SIZED FOR ART NOUVEAU - VisitBrussels

sized for art nouveau
Themadossier

De art-nouveaustijl ontstaat rond 1890 in Brussel.
Twee architecten spelen daarbij een hoofdrol: Victor
Horta, die de stijl organisch benadert, en Paul Hankar,
die een geometrische benadering hanteert. Deze twee
voorlopers worden gevolgd door andere architecten,
die elk hun bijdrage leveren aan de stijl: Paul Cauchie,
de gebroeders Delune, Ernest Blérot, Gustave Strauven,
Henri Jacobs en nog een twintigtal anderen. Deze
totaalkunstvorm domineert tot 1914 alle domeinen.
Ze is niet alleen terug te zien in de architectuur, maar
ook in meubilair, tapijten, decoratieobjecten en sieraden.
De stijl vormt een reactie op de niet te stuiten
industrialisering van die tijd. De motieven zijn daarom
grotendeels afkomstig uit de natuur. De geometrie
maakt plaats voor kronkellijnen: metalen structuren
overgroeid met bladeren en bloemen, en stenen die
door allerlei welvingen hun hardheid lijken te verliezen.
De beweging is onverwacht en van vrij korte duur,
maar heeft zo’n kracht dat ze al snel een internationale
faam verwerft met benamingen als ‘Modern Style’ in
Groot-Brittannië en ‘Style Nouille’ in Frankrijk. Brussel
bezit een enorm art-nouveau-erfgoed, verspreid over
diverse stadswijken. Dit uitzonderlijke oeuvre vormt
het centrale thema van een Biënnale die openbare en
privélocaties omvat: scholen, zwembaden, privéwoningen,
hotels en bijzondere collecties. Deze kunnen
allemaal om het andere jaar worden ontdekt tijdens
de vier weekends van oktober. De volgende Biënnale
vindt plaats in 2013.
1. Art nouveau in Brussel 3
2. Victor Horta 4
3. Henry van de Velde 5
4. Art-nouveauwandeling:
enkele markante gebouwen 7
5. Musea en attracties 15
6. Tentoonstellingen en evenementen 17
7. Rondleidingen 19
8. Winkels 20
9. Restaurants 21
10. Varia 22
11. Contact 23
WWW.VISITBRUSSELS.BE

1. Art nouveau in Brussel
De eerste en laatste gebouwen van de art-nouveaustroming zijn in Brussel neergezet: het Tasselhuis, dat in 1893 door Victor Horta is
gebouwd, en het Stocletpaleis, dat kort voor de Eerste Wereldoorlog afgewerkt werd. Zo kwamen twee stromingen in Brussel samen: de
organische benadering van Victor Horta, geïnspireerd door de natuur, en de geometrische insteek van Joseph Hoffmann. Tussen 1893 en
1914 zijn in Brussel bijna 500 art-nouveauhuizen neergezet. Meerdere architecten bouwden er hun eigen woning: Victor Horta, Henry Van
de Velde, Paul Hankar, Gustave Strauven en Paul Cauchie.
De oorsprong van de art nouveau ligt in een nieuwe manier van denken en leven op een moment dat het samenlevingsmodel van de
negentiende eeuw niet langer werd geaccepteerd. Het volk was op zoek naar vrijheid in alle domeinen: sociaal, economisch, filosofisch,
cultureel. De kunstbeweging die uit deze morele heroriëntatie voortkomt – de art nouveau – is moeilijk precies te definiëren. Wel valt vast te
stellen dat de talige uitdrukkingen ervan te maken hebben met nieuwheid, jeugd, moderniteit, vrijheid. De art-nouveaubouwstijl is slechts
een aspect van de beweging. Wel is het de meest opvallende tak.
Eind negentiende eeuw vormde Brussel het centrum van deze kunststroming, onder meer dankzij de activiteiten van een groep kunstenaars
genaamd ‘Les XX’, later omgedoopt tot ‘La Libre Esthétique’. De groep was opgericht door Octave Maus en telde namen als Henry Van de
Velde en Auguste Rodin onder haar leden. Ze stond open voor alle internationale kunstvormen en maakte daar promotie voor via tentoonstellingen,
concerten en conferenties. Deze artistieke en culturele uitwisselingen, gecombineerd met de ideeën van vrijheid en democratie
van die tijd, leidden tot het zoeken naar een nieuwe vorm van architecturale expressie. Er werd met meerdere stijlen geëxperimenteerd,
maar de stijl die later art nouveau zou worden genoemd, was zonder twijfel de meest in het oog springende. De architecten die deze
architecturale taal spraken, zijn Horta, Hankar, Van de Velde, van Rysselberghe, Blérot, Delune, Strauven, Taelemans, Van Waesberghe,
Roosenboom, Jacobs en Vizzavona. Elk had zijn eigen stijl. Samen hebben ze het Brusselse landschap aanzienlijk verrijkt.
Bron: ‘Art-nouveauwandelingen in Brussel’, Louis Meers, uitgeverij Lannoo
www.VISITBRUSSELS.BE
3

2. Victor Horta
Victor Horta zag in 1861 in Gent het levenslicht. Zijn vader was schoenmaker en van hem erfde hij de liefde voor goed uitgevoerd werk
en de volharding die later een echte perfectionist van hem zouden maken (soms gunde hij zichzelf maar drie uur slaap per nacht).
Hij had ook een grote voorliefde voor muziek. Hij speelde met passie viool, maar het conservatorium stuurde hem naar huis wegens
een gebrek aan discipline. Pas daarna ging hij architectuur studeren. Met grootse gevolgen!
In 1881 ging Victor Horta in Brussel wonen. Hij studeerde er aan de Academie voor Schone Kunsten en werkte daarnaast om in zijn
onderhoud te voorzien. Architect Alphonse Balat, ontwerper van de schitterende Serres in Laken, stelde hem te werk in zijn atelier.
Horta is hem zijn leven lang enorm dankbaar gebleven.
Kort nadat hij was begonnen aan de bouw van een paviljoen voor een monumentale sculptuur van Jef Lambeaux in het Jubelpark – de
sculptuur symboliseerde De menselijke driften – gaven twee leden van zijn vrijmetselaarsloge, Eugène Autrique en Emile Tassel, hem
elk opdracht tot de bouw van een herenhuis. Victor Horta had nu de vrijheid om het doel na te streven dat hij zichzelf had gesteld: in
vrijheid persoonlijke werken creëren waarin de grondbeginselen van zijn kunst terugkeerden: ratio, kracht, maar ook schoonheid en
leefbaarheid.
In de loop der jaren voorzag hij Brussel van een rijk oeuvre aan vernieuwende en allesbehalve banale ruimten met veel glas en licht.
Een nieuwe kunstvorm is geboren
Aan de inventieve geest van Horta lag een rebels karakter ten grondslag. Een van zijn principes was een weigering om de mode te volgen
en de ambitie om die mode zelf te creëren. Hij werd weleens archisec (superdroog) genoemd, om de wijze waarop hij ongezouten zijn
mening gaf. Ook zijn ideeën over de historiserende stijlen die hem vooraf gingen was duidelijk. Daar maakte hij korte metten mee. Hij
wilde gebouwen vol licht creëren, gebouwen voor iedereen, gebouwen vol enthousiasme en energie. Een tegenbeweging als reactie op het
duister van de industriële periode.
De brede stenen muren van zijn tijd vervangt hij door siersmeedwerk. De alomtegenwoordige strakke vormen maken plaats voor krullen en
kronkels. Balkons en glas-in-loodramen worden bevolkt door allerlei flora en fauna. Er ontstaan ruimten die speciaal zijn bedoeld om met
anderen te delen. Wanneer hij niet om steen heen kan, brengt hij in gips welvingen aan die later door de steenhouwers in graniet of marmer
worden herhaald. En om zijn werk helemaal te voltooien, creëert Victor Horta ook meubilair, bouwbeslag, tapijten en decoratieobjecten.
Als kunst- en architectuurstroming is de art nouveau maar van korte duur, al brengt ze wel een revolutie teweeg en krijgt ze op veel plekken
in Europa voet aan de grond. De geometrie, die zich al via de art deco laat zien, eist al snel opnieuw haar rechten op. Wel blijft de nieuwe
harmonie bestaan die door de creatieve geesten aan het begin van de eeuw is gecreëerd. Ook op dat vlak toonde Horta zich overigens een
meester: een deel van zijn werk dat minder bekend is bij het grote publiek, maar de ontdekking zeker waard is.
www.VISITBRUSSELS.BE
4

