies pour le contrôle, 35 pp.
Ruturwa H.D. Analyse de l’opérationnalisation d’un programme de santé reproductive des
adolescents: le cas de «Centre Dushishoze» de Butare, Rwanda, 32 pp.
Salumu Mafuta F. Evaluation des interventions visant l’amélioration de la détection et de la prise en
charge des tuberculeux à microscopie positive dans la zone de santé de Kamina, République
Démocratique du Congo, 39 pp.
Terceros Zabala N.F. Améliorer les soins des patients diabétiques au premier échelon; le cas des
soins pour le diabète de type 2 aux centres de santé publics à Santa Cruz, Bolivie, 39 pp.
Traoré B. La participation communautaire dans le cercle de Kadiolo, Mali; implications sur le
fonctionnement des centres de santé communautaires, 32 pp.
Van Engelgem I. Stratégies novatrices de prise en charge des maladies chroniques. Proposition
d’un modèle de prise en charge des PVVIH à Conakry, Guinée, 54 pp.
Zahaf S.O.M.L. Déséquilibre des ressources humaines en Mauritanie; besoins d’un nouveau style de
gestion, 36 pp.
Zeba S. Les ordinogrammes décisionnels comme outil de promotion du personnel infirmier?
Stratégies pour y arriver dans le district sanitaire de Koudougou au Burkina Faso, 35 pp.
MCM 2004-2005
Abdoulaye M.B. Contribution à l’amélioration de la surveillance du VIH/SIDA/IST au Niger, 47 pp.
Boughoufalah A. La mortalité maternelle; analyse des déterminants, des causes et implications
régionales dans le contexte algérien, 52 pp.
Boum J.R. Evaluation des campagnes mass media pour la prévention du VIH/SIDA ciblées aux
jeunes en Afrique subSaharienne, 58 pp.
Deres H.B. Accès aux antirétroviraux pour les malades atteints du VIH/SIDA: expérience de
Médecins Sans Frontières Belgique (MSFB) dans une clinique de maladies chroniques à Siem Reap,
Cambodge, 61 pp.
Diouf L.M. Prévalence et facteurs de risque du syndrome inflammatoire de la reconstitution
43

immunitaire chez des patients infectés par le VIH et sous traitement antirétroviral hautement actif
dans le cadre de l’initiative sénégalaise d’accès aux antirétroviraux, 33 pp.
Fampou Toundji J.C. Conseil et dépistage volontaire du VIH/SIDA en Côte d’Ivoire; analyse
situationnelle et propositions de solutions pour augmenter la couverture, 54 pp.
Kabamba Tshilobo J. Evaluation des comportements des professionnelles du sexe à miintervention
du programme d’éducation par les paires; cas des villes de Kinshasa et de Mbandaka en RDC, 38
pp.
Kabore G.S.M. Contribution du système éducatif à la lutte contre le VIH en milieu scolaire au
Burkina Faso: cas des enseignants, 38 pp.
Makabuza Mukabela J. La surveillance épidémiologique de la trypanosomiase humaine africaine
en milieu urbain; cas de Kinshasa (République Démocratique du Congo), 38 pp.
Mukaminega M. Fraction de fièvre attribuable au paludisme au service de pédiatrie du Centre
Hospitalier Universitaire de Kigali, 40 pp.
Ndong Ngoe C. Problématique des résultats de traitement de la tuberculose: l’exemple du district
de santé de Mbalmayo – Cameroun, 41 pp.
Nibitanga S. Diagnostic du kala azar: choix stratégique en région Bakool, Somalie, 48 pp.
Roger I. Raccourcissement du suivi des patients traités pour la trypanosomiase humaine africaine,
35 pp.
SemdeAbla G. Importance des grossesses non désirées parmi les professionnelles du sexe:
intégration de service planning familial dans leurs structures spécialisées de prise en charge à
Abidjan, Côte d’Ivoire, 55 pp.
Tessougue Cissé F.I. Comment briser les barrières à l’accès des soins pour les femmes enceintes
dans la région de Gao au Mali? 43 pp.
Toure B. Qualité des soins maternels et prévention de la transmission mèreenfant du VIH en Côte
d’Ivoire: connaissances et perception du personnel de santé, 40 pp.
Tshomba Oloma A. Prédiction clinique de fièvre hémorragique de Marburg dans l’épidémie de
Watsa, 41 pp.
44

UNIVERSITY MASTER THESES
Department of Microbiology
Dieltjens T. Selection of HIV-1 specific immunogenic epitopes by screening random peptide phage
display libraries with HIV-1 positive plasma (in ducth). Licentiaatsthesis Biomedische
Wetenschappen, Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Geneeskunde en Farmacie, 2005; ITM promoter
W. Janssens.
Department of Parasitology
Adjem Anchang J. Validation of the fluorogenic polymerase chain reaction for the determination
of Plasmodium falciparum genotypes linked to drug resistance. Vrije Universiteit Brussel, 2005; ITM
promotors U. D’Alessandro, J.-C. Dujardin.
De Goeyse I. Heterologe expressie van TAg-5, een speekseleiwit van de tseetseevlieg, Glossina
morsitans. Universiteit Antwerpen, 2005; ITM promotor J. Van Den Abbeele.
Gielen L. De moleculaire detectie van kdr-resistentie in belangrijke malariavectoren Anopheles
dirus s.l., An. gambiae s.s. en An. arabiensis. Vrije Universiteit Brussel, 2005; ITM promotor M.
Coosemans.
Lantermann K. Identificatie van ligandplaatsen op het speekselklierepitheel van de tseetseevlieg,
gebruik makend van een faag display peptide bibliotheek. Universiteit Antwerpen, 2005; ITM
promotor M. Coosemans, J. Van Den Abbeele.
Piters E. Antimoonresistentie in natuurlijke Leishmania donovani populaties: ‘pool sequenering’ als
strategie in de zoektocht naar een moleculaire merker. Universiteit Antwerpen, 2005; ITM
promotoren J.-C. Dujardin, M. Coosemans.
Ruyssers N. Evaluatie van malariacontrole: Preventie van epidemieën op Afrikaanse hoogvlakten.
Universiteit Antwerpen, 2005; ITM promotor M. Coosemans.
Van den Eede P. Genotyping of P. vivax infections in Vietnam. Katholieke Universiteit Leuven, 2005;
ITM promotors U D’Alessandro, J.-C. Dujardin.
45

PROFESSIONAL BACHELOR THESES
Department of Parasitology
Buermans I. Detectie van Oost- en West-Afrikaanse kdr-mutatie bij gepoolde stalen van Anopheles
gambiae s.s. Karel de Grote Hogeschool Antwerpen, 2005; ITM promotor M. Coosemans,
W. Van Bortel.
Bouddount F. Bepalen van de kdr frequentie van Anopheles sinensis. Karel de Grote Hogeschool
Antwerpen, 2005; ITM promotor M. Coosemans, W. Van Bortel.
Wierckx A. Antistofdectectie in speeksel voor diagnose van slaapziekte. KAHO Sint-Lieven, 2005;
ITM promoter P. Büscher.
46

ONDERZOEK
Engelse versie p. 27
DEPARTEMENT DIERGENEESKUNDE
Engelse versie p. 29
Het Departement Diergeneeskunde wil een bijdrage leveren tot de verbetering van de
gezondheid en het welzijn van de bevolking in de tropen door middel van het ontwikkelen,
verspreiden en toepassen van wetenschappelijke kennis over tropische veeziekten. Deze
doelstelling wordt nagestreefd door innovatief en toegepast wetenschappelijk onderzoek,
postuniversitaire opleiding en onderwijs, alsook door dienstverlening op vlak van de bestrijding van
tropische dierenziekten en zoönosen. Momenteel concentreert het onderzoek van het
departement zich op de biologie, epidemiologie en preventie van trypanosomiase, theileriose,
taeniase-cysticercose en chemoresistentie tegen anthelmintica en trypanociden.
19 februari 2005 was een dag van rouw voor het Departement, wegens het overlijden van Prof. Dr.
J. Mortelmans, vroeger diensthoofd en stichter van het Departement (zie overlijdensberichten).
Prof. Dr. J. Brandt ging met pensioen na een carrière van meer dan 30 jaar aan het ITG, tijdens
welke hij een leidende rol speelde als expert in de biologie en de ontwikkeling van diagnostische
testen voor parasitaire infecties. Daarnaast was hij ook verantwoordelijk voor de
proefdierenafdeling van het ITG en een sterk gewaardeerde lesgever in de parasitologie, zowel
voor de medische als de veterinaire studenten.
Om te kunnen voldoen aan de huidige noden van het Departement werd de matrixstructuur
vervangen door 4 gelijkwaardige eenheden: veterinaire protozoölogie, veterinaire helminthologie,
veterinaire epidemiologie en toegepaste statistiek, en een nieuwe eenheid ziektebestrijding, vanaf
november 2005 onder leiding van Peter van den Bossche.
Kirezi Kanobana, een van de postdocs, verliet het departement en werd vervangen door Nicolas
Praet.
In 2005 werd ook verder gewerkt aan het platform ‘Tropical Animal Health and Production’. Het
platform kreeg de naam ‘be-troplive’. In de stuurgroep zitten vertegenwoordigers van de
diergeneeskundige faculteiten van de UGent en de ULg, de faculteit landbouw van Gembloux,
Dierenartsen zonder Grenzen, DGOS, BTC en het ITG. Het secretariaat is in handen van het ITG en
krijgt financiële steun van DGOS.
47

In juli 2005 vierden we de diplomering van een eerste groep van 21 Franstalige studenten van de
hernieuwde MSc cursus in tropische diergeneeskunde (zie hoofdstuk onderwijs). In samenwerking
met de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Pretoria startte we in 2005 ook met
onderwijs via internet voor een MSc programma ‘Tropische Dierenziekten’. Ons departement
ontwikkelde de module ‘Tseetseevliegen en trypanosomiase’ en leverde een belangrijke bijdrage
aan de modules ‘Teken en door teken overgedragen ziekten’ en ‘Helminthologie’. In het kader
van een Europees Master programma ‘Tropische Neurologie’, dat gecoördineerd wordt door de
Universiteit van Limoges, organiseerde het departement in november 2005 ook een module over
neurocysticercose.
De stafleden van het departement superviseerden in 2005 25 PhD studenten. Vijf studenten
verdedigden met succes hun doctoraatsthesis (zie hoofdstuk onderwijs).
Eenheid Veterinaire Helminthologie
De eenheid veterinaire helminthologie voert onderzoek uit naar helminthaire zoönosen en naar de
bestrijding van infecties met gastro-intestinale nematoden bij het vee. De grootste aandacht gaat
naar het Taenia solium taeniasis/cysticercosis complex. We zetten de samenwerking met onze
partners in Ecuador, Peru, Zambia en Vietnam voort. Bovendien verwierven we nieuwe
competitieve fondsen bij VLIR, NIH en de Wellcome Trust voor samenwerkingsprojecten met
onderzoeksgroepen in India, Nepal, Burkina Faso en Kameroen. We ondersteunden ook een
internationaal initiatief van de WGO om het globaal belang en de impact van Taenia solium,
taeniasis-cysticercose en epilepsie te bepalen. We richtten een cysticercose-werkgroep op in het
ITG als onderdeel van de interdepartementele werkgroep ‘Verwaarloosde Ziekten’, waaraan
onderzoekers van de departementen Parasitologie, Klinische Wetenschappen, Volksgezondheid
en Diergeneeskunde deelnemen. In Vietnam startten we onderzoek naar zoönotische fasciolose,
waarvoor we een doctoraatsbeurs verwierven. In Zuid-Afrika en in de Antwerpse Zoo evalueerden
we geïntegreerde bestrijdingsmethoden voor infecties met gastro-intestinale nematoden en de
ontwikkeling van anthelminticumresistentie bij vee en herkauwers, dit in samenwerking met de
Universiteit Gent.
Eenheid Veterinaire Protozoölogie
Het onderzoek van deze eenheid is gericht op de ontwikkeling en validatie van moleculaire
technieken voor de detectie van resistentie tegen trypanocieden, de studie van het dierlijk
reservoir van Trypanosoma brucei gambiense, de moleculaire epidemiologie en controle van
trypanosomiase en theileriose en tenslotte de cellulaire immuniteit van Theileria parva en de
ontwikkeling van betere vaccins tegen ‘East Coast fever’ (ECf).
De meeste mijlpalen van het strategisch plan 2002-2005 werden bereikt. Een PCR techniek voor het
opsporen van resistentie tegen isometamidium in T. congolense werd ontwikkeld en geëvalueerd.
Een andere moleculaire test wordt momenteel op punt gesteld voor de detectie van resistentie
48

tegen diminazeen. De rol van varkens als reservoir van menselijke slaapziekte in Kinshasa werd
onderzocht. Er werd ook belangrijke vooruitgang geboekt in de studie van de genetische diversiteit
van T. congolense. Wat betreft theileriose hebben we nu een beter inzicht in de ecologie van de
vector Rhipicephalus appendiculatus, zijn de dominante T. parva isolaten in Rwanda bekend en
zijn kruis-immuniteitsstudies aan de gang om de meest geschikte stam te identificeren voor de
immunisatie tegen ECf in dat land. De immuunrespons tegen T. parva werd geanalyseerd en de
belangrijkste immunogene antigenen worden momenteel geïdentificeerd. Er zijn al verschillende
plasmideconstructen beschikbaar en ze worden getest voor gebruik in een DNA vaccin tegen ECf.
In de loop van 2005 werden verschillende nieuwe projecten opgestart. Met financiering van de
‘Wellcome Trust’ werd een project begonnen om de impact van milieuverandering te bestuderen
op de biotopen van tseetseevliegen. Het IAEA steunde een project om het effect van
isometamidium te onderzoeken op de infectiegraad van tseetsee’s. De Vlaamse Gemeenschap
stelde geld ter beschikking voor een project rond de epidemiologie en controle van
rundertrypanosomiase en theileriose in Kwazulu-Natal (Zuid-Afrika) en het FWO gaf financiële steun
voor het ontwikkelen en evalueren van een recombinant vaccin tegen T. parva.
49

