SIZED FOR ART NOUVEAU - VisitBrussels

In 1901 werd Van de Velde door groothertog Wilhelm Ernst von Sachsen-Weimar-Eisenbach aangezocht om de decoratieve kunsten van
het groothertogdom nieuw leven in te blazen. Hij aanvaardde en tekende er de plannen voor een school voor decoratieve kunsten, die
in 1907 opende. De school was de voorloper van het in 1919 opgerichte Bauhaus en gaf Weimar grote artistieke uitstraling. In deze
periode kreeg Van de Velde diverse opdrachten voor de bouw en de inrichting van woningen, musea en theaters. Het kunstonderwijssysteem
dat Van de Velde uitwerkte in Weimar zou het fundament vormen van het in 1926 opgerichte La Cambre, de school die kan
worden beschouwd als het Belgische Bauhaus.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog sloot de school in Weimar en Van de Velde ondernam vruchteloze pogingen om Duitsland te ontvluchten.
In 1917 kon hij uitwijken naar Zwitserland, waar hij vooral contacten onderhield met pacifistische kringen.
Gedurende het interbellum verbleef Henry Van de Velde in België. Hij ontwierp er verschillende woningen en gebouwen, onder meer
zijn eigen woning in Tervuren en het Hotel Van de Velde in Elsene (Brussel). Voor de Rijksuniversiteit Gent ontwierp hij de zogenaamde
boekentoren, een voor die tijd uitzonderlijk bouwwerk. Als architect werd hij door de Belgische staat geselecteerd om het Belgische paviljoen
te ontwerpen voor de internationale tentoonstelling in Parijs in 1937 en twee jaar later in New York. In opdracht van het echtpaar
Kröller-Müller in Otterlo (Nederland) ontwierp hij het gelijknamige museumgebouw. Als hun kunstadviseur zorgde hij voor verschillende
aankopen door dit echtpaar met als topwerk het beroemde schilderij Le Chahut van Georges Seurat.
Henry Van de Velde was een van de meest veelzijdige ontwerpers van België en bereikte wegens de kwaliteit van zijn oeuvre snel internationale
faam.
©SABAM - BELGIUM 2012
In 1900, vlak voor Henry Van de Velde naar Duitsland vertrok, kochten de Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis het paar kandelaars dat de kunstenaar had geëxposeerd op het beroemde Brusselse salon van
La Libre esthétique. Met de aankoopprijs van 850 frank betaalde de Belgische staat een klein fortuin en het
was meteen ook de duurste aankoop van de pas opgerichte sectie Moderne Sierkunsten. Maar, meer dan honderd
jaar later kunnen de kandelaars nog steeds worden gerekend tot de belangrijkste collectiestukken van de
art-nouveauverzameling. De kandelaars, die omstreeks 1898-99, tot stand kwamen zijn immers exemplarische
getuigen van zijn gevleugelde uitspraak ‘Een lijn is een kracht […]’. Dat gegeven was het uitgangspunt en de
constante van het gehele artistieke oeuvre van Van de Velde.
De dynamiek van de lijn bepaalt in dezelfde mate het patroon van een stof of een behangpapier als de geledingen
van de gevel van een huis of de constructie van een meubel. De lijn beweegt zich in de ruimte en
ondersteunt de creatie in essentiële mate. Van de Velde ging ervan uit dat de lijnen onderling net zo logisch en
consequent in verhouding staan als getallen en muzieknoten. De aandacht voor de lijn was al latent aanwezig
in zijn schilderijen en transformeerde begin jaren 1890 tot abstracte grafische ornamenten.
Uiteindelijk slaagde Van de Velde erin de typische dynamische lijnenstructuur naar de derde dimensie over
te brengen. De kandelaars zijn verworden tot louter lineaire ruimtelijke skeletten die een bewegingspatroon
volgen. Hiermee bereikte hij een perfecte symbiose tussen de functie en het ornament. Vanaf het ogenblik dat
hij dit theoretische systeem beheerste, paste Van de Velde het toe op quasi al zijn creaties waardoor de lineaire
bewegingsimpuls en de ruimtelijkheid van de lijn de essentie van zijn decoratieve objecten en architectuur uit
de art-nouveauperiode vervat.
Prof. dr. Werner Adriaenssens
Conservator van de afdeling Sierkunsten van de twintigste eeuw
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel
www.VISITBRUSSELS.BE
6