Een nieuwe wending
Na een lang verblijf in de Verenigde Staten tijdens de Eerste Wereldoorlog keert Victor Horta terug naar Brussel. Hij verkeert in grote
financiële moeilijkheden en gaat onmiddellijk aan het werk.
Het zijn nu heel andere klanten die van zijn diensten gebruikmaken en de opdrachten zijn bijzonder groot: het Museum voor Schone
Kunsten in Doornik en het Brugmann ziekenhuis, het Paleis voor Schone Kunsten en het Centraal Station in Brussel. Hij bouwt ook het
erepaviljoen van België voor de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes in Parijs in 1925. Deze titanenwerken
leveren hem nationale faam op. Hij krijgt het Legioen van Eer uitgereikt en wordt in 1931 door koning Albert I tot baron verheven.
Ondanks deze unanieme erkenning eindigt zijn leven in mineur. Horta betreurt het feit dat hij niet de tijd heeft genomen om zijn werken
te publiceren. Dit brengt hem tot de paradoxale beslissing om het grootste deel van zijn archieven en tekeningen te vernietigen.
Wel schrijft hij in 1939 zijn memoires, waarin hij zijn grote ideeën op papier zet en zijn levensloop beschrijft. Op 8 september 1947
overlijdt hij.
Bronnen: De ‘Memoires’ van Victor Horta en de waardevolle inlichtingen van Françoise Aubry, conservatrice van het Horta Museum in Brussel
3. Henry van de Velde
Henry Van de Velde is een van de belangrijkste protagonisten van de art nouveau. Zijn creaties waren het praktische resultaat van
een theoretisch kader waarover de kunstenaar geregeld publiceerde. Na een korte succesvolle periode in Brussel vestigde hij zich in
Duitsland. Daar kon hij zijn artistieke capaciteiten volledig ontplooien. Als oprichter van de school voor decoratieve kunsten van Weimar
hervormde hij het kunstonderwijs en stond hij daarmee aan de basis van de moderne beweging die tot ver in de twintigste eeuw de
architectuur en de sierkunst beïnvloedde. Na korte verblijven in Zwitserland en Nederland, keerde hij in 1926 terug naar België om er
met zijn onderwijssysteem de decoratieve kunsten een nieuwe impuls te geven. Die culmineerde in de oprichting van de kunstschool Ter
Kameren in 1926. In 1947 vertrok Van de Velde naar Zwitserland. Daar wijdde hij de laatste tien jaar van zijn leven aan de redactie
van zijn memoires.
Henry Van de Velde werd opgeleid als schilder. Hoewel succesvol werd hij geconfronteerd met een ernstige artistieke crisis die hem
omstreeks 1893 deed besluiten om de schilderkunst op te geven en zich toe te leggen op het kunstambacht. Daarmee zou hij zich
internationaal profileren. Zijn toekomstige echtgenote, Maria Sèthe, speelde een niet onbelangrijke rol in deze ontwikkeling. Zij steunde
hem zijn gehele loopbaan en profileerde zich gaandeweg als zijn trouwste medewerkster.
Hoewel Van de Velde geen architectenopleiding had gevolgd, tekende hij in 1895 de plannen voor villa Bloemenwerf in Ukkel (Brussel),
de persoonlijke woning van het jonggehuwde echtpaar. Naast de buitenarchitectuur ontwierp hij ook het interieur, de meubels, het behangpapier,
de stoffen en zelfs de jurken die Maria er zou dragen. Het huis was zo opzienbarend dat het uitgroeide tot een internationale
aantrekkingspool voor kunstenaars en intellectuelen uit het avant-gardemilieu.
Het bezoek van de Duitse kunstcriticus Julius Meier-Graefe en de kunsthandelaar Samuel Bing aan Van de Velde was van cruciale betekenis
voor de verdere ontwikkeling van zijn carrière. Bing gaf hem de opdracht vier interieurs te ontwerpen voor de prestigieuze opening
van zijn galerij L’Art Nouveau, einde 1895. De commotie die zijn bijdrage in Parijs veroorzaakte, gaf grote ruchtbaarheid aan zijn werk,
dat vooral in Duitsland werd gesmaakt. Meier-Graefe speelde daarin een belangrijke rol. Zo wijdde hij in 1898 een volledig nummer van
zijn tijdschrift Dekorative Kunst met Franse uitgave L’Art décoratif aan de creaties van Van de Velde en in 1899 opende hij in Parijs de
kunsthandel La Maison Moderne, die volledig werd ingericht en bevoorraad door de Belgische kunstenaar. Het leverde Van de Velde in
toenemende mate opdrachten vanuit België, Duitsland en Frankrijk op. Door de grote vraag naar zijn creaties, stichtte hij al in 1897 de
Société Van de Velde waarvoor hij twee jaar later in Brussel een gebouw met werkplaatsen, ateliers en bureauruimtes huurde.
Gezien de belangrijkste opdrachten vanuit Berlijn kwamen, werden daar einde 1899 de Henry Van de Velde Kunstwerkstätten gesticht.
Enkele maanden later smolten zij samen met het Hohenzollern-Kunstgewerbe-Atelier en in 1900 vestigde Van de Velde zich met zijn
gezin in de Duitse hoofdstad voor een periode van twee jaar.
www.VISITBRUSSELS.BE
5

In 1901 werd Van de Velde door groothertog Wilhelm Ernst von Sachsen-Weimar-Eisenbach aangezocht om de decoratieve kunsten van
het groothertogdom nieuw leven in te blazen. Hij aanvaardde en tekende er de plannen voor een school voor decoratieve kunsten, die
in 1907 opende. De school was de voorloper van het in 1919 opgerichte Bauhaus en gaf Weimar grote artistieke uitstraling. In deze
periode kreeg Van de Velde diverse opdrachten voor de bouw en de inrichting van woningen, musea en theaters. Het kunstonderwijssysteem
dat Van de Velde uitwerkte in Weimar zou het fundament vormen van het in 1926 opgerichte La Cambre, de school die kan
worden beschouwd als het Belgische Bauhaus.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog sloot de school in Weimar en Van de Velde ondernam vruchteloze pogingen om Duitsland te ontvluchten.
In 1917 kon hij uitwijken naar Zwitserland, waar hij vooral contacten onderhield met pacifistische kringen.
Gedurende het interbellum verbleef Henry Van de Velde in België. Hij ontwierp er verschillende woningen en gebouwen, onder meer
zijn eigen woning in Tervuren en het Hotel Van de Velde in Elsene (Brussel). Voor de Rijksuniversiteit Gent ontwierp hij de zogenaamde
boekentoren, een voor die tijd uitzonderlijk bouwwerk. Als architect werd hij door de Belgische staat geselecteerd om het Belgische paviljoen
te ontwerpen voor de internationale tentoonstelling in Parijs in 1937 en twee jaar later in New York. In opdracht van het echtpaar
Kröller-Müller in Otterlo (Nederland) ontwierp hij het gelijknamige museumgebouw. Als hun kunstadviseur zorgde hij voor verschillende
aankopen door dit echtpaar met als topwerk het beroemde schilderij Le Chahut van Georges Seurat.
Henry Van de Velde was een van de meest veelzijdige ontwerpers van België en bereikte wegens de kwaliteit van zijn oeuvre snel internationale
faam.
©SABAM - BELGIUM 2012
In 1900, vlak voor Henry Van de Velde naar Duitsland vertrok, kochten de Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis het paar kandelaars dat de kunstenaar had geëxposeerd op het beroemde Brusselse salon van
La Libre esthétique. Met de aankoopprijs van 850 frank betaalde de Belgische staat een klein fortuin en het
was meteen ook de duurste aankoop van de pas opgerichte sectie Moderne Sierkunsten. Maar, meer dan honderd
jaar later kunnen de kandelaars nog steeds worden gerekend tot de belangrijkste collectiestukken van de
art-nouveauverzameling. De kandelaars, die omstreeks 1898-99, tot stand kwamen zijn immers exemplarische
getuigen van zijn gevleugelde uitspraak ‘Een lijn is een kracht […]’. Dat gegeven was het uitgangspunt en de
constante van het gehele artistieke oeuvre van Van de Velde.
De dynamiek van de lijn bepaalt in dezelfde mate het patroon van een stof of een behangpapier als de geledingen
van de gevel van een huis of de constructie van een meubel. De lijn beweegt zich in de ruimte en
ondersteunt de creatie in essentiële mate. Van de Velde ging ervan uit dat de lijnen onderling net zo logisch en
consequent in verhouding staan als getallen en muzieknoten. De aandacht voor de lijn was al latent aanwezig
in zijn schilderijen en transformeerde begin jaren 1890 tot abstracte grafische ornamenten.
Uiteindelijk slaagde Van de Velde erin de typische dynamische lijnenstructuur naar de derde dimensie over
te brengen. De kandelaars zijn verworden tot louter lineaire ruimtelijke skeletten die een bewegingspatroon
volgen. Hiermee bereikte hij een perfecte symbiose tussen de functie en het ornament. Vanaf het ogenblik dat
hij dit theoretische systeem beheerste, paste Van de Velde het toe op quasi al zijn creaties waardoor de lineaire
bewegingsimpuls en de ruimtelijkheid van de lijn de essentie van zijn decoratieve objecten en architectuur uit
de art-nouveauperiode vervat.
Prof. dr. Werner Adriaenssens
Conservator van de afdeling Sierkunsten van de twintigste eeuw
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
6