DEPARTEMENT KLINISCHE WETENSCHAPPEN
Engelse versie p. 39
Het Departement Klinische Wetenschappen bestaat uit drie eenheden: Tropische Geneeskunde en
Klinische Biologie (inclusief de subeenheid Mycologie), Reisgeneeskunde (gericht op reizigers en
migranten in Europa) en HIV/Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (klinisch onderzoek in Europa
en ontwikkelingslanden). De doelstellingen van het Departement zijn opleiding, onderzoek en
dienstverlening in klinische tropische geneeskunde en HIV/AIDS. Binnen België verzekeren de
Medische Diensten van het Departement referentiële klinische referentiediagnostiek en
preventieve programma’s.
Onderzoek in Europa
We hebben de eerste fase van een langlopende studie over koorts bij reizigers afgerond. De
samenwerking binnen het TropNetEurop netwerk legt zich toe op ernstige malaria en
schistosomiasis. Een laboratoriumstudie over darmparasieten omvat nu al 2.500 stalen. We zijn ook
gestart met onderzoek naar de factoren die standaardvaccinatie en preventieve adviezen
hinderen, naar het effect van reisadvies op kennis en gedrag en naar sexueel risicogedrag
gedurende reizen.
Het laboratorium voor Klinische Biologie maakte een vergelijking op van gecombineerde
elektroforese met een commerciële methode voor de dosering van HbA2 en HbF en de opsporing
van hemoglobinevarianten. De subeenheid Mycologie zette de nauwe samenwerking verder met
het laboratorium Mycologie van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid in Brussel.
De eenheid SOA/HIV nam deel aan verschillende multicentristische klinische trials voor AIDS
(interleukine, atazanavir, tipranavir, TMC 114, T2) en voor chronische hepatitis C/HIV co-infectie met
PEG-interferon en ribavirin. Het Eurosupportproject, dat al sinds 1996 onder de coördinatie van het
ITG loopt, onderzoekt de veranderende noden van HIV/AIDS patiënten in verschillende Europese
landen. De eenheid houdt grondig toezicht op een cohorte van HIV-patiënten en behoort tot het
EuroSIDA netwerk.
Onderzoek in het Zuiden
Het onderzoek in het Zuiden legt zich vooral toe op institutionele samenwerkingsverbanden met
klinische of diagnostische centra in Lima, Peru (Institute of Tropical Medicine of the Universidad
Peruana Cayetano Heredia); Phnom Penh, Cambodja (Sihanouk Hospital Centre of HOPE); Kigali,
Rwanda (Centre Hospitalier Universitaire); Kampala, Uganda (Makerere University); Kinshasa, D.R.
Congo (Kalembe Lembe Paediatric Hospital), en Mozambique (Tete Regional Hospital). Er gaat
veel aandacht uit naar antiretrovirale behandeling, malaria, tuberculose, slaapziekte en andere
51

parasitaire aandoeningen.
In het Sihanouk Hospital Centre of HOPE in Phnom Penh, Cambodja, blijft het aantal HIV/AIDSpatiënten
stijgen (huidig aantal: 700). We leidden Cambodjaanse dokters en counsellors op en we
versterken de onderzoekscapaciteit. We introduceerden nieuwe laboratoriumtechnologieën voor
bacteriën, mycobacteriën en microbiële gevoeligheid.
In Lima is het Departement sinds juni 2004 betrokken bij de begeleiding van een cohorte HIV/AIDSpatiënten
van het Nationaal Aids programma. Andere studies richten zich op de diagnose van
tuberculose, de risicofactoren voor multiresistente tuberculose en klinische aspecten van HTLV1-
infectie. De subeenheid Mycologie werkte nauw samen met het Mycologie laboratorium in Lima
en dit vooral op het gebied van sporotrichosis, PCP en cryptococcosis.
In het Centre Hospitalier Universitaire de Kigali (Rwanda) wordt gewerkt rond onderzoek op
ziektebeelden zonder gouden standaard, rond HIV- en tuberculosebehandeling, training en
ondersteuning voor klinisch onderzoek.
Prof. Colebunders nam een sabbatjaar in het Infectious Diseases Institute (IDI) in Kampala,
Oeganda. Dit instituut maakt deel uit van de Makerere University en The Mulago Hospital.
De dienstverlening concentreert zich vooral op de patiëntenzorg in de Medische Diensten van het
ITG. (zie hoofdstuk Medische Diensten).
Het Departement verzorgt opleidingsprogramma’s in tropische geneeskunde, laboratoriumdiagnostiek
en HIV/AIDS in de postgraduaatcursussen van het ITG. Verder organiseren we een
bijzondere opleiding in de Medische Mycologie en een internationale korte cursus (SCART) over
antiretrovirale behandeling (zie hoofdstuk Onderwijs).
52

DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE
Engelse versie p.48
Het hoofddoel van het Departement Microbiologie is het verwerven, verspreiden en toepassen van
kennis betreffende het Humaan Immuundeficiëntie Virus (HIV), Tuberculose (TB) en Seksueel
Overdraagbare Aandoeningen (SOA), dit alles met een grote nadruk op de situatie in het Zuiden.
Het departement bestaat uit 4 wetenschappelijke eenheden: Virologie, Immunologie,
Mycobacteriologie en SOA/HIV Onderzoek & Interventie. Verder herbergt het Departement ook
het dienstgerichte AIDS Referentie Laboratorium.
De belangrijkste onderzoekslijnen zijn de moleculaire variabiliteit en fitness van HIV en de implicaties
hiervan voor vaccinontwikkeling, diagnose en behandeling; de epidemiologie en immunologie
van HIV en de interactie van HIV met andere infecties; de preventie, diagnose, behandeling en
bestrijding van HIV en andere SOA’s in ontwikkelingslanden; de ontwikkeling en epidemiologische
toepassing van diagnostische technieken voor tuberculose en andere mycobacteriële
aandoeningen en de aanpak van geneesmiddelenresistentie.
Het onderwijs concentreert zich op gevorderde postuniversitaire, professionele en
wetenschappelijke opleidingen aan het ITG, maar ook aan andere universiteiten en in
internationale programma’s.
De dienstverlening van het departement omvat voornamelijk nationale en internationale
diagnostische referentietaken en ondersteuning van partnerinstellingen en
bestrijdingsprogramma’s in het Zuiden.
De Eenheid Virologie
We namen nieuwe laboratoria (bioveiligheid niveau 2 en 3) in gebruik, waarvan de faciliteiten veel
beter zijn dan in onze vorige laboratoria. We zetten onze HIV-gerelateerde projecten verder rond
(1) preventie: neutraliserende antilichamen en evaluatie van kandidaat microbiciden; (2)
pathogenese: virale fitness en interactie met het interferon systeem; (3) voorbereiding van
immunotherapie, met gebruik van autologe dendritische cellen en (4) opvolging van HIV drug
resistentie. Ook de samenwerking HTLV-1 in Peru werd verder verlengd.
Kevin Ariën verdedigde zijn doctoraatsverhandeling over het belang van virale fitness van HIV (zie
onderaan) aan de Universiteit Antwerpen. Zijn bevindingen betreffende de verzwakking van HIV in
de Antwerpse cohorte, gepubliceerd in AIDS, trokken internationale aandacht. Harr Njai
verdedigde haar doctoraatsverhandeling rond diagnose, pathogenese en preventie van de West-
Afrikaanse circulerende recombinante vorm van HIV-1, CRF02_AG aan de Vrije Universiteit Brussel.
Ze is teruggekeerd naar haar geboorteland, Gambia, voor een postdoctorale positie aan The
Medical Research Council Laboratories. Een andere Gambiaanse doctoraatsstudente, Sabelle
53

Jallow, zet haar werk voort rond de identificatie en opvolging van geneesmiddelenresistentie in
HIV-2 patiënten.
Ellen Van Gulck heeft een techniek ontwikkeld om dendritische cellen te behandelen voor
toekomstige immunotherapie. Onze zeer productieve samenwerking met het Departement
Experimentele Hematologie van de Universiteit Antwerpen zal verder uitgebreid worden met twee
groepen uit Parijs, waaronder een primatencentrum.
Katty Terrazas uit La Paz, Bolivia, heeft het departement vervoegd. Ze werkt aan een
doctoraatsverhandeling rond microbiciden en wordt gesponsord door ons Europees Geïntegreerd
Project EMPRO.
Twee wetenschappers, Youssef Gali en Tessa Dieltjens hebben beiden met succes hun
doctoraatsproject verdedigd voor het Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door
Wetenschap & Technologie in Vlaanderen (IWT). Youssef zal werken aan biologische modellen van
HIV transmissie en Tessa aan de identificatie van ‘HIV neutralisatie inducerende antilichamen’.
Na een verblijf van twee jaar aan het Scripps Instituut in San Diego, VS, heeft Helen Donners ons
departement opnieuw vervoegd als postdoc. Ze zal de peptidefaag-display technologie voor het
karakteriseren van HIV neutraliserende antilichamen verder ontwikkelen.
We zijn met een nieuw project gestart rond het tweede meest belangrijke humaan retrovirus, HTLV-
1. Dit project is een samenwerking met het Instituto de Medicina Tropical Alexander von Humboldt
in Peru, en de Universiteiten van Antwerpen en Leuven. Het Peruaanse HTLV-1 onderzoeksteam,
waarvan Tine Verdonck (klinische epidemiologie) en Ivan Best (immunologie) al deel uitmaakten,
werd versterkt door Michael Talledo en Daniel Clark, die zich respectievelijk zullen toespitsen op
humane genetica en virologie.
De Eenheid Immunologie
De Eenheid Immunologie is zich blijven toespitsen op cellulaire immunologie van HIV, waarrond
verschillende projecten lopen: (1) correlaten van bescherming tegen HIV infectie; (2) de
ontwikkeling en evaluatie van alternatieve methoden voor CD4 telling en bepaling van virale
lading bepaling; (3) het gebruik van pseudovirale deeltjes bij het opvolgen van de cellulaire
immuunrespons en (4) capaciteitsversterking van immunologische projecten in het Zuiden.
Wim Jennes heeft de vacante postdoctorale positie ingevuld en leidt de studie over HIV resistentie
in veelvuldig aan HIV blootgestelde seronegatieve personen in Ivoorkust en Dakar, Senegal.
Pascale Ondoa en Chris Vereecken hebben de studie afgerond rond HIV p24 detectie als
alternatief voor virale lading.
De samenwerking tussen het ITG en het Centre Hospitalier Universitaire (CHU) werd verder
uitgebreid naar het Departement Infectieziekten (Prof. Papa Salif Sow) van het Hôpital de Fan.
Dankzij deze samenwerking is Camara Makhtar, een Senegalees doctoraatsstudent, kunnen
54

eginnen met het verzamelen van biologische stalen voor zijn studie rond serodiscordante koppels.
Dominique Beels is met de steun van een IWT-beurs aan haar doctoraat begonnen. Ze doet
onderzoek naar het gebruik van pseudovirale partikels voor het karakteriseren van de cellulaire
immuunrespons tegen HIV.
We zijn ook met een preliminair laboratoriumonderzoek gestart naar het ‘Immune Reconstitution
Inflammatory Syndrome’ (IRIS), een belangrijke complicatie bij het opstarten van antiretrovirale
behandeling in ontwikkelingslanden.
De Eenheid SOA/HIV Onderzoek en Interventie
De eenheid SOA/HIV Onderzoek en Interventie concentreert zich op strategieën voor de preventie
en bestrijding van HIV infectie en andere seksueel overdraagbare aandoeningen, voornamelijk in
het Zuiden. Sinds 2002 legt de eenheid zich ook toe op vraagstukken aangaande het wereldwijd
beschikbaar maken van antiretrovirale middelen. In samenwerking met de Departementen
Volksgezondheid en Klinische Wetenschappen voeren we beleidsvoorbereidend onderzoek uit
naar obstakels en knelpunten rond het toegankelijk maken van antiretrovirale middelen, naar de
effecten van preventieprogramma’s van moeder-kind transmissie op de kwaliteit van kraamzorg
en naar de opvang van TB-HIV gecoïnfecteerde patiënten.
In het kader van ons onderzoek naar frequent voorkomende maar “vergeten” SOA’s, worden nu
de gegevens van een studie naar de verschillende trichomonas stammen bij vrouwen in Zambia,
Tanzania en Gambia geanalyseerd. Verder onderzoeken we de epidemiologie van en
risicofactoren voor HSV-2 in west Kenia en Cambodja en de impact ervan op de HIV verspreiding in
Afrika beneden de Sahara.
Ons SOA referentie laboratorium werkt samen met het AIDS referentie laboratorium en twee
internationale NGO’s, CONRAD en Family Health International, in fase III klinische studies rond
vaginale microbiciden. We zijn verantwoordelijk voor training, technische bijstand en externe
kwaliteitscontrole in Afrika beneden de Sahara en India.
Een belangrijke taak van de eenheid is onderzoek naar de preventie van HIV infectie bij kwetsbare
bevolkingsgroepen waaronder prostituees in Abidjan (Ivoorkust) en Cambodja, jongeren in
westelijk landelijk Kenia en migranten in Vlaanderen afkomstig uit Afrika beneden de Sahara. Bij
prostituees wordt gewerkt rond de behandeling van SOA’s en andere gezondheidsproblemen en
wordt condoomgebruik gepromoot. In Cambodja evalueren we de impact van veilige en legale
abortusdiensten op het gebruik van contraceptieve middelen. Het jeugdinterventie programma in
west Kenia biedt een waaier van diensten aan met als doel een gedragswijziging teweeg te
brengen op individueel, familiaal en gemeenschapsniveau. 2005 was een overgangsjaar in het
project rond Afrikaanse migranten en een nieuw programma werd voorbereid.
55