4. ART-NOUVEAUWANDELING: ENKELE MARKANTE GEBOUWEN
Het is onmogelijk om alle art-nouveaupanden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
te beschrijven. Daarom vindt u hieronder een aantal van de meest representatieve
art-nouveaugebouwen.
Centrum van Brussel
De voormalige Warenhuizen Waucquez, tegenwoordig het Belgisch Stripcentrum (open voor het publiek)
Architect : Victor Horta - 1903/1906
De gewelfde voorgevel is relatief sober. Ze markeert een klassiekere periode in het art-nouveau-oeuvre van Victor Horta. Een prestigieuze
entree voert naar een monumentale trap, die wordt verlicht door een groot glazen dak. Het licht reikt van de eerste verdieping tot aan
de benedenverdieping. In de voormalige Warenhuizen Waucquez is tegenwoordig het Belgisch Stripcentrum ondergebracht. De nieuwe
permanente expositie in het Centrum toont aan de hand van foto’s en bijzondere documenten de levensloop van het pand – van de
bouw en de periode dat het als warenhuis dienstdeed tot de periode van verval en de renovatie. Een typisch Brussels avontuur dat
symbool staat voor de twintigste eeuw in haar geheel. De tentoonstelling toont ook een selectie illustraties van striptekenaars, geïnspireerd
door de geschiedenis van de voormalige Warenhuizen Waucquez. De geschiedenis van een winkel zoals die vandaag niet meer
worden gebouwd.
Zavelstraat 20, 1000 Brussel
visit@stripmuseum.be
www.stripmuseum.be
Het Paleis voor Schone Kunsten, tegenwoordig BOZAR (open voor het publiek)
Victor Horta tekende de plannen voor het Paleis voor Schone Kunsten kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Het art-decopand
maakte toen integraal deel uit van een stedenbouwkundig project voor de hele Kunstberg. Het ambitieuze plan van Horta stuitte op veel
verzet, maar toch gaf de stad Brussel een onregelmatig gevormd perceel van 8000 m² vrij. In ruil daarvoor moesten in de gevels aan de
straatkant winkels komen. In zijn Memoires neemt Horta geen blad voor de mond: “Een Paleis? Dat denk ik niet: eerder een eenvoudig
‘Huis’ der kunsten. Een pand waarvan de voorgevel winkels omvat, zou ik geen ‘Paleis’ durven noemen!”
En er was een tweede vereiste: het uitzicht vanuit het Koninklijk Paleis mocht niet belemmerd worden.
Het Paleis voor Schone Kunsten, later omgedoopt tot BOZAR, is vandaag een van de centra voor het culturele en artistieke leven in
Brussel. Dankzij een volledige renovatie is het hele gebouw, zoals oorspronkelijk ontworpen door Horta, hersteld. Rondleidingen zijn
mogelijk (‘Horta tot Horta’) en bieden toegang tot gedeelten van het paleis die tot nu toe gesloten waren voor het publiek.
Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 507 84 30
info@bozar.be
www.bozar.be
www.VISITBRUSSELS.BE
7

Kindertuin
Architect : Victor Horta - 1895/1899
Burgemeester Charles Buls gaf Victor Horta opdracht tot het ontwerp van deze kleuterschool. De stenen voorgevel is voorzien van lichte
en donkere stroken. De zuilen en het torentje doen gotisch aan. Ook het glazen afdak boven de ingang springt in het oog. Binnenin
ontwierp de architect een fijn metalen geraamte dat het glas boven de speelplaats draagt.
Sint-Gisleinsstraat 40, 1000 Brussel
Warenhuis Old England, tegenwoordig Muziekinstrumentenmuseum (open voor het publiek)
Architect : Paul Saintenoy - 1898/1899
Dit type glazen warenhuis, open naar de straat toe om kopers te lokken, verscheen rond de eeuwwisseling in veel Europese hoofdsteden.
Paul Saintenoy bouwde weinig art-nouveaupanden. Dit pand is echter kenmerkend voor de stijl. De decoratie-elementen spelen een rol
in de constructie.
Hofberg 2, 1000 Brussel
Voorgevel van de winkel ‘Marjolaine’
Architect : Léon Sneyers - 1904
Voor het ontwerp van deze kleine etalage maakte Léon Sneyers gebruik van zijn voorkeursmotief: een min of meer concentrische cirkel
waaruit een verticale vorm voorkomt.
Magdalenasteenweg 7, 1000 Brussel.
Voormalige winkel van Wolfers, vandaag bankkantoor
Architect : Victor Horta - 1909/1912
Voor deze winkel, gebouwd in opdracht van de goudsmeden en beeldhouwers Wolfers, keerde Victor Horta terug naar een meer getemperde
versie van de art nouveau. De gevel bevat geen metaal. De door Horta gerealiseerde vitrines bevinden zich in de Koninklijke
Musea voor Kunst en Geschiedenis.
Arenbergstraat 11-13, 1000 Brussel
Louizawijk en Vijvers van Elsene
Art-nouveaupanden
Architect : Ernest Blérot - 1900
Een van de grootste architectuurprojecten van Ernest Blérot in Elsene. De variatie in elementen geeft elk huis een eigen individualiteit.
Tegelijk oogt het geheel bijzonder homogeen.
Sint-Bonifaasstraat 15-17-19-20-22, 1050 Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
8

Glasraam ‘De golf’
Architect Paul Saintenoy verzocht Privat Livemont om een karton te tekenen voor het glasraam dat Raphaël Evaldre verwezenlijkte voor
de privéwoning die hij kort daarvoor had aangekocht. Dit glasraam beeldt het thema van de golf uit: een jonge vrouw aan zee. De golven
en de weelderige haardos zijn uitgevoerd in de typische arabesken van de art nouveau.
Gewijdeboomstraat 123, 1050 Brussel
Huis Max Hallet
Architect : Victor Horta - 1903/1904
Dit herenhuis uit 1904 is gebouwd op basis van plannen van Victor Horta. Het pand vormt een hartverwarmende symfonie van kleuren,
krullen en licht. Advocaat Max Hallet liet het huis bouwen als plek om zijn vrienden en klanten in stijl te ontvangen. Victor Horta
ontwierp hiervoor verschillende woonvertrekken en ontvangstruimten.
Louizalaan 346, 1050 Brussel
Huis Solvay
Architect : Victor Horta - 1895/1898
Victor Horta bouwde dit luxueuze herenhuis in 1894 voor de zoon van de industrieel Ernest Solvay. De architect kreeg carte blanche
voor dit project. Hij ontwierp het interieur en het meubilair tot in de kleinste details. Op de gevel lopen twee symmetrische erkers over
twee verdiepingen, met daarboven balkons. Binnen wacht een visueel vuurwerk. Het palet van rood- en oranjetinten zet de sfeer van
luxe en comfort nog sterker in de verf. Een bezoek meer dan waard.
Louizalaan 224, 1050 Brussel
Tel. +32 (0)2 640 56 45
info@hotelsolvay.be
www.hotelsolvay.be
Huis Tassel
Architect : Victor Horta - 1893/1894
Dit is het eerste art-nouveauhuis dat gebouwd werd in 1893 door Victor Horta en als model heeft gediend voor heel wat andere gebouwen.
De gevel is niet extravagant en past dus perfect in de architecturale omgeving. Het meest innovatieve element is de centraal
geplaatste voordeur. De erker wordt omgeven door een smeedijzeren balustrade met art-nouveaukrullen; de balustrade van het balkon
is soberder.
Het interieur van het Tasselhuis is zeer representatief voor de stijl van Horta: veel licht, ruimte en lucht en aanpasbaar aan de wensen
van de bewoners. Een centrale hal met trappenhuis vormt het kernelement. De art-nouveaulijn kronkelt langs de muren, de vloeren, de
balustrades en de ramen.
Paul-Emile Jansonstraat 6, 1050 Brussel
Huis Ciamberlani
Architect : Paul Hankar - 1897
De gevel van dit pand van Paul Hankar uit 1897 bestaat uit diverse materialen: metaal, baksteen en natuursteen. Ze getuigt van originaliteit
en een bewuste weigering om de traditionele bouwnormen te volgen. Paul Hankar werkte op die manier het thema van het kunstenaarshuis
uit. De twee grote ramen in hoefijzervorm zijn zeer innovatief. Het grootste deel van de gevel is met sgraffiti gedecoreerd.
Ze zijn een ontwerp van schilder en bouwheer Albert Ciamberlani.
Defacqzstraat 48, 1050 Brussel
Huis Otlet
Architect: Octave van Rysselberghe – 1894/1898
In dit prachtige herenhuis is achter dezelfde gevel een kleine kunstenaarswoning ondergebracht. Het art-nouveaupand is tussen 1894
en 1898 gebouwd op basis van plannen van architect Octave van Rysselberghe. Henry Van de Velde was belast met de decoratie en
de inrichting, behalve de trap. De gevel van dit hoekgebouw wordt gekenmerkt door een afwisseling van verschillende asymmetrisch
uitspringende elementen.
Florencestraat 13 & Livornostraat 48, 1050 Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
9

Huis van graaf Goblet d’Alviella
Architect : Octave van Rysselberghe - 1882
Deze constructie dateert van voor de art nouveau. De Grieks-Romeinse versieringen werken verrassend. Dit is het eerste gebouw in
Brussel waar sgraffiti een belangrijk onderdeel vormen van de gevelcompositie. Graaf Goblet d’Alviella, de opdrachtgever, had een zeer
extravagante smaak. De sgraffitofries geeft Neptunus weer, heersend over de zee. Op de eerste verdieping omkaderen de ramen een
medaillon van Julien Dillens. De bovenste verdieping wordt gestructureerd door een zuilenrij.
Faiderstraat 10, 1060 Brussel
Voormalige woning van Octave van Rysselberghe
Architect : Octave van Rysselberghe - 1912
Dit huis is voltooid in 1912, een periode waarin de art nouveau op zijn einde loopt. Het pand is veel rationeler en soberder dan men
zou verwachten. De eigenaar is de ontwerper: architect Octave van Rysselberghe.
Livornostraat 83, 1050 Brussel
Voormalige woning van Paul Hankar
Architect : Paul Hankar - 1893
De sobere en verticale gevel wordt gedomineerd door een krachtige erker over twee verdiepingen, met een omlijsting van zware posten
van blauwe steen die rusten op twee imposante, bewerkte consoles met schorpioen- en scarabeemotieven. IJzer speelt een belangrijke
rol: het komt terug in onder meer de balkons en de daklijsten. De gevel is gedecoreerd met schilderwerk en sculpturen.
Defacqzstraat 71, 1050 Brussel
Hotel Winssinger, tegenwoordig Paris-Beijing Galerij
Architect : Victor Horta - 1897
De Paris-Beijing galerij is gelegen in het Winssinger Hotel, dat in 1897 door Victor Horta werd gebouwd. De galerij, geopend op 13
oktober 2012, wijdt zich aan de ontdekking en de promotie van een nieuwe generatie van Aziatische fotografen om een kunstbrug
tussen Oosten en Westen te slaan. Na Beijing en Parijs is de Paris-Beijing galerij nu ook aanwezig in Sint-Gillis.
Munthofstraat 66, 1060 Brussel
www.galerieparisbeijing.com
Squares- en Jubelparkwijk (rond de Europeese wijk)
Huis van Eetvelde
Architect: Victor Horta - 1895/1897
In 1895 gaf Baron van Eetvelde – de staatssecretaris van Leopold II, die instond voor het bestuur van Congo – Victor Horta opdracht
tot de bouw van deze woning. Horta legde hem zijn meest ambitieuze plan voor. In de gevel wordt op provocerende wijze gebruik
gemaakt van ijzer: dit materiaal is alomtegenwoordig. Het interieur toont de grenzeloze inventiviteit van Horta. Boven het trappenhuis
is een koepel aangebracht met schitterende glas-in-loodramen met art-nouveaumotieven. De hele woning wordt hierdoor verlicht. In
1899 breidde de architect het pand uit met een travee richting de hoek van de laan. Op nummer 2 zette hij een huurpand neer. In
1901 voegde Horta nog een travee aan de andere zijde toe. Het geheel toont in drie stappen de evolutie van de stijl van de architect
tussen 1895 en 1901.
Palmerstonlaan 4, 1000 Brussel
Huis Van Dyck
Architect : Gustave Strauven - 1901
De gevel van 7,6 m breed is opgebouwd rond twee vlakken. Het linkerdeel loopt uit in een gotisch puntdak, terwijl het rechtse deel vrijer is
om plaats te maken voor terrassen. De balkons op de eerste en de tweede verdieping zijn met elkaar verbonden door een metalen sierstuk.
Clovislaan 85, 1000 Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
10

Huis Saint-Cyr
Architect : Gustave Strauven - 1900/1903
Architect Gustave Strauven, een leerling van Victor Horta, heeft dit huis in 1903 gebouwd. De gevel is slechts vier meter breed. Het
is een van de meest extravagante art-nouveaupanden van het Brusselse erfgoed. De cirkelvormige loggia met een barok ogende punt
van smeedijzer is een van de opvallendste elementen van de gevel. Een sprookjesachtig gebouw waarin architectuur en versiering
door elkaar lopen.
Ambiorixsquare 11, 1000 Brussel
Paviljoen van de Menselijke Driften
Architect : Victor Horta - 1899
Dit neoklassieke paviljoen werd gebouwd om onderdak te bieden aan een groot reliëf van Jef Lambeaux. De jonge Victor Horta paste
hier al zijn hoofdprincipe toe: continuïteit tussen de elementen. Zo is de onderbouw verbonden met de bodem en verdwijnt de basis
van de zuilen in de bestrating.
Jubelpark, 1000 Brussel
Huis en atelier van Paul Cauchie (elk eerste weekend van de maand open voor het publiek)
Architect : Paul Cauchie - 1905
Dit huis toont waartoe de architect in staat is. Het trekt de aandacht en helpt hem zo bekendheid en klanten te verwerven. De originaliteit
berust hier in de synthese tussen architectuur en schilderdecoratie. Het interieur is volledig door de architect ontworpen en vormt
een waar totaalkunstwerk.
Frankenstraat 5, 1040 Brussel
info@cauchie.be
www.cauchie.be
Stocletpaleis
Architect : Joseph Hoffman - 1906/1911
Dit luxepand is in 1911 gebouwd door de Weense architect Joseph Hoffmann. De buitenzijde is volledig bekleed met wit marmer,
afgezet met een vergulde sierlijst. Dit maakt het pand uniek in zijn soort in Brussel (niet toegankelijk).
Dit zeer grote gebouw met vlakke oppervlakken werd gebouwd in een periode waarin de art nouveau al over zijn hoogtepunt heen was.
Het Stocletpaleis effende het pad voor een nieuwe esthetiek die soberder en meer uitgepuurd was, en de naam art deco zou krijgen.
Eenvoudige vertrekken zonder ornamenten spelen hierin de hoofdrol.
Tervurenlaan 281, 1150 Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
11