De eenheid coördineert een groot EuropeAid-gesponsord project rond “Vergroten van relevantie
en doeltreffendheid van HIV/AIDS preventie en zorg bij jongeren door een netwerk in Cambodja-
Thailand”. Activiteiten in dit project zijn begonnen in de laatste helft van 2004 en eind 2005 werd
een externe tussentijdse evaluatie uitgevoerd.
Judith Vandepitte voerde een zending uit ter voorbereiding van een provinciaal HIV/AIDS
jeugdpreventieprogramma in opdracht van de Vlaamse regering en Zuid-Afrika.
Marie Laga woonde een vergadering bij van het technisch panel van de AVAHAN India AIDS
Initiative. Ze werd benoemd als lid van de UNAIDS Preventie Referentie Groep.
Therèse Delvaux schreef, in opdracht van de WGO, een achtergrondartikel over contraceptie,
abortus en fertiliteit.
Het SOA laboratorium heeft de referentietaken rond gonokokken, onder andere het kweken en het
bepalen van antimicrobiële gevoeligheid, overgenomen van het Centraal Klinisch Laboratorium.
De eenheid was ook nauw betrokken bij de organisatie van de 16 de Tweejaarlijkse Vergadering van
de Internationale Vereniging voor het Onderzoek van Seksueel Overdraagbare Aandoeningen in
Amsterdam in juli 2005.
De Eenheid Mycobacteriologie
Als internationaal referentiecentrum draagt de eenheid bij tot de internationale opvolging van
resistente tuberculose (TB), zowel tegen eerstelijns als tweedelijns geneesmiddelen. We werken rond
vereenvoudiging, standaardisatie en veldevaluatie van goedkope technieken voor de bepaling
van geneesmiddelengevoeligheid. Onze eenheid evalueert ook veelbelovende
gestandaardiseerde (her)behandelingsprogramma’s voor Multi-Drug Resistente TB. De studie naar
het ontstaan van geneesmiddelenresistentie na gebruik van verschillende gebruikelijke
behandelingsschema’s in R.D.Congo en Bangladesh werd voortgezet. Ook werd meegewerkt aan
een multi-center studie naar gatifloxacin-bevattende geneesmiddelen bij verkorting van de
behandelingsduur van pulmonaire TB. Capaciteitsversterking van lokale laboratoria door training
en kwaliteitscontrole bleef een van de hoofddoelen.
Buruli Ulcer is ons tweede meest belangrijke onderzoeksgebied. In dit kader is de samenwerking
met het Nationaal Referentielaboratorium in Benin voortgezet. Er is onderzoek gedaan naar de
mogelijke rol van verschillende diersoorten (vissen, amfibieën en slakken) als reservoir van
Mycobacterium ulcerans. Het vinden van nieuwe moleculaire merkers voor DNA typering heeft
voor de eerste keer geleid tot de ontdekking van een beperkt polymorfisme in de Afrikaanse BU
stammen.
In november 2005 coördineerde de eenheid mycobacteriologie het jaarlijkse ITG colloquium
“ Verbetering van opvolging van patiënten en bestrijding van tuberculose en Buruli Ulcer in Afrika
56

(TUBA)”.
Voor de eerste maal in de geschiedenis vond het colloquium plaats buiten Antwerpen, meer
bepaald in Cotonou, Benin, waar zowel TB als BU endemisch zijn. Het colloquium werd voorgezeten
door het Ministerie van Gezondheid van Benin en mede georganiseerd door het Nationale
Programma en Referentielaboratorium voor TB en BU. Het Belgisch Directoraat Generaal voor
Ontwikkelingsamenwerking (DGOS) en het Belgische Ministerie van Defensie zorgden voor
financiële en logistieke steun (zie ook insert op pag. 138).
De hoofddoelen van het colloquium waren:
• Bespreken van de belangrijkste thema’s in het onderzoek naar en de bestrijding van
tuberculose (TB) en Buruli Ulcer (BU).
• Voorstellen van nieuwe ervaringen en vorderingen in dit vakgebied, vooral in Afrika.
• Ontplooien en versterken van netwerken van wetenschappers, experts en instituten in Noord en
Zuid.
• Organiseren van satelliet symposia die zich toespitsen op specifieke problemen en projecten in
de behandeling van BU en TB.
• Nadruk leggen op de verwezenlijkingen van de bestrijdingsprogramma’s van BU en TB in Benin
door middel van presentaties en bezoeken aan de lokale programma’s.
Meer dan 160 personen actief in de strijd tegen TB en BU, uit 32 landen verspreid over alle
continenten, namen deel aan het colloquium.
57

DEPARTEMENT PARASITOLOGIE
Engelse versie p. 66
Het doel van het Departement Parasitologie is het verwerven, verspreiden en toepassen van kennis
over parasitaire aandoeningen bij de mens, in het bijzonder malaria, leishmaniase, slaapziekte en
schistosomiase, en het versterken van de capaciteiten op dit vlak in ontwikkelingslanden. Het
Departement streeft deze doelstelling na door middel van innoverend en toegepast onderzoek,
postacademische vorming, en wetenschappelijke ondersteuning van onderzoeks- en
bestrijdingsprogramma’s.
In 2005 steeg het aantal projecten, samenwerkingspartners en doctoraatsstudenten in ons
Departement aanzienlijk en werd de samenwerking tussen de verschillende eenheden nog
intensiever. Onze jaarlijkse ‘ParadayS’ meeting was dit jaar gewijd aan de ‘outbreeding’ van onze
doctoraatsstudenten en de uitwisselingen met andere instituten.
Het Departement is actief betrokken bij verschillende institutionele en externe
onderwijsprogramma’s .
Eenheid Entomologie
De Eenheid Entomologie richt zich op de biologie en bestrijding van malariavectoren, met
veldprojecten in Vietnam, Laos, Cambodja, Thailand, Oeganda en Burundi. De Eenheid
coördineert een netwerk (MALVECASIA) dat insecticideresistentie en malariatransmissie opvolgt in
Zuidoost Azië. We hebben nieuwe moleculaire diagnostische methoden ontwikkeld voor de
detectie van ‘target’ insecticide resistentie in meer dan 20 soorten vectoren, en de metabolische
resistentie met behulp van enzymatische assays onderzocht. In samenwerking met de Universiteit
van Leuven (UCL) hebben we malariavectoren en omgevingsfactoren in Zuidoost Azië in kaart
gebracht en geïntegreerd tot een eenvoudig model, SEAGIS.
In de hoogvlaktes van Burundi vond de laatste ronde van binnenshuis pulverisatie van residuele
insecticiden plaats. Een bioloog van het Ministerie van Gezondheid volgde een opleiding om de
continuïteit van deze expertise te waarborgen. De data zullen nu verder geanalyseerd worden om
de validiteit van deze strategie ter voorkoming van malaria epidemieën te bepalen. In
samenwerking met de Eenheid Epidemiologie voeren we een entomologische evaluatie uit van
met insecticide geïmpregneerde bednetten voor de preventie van woudmalaria in Vietnam, die
ook beoogt de nationale capaciteit voor interventiestudies te versterken. Met het Departement
Volksgezondheid gingen we een nieuw project aan voor de evaluatie van met insecticide
behandelde netten tegen zandvliegen, de vectoren van leishmaniose in India.
De tweede, meer basale onderzoekslijn binnen onze eenheid is gericht op de moleculaire
interactie tussen tseetsee vliegen en trypanosomen. In nauwe samenwerking met de Vrije
Universiteit Brussel (VUB) is de immunomodulatoire activiteit van eiwitten in tseetsee speeksel in
58

gewervelde dieren onderzocht. Momenteel wordt er een functionele analyse uitgevoerd van
tseetsee eiwitten door middel van het stilleggen van de synthese van specifieke tseetsee speeksel
eiwitten in de levende tseetsee vlieg.
De Eenheid neemt actief deel aan de ‘WHO Pesticide Evaluation Scheme expert committee’ en
de ‘WHO/TDR International Glossina Genomics Initiative (IGGI)’.
Eenheid Parasitaire Diagnostiek
De eenheid Parasitaire Diagnostiek werkt op slaapziekte en viscerale leishmaniase. Het onderzoek
spitst zich toe op de parasitologische, serologische, bio-klinische en genetische merkers en hun
toepassing in primaire diagnose, stadiumbepaling en follow-up na behandeling. Bijzondere
aandacht gaat naar de ontwikkeling van individuele testen die gebaseerd zijn op recombinante
en synthetische antigenen en ook kunnen worden toegepast op speeksel in plaats van bloed.
In D.R. Congo en Angola vervolgden we onze prospectieve studies met betrekking tot het
neurologische stadium in slaapziekte. In Kinshasa werkt de Eenheid samen met het Institut National
de Recherche Biomédicale (INRB) om een nationaal referentielaboratorium voor Humane
Afrikaanse Trypanosomiase tot stand te brengen. Dit laboratorium is nu volledig operationeel en
voorzien van alle faciliteiten voor een verbeterde isolatie van trypanosome stammen en de lokale
productie van diagnostische kits. Dit jaar werden er twee nieuwe INCO-DEV projecten gestart voor
de ontwikkeling van een nieuwe generatie diagnostische testen voor Afrikaanse trypanosomiase
en leishmaniase.
Eenheid Moleculaire Parasitologie
In 2005 vervolgde de Eenheid Moleculaire Parasitologie haar onderzoek op leishmaniase, in het
bijzonder op het gebied van medicamenteuze resistentie en surveillance middelen. Belangrijke
doorbraken waren de ontcijfering van het moleculaire mechanisme van natuurlijke
geneesmiddelenresistentie in Leishmania donovani en de ontwikkeling van ‘high-throughput’
assays voor de genotypering van Leishmania. We versterkten onze multidisciplinaire netwerken en
geografische dekking in de 4 grootste leishmaniase gebieden, namelijk Latijns Amerika, het Indiase
subcontinent, het Middellandse Zeebekken en Oost-Afrika. Verder dragen we bij aan ander
onderzoek binnen het Departement, zoals de verbetering van moleculaire methoden voor het
opvolgen van resistentie tegen geneesmiddelen en insecticiden in malaria, en vereenvoudigde
moleculaire assays voor de diagnose van trypanosomiase. Op internationaal niveau spelen we een
toonaangevende rol in het LEISHMED netwerk waarbij 22 Euro-Mediterrane partners betrokken zijn.
Eenheid Epidemiologie en Bestrijding van Parasitaire Ziekten
De Eenheid Epidemiologie en Bestrijding van Parasitaire Ziekten werkte haar onderzoekslijnen
verder uit op het gebied van resistentie tegen geneesmiddelen in malaria, de werkzaamheid van
59

nieuwe geneesmiddelen of combinaties van geneesmiddelen, malaria tijdens de zwangerschap,
de epidemiologie van malaria en de evaluatie van nieuwe interventies. Een belangrijke mijlpaal
was de voltooiing van het contract met de EDCTP (European Developing Countries Clinical Trial
Partnership) voor een nieuw project: “Evaluatie van 4 artemisinine combinaties voor de
behandeling van ongecompliceerde malaria in Afrikaanse kinderen”. Het consortium voor dit
project bestaat uit 14 instituten (8 Afrikaanse en 6 Europese). In deze trial, die zal worden
uitgevoerd in 7 Afrikaanse landen, zullen alle beschikbare artemisinine combinatie behandelingen
met elkaar vergeleken worden. Verder is er een fase III studie naar de werkzaamheid van
dihydroartemisinine-piperaquine voor de behandeling van ongecompliceerde P. falciparum
malaria gestart in 1.500 kinderen van 1-4 jaar in 5 Afrikaanse landen, met hulp van de ‘Medicine for
Malaria Venture’ (MMV)).
In samenwerking met het ‘East African Network for Monitoring of Antimalarial Treatment’ (EANMAT),
werkten we verder aan de data analyses voor ons project in Oeganda over de intensiteit van
malaria transmissie en de verspreiding van resistentie tegen geneesmiddelen. Verder geven we
technische bijstand aan het bestrijdingsprogramma tegen malaria in Rwanda en aan de EANMAT.
In Rwanda is een klinische trial bezig voor de evaluatie van combinatietherapieën (chlorproguanildapsone+artesunaat),
en zijn we ook een studie begonnen naar de werkzaamheid van periodieke
preventieve behandeling met sulfadoxine-pyrimethamine tijdens de zwangerschap in gebieden
met matige tot hoge geneesmiddelenresistentie. In Zambia is een nieuwe trial gestart naar de
preventie van malaria en de ontwikkeling tot AIDS in HIV-geïnfecteerden.
In Burkina Faso en Malawi is ons project over de periodieke en preventieve toediening van
sulfadoxine-pyrimethamine aan zwangere vrouwen, in samenwerking met nationale partners en de
‘Liverpool School of Tropical Medicine’, aan haar derde jaar toe. Binnen ons project over de
bestrijding van woudmalaria door met insecticide geïmpregneerde hangmatten werden in
samenwerking met onze lokale partners twee nieuwe studies uitgevoerd in Vietnam.
Eenheid Humane Helminthologie
De Eenheid Humane Helminthologie doet onderzoek op het gebied van de epidemiologie,
transmissie en geïntegreerde bestrijding van wormziekten. Hoewel de nadruk nog steeds op
schistosomiase ligt, breiden de onderzoekslijnen en samenwerkingsverbanden zich geleidelijk uit
naar andere wormziekten. Veel van het veldonderzoek op schistosomiase vindt plaats in Senegal,
waar we betrokken zijn bij de opvolging van een oorspronkelijk epidemische S. mansoni haard en
de integratie van een regionaal bestrijdingsprogramma. In D.R. Congo wordt een
onderzoeksproject opgestart op het gebied van de epidemiologie en bestrijding van
schistosomiase, met nadruk op de versterking van de lokale onderzoekscapaciteit. In Peru zijn we
betrokken bij een studie naar de diagnose en epidemiologie van Strongyloides, in samenwerking
met het Instituut Tropische Geneeskunde in Lima (ITMAvH) en de Universiteit van Leiden (LUMC,
Nederland). Met onze partners van het Instituut Pedro Kouri (IPK) en het Nationaal Instituut voor
60