Kasteel Delune
Architect : Léon Delune - 1904
Dit is het laatst overgebleven pand van de Wereldtentoonstelling van 1910. De Belgen konden hier voor het eerst ragtime horen. Het
huis is gebouwd door architect Léon Delune. Het heeft een vierkante toren met een breed dak, bekroond met een vergulde bronzen
adelaar en gedecoreerd met sgraffiti van de befaamde Paul Cauchie.
Franklin Rooseveltlaan 86, 1050 Brussel
Sint-Gillis en Vorst
Privéwoning en atelier van Victor Horta, tegenwoordig Hortamuseum (open voor het publiek)
Het Hortamuseum is ondergebracht in het huis en het atelier van de architect. Beide panden werden gebouwd van 1898 tot 1901
en zijn typerend voor het hoogtepunt van de art nouveau. Het interieur van het woonhuis bleef grotendeels bewaard: mozaïeken,
glas-in-loodramen, meubilair en muurschilderingen vormen een harmonieus geheel, dat tot in de kleinste details blijk geeft van subtiliteit.
Het museum is tevens een centrum voor onderzoek naar Victor Horta en de art nouveau. Op afspraak zijn het persoonlijke archief
van de architect, evenals een collectie plannen van zijn gebouwen en de bibliotheek, toegankelijk voor het publiek.
Amerikaansestraat 25, 1060 Brussel
Tel. +32 (0)2 543 04 90
info@hortamuseum.be
www.hortamuseum.be
Huis Hannon (open voor het publiek)
Architect: Jules Brunfaut - 1902
In 1902 doet ingenieur Edouard Hannon (1853-1931) een beroep op zijn goede vriend, architect Jules Brunfaut (1852-1942), voor de
bouw van dit fraaie herenhuis in art-nouveaustijl. De gewelfde gevel paart convexe en concave lijnen aan een groot aantal inspringende
elementen. De hoek is gedecoreerd met het bas-reliëf ‘De spinster’. Momenteel wordt het pand gebruikt door de Espace Photographique
Contretype, die ijvert voor de promotie van de creatieve fotografie via de organisatie van tentoonstellingen.
Verbindingslaan 1, 1060 Brussel
Tel. +32 (0)2 538 42 20
contretype@skynet.be
www.contretype.org
www.VISITBRUSSELS.BE
12

Huis ‘De uilen’
Architect : Edouard Pelseneer - 1899
Het sgraffito op het bovenlicht van de deur beeldt twee uilen uit, waarvan de gebeeldhouwde figuren ook op de klauwstukken van het
huis rusten. De ronde ramen, de glaspartijen en het donkere houtwerk herinneren aan de blik van de nachtelijke roofvogel.
Brugmannlaan 55, 1050 Brussel
Aanbouw bij het Charliermuseum (open voor het publiek)
Architect : Victor Horta - 1890/1893
In 1890 erft filantroop Henri Van Cutsem (1839-1904) een herenhuis in neoklassieke stijl. Om zijn kunstcollecties te kunnen tentoonstellen
geeft Van Cutsem aan de jonge, dan nog onbekende architect Victor Horta de opdracht het herenhuis te vergroten en de stallen
en bijgebouwen te verbouwen. Horta creëert twee galerijen met glazen overkapping en een nieuwe gevel aan de Liefdadigheidsstraat.
Het project kondigt de vernieuwingen aan die we later zullen terugvinden in het oeuvre van de grootmeester van de art nouveau:
vloeibaarheid en transparantie van de binnenruimten, het aanwenden en beklemtonen van zichtbaar metaal in de privéwoning, de
uitwaaierende basis van de gevel die een organische illusie creëert enz. In 1928 krijgt het herenhuis de naam ‘Charliermuseum’ ter
nagedachtenis van de beeldhouwer Guillaume Charlier (1854-1925), erfgenaam van Van Cutsem, die de woning en verzamelingen
aan de gemeente schonk. Sinds 1993 is het museum door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geklasseerd als historisch monument.
Kunstlaan 16, 1210 Brussel
Tel. +32 (0)2 220 26 91
info@charliermuseum.be
www.charliermuseum.be
Overige
Huis Autrique (open voor het publiek)
Architect : Victor Horta - 1893
Huis Autrique vormt een belangrijke mijlpaal binnen de geschiedenis van de art nouveau in Brussel: men vindt er reeds elementen van
de stijl terug en het pand dateert van kort voor het Tasselhuis, dat wordt beschouwd als het manifest van de art nouveau. Het huis
werd op uitmuntende wijze gerestaureerd en is op dit moment open voor het publiek. Iedere geïnteresseerde kan zich nu dus een beeld
vormen van het historische belang en de esthetiek van de oude Brusselse woningen. Het pand omvat exporuimten, een kleine themabibliotheek
en een originele inrichting van de hand van Benoît Peeters en François Schuiten.
Haachtsesteenweg 266, 1030 Brussel
Tel. +32 (0)2 215 66 00
info@autrique.be
www.aquadra.eu
Voormalig Hotel Cohn-Donnay, tegenwoordig ‘De Ultieme Hallucinatie’ (open voor het publiek)
Architect : Paul Hamesse - 1904
Paul Hamesse kreeg opdracht van de familie Cohn-Donnay om dit gebouw uit 1830 om te bouwen en opnieuw in te richten. Hij wijzigde
de neoclassicistische gevel en voegde er een erker in een geometrische grafische vormgeving aan toe. Binnen combineerde de architect de
verschillende trends van de art nouveau. Er zijn elementen die ontleend zijn aan de Glasgow School, aan de Weense Sezession en sommige
motieven kondigen al de art deco aan.
Koningsstraat 316, 1210 Brussel
Bronnen: Voir et Dire Bruxelles + ‘Art-nouveauwandelingen in Brussel van Louis Meers’
www.VISITBRUSSELS.BE
13

Henry Van de Velde: voornaamste werken
Het architecturale werk van Henry Van de Velde, wiens 150e verjaardag we dit jaar vieren, vormt een essentieel onderdeel van de
moderne kunst. Het is het resultaat van een enorme creatieve activiteit die vanaf het begin tot het einde vrijwel ononderbroken is
voortgezet. De meeste panden zijn niet art nouveau en zelfs niet art deco, maar modernistisch.
De Bloemenwerf (1895)
Dit pand is de privéwoning van de architect. Het vormt het startpunt van de loopbaan van Henry Van de Velde als architect. De Bloemenwerf
is een veelhoekig gebouw op een boomrijk perceel.
Vanderaeylaan 102, 1180 Brussel
Huis Sèthe (1895-1897)
Het exacte aandeel van Henry Van de Velde in het ontwerp van deze woning is niet bekend. Wel is duidelijk dat het pand in dezelfde periode
als de Bloemenwerf is gebouwd of verbouwd, wat Henry Van de Velde in staat heeft gesteld zich verder te verdiepen in de bouwkunst.
Vanderaeylaan 118, 1180 Brussel
Huis De Brouckère (1898)
Dit herenhuis in art-nouveaustijl is gebouwd door de architecten Octave van Rysselberghe en Henry Van de Velde. Het is in 2003 gerenoveerd.
Dit is het tweede samenwerkingsproject tussen de twee architecten (Huis Otlet kwam eerst). De voorgevel, het (verdwenen)
meubilair en de inrichtingsdetails zijn naar verluidt ontworpen door Henry Van de Velde en van Rysselberghe stond in voor de meer
technische aspecten, zoals de administratieve follow-up van de bouwvergunningsaanvragen bij het stadsbestuur.
Jakob Jordaensstraat 34, 1000 Brussel
Het Nieuwe Huis (1927)
Dit is de tweede woning van Henry Van de Velde in Brussel en kreeg dus de naam ‘Het Nieuwe Huis’. Het huis heeft een kubistische
stijl. Het platte dak is van beton en de ruimte is functioneel ingericht.
Albertlaan 1, 3080 Tervuren
Huis Cohen (1928)
Dit opmerkelijke modernistische huis is vlakbij 1928 gebouwd door architecten Henry Van de Velde en Stanislas Jasinski in opdracht van de
industrieel Georges Cohen.
Franklin Rooseveltlaan 60, 1050 Brussel
Huis Wolfers (1929)
Dit modernistische huis is een van de beste voorbeelden van het type stadswoning dat Henry Van de Velde in zijn laatste architecturale
periode bouwde. Het pand telt drie verdiepingen en heeft een plat dak.
Alphonse Renardstraat 60, 1050 Brussel
Tweewoonst De Bodt (1929-1930)
De tweewoonst De Bodt is het grootste gebouw van Henri Van de Velde in Brussel. Het is een indrukwekkend geheel van twee gekoppelde
villa’s in modernistische stijl. Het maakt een monumentale indruk. De tweewoonst De Bodt is vandaag in gebruik door de École
de la Cambre (ENSAV), die er weinig aan veranderd heeft. Toch is het relatief goed bewaard gebleven. Het interieur heeft weinig te
lijden gehad van het gebruik als klaslokalen, ateliers en kantoren.
Franklin Rooseveltlaan 27-29, 1050 Brussel
Huis Grégoire-Lagasse (1931-1933)
Deze sobere, halfvrijstaande villa oogt modern met haar strakke lijnen, uitgepuurde kubusvormige vertrekken en plat dak met terras. Op
de later toegevoegde garage na heeft het huis zijn oorspronkelijke uitstraling behouden.
Dieweg 292, 1180 Brussel
Bron: www.irismonument.be
www.VISITBRUSSELS.BE
14

5. MUSEA EN ATTRACTIES
Musée Fin-de-Siècle Museum (opening in september 2013)
Het Musée Fin-de-Siècle Museum wordt een museum van het modernisme zoals het in een laat negentiende-eeuws tijdschrift als L’Art
moderne ontwikkeld werd.
Het Musée Fin-de-Siècle Museum biedt een parcours doorheen het einde van de negentiende eeuw en plaatst die periode binnen haar
historische context. De salons van ‘Les XX’ (1883-1894) en van ‘La Libre Esthétique’ (1894-1914) in de zalen van het museum maakten
van Brussel een uniek trefpunt van de artistieke creatie. Waar deze zich niet identificeerde met het impressionisme, vond ze in het
samengaan van het symbolisme, het wagnerisme en de art nouveau de emblemen van een identiteit die het beeld van Brussel sterk
heeft bepaald. ‘Brussel, hoofdstad van de art nouveau’ is niet enkel een architecturale realiteit: de term dekt vooral ook de dynamiek
van een samenleving. En die manifesteerde zich in alle domeinen van de artistieke creatie: literatuur, schilderkunst, opera, muziek, architectuur,
fotografie en poëzie, met namen als Maeterlinck, Verhaeren, Ensor, Khnopff, Spilliaert, Maus, Horta, Van de Velde, Kufferath,
Lekeu enz. Het nieuwe Musée Fin-de-Siècle Museum put zijn legitimiteit uit de 31 salons die in Brussel de kern van de Europese creatie
bijeenbrachten. Dit uit zich in de artistieke kringen die vanaf 1863 – en de oprichting van de Société libre des Beaux-Arts – in België
het debat lanceerden over de moderniteit. Op datzelfde moment diept Charles Baudelaire in Parijs de betekenis uit van de moderniteit
met zijn Petits poèmes en prose die Le Spleen de Paris vormen.
Dit multidisciplinaire avontuur in beeld brengen kan enkel via een samenwerkingsverband tussen de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten, de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, de Koninklijke Bibliotheek, de Koninklijke Muntschouwburg en CINEMA-
TEK. Bij deze partners horen ook nog het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat de uitzonderlijke Collectie Gillion Crowet in bruikleen
geeft, een van de hoogtepunten en meteen ook de sluitsteen van ons tentoonstellingsparcours.
Museumstraat 9, 1000 Brussel
Tel. + 32 (0)2 508 34 08
info@fine-arts-museum.be
www.fine-arts-museum.be
Bibliotheca Wittockiana
In België is de art-nouveaustijl herkenbaar aan zijn soepele, vloeiende lijnen en een steeds sterkere stilering van de florale ornamenten,
die overgaan van het figuratieve naar het lineaire.
In de wereld van de decoratieve kunsten van die tijd wordt de Belgische boekbindkunst voornamelijk gemarkeerd door de sterke persoonlijkheid
van architect en decorateur Henry Van de Velde. Die ontwierp tussen 1893 en 1900 een twintigtal decors voor boekbanden,
gerealiseerd door de briljante Brusselse boekbinder Paul Claessens en bestemd voor koning Leopold II als onafhankelijk vorst van
Congo, enkele hooggeplaatste politieke figuren die dichtbij de koninklijke familie stonden en Paul Claessens zelf voor documentatie inzake
de boekbinderij. Van de Velde hield het niet bij de creatie van decors, maar ontwierp ook de verguldstempels, die zijn persoonlijke
boekbinder liet maken in Parijs. De collecties van de Bibliotheca Wittockiana omvatten naast meerdere gedecoreerde boekbanden die
door Van de Velde zijn ontworpen, alle originele maquettes van de kunstenaars en de originele verguldstempels die in Parijs door Béarel
zijn gegraveerd op basis van ontwerpen van de architect en decorateur zelf. Ze zijn op aanvraag raadpleegbaar.
Bemelstraat 23, 1150 Brussel
Tel. +32 (0)2 770 53 33
info@wittockiana.org
www.wittockiana.org
www.VISITBRUSSELS.BE
15

Jubelparkmuseum – Wolferswinkel
(Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis)
In deze collectie, die voorlopig beperkt is tot één zaal, de zogenoemde ‘Wolferswinkel’, wordt een deel van de kunstproductie belicht
van de art nouveau tot de art deco. Aan de hand van onder meer sculpturen, glaswerk, keramiek en tafelzilver wordt een overzicht
gebracht van de voornaamste stilistische tendensen binnen de decoratieve kunsten van 1890 tot 1940. De kandelaars van Henry Van
de Velde behoren tot de topstukken. Een belangrijk onderdeel van de collectie én van de zaal zijn het meubilair en de vitrines waarin
de kunstwerken worden geëxposeerd. Dit ensemble werd getekend door Victor Horta. Hij ontwierp het in opdracht van de firma Wolfers
Frères voor de toonzaal van deze edelsmid.
Blikvangers in de ‘Wolferswinkel’ zijn de sculpturen van edelmetaal en ivoor. Het grootste deel werd speciaal gemaakt voor de Koloniale
Tentoonstelling van 1897 in Tervuren. ‘Mysterieuze sfinx’ van Charles Van der Stappen, ‘De Zwanenstreling’ van Philippe Wolfers en
‘Naar het oneindige’ van Pieter-Jan Braecke zijn enkele topwerken van de decoratieve sculptuur van rond 1900. Uitzonderlijke werken
van Franse kunstenaars zijn de keramiekvaas van Paul Gauguin, de bronzen kat van Édouard-Marcel Sandoz en de lakwerkvaas met
eierschaalversiering van Jean Dunand.
Jubelpark 10, 1000 Brussel
info@mrah.be
www.mrah.be
La Cambre
Henry Van de Velde (1863-1957) was directeur van La Cambre vanaf de oprichting in 1927, tot in 1936. De school bewaart een
belangrijk deel van zijn persoonlijke archieven die getuigen van zijn intensieve werkzaamheden als architect en designer: plannen en
tekeningen, zeldzame boeken, objecten, meubelstukken, alsook een reeks van 660 fotografische negatieven op glasplaat. Sommige
ondertekend door de belangrijkste fotografen uit die tijd, onder wie de Duitse fotograaf Louis Held ( 1851-1927).
De volledige reeks van deze platen werd gerestaureerd en genummerd. Dit werd mogelijk gemaakt dankzij een gift van het Fonds
InBev-Baillet Latour met als voornaamste doelstelling het bewaren en valoriseren van het Belgisch patrimonium met internationale
bekendheid. De restauratie van de platen werd uitgevoerd door Ann Deckers. Sinds 2010 kreeg een belangrijk deel van de reeks Van de
Velde in La Cambre (in totaal meer dan 4000 documenten) de kwalificatie ‘ trésor’ van de Franse Gemeenschap van België.
École nationale supérieure des arts visuels de La Cambre
Abdij Ter Kameren 21, 1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 626 17 80
lacambre@lacambre.be
www.lacambre.be
www.VISITBRUSSELS.BE
16