Hygiëne, Epidemiologie en Microbiologie (INHEM) in Havana vervolgen we onze studies naar de
relatie tussen worminfecties en atopische ziektes in Cubaanse kinderen. Verder werken we samen
met de Eenheid Veterinaire Helminthologie in diverse projecten op het gebied van cysticercose.
61

DEPARTEMENT VOLKSGEZONDHEID
Engelse versie p. 84
Het Departement Volksgezondheid stelt zich tot doel bij te dragen tot de ontwikkeling van
duurzame, doeltreffende en doelmatige gezondheidszorgsystemen die gebaseerd zijn op de
principes van billijkheid, kwaliteit en inspraak. Daartoe volgen wij een geïntegreerde strategie
waarin opleiding, onderzoek en dienstverlening constant met elkaar in interactie zijn. De drie
departementale eenheden, Nutrition and Child Health, Public Health, en Epidemiology and
Disease Control, zijn uitdrukkingen van specifieke technische expertise, voornamelijk op het vlak
van onderwijs. Het onderzoek in het Departement wordt gestroomlijnd via taakgerichte groepen
waarin één of meerdere leden van de hoger vernoemde eenheden deelnemen, maar vaak ook
leden van andere departementen van het ITG.
Onderzoek, capaciteitsversterking en internationale beleidsontwikkeling kunnen niet gescheiden
worden van het onderwijs, dat onze voornaamste taak blijft in termen van werklast. Meer
informatie hierover kan gevonden worden in het algemeen hoofdstuk Onderwijs. Lokale en
institutionele capaciteitsversterking zijn essentiële onderdelen van al onze terreinprojecten, zoals
beschreven wordt in het hoofdstuk Internationale Samenwerking.
Onze onderzoeksprioriteiten worden voornamelijk bepaald door hun relevantie voor
gezondheidszorgsystemen in ontwikkelingslanden, de doelstellingen en waarden vermeld in onze
opdrachtsverklaring, en het nastreven van meerwaarde en vernieuwing in het internationaal
gezondheidsbeleid. Onze onderzoeksportefeuille is gericht op de realiteiten van het terrein en de
ware noden van de bevolkingen. Het bestrijkt aldus vier basisthema’s: toegankelijkheid, kwaliteit en
het optimaliseren van gezondheidspersoneel, ziektebestrijding en gezondheidsbeleid.
Toegankelijkheid
Gebrekkige toegang tot gezondheidszorg is misschien wel het belangrijkste
gezondheidszorgprobleem in ontwikkelingslanden. Het heeft verscheidene en verbonden
oorzaken: de diensten zijn soms fysiek onbereikbaar; hun aantrekkelijkheid kan beperkt zijn door
sociale en culturele factoren; mensen opteren voor andere kanalen wegens onvoldoende
kwalitatief aanbod; gezondheidszorg is voor velen gewoon onbetaalbaar.
In 2005 concentreerde één van onze departementale onderzoekslijnen zich verder op financiële
toegankelijkheid van eerste en tweedelijnsdiensten van het gezondheidszorgsysteem.
Deze onderzoekslijn volgt twee sterk verwoven sporen: enerzijds het potentieel van mutualiteiten, of
lokale ziekteverzekeringen in basisgemeenschappen, autonome en vrijwillige verenigingen, en
gebaseerd op solidariteit tussen de leden; anderzijds systemen van sociale bescherming voor
gezondheidszorg, gebaseerd op financieringsmechanismen aan de ‘vraagzijde’. In het laatste
geval wordt gezondheidszorg voor de armsten betaald via een fonds dat beheerd wordt door een
62

lokale, private of publieke instelling. Ons onderzoek richt zich ook hoe langer hoe meer op de
mogelijke interacties tussen deze twee financiële constructies.
We hebben onze samenwerking verder uitgebreid met een brede waaier aan organisaties die
betrokken zijn bij de promotie van lokale ziekteverzekeringssystemen in verscheidene Afrikaanse
landen (Burkina Faso, Guinea, Mali, Mauritanië, Rwanda, Tanzania, Oeganda), alsook in Azië
(Cambodja en India). We voerden consultopdrachten uit voor de Wereld Gezondheids
Organisatie en verscheidene niet-gouvernementele verenigingen. Onze betrokkenheid bij het
Belgisch netwerk van academische en operationele instellingen die geïnteresseerd zijn in de
promotie en studie van lokale ziekteverzekeringssystemen werd verder geconsolideerd. De officiële
start van het Belgisch forum Micro Assurance Santé/Mutuelles de Santé (‘MasMut’) werd verder
voorbereid; de start is gepland voor maart 2006.
In september organiseerden we een vierdaagse werkvergadering in Kampala, samen met het
Oegandese Ministerie van Volksgezondheid en het Institute of Public Health van de Makerere
Universiteit. Het merendeel van de 80 deelnemers waren afkomstig uit Oeganda, maar er waren er
ook van de D.R. Congo, Kenya, Rwanda en Tanzania. Deze workshop werd gezamenlijk
gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid in Oeganda, het ITG en de DGOS. Eén van
de doelstellingen was de promotie van regionale samenwerking op het gebied van lokale
verzekeringssystemen, voornamelijk tussen onderzoeksinstellingen. De diversiteit van het
deelnemersveld (veldwerkers, beleidsmakers en academici) droeg bij tot een grotere interactie en
uitwisseling tussen operationeel werk, onderzoek en beleidsvorming. De organisatoren van de
conferentie onderzoeken nu de mogelijkheid om een ‘African Centre for Research on Health
Financing’ op te richten in het Institute of Public Health van de Makerere Universiteit, en zullen een
haalbaarheidsstudie opstarten.
Kwaliteit en Human Resources
Betere toegang tot gezondheidszorg heeft niet veel zin als de kwaliteit van de aangeboden zorg
beneden peil is. We kunnen twee belangrijke, met elkaar verbonden manieren onderscheiden om
de kwaliteit van gezondheidszorg te verbeteren: enerzijds het rationaliseren van procedures en het
vastleggen van technische, klinische, manageriële en operationele standaarden, gekoppeld aan
technieken van kwaliteitsbewaking; anderzijds een breed personeelsbeleid, met nadruk op
aangepaste opleidingen, ondersteuning en motivatie, die zowel extrinsiek kan zijn (aanvaardbare
salarissen en werkomstandigheden) als intrinsiek (interessante werkinhoud en professionele
verantwoordelijkheid).
Voorgaand onderzoek richtte zich op de interactie tussen configuratie en cultuur van organisaties,
en hun aanpak van kwaliteitsbeleid. Pierre Blaise verdedigde met succes een doctorale thesis over
dit onderwerp. Voortbouwend op zijn werk begonnen we onderzoek naar het invoeren van
63

‘criterion based clinical audits’ in Marokkaanse hospitalen. De onderliggende hypothese van
dergelijke audits is dat de zelf-evaluatie van de klinische praktijk, met behulp van aanvaarde
standaarden, een aanzet geeft tot zelf-regulering en kwaliteitsverbetering. We onderzochten hoe
de organisationele configuratie(s) van het Marokkaanse gezondheidssysteem mee bepaalt hoe de
actoren in kwestie zich het audit-systeem toeëigenen.
We zijn ook begonnen met het REACT-project (‘Response to Accountable priority setting for Trust in
health systems’), dat een test is voor het “accountability for reasonableness” principe in Tanzania,
Kenya en Zambia. In dit project wordt nagegaan hoe men kan overstappen van een systeem van
prioriteitsbepaling op basis van kosten-doeltreffendheidsanalyse en epidemiologische informatie
naar een meer aangepaste procedure van ‘fair process’, gebaseerd op transparante en
expliciete waarden.
Aan de hand van een situatie-analyse in Cape Coast Regional Hospital (Ghana), een goed
werkend ziekenhuis, bestudeerden we de praktijk van personeelsbeleid in het ziekenhuis, zijn effect
op het creëren van een motiverende werkomgeving en de factoren die meespelen in een
succesvolle emancipatie van het gezondheidspersoneel.
Voortbouwend op eerder onderzoek op eerstelijnsartsen in Mali gingen we na onder welke
voorwaarden het voor jonge artsen aanvaardbaar is in landelijke praktijken te gaan werken, en
meer in het bijzonder wat de ondersteunende rol is van hun beroepsorganisatie (“Association
Malienne des Médecins de Campagne”). Verder hebben we een studie opgestart over
zorgzoekend gedrag in vier dorpen om beter te begrijpen waarom de gebruiksindexen zo laag
blijven, hoewel de zorg betaalbaar en kwalitatief behoorlijk blijkt te zijn.
In Cuba gingen we verder met onze studie over het ontwikkelen van groepspraktijken in
huisartsgeneeskunde, met inbegrip van de respectievelijke rollen van artsen en verpleegkundigen.
Met dit werk hopen we een bijdrage te kunnen leveren aan het verbeteren van de eerstelijnszorg
en het systeem doeltreffender te kunnen maken.
In Thailand geven we steun aan de lopende hervormingen, meer bepaald de ontwikkeling van de
huisartspraktijk als hoeksteen van het gezondheidszorgsysteem.
In de landen die het sterkst getroffen zijn door HIV/AIDS, zoals Zuid-Afrika en Mozambique, is er een
groot probleem van beschikbaar gezondheidspersoneel om de antiretrovirale therapie op grote
schaal in te voeren. We participeren in onderzoek naar de voorwaarden die bepalen of een groot
deel van dit soort zorg kan gedelegeerd worden naar “deskundige patiënten” en/of
gekwalificeerde gezondheidswerkers.
Tenslotte heeft het departement actief meegewerkt aan een seminarie dat werd georganiseerd
door het Belgisch platform Be-Cause Health, waarin Belgische actoren die actief zijn op het gebied
van gezondheid en ontwikkeling samen met partners uit het Zuiden belangrijke thema’s konden
bespreken in verband met de problematiek van de gezondheidswerkers.
64

Integratie en ziektebestrijding
Ons huidig onderzoek concentreert zich op het gebied van slaapziekte, dengue, viscerale
leishmaniose en tuberculose en de onvermijdelijke interactie tussen een ziektegerichte aanpak de
bredere ontwikkeling van gezondheidsdiensten. Voor elk van deze vier ziekten zijn sterke
gezondheidsdiensten een essentiële voorwaarde voor een doeltreffende ziektebestrijding,
aangezien de patiëntenzorg er een belangrijke component van uitmaakt. Ons tuberculoseonderzoek
richtte zich vooral op kwaliteitsverbetering van de organisatie van kliniek, diagnose en
gezondheidsdienst, samen met partners in Bolivië, Cuba, Peru en Leeds. De studie van de
verstedelijking van slaapziekte in de regio Kinshasa leidde tot een surveillancesysteem dat gebruik
maakt van hoogtechnologische GIS technieken.
In 2005 werd in de D.R. Congo kwalitatief onderzoek verricht naar hinderpalen voor het gebruik van
opsporing en behandeling van slaapziekte. Pascal Lutumba, van het nationale programma voor
slaapziektebestrijding in D.R. Congo verdedigde met succes een doctorale thesis die het huidige
bestrijdingsbeleid onderzocht. Samen met partners uit Nepal en Zwitserland werd onderzoek
voortgezet naar de kost-efficiëntie van de klinische behandeling van kala-azar, en in september
2005 werd een onderzoek gestart naar de doeltreffendheid van muskietennetten in de preventie
van kala-azar, gesteund door de EU (het project KALANET).
In Cuba werd een interventiestudie uitgevoerd naar diverse strategieën ter verbetering van
gemeenschapsparticipatie in de bestrijding van dengue. In november werd het DENCO project
opgestart, eveneens met steun van de EU. We onderzoeken met name twee verschillende
strategieën voor het uitvoeren van vectorcontrole: een model dat steunt op de
gezondheidsdiensten en een model dat steunt op communautair partenariaat.
Internationaal gezondheidsbeleid
De belangrijkste doelstelling van ons werk op het vlak van internationaal gezondheidsbeleid is een
versterking van gezondheidssystemen gestoeld op de basisgezondheidszorg.
Gezondheidssystemen staan wereldwijd onder druk, en de meeste landen hebben grote
problemen met de financiering van hun gezondheidszorg en met het in stand houden of
hervormen van hun gezondheidspersoneel. De steun van donoren volgt in de ontvangende
landen hoe langer hoe meer twee sporen: (1) programma- en budgetondersteuning, met
toenemende aandacht voor alignering op het gastland en harmonisatie tussen donoren, o.a. via
zogenaamde SWAp-constructies (‘Sector Wide Approach’) die ernaar streven de
gezondheidssystemen te versterken, ook Donor Harmonisatie Initiatieven (DHI’s) genoemd; en (2)
sterk geoormerkte financiering via ‘Global Health Initiatives’ (GHI’s), zoals de Global Fund, GAVI,
Roll Back Malaria, PEPFAR en andere.
Om hun ambitieuze doelstellingen te bereiken zullen zowel GHI’s als DHI’s moeten convergeren en
bijdragen tot sterke integrale gezondheidssystemen met een gezonde financiële en personele
65

asis. De GHI’s, die meestal hun aandacht richten op één enkele ziekte, zullen waarschijnlijk
substantiële middelen moeten vrijmaken voor systeemversterking als zij hun doelstellingen willen
halen, niet in het minst omdat de landen met de hoogste ziektelast ook vaak de zwakste
institutionele capaciteit vertonen. Niet enkel ziektebestrijdingsdoelstellingen maar ook bredere
objectieven zoals de Millenniumdoelstellingen hebben nood aan sterke gezondheidssystemen.
Het wereldwijde neoliberaal handelsbeleid, via mondiale overeenkomsten zoals GATS en TRIPS,
heeft ongetwijfeld een impact op de toegankelijkheid van gezondheidszorg en betaalbare
behandelingen. In vele landen in Latijns Amerika hebben privatiseringen en de participatie van
multinationals in openbare diensten geleid tot problematische evoluties, zoals hoge remgelden en
verminderde dienstverlening voor de armen in openbare hospitalen en gezondheidscentra.
Tegen deze achtergrond richtte ons onderzoek in gezondheidsbeleid zich op een aantal specifieke
thema’s en doelgroepen: de dynamiek van donor harmonisatie initiatieven (DHI’s) en Global
Health Initiatives (GHI’s); de impact van AIDS op gezondheidssystemen in Afrika bezuiden de
Sahara en de behoeften aan gezondheidswerkers voor opschalen van AIDS-therapie; de impact
van snelle economische transitie op het functioneren van hospitalen in China en Cambodja,
alsmede op hun toegankelijkheid voor de arme bevolkingsgroepen; de impact van economische
liberalisering op openbare gezondheidssystemen in Latijns Amerika; analyse van het
gezondheidsbeleid in China, India en Vietnam; lokale verzekeringssystemen in sub-Saharaans Afrika
en India; sociale zekerheidsnetten zoals de Health Equity Funds in Cambodja; veilig moederschap;
en verwaarloosde ziekten.
In al zijn onderzoekslijnen streeft het Departement ernaar onderzoek en beleidsvorming met elkaar
te verbinden. Het gebruikt hiervoor methoden die variëren van discrete diplomatie over
netwerkvorming tot academisch activisme. Onze onderzoeksbevindingen vinden hun weg direct
naar de Masters opleidingprogramma’s, waar de cirkel gesloten wordt. De grondprincipes van
volksgezondheid, organisatie van gezondheidsdiensten en –systemen, ziektebestrijding en
gezondheidsbeleid, zijn allemaal ingebed in the universele principes en waarden van Primary
Health Care: het universeel recht van iedereen op toegankelijke, doeltreffende gezondheidszorg
van hoge kwaliteit.
66

CLINICAL TRIAL UNIT
Engelse versie p. 99
De Clinical Trial Unit (CTU) van het Instituut voor Tropische Geneeskunde werd opgericht op 1 juli
2004 voor een eerste en verlengbare periode van 3 jaar met een subsidiëring van 750,000 Euro van
het Vlaams Ministerie van Wetenschap en Technologie. Het hoofddoel van de eenheid is het
structuren en versterken van de capaciteiten van het ITG op het vlak van klinische testen,
voornamelijk voor tropische en armoede-gebonden ziekten. Een tweede doel is het ondersteunen
van de bijdrage en vertegenwoordiging van Vlaanderen in de European Development Countries
Clinical Trial Partnership (EDCTP). De belangrijkste prioriteiten, activiteiten en resultaten in het eerste
actieve jaar waren de volgende:
1. Structureren en personeelsaanvulling van de CTU
De CTU werd gestructureerd als een interdepartementele eenheid onder toezicht van een
stuurgroep bestaande uit de hoofden van de betrokken onderzoekseenheden en
gecoördineerd door Prof. Boelaert (Eenheid Ziektebestrijding, Departement Volksgezondheid).
Wegens de grote vraag duurde de recrutering van het personeel langer dan verwacht.
Ondertussen zorgde ander ITG-personeel voor de opstart en interim.
2. Vastleggen van de positie en de taken van de CTU
De CTU is een operationele eenheid die actief betrokken is bij de klinische testen van de
onderzoekseenheden en de departementen van het ITG. Ze staan de departementen bij in
regulatorische en legale zaken, gegevensbeheer en biostatistiek, ontwikkeling en indiening
van nieuwe projecten, opleiding en onderaanneming, studie-site selectie en andere
methodologische zaken. De CTU ondersteunt ook de directie van het ITG inzake het klinische
onderzoeksbeleid, ethische vragen, de relatie met de externe partners en de inrichting van het
ITG als een legale sponsor voor klinische testen. De CTU brengt de institutionele
kwaliteitsprocessen in overeenstemming met de GCP (Good Clinical Practices) en zal
geregeld interne audits uitvoeren.
3. In kaart brengen en ondersteunen van lopende klinische proeven
De CTU registreerde 71 projecten van het ITG als klinische proeven, vooral op het gebied van
AIDS (behandeling, zorg en preventieve microbiciden), malaria (nieuwe drugcombinaties en
anti-vector interventies), slaapziekte (diagnostiek en nieuwe geneesmiddelen), en tuberculose
(diagnostiek en nieuwe geneesmiddelen). Het ondersteunde en herorganiseerde waar nodig
het systeem voor gegevensbeheer en statistische analyse. Een pre-audit bracht de stappen
tot een conformering met de nieuwe wetgeving in kaart.
4. Indienen en verkrijgen van nieuwe projectfondsen
Tijdens het eerste jaar werden er door het CTU belangrijke nieuwe klinische projecten
ingediend en verkregen, vooral voor nieuwe combinatiebehandelingen voor malaria in Afrika
(EDCTP: 2 miljoen Euro; Medicines for Malaria Venture: 0.7 miljoen Euro). Andere projecten rond
67

AIDS en tuberculose zijn nog in behandeling bij de EDCTP. Deze fondsen moeten wel
“gematched” worden met minstens gelijke institutionele en nationale middelen.
5. Nieuwe wetgevende en regulatorische vereisten
De CTU onderzocht bijkomende nieuwe insitutionele vereisten opgelegd door de nieuwe
wetgeving, waaronder ook de herorganisatie van het ethisch committee, de gevolgen van
GCP voor het institutioneel kwaliteitsmanagementsysteem en de accreditatie en verzekering
van het ITG als een legale sponsor. De oprichting van een gespecialiseerd institutioneel ethisch
committee is legaal gezien niet meer mogelijk en vanaf 2006 zal het ITG bijgevolg zijn protocols
indienen bij het ethisch committee van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Het voormalige
ethisch committee van het ITG wordt omgevormd tot een ‘Institutional Review Board’. De
accreditatie van het ITG als legale sponsor is in voorbereiding. Er werd een marktanalyse
opgestart om een degelijke en betaalbare verzekering te vinden voor de klinische testen.
6. Deelname in de EDCTP
Het ITG is de vertegenwoordiger van de Belgische regeringen in de EDCTP en de vicevoorzitter
van de bestuursraad (Assembly). Deze functie wordt ingevuld door de Directeur. We
hebben het voorbije jaar een cruciale bijdrage geleverd in de ontwikkeling, het management
en de overleving van de EDCTP. De eerste toepassing van een Artikel 169-programma
onthulde inderdaad grote politieke, legale en operationele problemen in de praktische
uitvoering van het concept. Na een ernstige organisationele crisis binnen de EDCTP eind 2004 –
begin 2005, hebben wij het interim-management verzekerd. Wij zorgden voor de afwerking
van het Interne Reglement, concrete oplossingen voor dringende management- en
organisatorische problemen, en de tijdige inlevering van het “Joint Programme” waarvan
verdere EU-financiering afhankelijk was. Er is nu een nieuw management aangewezen en de
EDCTP is klaar voor een nieuwe, betere start. Het ITG nam ook deel aan het “European
Network of National Programmes” (ENNP) van de EDCTP en delegeerde hiervoor de Belgische
“European Network Officer” (ENO). De ENNP onderzoekt de bestaande en potentiële
synergiën tussen de respectievelijke nationale programma’s, zoals co-financiering en
gezamenlijke oproepen. Tot besluit werd, ondanks de vertraging in personeelsrecrutering,
grote vooruitgang geboekt in het structureren en de kwaliteitzorg van de lopende klinische
proeven van het ITG en werden er aanzienlijke projectfondsen binnengehaald in het eerste
jaar van de CTU. Het ITG zal gedurende de volgende vijf jaar haar rol als klinisch testcentrum
en formele sponsor verder ontwikkelen met inachtname van de behoeftes van de
ontwikkelingslanden, de internationale samenwerking en de capaciteitsversterking in het
Zuiden.
68

BIBLIOTHEEK
Engelse versie p. 100
In 2005 consolideerde de bibliotheek verder de online beschikbaarheid van het merendeel van
haar tijdschriftabonnementen en bleef zij de steeds groter wordende groep biomedische ‘open
access’ tijdschriften opvolgen. We besteedden bijzondere aandacht aan de doorlinking vanuit
onze eigen Electronic Reference Library (ERL) databases naar de digitale full-text edities (meestal in
PDF formaat) en startten met het digitalizeren van de master thesissen en het doorlinken vanuit de
‘ITG Student Dissertations database’.
De boekencollectie groeide aan met 429 nieuwe titels, waarvan 321 via aankoop en 108 via
schenking. De teller van de geregistreerde boeken staat inmiddels op 19.300.
Gezien de ruime beschikbaarheid van digitale tijdschriften in de universiteiten en
onderzoeksinstellingen, bleef het aantal documentaanvragen vanwege andere Belgische
bibliotheken dalen. Van de 1.240 ontvangen vragen leverden we 79% in elektronisch formaat.
Onze eigen documentaanvragen aan andere bibliotheken daarentegen namen toe met meer
dan 50%, hoofdzakelijk in de vorm van aanvragen vanwege onze overzeese partners in het kader
van het ‘document delivery (DocDel)’ project (zie verder). Van de 1,539 externe aanvragen
ontvingen we 99% in elektronisch formaat (PDF). 2,6% externe aanvragen konden we niet verder
helpen.
De drie fotokopieerapparaten werden vervangen door gesofisticeerde toestellen met print- en
scanfuncties en produceerden ongeveer 120.000 kopies, een verdere afname als gevolg van de
digitale evolutie.
De ERL bibliografische databases werden 19.932 maal geconsulteerd in 6.715 afzonderlijke sessies,
een lichte vooruitgang vergeleken met vorig jaar. Eigen thematische databases blijven dus nuttig,
ook in tijden van gratis beschikbare algemene webinventarissen als PubMed en Google Scholar.
De interesse voor video’s en interactieve multimedia programma’s bereikte echter een dieptepunt.
In samenwerking met de Grafische Dienst begonnen we de video collectie om te zetten naar
digitaal DVD formaat.
Qua personeel waren er in 2005 enkele wijzigingen: Sarah Buys begon aan een jaar tijdskrediet en
Veerle Demedts schakelde over naar een part-time regime. We verwelkomden Kris Didden en Tijl
Vandersteene als nieuwe collega’s.
De trainingssessies voor efficiënte bibliotheek-, database- en internetopzoeking werden verder
uitgebreid.
Het DocDel programma voor elektronische documentlevering aan partners in ontwikkelingslanden
bleek een groot succes, met 1.292 aanvragen - een toename met 600%. Deze dienstverlening
werd vooral gesmaakt door onze partners in Latijns Amerika (bijna 90% van de aanvragen) en
Cambodia. We ontvingen stagiaires uit Peru en Ecuador voor een praktische training in
elektronische documentlevering.
69

De bibliotheekstaf verzorgde de jaarlijkse bibliometrische analyse van de ITG wetenschappelijke
output: in 2004 publiceerden de ITG onderzoekers 20% meer papers dan in vorige jaren en de
gemiddelde journal impact factor waarden stegen met zo’n 40%.
De bibliothecaris werkte samen met het International Network for the Availability of Scientific
Publications (INASP) voor het selecteren van relevante websites betreffende tropische
geneeskunde.
De bibliotheekstaf verzorgde verder de coördinatie van ITG website en intranet. Innovaties in 2005
omvatten o.a. de overgang naar een resolutie-onafhankelijk full-screen formaat, automatische
generatie van printervriendelijke pagina’s, een sterk verbeterde zoekfunctie en een module voor
optionele persoonlijke pagina’s voor ITGers.
De ITG website werd 402.376 maal bezocht, een toename met 60% vergeleken met 2004. De
reisgeneeskunde pagina’s (> 250.000 hits) bleven de meest populaire. 66% van de bezochte
pagina’s waren in het Engels, 24,3% in het Nederlands, 8,9% in het Frans en 0.8% in het Spaans. In
zoverre dit kon worden nagegaan, kwam de grote meerderheid van de websitebezoekers uit
België, gevolgd door een aantal Europese landen (bv. 12.234 hits uit Nederland). Uit de andere
continenten vervolledigen de VSA, São Tomé, de Filippijnen, India, Canada, Peru, Colombia en
Mexico de top 15 van internationale bezoekers.
70