6. TENTOONSTELLINGEN EN EVENEMENTEN
Biënnale art nouveau & art deco 2013
Van 5/10/2013 tot 27/10/2013
Gedurende elk van de vier weekends in oktober 2013 nodigt Voir et Dire Bruxelles het publiek uit om de architecturale verscheidenheid
van de art nouveau en art deco te ontdekken, twee belangrijke stijlen in het Brusselse straatbeeld. En voor wie er niet genoeg van kan
krijgen: ook het modernisme wordt voor het voetlicht gebracht!
Elk weekend zal een vijftiental plaatsen, gegroepeerd per zone, de deuren openen: uitzonderlijke herenhuizen, opmerkelijke woningen,
appartementen, schoolgebouwen, industriële of publieke gebouwen enz. In totaal meer dan zestig buitengewone locaties die uitzonderlijk
de deuren zullen openen. Verschillende sites gelinkt aan Henry Van de Velde zullen ook toegankelijk zijn ter gelegenheid van zijn
150e verjaardag. (rondleidingen in het Frans, Nederlands, Engels en op enkele plaatsen ook het Duits.)
Programma:
• 5 en 6 oktober 2013 Schaarbeek, Woluwe en de squares
• 12 en 13 oktober 2013 De vijvers van Elsene
• 19 en 20 oktober 2013 Het centrum en het westen van Brussel
• 26 en 27 oktober 2013 Ukkel, Vorst, Sint-Gillis en de Louizawijk
Prijzen van de passen (excl. eventuele toeslagen)
• € 20 per weekend
• € 55 voor de vier weekends
Reserveringen: online, vanaf september 2013
Informatie:
Voir et Dire Bruxelles (Arau – Arkadia.be – Babbelbus – Itinéraires SH – Pro Velo)
Koningsstraat 2/4, 1000 Brussel
info@voiretdirebruxelles.be
www.voiretdirebruxelles.be
Henry Van de Velde - Passie - Functie - Schoonheid
Van 13/09/2013 tot 12/01/2014
Ter gelegenheid van de 150ste geboortedag van Henry Van de Velde zal in de herfst van dit jaar een retrospectieve van zijn werk lopen
in het Jubelparkmuseum in Brussel.
De tentoonstelling Henry Van de Velde - Passie - Functie - Schoonheid zal een chronologisch overzicht brengen van het leven en het
werk van deze veelzijdige kunstenaar aan de hand van een nooit eerder geziene verzameling kunstwerken en vele documenten, zoals
foto’s en brieven. Ze wordt georganiseerd door de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in samenwerking met de Klassik Stiftung
Weimar. In het voorjaar 2013 loopt de tentoonstelling in het Neues Museum Weimar en van 13 september 2013 tot 12 januari
2014 zal ze te zien zijn in het Jubelparkmuseum in Brussel. Tal van activiteiten met betrekking tot Van de Velde zullen in de marge van
deze retrospectieve worden opgezet door andere instanties.
Jubelparkmuseum – (Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis)
Jubelpark 10, 1000 Brussel
info@mrah.be
www.mrah.be
www.VISITBRUSSELS.BE
17

In het spoor van Henry Van de Velde
1994 - 2013, 20 jaar Henry Van de Velde Awards & Labels
15 november 2013 – 12 januari 2014
Design Vlaanderen reikt al sinds 1994 de Henry Van de Velde Awards & Labels uit. De Henry Van de Velde Awards & Labels weerspiegelen
sinds de start de rijkdom en veelvoud van Vlaamse vormgeving. Ze getuigen internationaal over de kennis en kunde die aanwezig
is in België, mede dankzij Henry Van de Velde en zijn opleiding in La Cambre.
De tentoonstelling ‘In het spoor van Henry Van de Velde’ toont het werk van vroegere winnaars van de Henry Van de Velde Awards Jong
Talent. Ze focust op werk van op het moment van hun prijsuitreiking en werk van nu en gaat op zoek naar de invloed van Henry Van
de Velde in hun werk.
Dit is een overzicht van de winnaars:
• 1994: David Huycke (zilversmeedwerk & juwelen)
• 1995: Weyers&Borms (verlichting)
• 1996: Katrien Rondelez (textiel)
• 1997: Nedda El-Asmar (zilverwerk & industrieel ontwerp)
• 1998: Hilde De Decker (juwelen)
• 1999: Tine Vindevogel (juwelen)
• 2000: Michaël Samyn (webdesign)
• 2001: Quinze & Milan (meubelobjecten)
• 2002: Sylvie Vandenhoucke (glas/zilver)
• 2003: Xavier Lust (meubelobjecten)
• 2004: Tim Oeyen en Sanny Winters (grafische vormgeving)
• 2005: Steven Brouns (interieurvormgeving)
• 2006: Jan Wouter Hespeel & Randoald Sabbe (grafische vormgeving)
• 2007: Linde Hermans (meubelobjecten, accessoires)
• 2008: Michaël Verheyden (accessoires)
• 2009: Jorge Manilla Navarrete (juwelen)
• 2010: Diane Steverlynck (meubelobjecten, textiel)
• 2011: Sara De Bondt (grafische vormgeving)
Design Vlaanderen Galerie
Kanselarijstraat 19
1000 Brussel
Tel.: +32 (0)2 227 60 60
info@designvlaanderen.be
www.designvlaanderen.be
www.VISITBRUSSELS.BE
18

7. RONDLEIDINGEN
De art-nouveaurondleidingen zijn zeer in trek bij bezoekers van over de hele wereld. Het
aanbod is daarom aanzienlijk. In deze rubriek worden alle organisaties vermeld die rondleidingen
aanbieden rond dit thema.
Arkadia.be
Koningsstraat 2-4, 1000 Brussel
T : +32 (0)2 563 61 53
info@asbl-arkadia.be
www.asbl-arkadia.be
Ket Toeren
T : +32 (0)473 76 93 93
info@ket-toeren.be
www.ket-toeren.be
Arau
Adolphe Maxlaan 55, 1000 Brussel
T : +32 (0)2 219 33 45
info@arau.org
www.arau.org
In&Out/CROZZ Events bvba
Sterrebeekstraat 108, 1930 Zaventem
T : +32 (0)2 713 27 24
info@inandout.be
www.inandout.be
Officiële gidsen voor Brussel en
België - GBB
VISITBRUSSELS gidsendienst
Stadhuis - Grote Markt, 1000 Brussel
T : +32 (0)2 548 04 48
guides@visitbrussels.be
www.guidesbrussels.be
Itinéraires SH
Waterleidingsstraat 171, 1050 Brussel
T : + 32 (0)2 541 03 77
info@itineraires.be
www.itineraires.be
Brukselbinnenstebuiten
Hopstraat 47, 1000 Brussel
T : +32 (0)2 218 38 78
bruksel@skynet.be
www.brukselbinnenstebuiten.be
Pro Velo
Londenstraat 15, 1050 Brussel
T : +32 (0)2 502 73 55
info@provelo.org
www.provelo.org
Babbelbus
Thujastraat 12, 1170 Brussel
T : +32 (0)2 673 18 35
busbavard@skynet.be
www.busbavard.be
Laeken Découverte
Kerkeveldstraat 2,
1020 Brussel
T : +32 (0)479 39 77 15
laeken.decouverte@gmail.com
www.laekendecouverte.be
La Fonderie
Ransfortstraat 27, Brussel 1080
T : +32 (0)2 410 99 50
parcours@lafonderie.be
www.lafonderie.be
Polymnia
Mierendonkstraat 10, 1850 Grimbergen
T : +32 (0)2 269 82 92
polymnia@skynet.be
www.polymnia.be
Klare Lijn
Dorpsstraat 40, 1070 Brussel
T : +32 (0)493 50 40 60
info@klarelijn.be
www.klarelijn.be
Anderlechtansia
T : +32 (0)2 520 43 59
anderlechtensia@skynet.be
Culturama
Baron de Vironlaan 140, 1700 Dilbeek
T : +32 (0)2 569 27 74
culturama@telenet.be
www.culturamavzw.be
Toerisme Anderlecht
Raadsplein 1, 1070 Brussel
T : + 32 (0)2 558 08 00
info@anderlecht.irisnet.be
www.anderlecht.be
Korei
Cellebroerstraat 55, 1000 Brussel
T : +32 (0)2 380 22 09
korei@skynet.be
www.korei.be
VTB Kultuur
Osystraat 35, 2060 Antwerpen
T : +32 (0)3 224 10 52
info@vtbkultuur.be
www.vtbkultuur.be

8. WINKELS
Voormalige hemdenwinkel Niguet - Bloemenkunstenaar Daniel Ost
Architect : Paul Hankar-1896
Dit monumentale uitstalraam van acajou is ingewerkt in een neoclassicistisch monument. De invloed is hier duidelijk minder geometrisch
dan figuratief. Het lijnenspel herinnert aan een hertengewei. Binnen brachten recente restauraties zeer mooie plafondfresco’s van
Adolphe Crespin aan het licht. De internationaal bekende architect en bloemenkunstenaar Daniel Ost heeft hier zijn winkel geopend.
Hij heeft een uniek talent: hij ziet het leven via bloemen. Hij gebruikt zijn kunst en zijn passie om werken van absolute schoonheid te
creëren. Deze moderne Belg plaatst zich lijnrecht tegenover de oude meesters van zijn vak. Hij geeft leven aan arrangementen die tot
nu toe onmogelijk leken.
Koningsstraat 13, 1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 217 29 17
info@danielost.be
www.danielost.be
Hotel Frison – Huis Anna Heylen
Dit pand werd in de Zavelwijk neergezet voor advocaat Frison. De gevel is ontworpen op basis van twee vlakken. Het linkervlak boven
de deur ziet er uit als een toren, het hoofdvlak eindigt in een inspringend mansardedak. De benedenverdieping en de tussenverdieping
hebben grondige veranderingen ondergaan. De Antwerpse ontwerpster Anna Heylen toont haar creaties in dit art-nouveaudecor. Het
pand heeft een schitterend glazen dak dat de eerste verdieping doet baden in het licht.
Lebeaustraat 37, 1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 514 66 95
sales@annaheylen.be
www.annaheylen.be
Senses Art Nouveau
Senses Art Nouveau biedt objecten aan die zijn geïnspireerd op de art nouveau, zoals sieraden en allerlei ambachtelijke Brusselse geschenkideeën.
Ook de tafelkunst is vertegenwoordigd.
Lebeaustraat 31, 1000 Brussel
Tel. +32 (0)2 502 15 30
info@senses-artnouveau.com
www.senses-artnouveau.com
www.VISITBRUSSELS.BE
20

9. RESTAURANTS
Le Greenwich
Kartuizersstraat 7, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 540 88 78
Brasserie Horta
Zavelstraat 20, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 217 72 71
Brasserie BOZAR
Baron Hortastraat 3, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 503 00 00
Brasserie van het
Muziekinstrumentenmuseum (MIM)
Hofberg 2, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 545 01 30
Hotel Metropole
De Brouckèreplein 31, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 214 25 00
La Buca di Bacco
Louis Bertrandlaan 65, 1030 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 242 42 30
L’Osteria delle Stelle
Louis Bertrandlaan 55-57, 1030 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 245 03 59
Vincent
Predikherenstraat 8-10, 1000 Brussel
Tel. : +32 (0) 2 511 23 03
Le Perroquet
Watteeustraat 31, 1000 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 512 99 22
Falstaff
Henri Mausstraat 17-23, 1000 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 511 87 89
Cirio
Beursstraat 18, 1000 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 512 13 95
La Porteuse d’Eau
Jean Volderslaan 44, 1060 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 537 66 36
Theesalon ‘Comptoir Florian’
Sint-Bonifaasstraat 17, 1050 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 513 91 03
L’ancienne Poissonnerie
Troonstraat 65, 1050 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 502 75 05
Easy Tempo
Hoogstraat 146, 1000 Brussel
Tel.: +32 (0) 2 513 54 40
www.VISITBRUSSELS.BE
21

10. VARIA
Réseau Art Nouveau Network
Het Réseau Art Nouveau Network is een Europees samenwerkingsnetwerk. Het verenigt een groot aantal Europese steden met een rijk
art-nouveaupatrimonium en beoogt een ambitieus programma voor het onderzoek naar en de bescherming en opwaardering van art
nouveau.
Sinds de oprichting in 1999 heeft het netwerk met de steun van het programma ‘Cultuur 2007-2013’ van de Europese Unie vier projecten
uitgewerkt. Daarbij zijn tal van activiteiten georganiseerd (tentoonstellingen, publicaties, colloquia, leermiddelen, opleidingen).
Het meest recente project, ‘Art Nouveau & Ecologie’ (2010-2015), omvat een reizende tentoonstelling, conferenties en pedagogische
activiteiten.
Het contactpunt tussen het netwerk en art-nouveauliefhebbers is de website www.artnouveau-net.eu. Deze site bevat informatie over
tentoonstellingen, conferenties en publicaties wereldwijd, en links naar andere websites over art nouveau.
Fondation pour l’Architecture
Architectuur, stad en leefomgeving worden sinds 1986 door de Fondation pour l’Architecture geobserveerd, in vraag gesteld en aan het
publiek voorgesteld. Observeren, met nieuwsgierigheid en passie, maar zonder te bezwijken voor modeverschijnselen of in stereotypen
te vervallen. Bevragen en debatteren, want achter de vormen en de beelden schuilen ook technische, ethische en politieke uitdagingen.
En dit alles delen, want dat is immers de betekenis van een openbare ruimte: een ontmoetingsplaats waar met en tussen de bezoekers
ideeën uitgewisseld kunnen worden.
Kluisstraat 55 – 1050 Brussel
Tel. +32 (0)2 642 24 80
info@fondationpourlarchitecture.be
www.fondationpourlarchitecture.be
www.VISITBRUSSELS.BE
22

11. Contact
VISITBRUSSELS
Koningsstraat 2-4
1000 Brussel
Tel : + 32 (0) 2 513 89 40
info@visitbrussels.be
www.visitbrussels.be
PERSDIENST :
Martha Meeze m.meeze@visitbrussels.be T +32 (0)2 549 50 93
Pierre Massart p.massart@visitbrussels.be T +32 (0)2 548 04 45
Gary Divito g.divito@visitbrussels.be T +32 (0)2 548 04 46
CULTUUR & VRIJE TIJD:
Catherine Dardenne
Emmanuelle Osselaer
Tineke De Waele
VOIR ET DIRE BRUXELLES
Algemeen e-mailadres
c.dardenne@visitbrussels.be
e.osselaer@visitbrussels.be
t.dewaele@visitbrussels.be
info@voiretdirebruxelles.be
Meer informatie op:
www.visitbrussels.be
Online beeldbank:
www.Visitbrussels.be/pictures
©VISITBRUSSELS-2013 | Dossier gerealiseerd in samenwerking met Voir et Dire Bruxelles
© FOTOS: VISITBRUSSELS|M.Vanhulst|E.Danhier|L.Viatour
www.VISITBRUSSELS.BE
23