MEDISCHE DIENSTEN
Engelse versie p.101
De Medische Diensten van het ITG verzekeren gespecialiseerde poliklinische, diagnostische,
klinische en preventieve dienstverlening aan reizigers en migranten. Voor ons binnenlands publiek is
onze polikliniek ook letterlijk “de gevel” van het ITG. Het ITG is officieel erkend als nationaal
refentiecentrum voor tropische ziekten en importpathologieën en als één van de acht
referentiecentra voor HIV/AIDS behandeling en diagnose.
De Medische Diensten vormen een aparte entiteit binnen het Instituut, met een organisatie,
werking en boekhouding eigen aan de klinische dienstverlening. Ze bestaat uit de Reiskliniek, de
Dienst voor Tropische Ziekten en Importpathologie, de Dienst HIV/SOA zorg, het Medische
Laboratorium en de Hospitalisatie-afdeling. Deze laatste is geïntegreerd in het Universitair Ziekenhuis
van Antwerpen. Het wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en wetenschappelijke dienstverlening
zijn ondergebracht in het Departement Klinische Wetenschappen.
De Dienst Tropische Ziekten en Importpathologie verrichtte 6,955 reisconsultaties in 2005, vooral op
het gebied van interne geneeskunde, gastro-enterologie, dermatologie en pediatrie. Bij de langetermijn
‘expatriates’ behandelen we ook algemene gezondheidsproblemen.
De Dienst verzekert ook een telefonische permanentie (24u/24u) voor externe artsen met vragen
over importpathologie, en behandelt aldus vele diagnostische en therapeutische problemen op
afstand.
De kernactiviteit van de Reiskliniek bestaat uit de preventie van tropische, besmettelijke en andere
reisgebonden ziekten. Een team van gespecialiseerde artsen, verpleegkundigen en administratief
personeel bezorgt de patiënt algemene en landspecifieke voorlichting, een vaccinatiedienst,
chemoprophylaxie, behandelingsadvies en andere nodige zaken om veilig te reizen.
De Dienst HIV/SOA verrichtte 6,434 consultaties in 2005. Het ‘AIDS revalidatie centrum’ (ARC), dat
4,967 consultaties voor zijn rekening nam, zorgt voornamelijk voor de HIV-patiënten die over een
lange periode frequent moeten worden opgevolgd. Het ARC bestaat uit een interdisciplinair team
van dokters, verpleegkundigen, sociale werkers, begeleiders, psychologen, voedingsdeskundigen
en ondersteunend personeel van het ITG en het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Sinds januari
2001 werden er 1,698 HIV-1-positieve patiënten intensief opgevolgd; in 2005 werden er 182 nieuwe
patiënten registreerd, een toename van 10% sinds 2004. 65% van de patiënten krijgen
antiretrovirale therapie. De hoofdtaken van deze dienst bestaan uit het opvolgen van
geneesmiddelengevoeligheid, het voorkomen van neveneffecten, het afstemmen van complexe
medicamentencocktails, het omgaan met AIDS-gerelateerde complicaties en de psycho-sociale
ondersteuning van de patiënten. Om aan de noden van de patiënten tegemoet te komen,
71

egonnen we in 2005 met seksuele raadgeving, en voerden we de inspanningen voor secondaire
preventie op. De overige 1,467 consultaties betroffen patiënten die op raadpleging komen voor
een seksueel overdraagbare aandoening of een AIDS-test wilden ondergaan. Deze patiënten
hebben meestal maar één of enkele contacten nodig, maar ze vormen een belangrijke doelgroep
in de preventie van HIV, SOA’s en Hepatitis.
De poliklinische activiteiten worden diagnostisch ondersteund door het Medisch Laboratorium en
een Radiologische Eenheid. Het Medisch Laboratorium bedient als nationaal referentiecentrum
ook andere laboratoria en medische instellingen in België. In 2005 verwerkte het stalen van 11,150
interne patiënten en 20,261 externe patiënten, een totaal van 32,131. De tabel (p. 103 Engelse
versie) geeft een overzicht van enkele typische diagnoses in 2005.
Het Mycologie Laboratorium verwerkte 7,579 stalen, inclusief 618 kweekbodementificaties en 48
schimmelkweekbodems voor gevoeligheidstesten. Interessante stammen worden bewaard in de
collectie van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid in Brussel.
Dankzij de vooruitgang in de behandeling van tropische ziekten en HIV/AIDS kunnen we de meeste
patiënten ambulant verzorgen. Indien nodig verwijzen we door naar de Afdeling Tropische Ziekten
van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, die medisch gesuperviseerd wordt door het ITG. Deze
afdeling bestaande uit 10 bedden (en meer indien nodig ), en wordt bestafd door gespecialiseerd
medisch en verplegend personeel. In 2005 werden er 280 patiënten opgenomen, tegenover 233 in
2004 en 210 in 2003. De helft bestaat uit HIV/AIDS-patiënten, de andere helft uit reisgebonden
ziekten. De voornaamste redenen voor opname onder de HIV-patiënten waren nieuwe AIDSgevallen
met opportunistische of respiratoire infecties, koorts van ongekende oorsprong, of nood
aan diagnostische procedures. De belangrijkste redenen voor hospitalisatie na reizen zijn
falciparum malaria, koorts van onbekende oorsprong en febriele diarree. Het team staat ook klaar
met advies over tropische, HIV en andere besmettelijke ziekten voor de andere diensten binnen
het Universitair Ziekenhuis. In associatie met de UZA Departementen Microbiologie, Algemene
Interne Geneeskunde en Intensieve Zorg werd de klinische samenwerking tussen het ITG en het
Universitair Ziekenhuis in 2005 verder uitgebreid tot algemene infectiologie.
Via telefonisch reisadvies, de ITG website, brochures en landenfiches verschaffen we reiziger en
dokters met de meest recente informatie over gezondheid en ziektepreventie op reis. De in 2004
opgerichte “Travelphone” blijft een nuttig systeem. De informatie wordt continue vernieuwd om te
kunnen omgaan met vragen over epidemies zoals de vogelgriep, geïmporteerde cholera en
Marburg haemorrhagische koorts. In 2005 ontving de telefoonlijn een totaal van 16,155 oproepen,
waarvan 15% doorverbonden werden naar een van onze specialisten voor een “live” antwoord.
Men kan alle informatie in verband met reisgeneeskunde ook terug vinden op de ITG-website,
www.itg.be, of meteen op www.reisgeneeskunde.be (Nederlands), www.medecinedesvoyages.be
(Frans) en www.travelhealth.be (Engels). Deze website werd meer dan 250,000 keer bezocht in
72

2005. We brengen de informatie continu up-to-date en breiden uit waar nodig; in 2005
produceerden we nieuwe landspecifieke informatiefiches, onder andere voor kinderen, zwangere
vrouwen en hoogteziekte. De website heeft een aparte informatiefiche voor meer dan 200 landen,
elk met de verplichte en aanbevolen vaccinaties, een overzicht van malariarisico’s en de
bijbehorende maatregelen, en andere relevante aanbevelingen. De teksten zijn gebaseerd op de
richtlijnen van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WGO) en op het consensusbeleid van de
Belgische Wetenschappelijke Studiegroep Reisgeneeskunde, waarvan wij momenteel het
voorzitterschap nemen.
De Medische Diensten van het ITG zijn permanent bereikbaar om snel en accuraat advies te
geven in verband met de opvolging en het management van geïmporteerde besmettelijke
ziekten.
Net als voorgaande jaren namen we opnieuw deel in de belangrijkste nationale en internationale
wetenschappelijke bijeenkomsten over reisgeneeskunde (zie hoofdstuk Departement Klinische
Wetenschappen). We droegen ook via diverse fora bij tot de broodnodige consensusvorming over
reisadviezen, inclusief de uitgave 2005 van het WGO-handboek met reisadviezen.
73

ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
Engelse versie p. 106
Capaciteitsversterking in het Zuiden: het DGOS-ITG kaderprogramma
Het ITG en het Belgische Ministerie en Directoraat-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking
(DGOS) werken al tientallen jaren samen in diverse projecten, beurzenprogramma’s en contracten.
Sinds 1998 bundelen we deze activiteiten in een allesomvattend Raamakkoord. Binnen deze
overeenkomst ondersteunt DGOS een coherent programma van het ITG bestaande uit medische,
veterinaire en wetenschappelijke opleidingen, onderzoeks- en capaciteitsversterking. Deze worden
gepland en goedgekeurd onder de vorm van vijfjarenprogramma’s.
Het eerste vijfjarenprogramma (“5JP-I”) ging van start in 1998 en liep tot zijn einde in 2002, met een
totale uitgaven van meer dan 21 miljoen Euro. Een overzicht van deze activiteiten (onderwijs en
beurzen, institutionele samenwerking, onderzoeksprojecten, congressen en netwerkvorming,
beleidsondersteuning) werd voorgesteld in ons jaarverslag van 2002. In 2001-2002 werd het 5JP-I
aangevuld door twee “AIDS Impuls Programma’s” met een gezamenlijk budget van 5,25 miljoen
Euro. Dit bijkomende initiatief maakte het mogelijk om onze steun aan HIV/AIDS onderzoek,
opleiding en beleidsontwikkeling in ontwikkelingslanden gevoelig te versterken en uit te breiden.
Het tweede vijfJarenprogramma (“5JP-II”) met een totaalbudget van ongeveer 45 miljoen Euro
ging van start in 2003 en zal tot eind 2007 lopen. Het contract met DGOS werd verder
gemoderniseerd tot een beknopte, resultaatsgerichte overeenkomst. In ruil voor deze financiële
steun legt DGOS haar verwachtingen vast omtrent output en kwaliteit. Het is aan het ITG en diens
partners om deze doelstellingen te halen en daartoe de strategieën en activiteiten uit te werken.
De DGOS blijft in de praktijk nauw betrokken bij het plannen en opvolgen van het programma via
de gezamenlijke stuurgroep.
Het hoofddoel van het 5JP-II werd omschreven als “capaciteitsversterking van instellingen in het
Zuiden, die door onderzoek, onderwijs en dienstenvoorziening duurzame verbeteringen kunnen
doorvoeren in de gezondheidsstrategieën, en de armoedebestrijding in hun land of regio.” Dit doel
wordt nagestreefd aan de hand van drie gerelateerde strategieën: individuele opleiding en
ondersteuning; institutionele versterking; internationale netwerken en beleidsontwikkeling. Met dit
doel in zicht werken we samen met 27 instituten en organisaties in 17 ontwikkelingslanden, leiden
we jaarlijks ongeveer 100 individuen op tot een Master- of doctoraatsniveau en ondersteunen we
DGOS in internationale gezondheidsfora en beleidsonderzoek.
Op het individuele niveau richten we ons voornamelijk op het opleiden van internationale
experten, op het ITG maar ook in partnerinstituten. De doctoraatsopleiding, het afstandsonderwijs
en de alumniwerking kregen nieuwe stimuli. In onze Masterprogramma’s bieden we 60 beurzen van
1 jaar aan deelnemers uit ontwikkelingslanden. Elk jaar krijgen de afgestudeerde Masters ook de
74

kans om te wedijveren voor drie doctorale beurzen van 4 jaar. Er worden ook nog bijkomende
beurzen uitgereikt binnen het kader van de specifieke capaciteitsversterkingsprojecten van het
5JP-II. We ontwikkelen strategisch belangrijke afstandscursussen en interactieve
expertprogramma’s. Verder versterken, vergroten en harmoniseren we de steun aan en de
netwerkvorming van onze alumni.
De tweede strategie mikt op de lange-termijn ondersteuning en duurzame versterking van de
partnerinstituten in het Zuiden. Deze institutionele samenwerkingen liggen vast in transparante
contracten en behelzen een nauwe samenwerking op verschilende wetenschappelijke en
administratieve niveau’s. De steun is niet beperkt tot gezamenlijke projecten, maar omvat ook
strategisch en operationeel management, logistiek, administratie en persoonlijke uitwisselingen. De
volledige institutionele omvang zal zich geleidelijk ontwikkelen aan de hand van tussentijdse
evaluaties en heroriëntaties. Met sommige partners is er al een brede samenwerking tot stand
gebracht over het gehele institutionele spectrum. Andere samenwerkingen hebben een meer
thematische nadruk of concentreren zich op ofwel onderzoek of onderwijs. De meeste partners zijn
wetenschappelijke instellingen of referentielaboratoria, maar bij sommige projecten zijn ook
volksgezondheidsdiensten of NGO’s betrokken.
Meerdere 5JP-II projecten zijn een voortzetting van 5JP-I en/of AIP en konden bouwen op een
bestaand élan naar een brede institutionele aanpak. Dit proces is niet altijd even gemakkelijk
omdat de structuur, het management en de gewoonten van vele instellingen geworteld zijn in een
projectmatige aanpak.
Op internationaal niveau proberen we er naar om algemene grensoverschrijdende kennis te
genereren, te verspreiden en toe te passen, en het regionalel en internationale gezondheidsbeleid
te beïnvloeden. We maken gebruik van verschillende mechanismen: directe doorstroming van
resultaten en aanbevelingen naar operationele diensten; verspreiden van resultaten via de
gebruikelijke wetenschappelijke nationale en internationale kanalen (publicaties, verslagen,
congressen); ontwikkeling en ondersteuning van regionale of internationale netwerken. Andere
kanalen zijn de alumninetwerken, de jaarlijkse ITG colloquia en natuurlijk onze
onderwijsprogramma’s.
Een aantal beleidsondersteundende onderzoeksprojecten gaan in op generische beleidsvragen.
Voor 2005 bestonden deze uit de opvolging en evaluatie van internationaal gezondheidsbeleid
toegespitst op de “globale initiatieven”, de opvolging van de “Health Care For All” agenda, de
opschaling van antiretrovirale behandeling voor HIV/AIDS en rationele strategieën voor het
toezicht en de opvolging van zoönoses in Afrika.
Over het voorbije jaar zagen we prestaties en productiviteit van de diverse onderdelen verder
groeien en samenwerkingsprojecten verder evolueren. Het Master programma op het ITG zorgde
ook dit jaar voor een omvangrijk contingent van bekwame professionals en wetenschappers die
75

hun land vervoegden met vernieuwde toewijding en capaciteiten. Het doctoraatsprogramma
groeit snel en begint vruchten af te werpen. De afstemming en de uitbreiding van het ‘Project
Cycle Management’ (PCM) versterkte de gezamenlijke planning, invoering en opvolging.
Verschillende partners groeien uit tot sterke wetenschappelijke actoren en trokken bijkomende
financieringen aan. Zelfs in politieke en socio-economische turbulente omgevingen als de D.R.
Congo was er institutionele vooruitgang op te merken. Sommige projecten worden gehinderd door
het wijdverspreide probleem van ‘brain drain’ en gebrekkige carrièrestructuren, maar algemeen is
het doorzettingsvermogen van onze partners om in en voor hun land te werken van een
opmerkelijk gehalte. De wetenschappelijke output in de vorm van artikels en beleidsinstrumenten
groeit gestaag.
Het “Beleidsvoorbereidend Onderzoek” omvat nu ook het voorbereiden, bijstaan en opvolgen van
de internationale gezondheidsfora samen met de overheidsdelegaties. De start van een Belgisch
platform voor internationale gezondheidsontwikkeling kon rekenen op veel enthousiasme uit
verschillende hoeken. We lanceerden ook een internationale aanbesteding voor een tussentijdse
beoordeling van 5JP-II, die ook terug zal blikken op 5YP-1 en vooruit zal kijken naar
5JP-III. Het contract werd toegekend aan een consortium bestaande uit HERA (een Belgisch
consultancy bedrijf in internationale gezondheidszorg) en het Zwitserse Tropisch Instituut. De interne
enquêtes gingen al eind 2005 van start. De terreinevaluaties en de synthese zullen in de eerste helft
van 2006 plaatsvinden.
In het volgende hoofdstuk brengen we voornamelijk verslag uit over de institutionele samenwerking
in het Zuiden en het Beleidsvoorbereidend Onderzoek. De departementele hoofdstukken
beschreven reeds de onderzoeksactiviteiten en –resultaten. Hier geven we een regionaal en
institutioneel overzicht. De opleidingsonderdelen van het ITG/DGOS-programma zijn opgenomen in
het hoofdstuk Onderwijs en de financiële aspecten worden besproken in het hoofdstuk
Management.
76

ITM-DGDC FRAMEWORK AGREEMENT 2003-2007 (5YP-II): THE SOUTH
PARTNERS
1. Institut National de Recherche Biomédicale, Kinshasa, Congo: reference diagnostics of
infectious diseases
2. Laboratoire National de Référence pour le SIDA, Kinshasa, Congo: reference diagnostics and
control of HIV/AIDS
3. Institut National de Santé Publique, Abidjan, Côte d´Ivoire: research and training in disease
control and public health, with emphasis on HIV/AIDS
4. Unité de maladies infectieuses, Centre Hospitalière Universitaire, Kigali, Rwanda: care, training
and research for the treatment of AIDS and infectious diseases
5. Department of Veterinary Tropical Diseases, Pretoria, South Africa: education, research and
intervention in parasitic livestock diseases and zoonoses
6. Instituto de Medicina Tropical, Universidad Peruana Cayetano Heredia, Lima, Peru: clinical
research and education, AIDS, TB, parasitic diseases
7. Institute of Public Health, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito, Ecuador: Masters of
Public Health (training, research, provision of services)
8. National Institute for Hygiene, Epidemiology and Microbiology and the Pedro Kourí Institute of
Tropical Medicine, Havana, Cuba: disease control and public health
9. National Institute of Malariology, Entomology and Parasitology, Hanoi, Vietnam: research, training
and support to the national and provincial control programmes for malaria and other parasitic
diseases
10. HOPE AIDS Care Centre - Sihanouk Hospital, Phnom Penh, Cambodia: reference centre for AIDS
treatment, research and training
77

11. Centre Muraz, Ouagadougou, Burkina Faso: tropical diseases, HIV/AIDS, mother/child care,
public health
12. Tropical Disease Research Centre, Ndola, Zambia: clinical and intervention research on malaria,
AIDS, TB
13. East African Network for Monitoring Antimalarial Treatment, Uganda - Rwanda: East African
network for research and policy on resistant malaria
14. Laboratoire de Référence TBC et Mycobactéries, Cotonou, Benin: national reference and
research laboratory for TB and mycobacteria
15. Laboratoire d´Immunologie, Centre Hospitalière Universitaire, Dakar, Senegal: reference and
research laboratory for the biological diagnosis and follow-up of HIV/AIDS and parasitic diseases
16. Centre for Ticks and Tick-borne Diseases, Lilongwe, Malawi: consolidation of a regional training
and reference centre
17. Centre for Medical Research, Universidad Mayor de San Simón, Cochabamba, Bolivia:
specialisation course in Tropical Medicine, Masters of Disease Control
18. Centre for Zoonoses, Universidad Central, Quito, Ecuador: centre for the study of helminthic
zoonose.
19. National Centre for HIV/AIDS, Ministry of Public Health, Cambodia: coaching, evaluation and
valorisation of the national HIV/STD control programme
20. Programme de Lutte Contre les Maladies Transmissibles et Carentielles, Ministry of Public Health,
Burundi, vector control in epidemic malaria foci in the highlands of Central Africa
21. Programme de Lutte contre les Bilharzioses, Région Médicale de St. Louis, Senegal: integration of
schistosomiasis control of in basic health care
22. Provincial Health Services, AIDS programme, Nyanza, Kenya: prevention of HIV among young
people via local NGOs
78

ALGEMEEN BEHEER EN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN
Engelse versie p. 118
Administratieve Ondersteunende diensten
De zoektocht naar een geïntegreerd elektronisch beheersysteem (“IVAN” project, ITG’s
Vernieuwend Administratief Netwerk) waarin de verschillende administratieve diensten
(aankoopdienst, boekhouding, beheer externe fondsen en departementele budgetbeheerders)
rechtstreeks en online gegevens kunnen uitwisselen werd half 2005 afgerond. Na een Europese
aanbesteding met onderhandelingsprocedure werd het software pakket ASW van de firma IBS
aangekocht. De analyse en prototyping fase in voorbereiding van de daadwerkelijke start op 1
januari 2006 nam de nodige tijd en energie in beslag. De overstap van de “eiland” informatica
naar een geïntegreerde rechtstreekse samenwerking is een revolutie in het dagelijks werken en
denken, en steekt definitief de laatste schotten tussen de departementele en centrale
administratieve diensten.
In 2005 verwerkte de Algemene Boekhouding 8.076 facturen, 1.480 schuldvorderingen en 759
buitenlandse betalingsopdrachten. De Boekhouding Medische Diensten verwerkten 58.513
patiëntenfacturen, 41.924 klantenfacturen en 59.714 facturen aan mutualiteiten. De
Aankoopdienst verwerkte 4.554 aankooporders, regelde 1.300 spoedzendingen, 19
exportzendingen, 42 exporten van gevaarlijke goederen en 217 luchtzendingen. Zij boekten 649
reizen en regelde de daarbij horende formaliteiten. De Personeelsdienst verzorgt maandelijks in
eigen beheer de loonadministatie voor 349 personeelsleden en coördineerde de aanwerving van
63 nieuwe personeelsleden. Micha Cole (zie foto) werd aangeworven als opvolgster van Koen De
Sadeleer, hoofd personeelsdienst die half 2006 op brugpensioen gaat. De dienst Externe Fondsen
beheerde samen met de departementele budgetbeheerders 200 onderzoeksprojecten waaronder
35 nieuwe projecten. De medewerkers van de dienst voerden 8 administratieve
opvolgingszendingen uit bij lokale partners en 3 lokale partners (uit Burundi, Cambodja en
Ivoorkust) brachten een bezoek aan de diensten van het ITG om ervaringen uit te wisselen en de
samenwerking te verbeteren.
Academisch Ondersteunende diensten
Net als vorige jaren verzorgde de Grafische dienst de vormgeving van dit jaarverslag en andere
ITG-brochures, cursussen, publicaties en posters. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de grafsiche
platvormen die gebruikt worden voor de e-learning projecten van het ITG. Een ‘single source
content’ programma werd aangekocht om de aanmaak van cd-roms, electronisch
cursusmateriaal en ‘e-learning’ projecten te vereenvoudigen.
De dienst Toegepaste Technologie en Productie (TT&P) breidde haar dienstverlening verder uit naar
79

de onderzoeksdepartementen, het klinisch laboratorium en vele externe organisaties en NGO’s.
De centrale cryobank kreeg 5,200 nieuwe cryostabilaten bij. De productie van kweekbodems
steeg met 36% of 104,332 eenheden. Het ontsmetten, de recyclage en sterilaties van herbruikbaar
labomateriaal daarentegen daalde door de inbruikname van het L3 laboratorium, waarvan de
gebruikers volgens de veiligheidsvoorschriften hun besmet materiaal voortaan zelf ontsmetten.
Naast andere diagnostische reagentia en testkits werden 3,1 miljoen CATT-testen geproduceerd
voor diverse slaapziekte bestrijdingsprogramma’s in West- en Centraal Afrika. De evaluatie van de
nieuwe testkit (DAT/VL-FD) voor serodiagnose van viscerale leishmaniasis in Nepal, Soedan en Indië
werd afgerond in samenwerking met het Departement Volksgezondheid.
De activiteiten van de Bibliotheek en de Studentendienst worden elders in dit verslag
gerapporteerd (hoofdstukken Bibliotheek en Onderwijs).
Technisch Ondersteunende diensten
Een belangrijke realisatie van de Technische Dienst in 2005 was het afwerken van de technische
installaties en de beveiligingsystemen van de nieuwe L3/L2 laboratoria. Het oude L3 laboratorium
werd volledig ontmanteld en heringericht als een volwaardige L3, waarvan de technische
installaties geïntegreerd zijn in de nieuwe laboratoria. De toegangscontrole werd verder uitgebreid
en aangepast ten gevolge van de interne verhuizingen. De kelder van gebouw Sint Rochusstraat 6
werd deels ingericht tot vries-, stockeer- en archiefruimte. Verder waren er de modernisering van
de lift in het hoofdgebouw, de renovatie van de trapzalen van de polikliniek, het omvormen van
archiefruimte tot burelen, de aanpassing en de installatie van nieuwe nutsvoorzieningen, de
vervanging van het plafond in een deel van het gebouw Sint- Rochusstraat 4 en de verfraaiing van
de historische binnentuin.
Het diensthoofd Technisch Beheer werd in beslag genomen door de opvolging van de renovatie
en aanpassingswerken in het klooster en de kapel (zie foto’s). In het najaar 2006 zal deze nieuwe
onderwijscampus in gebruik kunnen genomen worden. Met de gebruikers werd intensief overleg
gepleegd over de inrichting en lokaalverdeling.
De Informaticadienst had de handen meer dan vol met het coördineren van het al eerder
vermelde “IVAN” project. De helpdesk (3 VTE) registreerde 12.000 oproepen, zij installeerden 41
nieuwe LAPtops, 61 PC’s en 16 printers. Daarenboven realiseerde zij de installatie van een nieuwe
AS400 als platform voor de verschillende informaticatoepassingen, het aansluiten van de medische
data en de klinische labosoftware op de SQL server, het telewerken via de creatie van stabiele en
beheersbare VPN-omgevingen, de implementatie van nieuwe spamfilters ter controle van de inen
uitgaande mailtrafiek en een analyse van de telefonie wat resulteerde in nieuwe contracten
met Belgacom.
De interne dienst Preventie en Bescherming op het Werk realiseerde samen met de Technische
dienst de uitbreiding en de aanpassingen van de elektronische toegangscontrole ten gevolge van
80

de interne verhuizingen, organiseerde informatievergaderingen over de ergonomische
werksituaties op de werkvloer, een reorganisatie van de brandpreventie, herschreef de
veiligheidsprocedures in de laboratoria en startte ook de voorbereidingen voor de organisatie van
het onderhoud en de catering in het klooster en kapel. De invoering van de nieuwe wet die roken
op de werkvloer verbiedt was geen probleem voor het ITG waar al 5 jaar een volledig rookverbod
geldt.
Voor de dienst Kwaliteitsmanagement was 2005 een belangrijk jaar. Het eerste vijfjarenplan werd
afgesloten en de dienst werd met Lindsey Nuyts uitgebreid tot drie medewerkers. Ze ondersteunen
de ongeveer 20 kwaliteitscoördinatoren van de verschillende departementen, eenheden en
laboratoria die reeds deel uitmaken van het geaccrediteerde kwaliteitssysteem.
Als belangrijkste verwezenlijkingen voor 2005 zien we:
• Een interne audit bij de medische diensten, in voorbereiding van een formele ISO 9001
certificatie.
• De externe audit van BELAC in juni 2005 beloonde onze inspanningen met een zeer positief
auditrapport.
• De voorbereiding voor de certificatie van de CATT productie.
• De uitbreiding van de ondersteuning naar eenheden endiensten die zich op een
geaccrediteerd kwaliteitssysteem voorbereiden.
• De invoering van een nieuw en uniform ITG notaboek.
• De aanpassing van de norm voor laboratoriumactiviteiten van ISO 17025 naar ISO 15189.
• De afwerking van een institutioneel kwaliteitshandboek, voorlopig opgesplitst in een
gemeenschappelijk deel en een specifiek deel voor laboratoria.
• Een nieuw beleidsplan 2006-2010 met een toekomstvisie op de verschillende accreditaties en
certificaties.
De ‘Stuurgroep Kwaliteit’ werd verder gestructureerd en kreeg meer verantwoordelijkheden. Alle te
actualiseren documenten werden volgens een strikt tijdschema besproken en goedgekeurd. De
stuurgroep is tevens een forum om gemeenschappelijke problemen te bespreken en informatie uit
te wisselen.
Personeel
Op 31 december 2005 werkten op het ITG 349 personeelsleden, een equivalent van 313,1 voltijdse
arbeidsplaatsen. De grafieken en gegevens die volgen baseren zich op deze momentopname.
Zoals vast gelegd in de Beheersovereenkomst met de Vlaamse Regering past het ITG dezelfde
barema’s, normen en arbeidsvoorwaarden toe als die van de Vlaamse Universiteiten met wie de
personeelsstructuur en het personeelsbeleid dan ook sterk vergelijkbaar is.
De personeelscategorieën zijn:
81

• Vast benoemd wetenschappelijk kader: zelfstandig academisch personeel (ZAP),
wetenschappelijk kaderpersoneel (WKP) en medisch kaderpersoneel (MKP) ;
• Tijdelijk wetenschappelijk personeel: assisterend academisch personeel (AAP), assisterend
wetenschappelijk personeel (AWP) en het assisterend medisch personeel (AMP);
• Ondersteunend personeel: administratief, technisch en onderhoudspersoneel (ATP).
In oktober 2004 keurde de Raad van Bestuur de definitieve versie van de respectievelijke
personeelsreglementen goed. Deze moderniseren de procedures bij aanwerving, vacature,
functieclassificatie, bevorderingen, verloning en loopbaanonderbreking. Zij vormen een belangrijke
hoeksteen van een transparant personeelsbeleid en de integrale kwaliteitszorg.
Figuur 1 geeft een totaalbeeld van het aantal personeelsleden (in voltijdse equivalenten) voor het
jaar 1995, 2000 en 2005 verdeeld over de drie financieringsbronnen en de drie
personeelscategorieën. In deze periode steeg het aantal personeelsleden van 224 naar 313
voltijdse equivalenten, een stijging van 40%.
Opvallend is de toename van het tijdelijk wetenschappelijk personeel met 60%; deze toename
manifesteert zich via externe onderzoeksprojecten. Het personeelskader dat via DGOS activiteiten
betaald wordt voor de wetenschappelijke omkadering, zijn opgenomen bij de externe
onderzoeksfondsen. Deze grafiek houdt bovendien geen rekening met de 63 doctoraatsstudenten
die hun onderzoekswerk aan het ITG uitvoeren.
Uit de grafiek blijkt globaal een stijging van 38% van het aantal ondersteunende personeelsleden
(ATP), met enerzijds een stagnatie van het institutioneel kader, en anderzijds een stijging van 179%
via externe fondsen en 80% via de medische diensten.
Het institutionele budget financieert vandaag 45% van het aantal personeelsleden, de externe
fondsen 41% en medische diensten 14%, waar dit in 1995 nog 64%, 26% en 10% was.
82

Figuur 2: geeft een beeld van het opleidingsniveau van het personeel. 81% van het personeel heeft
een diploma van hoger onderwijs, waarvan 45% aan universiteiten en 36% aan hogescholen. Het
ITG stimuleert de permanente bijscholing via interne seminaries, vormingsdagen en externe en
interne opleiding.
83

Figuur 3 geeft de verhouding tussen contracten van bepaalde en onbepaalde duur. Hoewel de
grote meerderheid van het personeel al geruime tijd werkt aan het ITG heeft slechts 55% van de
personeelsleden een kontrakt van onbepaalde duur. Naast de inherent tijdelijke mandaten van
het assisterend wetenschappelijk personeel zijn vele andere personeelscontracten gebonden aan
tijdelijke externe financiering via onderzoeksprojecten. De arbeidsvoorwaarden voor de
personeelsleden met tijdelijke contracten zijn sinds 1998 wel vrijwel gelijkgeschakeld aan die van
het personeel met contracten van onbepaalde duur.
Figuur 4 geeft aan dat vrouwen 54% van het ITG personeel vertegenwoordigen. Er is een evenwicht
bij het technisch personeel en de pre-doctorale wetenschappers maar nog steeds een duidelijke
ondervertegenwoordiging bij het post-doctorale en het vast wetenschappelijk kader. Zoals elders
werken er aan het ITG meer vrouwen dan mannen in administratieve en onderhoudsdiensten.
84

Figuur 5 geeft de leeftijdsstructuur van het personeel weer. 27% van het personeel is ouder dan 50
jaar, 34% zijn veertigers en 26% dertigers. Van het vast wetenschappelijk personeel is 54%
vijftigplusser; ook 16% van het wetenschappelijk personeel en 26% van het ATP hoort bij deze
leeftijdsgroep. Deze piramide is gezond; er is voldoende jonger personeel om het werk van de
toekomstige gepensioneerden over te nemen.
Financiën
Dit deel starten we met enkele algemene beschouwingen en grafieken. Dan volgt een
gedetailleerd boekhoudkundig verslag van de jaarrekening en de balans, en het verslag van de
bedrijfsrevisoren.
De onderstaande grafieken houden geen rekening met de inkomsten en uitgaven van de
afdelingen “Fondsen en Legaten” en “Investeringen”. Een aantal dubbeltellingen in de
resultaatsrekeningen (inschrijfgelden, overhead en interne verrekeningen) werden geneutraliseerd.
Inkomsten
In 2005 bedroegen de netto inkomsten van het ITG bijna 36 miljoen Euro, een stijging van 12%
tegenover 2004 en 120% tegenover 1995. De uitzonderlijke inkomsten via het AIDS-
Impulsprogramma gefinancierd via DGOS verklaren de pieken in 2002 en 2003.
Het aandeel van de basistoelage stagneert op 25%, inschrijfgelden 4%, de medische diensten 12%.
De projectfinanciering en de DGOS inkomsten blijven hun aandeel versterken met respectievelijk
25% en 18%. Ook de eigen inkomsten uit overhead, sociale en fiscale ristorno’s en interne
doorrekeningen versterken hun aandeel tot 16%.
85

Figuur 6 geeft een overzicht van de inkomsten sinds 1995.
De basistoelage van de Vlaamse Overheid (Ministerie van Onderwijs) nam de voorbije 10 jaar
nominaal toe met 21%; met een jaarlijkse gemiddelde stijging van de loonkost van 4% komt dit neer
op een inlevering van 19%. Deze basisfinanciering blijft wel de garantie voor de wetenschappelijke
onafhankelijkheid van het onderzoek, het onderwijs, de dienstverlening en de internationale status
van het ITG.
De eigen inkomsten blijven een sterke toename realiseren via overhead, interne doorrekeningen,
fiscale en sociale ristorno’s en sinds 2002 ook de inkomsten van de productie van diagnostica. Zij
verstevigen hiermee hun aandeel tot 16%, een verzevenvoudiging sinds 1995.
De omzet van de Medische Diensten verdubbelden sinds 1995 dankzij de toename van het aantal
prestaties en het bekomen van forfaitaire toelagen voor de referentietaken. Toch blijven deze
inkomsten ontoereikend om de kosten van hoogwaardige patiëntenzorg en referentietaken te
dekken.
De inkomsten via de projectfinanciering blijven toenemen en vertonen een driejaarlijks cyclisch
verloop tengevolge van de Europese financieringsprogramma’s. Hun aandeel is 25% van de
inkomsten, een stijging van 76% sinds 1995. De sinds 1998 gebundelde zuidactiviteiten in uitvoering
van de DGOS overeenkomst nemen 18% van de inkomsten, een verdriedubbeling sinds 1998.
86

Figuur 7 en 8 geven de evolutie sinds 1995 van DGOS en de projectfinanciering volgens
financieringsbron sinds 1995.
Uit de gedetailleerde tabel blijkt, na de terugval en stagnatie in 2003 en 2004, een stijging van 17%
tegenover 2004. Deze stijging is volledig te verklaren door de toename van de Europese
onderzoeksfondsen die de ITG onderzoekers konden verkrijgen. Anderzijds is er een terugval via de
Europese uitvoeringsprogramma’s (3 de en 4 de geldstroom) door het aflopen van een aantal
projecten. Hierdoor blijft het aandeel van de Europese onderzoeksfinanciering op 25%.
De inkomsten via de DGOS overeenkomst die de ITG zuidactiviteiten bundelen nemen 47% van
deze inkomsten. Door het aflopen van een IWT-onderzoeksproject verschrompelt het aandeel van
de onderzoeksprojecten via de Vlaamse onderzoeksinstellingen tot amper 6% van de
onderzoeksgelden via de 2 de geldstroom.
De toegekende subsidies van de Nationale Loterij voor de renovatie van de laboratoria en het
klooster worden verwerkt in het investeringsfonds en zijn dus niet opgenomen in deze lijst. De
negatieve bedragen in sommige kolommen betreffe, aanpassingen van ontvangen voorschotten
en eindafrekeningen van projecten tegenover vorig jaar.
Uitgaven
Figuur 9 geeft de verdeling van de effectieve uitgaven weer (33 miljoen Euro). De geldtransacties
naar onze onderzoekspartners, 5 miljoen Euro, wel opgenomen in de resultaatsrekening, zijn hier
niet vermeld.
De verhouding van de uitgaven blijft vrijwel constant over de beschouwde periode. Het aandeel
van onderwijs en onderzoek blijft stabiel op 66%, ook de medische diensten blijven op 13%.
87

Management en ondersteunende diensten stabiliseren eveneens hun aandeel op 18% van de
totale uitgaven.
Figuur 10 geeft de financiële details van de uitgaven voor DGOS overeenkomst (zie hoofdstuk
‘Internationale Samenwerking’). De sterke toename sinds 2003 van de algemene kosten en de
wetenschappelijke omkadering is toe te schrijven aan de nieuwe contractvorm, met een forfait
voor wetenschappelijke omkadering van 25% en 12% algemene overhead. Voordien werden deze
verdeeld als personeels- en werkingskosten over de verschillende projecten.
Meer dan 67 % van de DGOS fondsen gaan rechtstreeks naar instellingen en studenten uit het
Zuiden. Deze uitgaven gaan – voor zover opsplitsbaar - voor 60% naar Afrika, 13% naar Azië en 27%
naar Zuid-Amerika.
88

Resultaat 2005
De resultaatsrekening op de volgende pagina’s geeft een totaal overzicht van alle inkomsten en
uitgaven en wordt verdeeld over 4 afdelingen:
• Instituut (basistoelage, eigen inkomen en inschrijfgelden)
• Projectfinanciering en DGOS Overeenkomst
• Medische Diensten
• Fondsen en Legaten.
Het financiële resultaat voor de afdeling “Instituut” is positieve 872,000 Euro, mede door de
vertragingen bij de renovatiewerken aan het klooster waardoor een aantal technische
aanpassingwerken en installaties voor de communicatie en netwerkbeheer nog niet konden
uitgevoerd worden. Deze niet-uitgegeven kredieten worden overgedragen naar 2006. Nog een
reden voor dit positief resultaat is de late bevestiging van fiscale en sociale ristorno’s, wat de
aanwerving van hoogstnodig personeel vertraagde.
Het saldo zal zoals vorig jaar deels (10%) toegewezen worden aan het beurzenfonds en de
activiteiten voor de 100 jaar viering. Het saldo zal aangewend worden als buffer voor de realisatie
van de prioriteiten van het beleidsplan 2006-2010, in afwachting van een hopelijke verhoging van
de basistoelage van de Minister van Onderwijs.
De rekeningen van de “Medische Diensten” blijven zorgen baren, enerzijds door een wijziging in de
nomenclatuur voor klinische prestaties en anderzijds door de arbeidsintensieve omkadering van de
“topzorg” voor AIDS-patiënten. Met enige vertraging is de nu wel al langer beloofde verhoging van
de toelage voor het ARC goedgekeurd vanaf 2006.
Het positieve saldo van de opbrengsten van de diagnostica-productie wordt zoals vorige jaren
toegewezen aan het “Fonds Productie” dat dient als buffer bij een mogelijke terugval van de
inkomsten en steeds meer als ondersteuning van onderzoek naar “verwaarloosde ziekten”. Een
aantal saldi van niet volledig uitgegeven kredieten worden overgedragen naar 2006.
De cijfers voor de afdeling “Projectfinanciering en DGOS Overeenkomst” omvatten enkele
dubbeltellingen met de afdeling “Instituut”, voor overhead, inschrijfgelden en verrekeningen van
prestaties. Het saldo op deze projectrekeningen wordt via de balansrekeningen overgedragen
naar het volgende kalenderjaar.
De resultaten op de afdelingen “Fondsen en Legaten” worden aangewend voor de specifieke
doelstellingen (investeringen, prijzen, vervroegde pensioneringen e.a.).
In totaal werd slechts 47% van de totale uitgaven besteed aan personeelskosten: voor de afdeling
“Instituut” bedraagt dit aandeel 77% van de uitgaven en 70% van de inkomsten. De
89

personeelskosten stijgen globaal met 8% waarvan het grootste deel via de afdeling Instituut. Deze
verhoging is deels te verklaren door de jaarlijkse inherente loonstijgingen via indexatie,
baremaverhogingen en bevorderingen, maar is deels ook het gevolg van de resterende financiële
verplichtingen voor de lopende CAO Brugpensioen.
De sterke toename van de werking- en investeringsuitgaven is een logisch gevolg van de
renovatiewerken aan het Capucijnenklooster via het investeringsfonds. Deze renovatiewerken
kunnen betaald worden met de investeringstoelage van het Ministerie van Onderwijs dat hiervoor
een aantal jaren werd opgespaard, aangevuld met de renovatiepremie via Monumenten en
Landschappen en subsidies van de Nationale Loterij. Anderzijds werden ook belangrijke sommen
overgemaakt aan onderzoekspartners in het zuiden in uitvoering van de DGOS Overeenkomst en
de gezamenlijke onderzoeksprojecten.
Balans
De balans geeft voor alle afdelingen samen een overzicht van alle bezittingen, voorzieningen,
stand van de financiële rekeningen, schulden en tegoeden.
Met de uitvoering van de omvangrijke investeringswerken aan het klooster daalt het “Eigen
Vermogen” via het Fonds Investeringen. Ook de “Schulden op lange en korte termijn” dalen terwijl
de “Voorzieningen voor risico’s en lasten” stijgen via de bijkomende reserveringen voor de
Brugpensioenen en andere voorzieningen.
Aan actiefzijde stijgen de “Vaste Activa” door de werken in uitvoering, terwijl de “Vorderingen op
korte termijn” in belangrijke mate dalen samen met de “Financiële rekeningen”.
De financiële indicator voor de “Vaste Activa”, dit is het “Eigen Vermogen” (3 miljoen Euro) plus
“Vreemd Vermogen” op lange termijn (4 miljoen Euro) verminderd met de “Vaste Activa” (8
miljoen Euro), geeft een netto bedrijfsresultaat van - 1 miljoen Euro, een logisch gevolg van de
investeringsuitgaven. De financiële indicator voor de “Vlottende Activa”, dit is de verhouding van
de “Vlottende Activa” (16,6 miljoen Euro) tot de “Schulden op korte termijn” (5,5 miljoen Euro), is
3,0. Er zijn dus voldoende beschikbare middelen om de schulden op korte termijn te betalen.
90

De verslagen en de balans werden onderzocht en goedgekeurd door de auditoren, zoals
bevestigd werd in hun verslag op de volgende pagina.
92